Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

1923​—Munahichi Myaka 100

1923​—Munahichi Myaka 100

KAPOSHI KAKUTALILA waJanuary 1, 1923 ahanjikile ngwenyi: “Mwaka wa 1923 himwaka wamwaza chikuma. Chinapu hikutokwa kuhana unjiho mukaye kano kali muukalu nakulweza vatu vatachikize ngwavo kaye kamwaza kali hakamwihi.” Mumwaka kanou, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya valumwineko vyuma vimwe kutalisa kukukunguluka chachikungulwilo nachangalila nakumulimo wakwambulula, kahechi chavakafwile valinunge chikuma nganomu chili makumbi ano.

KUKUNGULUKA CHAVAKAFWILENGA VALINUNGE

Kalenda yize yili navisoneka najinambala jamyaso

Mumwaka wa 1923, liuka lyalumwineko vyuma vimwe kutalisa kukukunguluka vize vyakafwile Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vapwenga vakulinunga. Liuka lyaputukile kusoneka mazu akulumbununa chisoneka chize navashimutwila [ha]Kukunguluka chaKulomba naKwalisa Yehova chalumingo hichalumingo. Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vatungile nawa kalenda yize yapwilenga nachisoneka chize vashimutwililenga muchalumingo hakukunguluka, namwaso wakwimba hachilongesa chauka chipwe hakulemesa Kalunga mwatanga.

Omu Vaka-Kulinangula Mbimbiliya valiwanyinenga hakukunguluka chavo, vahanjikilenga vyuma valiwanyinenga navyo muwande, chipwe kuhanjika mazu akusakwilila Yehova, chipwe kwimba mwaso, chipwe vene kulomba. Ndumbwetu wapwevo Eva Barney, uze vambapachishile mumwaka wa 1923 omu apwile namyaka yakusemuka 15, ambile ngwenyi: “Nge uli nakusaka kuhanjikaho vyuma vimwe, kaha mukatuka nakuhanjika ngwove, ‘Nguli nakusaka kusakwilila Mwata havyuma vyamwaza nangulingila.’” Vandumbwetu vamwe vamalunga vazangilenga kuhanjikaho. Ou ndumbwetu ambile nawa ngwenyi: “Ndumbwetu wakashinakaji Godwin apwilenga navyuma vyavivulu vyakusakwilila Mwata. Oloze nge puwenyi namono ndumbwetu uze ali nakutwaminyina nalizakamina, akwachilenga kuchashi chalunga lyenyi, kaha lunga atwaminenga nakwecha kuhanjika.”

Chikungulwilo hichikungulwilo chapwilenga “[na]Kukunguluka chaKulomba naKwalisa Yehova” chakulipwila kamwe mukakweji. Kaposhi Kakutalila waApril 1, 1923, alumbunwine vyakukunguluka kanechi ngwenyi: “Chimbwa chakukunguluka kana chatela kupwa chakuhanjika vyuma vyakutalisa kumulimo wakwambulula nakukolezeza vaka-kuzata. . . . Twafwelela ngwetu kukunguluka kana nachikafwa vatu valikate chikuma.”

Charles Martin, muka-kuzata muchikungulwilo (muka-kwambulula) wamuVancouver, Canada, uze apwile namyaka yakusemuka 19 anganyalile chikuma kukukunguluka kanechi. Ambile ngwenyi: “Oku kukiko ngwalinangwile chatete mwakuhanjikila nge tuli mumulimo wakuzuvo hizuvo. Kakavulu, vatu vahanjikilenga vyuma valiwanyinenga navyo mumulimo wakuzuvo hizuvo. Kahechi changukafwilenga ngutachikize vyuma ngwatela kukahanjika namwakukumbulwila vihula vyakulisezaseza.”

KWAMBULULA CHAVAKAFWILENGA VALINUNGE

Mukanda waBulletin waMay 1, 1923

“Makumbi amulimo wakwambulula” nawakiko alingishilenga liuka lilinunge. MuKaposhi Kakutalila waApril 1, 1923, vavilikilemo ngwavo: “Hakusaka tuvosena tulinunge mumulimo woumwe . . . , tunasakula likumbi lyaChivali, May 1, 1923, kupwa hilikumbi lyavatu vosena kuzata mumulimo wakwambulula. Kaha kufumaho, omu mukiko nachipwanga muchalumingo chatete mukakweji hikakweji lyaChivali . . . Vaka-kuzata vosena muchikungulwilo vatela kwazana mumulimo kana.”

NaVaka-Kulinangula Mbimbiliya vavakweze vazanyinenga mumulimo kanou. Hazel Burford, uze apwile namyaka yakusemuka 16 halwola kana ambile ngwenyi: “Twalaminyinenga mumitwe jijila jakusolola mwakwambulwila jize japwilenga mukamukanda kaBulletin. a Ami nakaka walunga twazachilenga natwima mumulimo kanou.” Chipwe ngocho, ou ndumbwetu wapwevo vamwivwishile kupihya kuli ndumbwetu umwe uze kawahililile namulimo wenyi wakwambululako. Ambile ngwenyi: “Ndumbwetu umwe wakashinakaji apihililile nakwamba ngwenyi kangwatela kuhanjika navatuko. Halwola kana, vatu vamwe kavatachikijile ngwavo Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vosena, kuhakilako vene ‘navakweze jamalunga navana vamapwevo,’ vatela kwazana mumulimo wakwalisa Tengi yetu Wamuneneko.” (Samu 148:​12, 13) Oloze ndumbwetu Burford atwalileho lika kuzata mulimo kana. Ayile nakuShikola yaNgileyate yamuchivali, nakuzata mulimo waumishonali muPanama. Mukuhita chalwola, vandumbwetu kana valumwineko vishinganyeka vyavo kutalisa kumulimo wakwambulula kuuzata kuli vakweze.

KUKUNGULUKA CHANGALILA CHAVAKAFWILENGA VALINUNGE

Kukunguluka changalila nachikiko chakafwilenga vandumbwetu vapwenga vakulinunga. Hakukunguluka kanechi chachivulu chapwilenga nalikumbi lyakwazana mumulimo wakwambulula. Chakutalilaho, vandumbwetu vaze vejile kukukunguluka chamuWinnipeg, Canada, vavalwezele vazane mumulimo wakwambulula ha 31 March. Awa makumbi akwambulula avakafwilenga vasanyike vatu vavavulu. Ha 5 August, vatu vakuheta kafwe ku 7,000 vejile kukukunguluka chikwavo changalila muWinnipeg. Halwola kana, kakwapwile kukunguluka changalila chapwile navatu vavavulu ngana muCanada kuhambakanechiko.

Kukunguluka changalila chachilemu chavatu jaYehova chamu 1923 chapwileko ha 18 August nakuheta ku 26, muLos Angeles, California. Muvyalumingo vyakukokela kukukunguluka kana, mumapapilo amijimbu vasonekelemo vyakukunguluka kanechi, kaha Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vahanyine tumapapilo twakusanyika vatu twakuzomboka 500,000. Vasukikilenga mapapilo akulweza vatu vyakukunguluka kana kujiminyau.

Kukunguluka changalila chamu 1923 chaVaka-Kulinangula Mbimbiliya muLos Angeles

LyaSateli ha 25 August, ndumbwetu Rutherford ahanjikile chihande chakwamba ngwavo, “Mikoko naVapembe,” kaha muchihande kana alumbunwine ngwenyi mikoko vapwa hivatu vakwoloka vaze navakatwama mupalachise hano hamavu. Kaha atangile nawa chivwasano chapwile namutwe wakwamba ngwavo, “Kuhuhumuna.” Chivwasano kana chapopolwele Kulishitendomu nakukolezeza vatu vamwaza michima vafume “[mu]Mbavilone Yayinene.” (Kuso. 18:​2, 4) Kutwala muze, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya mukaye kosena vazachile natwima mangana vapangile vatu mikanda yize yapwile nakuhanjika hachivwasano kana.

“Kukunguluka kanechi nachikafwa vatu valikate chikuma”

Halikumbi lyamakumishilo lyakukunguluka kana, vatu vakuzomboka 30,000 vevwililile kuchihande chandumbwetu Rutherford chakwamba ngwavo, “Vaka-Mafuchi Vali Nakuchaula Nakuya kuAlamangetone, Oloze Vatu Vavavulu Vali naKuyoya Oholyapwa Kaveshi Kukafwako.” Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vashinganyekele ngwavo kunahase kupwa vatu vavavulu chikuma, ngocho vafwetelele chivaza chachinene chakukungulukila muLos Angeles. Hakusaka vatu vevwenga kanawa vihande navahanjika, vandumbwetu vazachishile vihungo vyakuchihela kana. Halwola kana hakiko chinyingi chamakina chakuzachisa vihungo chaputukile. Kaha vatu veka vavavulu vevwililile kukukunguluka kana hachisaji chahapeho.

KUZOVOLOKA MUKAYE KOSENA

Mumwaka wa 1923, mulimo wakwambulula wapwile nakuzovolokelako lika muAfrica, namuEurope, namuIndia, namuSouth America. Omu A. J. Joseph apwile muIndia nakuzakama puwenyi navana venyi 6, azakaminenga nawa mulimo wakulovola mikanda mulilimi lyaHindi, naTamil, naTelugu, naUrdu.

Ndumbwetu William R. Brown natanga yenyi

Ndumbwetu Alfred Joseph naLeonard Blackman, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vaze vapwile muSierra Leone, vasoneke mukanda kuchikota chetu muBrooklyn, New York, mangana vavakafweko mumulimo wakwambulula. Kaha kuheta ha 14 April 1923, vyuma valombele vavahanyinevyo. Ndumbwetu Alfred ambile ngwenyi: “LyaSateli naufuku ngwakasumukile kaha vanangutumina shinga kumutu uze kangwatachikijileko.” Ou ndumbwetu evwile mutu uze amutuminyinyine shinga mwahanjika nakutambakana ngwenyi, “Yove uze wasonekelele vaWatch Tower Society mukanda wakulomba vaka-kwambulula tahi?” Ndumbwetu Alfred akumbulwile ngwenyi, “Emwane, yami vene.” Kaha uze mutu ambile ngwenyi, “Chamwaza, ami yami vanatumuko.” Mutu kana apwile ndumbwetu William R. Brown. Ahetele likumbi vene lize kufuminyina kuCaribbean hamwe kaha napuwenyi Antonia navana vavo vamapwevo vavali, Louise naLucy. Vandumbwetu vafwililile kumona ndumbwetu Brown natanga yenyi.

Ndumbwetu Alfred ambile nawa ngwenyi: “Likumbi lyakavangijileho nachimene, omu ami nandumbwami Leonard twapwile hachilongesa chaMbimbiliya chachalumingo hichalumingo, twamwene lunga wamusuku nemana muchikolo. Lunga kana apwile ndumbwetu Brown. Ou ndumbwetu azangile chikuma muchano, ngocho afwililile kuhanjika chihande halikumbi lyakavangijileho.” Ndumbwetu Brown ahanyine mikanda yosena ejile nayo shimbu kanda nakakweji akume. Nakushimbula chiku, atambwile cheka mikanda yakuzomboka 5,000, kaha yosena nawa yakumine washi nakutonda yikwavo. Oloze ndumbwetu Brown kavamutachikijile kupwa muka-kulanjisa mikandako. Mukuyoya chenyi chosena hakupwa ngamba yaYehova watwima, ou ndumbwetu azachishilenga chikuma Visoneka muvihande vyenyi vyosena, kaha vatu vamulukile lijina ngwavo Brown Mbimbiliya.

Mbetele yamuMagdeburg muji 1920

Halwola kana, ofesi yamutango yamunganda yaBarmen, Germany, yapwile navatu chikuma, kaha nawa nganda kana vasakile kuyilukuka kumaswalale vamuFrance. Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vawanyine zuvo muMagdeburg yize yapwile yamwaza kuzachilamo mulimo wavo wakupulita mikanda. Kuheta ha 19 June vandumbwetu vakumishile kulongejeka vinoma vyakuzachisa hakupulita navyuma vyeka, nakunungulukila haMbetele yayihya muMagdeburg. Halikumbi vene lize valwezele chikota chetu ngwavo tunaluka jino, kwalovokele mapapilo amijimbu aze ahanjikile ngwawo nganda yaBarmen vanayilukuka kumaswalale vamuFrance. Vandumbwetu vamwene kwalukila kuchihela cheka kupwa hijila Yehova avakiswililemo nakuvakinga.

George Young naSarah Ferguson (ali kuchilyo) nandumbwenyi wapwevo

MuBrazil, ndumbwetu George Young, uze natambwojokanga chikuma nakutanjisa mujimbu wamwaza, atungile ofesi yamutango nakuputuka kulovola Kaposhi Kakutalila mulimi lyaPortuguese. Kaha apangililile mikanda najimangazini jakuzomboka ha 7,000 mutukweji vavandende kaha. Ndumbwetu Sarah Ferguson awahililile chikuma omu Ndumbwetu Young atambukililile tanga yavo. Ou ndumbwetu wapwevo atangilenga Kaposhi Kakutalila kufuma vene mu 1899, oloze kahashile kusolola kulihana chenyi kuhichila mulumbapachisoko. Kaha omu mwahichile tukweji vavandende, ndumbwetu Ferguson navana venyi vawana vavambapachishile.

“KUZACHILA YEHOVA NATWIMA NAKUWAHILILA”

Kukukuma chamwaka, Kaposhi Kakutalila waDecember 15, 1923 alumbunwine kuwaha chafumine havyuma valumwineko Vaka-Kulinangula Mbimbiliya kutalisa kukukunguluka chachikungulwilo nachangalila nakumulimo wakwambulula. Eyi mangazini yambile ngwayo: “Chinapu chachashi kutachikiza ngwetu vikungulwilo vili vyakulikangula kushipilitu . . . Shikaho, tulizangenu kuzata milimo yayivulu nakutwalaho lika kuzachila Yehova natwima nakuwahilila mumwaka nawizaho wa 1924.”

Mwaka wa 1924 wapwile nawa mwaka wamwaza chikuma kuli Vaka-Kulinangula Mbimbiliya. Vandumbwetu haMbetele vazachile hatukweji vavavulu hachihela chize chapwile muStaten Island, kwakamwihi nachikota chetu muBrooklyn. Kaha jizuvo vatungile hachihela kana jakumine kukuputuka chamwaka wa 1924, kahechi chavakafwile vapwenga vakulinunga nakutanjisa nawa mujimbu wamwaza kuhambakana muze chapwile hakavanga.

Lizavu lyavaka-kutunga muStaten Island

a Makumbi ano vali nakuuvuluka jino ngwavo Mukanda waKukunguluka chaChiyoyelo naMulimo waVaka-Kulishitu.