Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Uno Mwatachikiza Tahi?

Uno Mwatachikiza Tahi?

Kutala kushikulu vatu vatungilenga mato kuzachisa mateve tahi?

Mateve

VATU vavavulu vatachikiza ngwavo, kushikulu vaEjipitu vasonekelanga hamateve. Kaha nawa vaHelase, navaLoma navakiko vasonekelenga hamateve. * Oloze vatu vavavulu kavatachikiza ngwavo mateve vawatungilenga matoko.

Mato avali akutunga namateve aze vawanyine muchimbumbe chamuEjipitu

Myaka yakuzomboka 2,500 kunyima, kapolofweto Isaya ahanjikile ngwenyi vatu vaze vatwaminenga ‘mulifuchi lyamungalila yatulwiji vaEchopa’ vatuminenga “vatemesa, vazauke kalungalwiji namato amateve.” Kutwala muze, kapolofweto Yelemiya ahanjikilile chimweza ngwenyi, omu vaMete navaPeleja navakayinyemukila nganda yaMbavilone, navakocha “mato amateve” avaka-Mbavilone mangana vakahone kuchina.—Isa. 18:1, 2; Yele. 51:32.

Hakuwana nge Mbimbiliya vayihwima kuli Kalunga, ngocho vaka-kulinangula Mbimbiliya kavalikomokela hamijimbu yavyuma vyakuvumbwojola yize yasolola nge mateve vawazachishilenga kutunga mato kushikuluko. (Chimo. 2, 3:16) Vyuma muka vawana vaka-kuvumbwojola? Vawana mato aze vatungilenga namateve muEjipitu.

UNO MATO AMATEVE VAWATUNGILENGA NGACHILIHI?

Muvimbumbe vyavaEjipitu vafunjejekelengamo mivwimbimbi yakusolola omwo vatetelenga mateve, nakutunga mato amateve. Malunga vatetelenga mateve nakuwakasa mumikuta, kaha kufumaho vakashililenga yize mikuta yosena hamwe. Nge yize mikuta vanayikashila hamwe yakolelenga chikuma. Mukanda wakwamba ngwavo A Companion to Ancient Egypt wahanjika ngwawo, mato aze vatungilenga namateve asuwilenga kuhambakana jimita 17, kaha nawa apwile amanene. Ngocho kusali hisali yawato kwapwilenga vaka-kuzaula 10 chipwe 12.

Mivwimbimbi yakufunjejeka yamuEjipitu yakusolola omwo vatungilenga mato amateve

MWOMWO IKA VATUNGILILENGA MATO KUZACHISA MATEVE?

Mateve alisalile chikuma muEjipitu, mwomwo asokelenga muchinema chakalwiji Nyile. Ngocho chapwile chachashi kutunga mato amateve. Nahalwola luze vatu vaputukile kusonga mato amitondo, vaka-kuta vaishi navinyanga vatwalileho lika kuzachisa mato aze vatungilenga namateve.

Vatu vazachishile mato akutunga namateve hatando yayisuku. KaHelase Plutarch uze apwile muka-kusoneka mikanda, uze ayoyelele mumakumbi avaposetolo ambile ngwenyi, vatu vazachishilenga lika mato akutunga namateve nahalwola lwavaposetolo.

^ par. 3 Mateve eji kusokanga muvijiva namutulwiji muze kamwahita muta chikumako. Mateve anahase kusuhwa kuheta kujimita 5, kaha anahase kutohwa jisendimita kafwe 15.