Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Lihendenu kuVishinganyeka VyakuKaye

Lihendenu kuVishinganyeka VyakuKaye

“Zangamenu kuchina nakupwa mutu umwe mwamitwala muundungo namangana autu, nakutangisa chamokomoko . . . [cha]kaye.”​—KOLO. 2:8.

MYASO: 60, 26

1. Mazu muka asonekele kaposetolo Paulu kuli vakwavo vaka-Kulishitu? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.)

VAKA-KULISHITU muKolose vavasonekelele mukanda kuli kaposetolo Paulu omu apwile mukamenga muLoma mu 60 nakuheta mu 61 C.E. Avalwezele ovyo chapwila chachilemu kupwa ‘vakunangakana kushipilitu.’ (Kolo. 1:9) Kaha avalwezele nawa ngwenyi: “Ami nguli nakuhanjika ngocho mangana kuzeneke kupwa mutu umwe mwamitangisa namazu achilembekeshi. Zangamenu kuchina nakupwa mutu umwe mwamitwala muundungo namangana autu, nakutangisa chamokomoko nge omu mwaya visemwa vyavatu, nge omu mwaya vyuma vyamaputukilo vyakaye, oloze keshi nge omu atwala Kulishituko.” (Kolo. 2:4, 8) Paulu alumbunwine ovyo vishinganyeka vyavatu vamwe vyapwilile vyakuhenga nomu vishinganyeka kana vinahase kuzondola vatu vakuhona kukupuka. Chakutalilaho, vishinganyeka kana vinahase kulingisa vatu vamwe valivwimbe ngwavo vatwama namangana kuhambakana vakwavo. Shikaho Paulu asonekelele vandumbwenyi mukanda kana mangana valihende kuvishinganyeka vyakukaye nakuvilinga vyavipi.—Kolo. 2:16, 17, 23.

2. Mwomwo ika natushimutwilila havyakutalilaho vize vyasolola vishinganyeka vyakukaye?

2 Vatu vaze veji kushinganyekanga vyuma vyakukaye veji kuhumbulanga jindongi jaYehova, kaha nge katwazangamineko, vishinganyeka vyavo vinahase kuzeyesa lufwelelo lwetu. Makumbi ano, vatu vavavulu vazanga kushinganyeka vyakukaye. Vishinganyeka kana veji kuvisololanga hajiTV, nahaInternet, nakuvihanjika kumilimo nakushikola. Ngocho muchihande chino natushimutwila havyuma twatela kulinga mangana tulihende kuvishinganyeka kana. Natushimutwila havyakutalilaho vitanu vize vyasolola vishinganyeka vyakukaye, nakumona omu tunahase kulihendako.

KUTALA TWATELA KUFWELELAMULI KALUNGA TAHI?

3. Vishinganyeka muka vatwama navyo vatu vavavulu, kaha mwomwo ika?

3 Vatu vamwe veji kwambanga ngwavo: “Ngunahase kupwa ngumutu wamwenemwene numba tuhu kangwafwelela muli Kalungako.” Vishinganyeka kana vinalisale kuvatu vavavulu mukaye. Ngocho kavatwama mukwitava numba chimweko. Kavahehwojola kanawa vamone nge Kalunga kwatwama nyi chiku, oloze vasaka kulilingila vyeshovyo vanasake. (Tangenu Samu 10:4.) Veka vashinganyeka ngwavo vatwama namangana chikuma hakwamba ngwavo, “Ngunahase kulinga vyuma vyakwoloka chakuhona kufwelela muli Kalunga.”

4. Tunahase kushimutwila ngachilihi namutu uze afwelela ngwenyi Kalunga katwamakoko?

4 Uno vishinganyeka vyakwamba ngwavo, kakwatwama Kalungako vyamuchano tahi? Mutu vanahase kumuhungumwisa nge mwahehwojola mijimbu yavaka-sayasi mangana atachikize nge vyuma vyakuyoya valingile vyakutenga nyi chiku. Oloze kachapwa chachikalu kuwana muvakumbulwila chihula kanako. Chakutalilaho, nge namuwana zuvo, kutala namushinganyeka ngwenyi yalitungu yivene tahi? Nduma. Chochimwe nawa, vyuma vyakuyoya kavyalijilile viveneko, oloze valingile vyakutenga. Evi vyuma vyakuyoya vyazata mujila yakukomwesa kuhambakana zuvo. Maselusi aze atwama muvyuma vyakuyoya vyavipululu eji kulitungululanga avene nakulama jindongi jakutungulula maselusi akwavo, oloze zuvo kayalitungulula yiveneko. Uno iya ahakileko awa maselusi? Mbimbiliya yakumbulula ngwayo: “Zuvo hizuvo vayitunga kuli mutu, oloze uze atengele vyuma vyosena ikiye Kalunga.”—Hepe. 3:4.

5. Natukafwa ngachilihi mutu uze mwamba ngwenyi nahase kusakula kulinga vyuma vyamwaza numba tuhu kafwelela muli Kalungako?

5 Natukafwa ngachilihi mutu uze mwamba ngwenyi nahase kusakula kulinga vyuma vyamwaza numba tuhu kafwelela muli Kalungako? Mazu aKalunga ahanjika ngwawo navatu vaze kavetavako vanahase kupwa navilinga vyamwaza. (Loma 2:14, 15) Chakutalilaho, vanahase kuzanga visemi javo nakuvavumbika. Chipwe ngocho, mutu uze kafwelela muli Kalungako keshi kuhasa kulinga vyuma vyosena mukwolokako. (Isa. 33:22) Makumbi ano, vatu vamangana vetavila ngwavo twasakiwa Kalunga atutwaminyine numba ukalu ukume. (Tangenu Yelemiya 10:23.) Shikaho, katwatela kufwelela ngwetu mutu nahase kusakula kulinga vyuma vyakwoloka chakuhona kukavangiza jishimbi jaKalunga nakufwelela muli ikiyeko.—Samu 146:3.

UNO TWATELA KUPWA MULIUKALYAKWITAVA TAHI?

6. Vatu vavavulu vamona ngachilihi kwitava?

6 Vatu vamwe veji kwambanga ngwavo: “Munahase kupwa vakuwahilila numba tuhu kamwatwama muliuka lyakwitavako.” Vishinganyeka kana vyeji kukunyulanga vatu vavavulu mwomwo vamona kwitava kupwa chamokomoko. Kaha nawa mauka akwitava amavulu eji kusosololanga vatu kuli Kalunga hakutambulanga mawana akusokesa mulikumi, nakukundwiza mapolitiki, nakunangula ngwawo, Kalunga eji kuyekelesanga vatu mukakahya. Evi vikiko vyalingisa vatu vavavulu vashinganyeke ngwavo vanahase kupwa vakuwahilila numba tuhu kavatwama muliuka lyakwitavako. Ngocho veji kwambanga ngwavo, “Kalunga ngwamuzanga vene, oloze kangwasaka kupandama kuliuka numba limweko.”

7. Kwitava chamuchano cheji kunehanga ngachilihi kuwahilila?

7 Kutala mutu nahase chikupu kupwa wakuwahilila numba tuhu katwama muliuka lyakwitavako tahi? Nge mutu katwama muliuka lyakwitava chamakuliko, nahase kupwa wakuwahilila. Oloze mwapwa wakuwahilila chikuma nge ali nausoko wamwaza naYehova uze “apwa [Kalunga] wakuwahilila.” (Chimo. 1, 1:11) Vyuma vyosena eji kulinganga Kalunga vyeji kunganyalisanga vakwavo. Vangamba jenyi vapwa vakuwahilila mwomwo vafwila kukafwa vakwavo. (Vili. 20:35) Chakutalilaho, kwitava chamuchano cheji kulingisanga vatu mutanga vapwenga vakuwahilila. Cheji kutunangulanga tuvumbike vaka-mahyetu, nakulama jishiko jamuulo, nakulihenda kuujila, nakulela vana mujila yamwaza, nakusolola zangi yamuchano. Ngocho kwitava kana cheji kulingisanga vatu vatwamamo valinunge mukaye kosena nakupwa vakuwahilila.—Tangenu Isaya 65:13, 14.

8. Mukanda waMateu 5:3 nautukafwa ngachilihi kushimutwila havyuma navilingisa mutu apwenga wakuwahilila?

8 Vyuma muka navitukafwa tumone ngwetu mutu keshi kuhasa kupwa wakuwahilila chakuhona kuzachila Kalungako? Achishinganyekenu hachihula chino, Vyuma muka vyeji kulingisanga vatu vapwenga vakuwahilila? Vamwe veji kupwanga vakuwahilila hamilimo veji kuzatanga, nakwazana muvyakuhemahema, navyuma vyeka vyangana. Veka veji kupwanga vakuwahilila hakuzakama vausoko namasepa. Numba tuhu vyuma kana vyeji kunehanga kuwahilila, oloze kwatwama vyuma vyeka vyavilemu twatela kulinga mukuyoya numba tutwaleho kupwa vakuwahilila. Etu katwapwa ngana mwatunyamako, mwomwo tunahase kulemesa Tengi yetu nakumuzachila nakashishi. Nge natulinga vyuma kanevi kaha natupwa vakuwahilila, mwomwo omu mukiko atutenga Kalunga. (Tangenu Mateu 5:3.) Chakutalilaho, vaka-kulemesa Kalunga vamuchano veji kupwanga vakuwahilila hakulikungulwilanga hamwe navakwavo nakulemesa Yehova. (Samu 133:1) Kaha nawa valinunga mukaye kosena, nakusolola vilinga vyamwaza, nakutalilila vyuma vyamwaza kulutwe.

UNO TWASAKIWA KUKAVANGIZAJISHIMBI JAKALUNGA TAHI?

9. (a) Vatu vavavulu mukaye vamona ngachilihi ujila? (b) Mwomwo ika Mazu aKalunga akanyishila ujila?

9 Vatu vamwe veji kwambanga ngwavo: “Mwomwo ikaze vakanyishila ujila?” Vatu vanahase kutulweza ngwavo: “Mutu atela kulivwisa kuwaha kuyoya. Kaha ikaze vakanyishila ujila?” Muka-Kulishitu atela kushinganyeka ngwenyi ujila wapwa waupi. Mwomwo ika? Mwomwo Mazu aKalunga akanyisa ujila. * (Tangenu Wavaka-Tesolonyika 1, 4:3-8.) Yehova atamo kututungila jishimbi mwomwo ikiye atutengele. Amba ngwenyi, valunga napwevo vaze valimbata vakiko kaha vatela kulisavala. Yehova atuhana jishimbi mwomwo atuzanga, kaha jeji kutunganyalisanga. Kaha vaze veji kukavangizanga jishimbi kana mutanga veji kulizanganga, nakulivumbika nakupwa vakukingiwa. Kalunga eji kuzangamisanga vaze navahokola jishimbi jenyi.—Hepe. 13:4.

10. Uno muka-Kulishitu nahase kulihenda ngachilihi kuujila?

10 Mazu aKalunga atulweza mwakulihendela kuujila. Jila yimwe tunahase kulihendelamo shina kuhona kutala vyuma vize navitulingisa tufwile kulinga ujila. Yesu ambile ngwenyi: “Weshowo mwatala lika pwevo nakumwivwila peha, nalingi lyehi nenyi ukoji mumuchima wenyi. Jino kachi nge liso lyove lyachilyo lili nakukuhukanyisa, litombongonyemo nakulimbila.” (Mateu 5:28, 29) Ngocho muka-Kulishitu katela kutala mivwimbimbi yavatu vali uselesele chipwe kwivwilila kumyaso yize nayimulingisa evwenga pehako. Kaposetolo Paulu asonekelele vakwavo vaka-Kulishitu ngwenyi: “Jihenu vilyo vyenu vyamujimba vize vili hamavu vyakufwila ujila.” (Kolo. 3:5) Kaha nawa katwatela kushinganyekanga nakuhanjika vyuma vyavipiko.—Efwe. 5:3-5.

KUTALA TWATELA KUFWILAMILIMO YAKUKAYE TAHI?

11. Chuma muka chinahase kutulingisa tufwile milimo yayinene?

11 Vatu vamwe veji kwambanga ngwavo: “Kuzata milimo yayinene mukaye cheji kunehanga kuwahilila.” Vatu vavavulu veji kutukolezezanga tufwile milimo yakukaye. Tunahase kushinganyeka ngwetu milimo kana yinahase kukatulingisa tukapwe naluheto, naulemu nakuya fuma. Hakuwana nge vatu vavavulu vafwila kupwa hamilimo yayilemu, ngocho namuka-Kulishitu nahase kuputuka kushinganyeka mujila kana.

12. Uno kuzata milimo yakukaye cheji kunehanga kuwahilila tahi?

12 Uno mutu nahase chikupu kupwa wakuwahilila hakupwa hamilimo yayinene, yafuma tahi? Nduma. Tachikizenu ngwenu Satana afwililile ulemu nakusaka kuya fuma. Numba tuhu awanyine vyuma kana, oloze kapwa wakuwahililako. (Mateu 4:8, 9; Kuso. 12:12) Kuzata milimo yakukaye chinahase kulingisa mutu awahilile hatando yayindende kaha, oloze kukafwa vatu vatachikize Kalunga mangana vakayoye haya myaka yosena nachimulingisa awahililenga lika. Kaha nawa shipilitu yamuno mukaye yeji kulingisanga vatu vapwenga namuchima wakulipecha. Yeji kulingisanga vatu valivwile lwiso nakulikomwesa, oloze echi chapwa “kuhangasana peho kaha.”—Kwambu. 4:4.

13. (a) Twatela kumona ngachilihi milimo yakukaye? (b) Vyuma muka vyalingishile Paulu awahilile, kweseka namukanda asonekelele vaka-Tesolonyika?

13 Twatela kuzata milimo numba tuyoye, kaha nawa kachapwa chakuhenga kusakula kuzata milimo yize twasakako. Oloze katwatela kumona milimo yakukaye kupwa yayilemu chikuma mukuyoya chetuko. Yesu ambile ngwenyi: “Kakweshi ndungo mwahasa kuzachila vamyata vavaliko, mokomoko mwahunga umwe nakuzanga mukwavo, chipwe mwalipanjika naumwe nakulumbilisa mukwavo. Kamweshi kuhasa kuzachila Kalunga naLuheto hamweko.” (Mateu 6:24) Natupwa vakuwahilila chikuma nge natuhaka muchima kukuzachila Yehova nakunangula vatu Mazu enyi. Omu mukiko chapwile nakuli kaposetolo Paulu. Hakavanga apwile twamina wamulemu mukwitava chavaYuleya, oloze apwile jino wakuwahilila omu apwile muka-kwambulula mujimbu wamwaza nakumona omu vatu vetavilile mazu aKalunga nakwalumuna chiyoyelo chavo. (Tangenu Wavaka-Tesolonyika 1, 2:13, 19, 20.) Kuzachila Yehova chikiko kaha chinahase kulingisa mutu apwenga wakusuuluka mukuyoya.

Kukafwa vatu vatachikize Kalunga nachitulingisa tuwahililenga lika (Talenu palangalafu 12, 13)

UNO TUNAHASE KUKUMISAUKALU WAVATU TAHI?

14. Mwomwo ika vatu vamwe vanahase kwitavila ngwavo vatu vanahase kukumisa ukalu wavo?

14 Vatu vamwe veji kwambanga ngwavo: “Vatu vanahase kukumisa ukalu wavo.” Shikaho vatu vavavulu vanahase kwitavila vishinganyeka kana. Vashinganyeka ngwavo nge vanahase kukumisa ukalu wavo, kaha kavatela kuvatwaminyina kuli Kalungako, mwomwo vanahase kulilingila kala vyuma vanasake. Kaha nawa vaka-kuhehwojola vanawane nge jijita, naukenya, namisongo, nauhutu vili nakukehelako lika. Mujimbu umwe wamba ngwawo: “Chiyoyelo chavatu chili nakuwahilako lika mwomwo vatu vavene vakiko vali nakuzata nangolo.” Uno echi chili nakulumbununa nge vatu vanawane jila yakukumishilamo ukalu uze unavayanjisanga hamyaka yayivulu tahi? Hakusaka tukumbulule chihula kana, tushimutwilenu kanawa haukalu kanou.

15. Mwomwo ika natwambila ngwetu ukalu wavatu unakutohwelako?

15 Jijita: Jijita jivali jakaye jajihile vatu vakuhambakana hajimiliyoni 60. Kufuma vene haze yakumine Jita yaKaye yamuchivali, vatu vanazananga lika mujita. Chakutalilaho, shimbu kanda mwaka wa 2015 vatu vakuheta kujimiliyoni 65 vachinyine hamembo avo mwomwo yajijita naluyanjisa. Kaha kuheta mu 2015 vatu vakuheta kafwe kujimiliyoni 12.4 vachinyine hamembwavo. Uhwanga: Numba tuhu mumafuchi amwe uhwanga unakehe, oloze uhwanga ukwavo wakufwana nge wahamakina, nawamutanga, nauhwanga weka vinakuvulilako chikuma. Kaha nawa kuhana maswekeza chinalisale chikuma mukaye. Chikupu vene, vatu kaveshi kuhasa kukumisa uhwangako. Misongo: Misongo yimwe vanakuyuka. Oloze mujimbu vasonekele mu 2013 wasolola nge vatu vakuheta kujimiliyoni 9 vaze vali namyaka yakusemuka 60 nakuneha mwishi vanakufwanga kumusongo wamuchima, nakasa, naasima, namusongo washuka. Uhutu: Liuka lyaWorld Bank lyahanjikile ngwalyo mu 1990, vatu vakuhutwa muAfrica vahetele kujimiliyoni 280, oloze kuheta mu 2012 vanavulilako nakuheta kujimiliyoni 330.

16. (a) Mwomwo ika natwambila ngwetu Wangana waKalunga kaha ukiko naukakumisa ukalu wavatu? (b) Isaya namuka-kwimba jisamu vahanjikile ngwavo Wangana waKalunga naukalinga vyuma muka?

16 Viyulo vyamapolitiki namauka eka angolo vanakuwatwaminyina kuvatu valifwi. Ngocho mauka kana kaweshi kuhasa kufumisako jijita, nauhwanga, namisongo, nauhutuko, kuvanga Wangana waKalunga kaha. Achitalenu havyuma vize Yehova mwakalingila vatu. Jijita: Wangana waKalunga naukafumisako vaka-kuyula valifwi, navaka-kuhana maswekeza, navaka-mapolitiki, navatu vamukwitava chamakuli, naSatana, navaze veji kunehanga jijita. (Samu 46:8, 9) Uhwanga: Wangana waKalunga unakunangula vatu vavavulu vazangenga vakwavo nakulifwelela, kaha kakweshi fulumende yeka yinahase kulinga ngochoko. (Isa. 11:9) Misongo: Yehova mwakalingisa vatu jenyi vakapwe namijimba yakulikangula. (Isa. 35:5, 6) Uhutu: Yehova mwakaufumisako, kaha vatu jenyi navakafukila kushipilitu nakumujimba. Ngocho navakapwa nakuyoya chamwenemwene.—Samu 72:12, 13.

TACHIKIZENU “OMU MWATELAKUKUMBULULA MUTU HIMUTU”

17. Munahase kulihenda ngachilihi kuvishinganyeka vyakukaye?

17 Kachi nge namwivwa vatu navahanjika vyuma vize vyalimbalaka navyuma mwafwelela, kaha hehwojolenu muMazu aKalunga kutalisa kuchihande kana nakushimutwila nandumbwetu wakuhya kushipilitu. Shinganyekenu havyuma vyalingisa vatu vetavile vishinganyeka kana, novyo vishinganyeka kana vyapwila vyakuhenga, nomu munahase kuvikana. Chikupu vene, tuvosena tunahase kulihenda kuvishinganyeka vyakukaye hakukavangiza mazu ahanjikile Paulu kuchikungulwilo chamuKolose ngwenyi: “Tambukenunga lika mumangana kumeso avaze vali kuweluka, . . . mangana mutachikize omu mwatela kukumbulula mutu himutu.”—Kolo. 4:5, 6.

^ par. 9 Vatu vavavulu kavejiva ngwavo mazu atwama hamukanda waYowano 7:53–8:11 kawapwile mumikanda yakulivanga vahwima kuli Kalungako. Kweseka namazu atwama hamukanda kana, vatu vamwe vashinganyeka ngwavo mutu wakuhona shili ikiye kaha nahase kusopesa mutu uze nalingi ujila. Oloze lushimbi luze Kalunga ahanyine vaIsalele lwambile ngwalwo: “Kachi nge namukawana lunga nalisavala napwevo lyambala, kaha vosena vavali, nalunga napwevo vakavajihe.”—Lushi. 22:22.