Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

CHIHANDE CHAKULINANGULA 42

Kutala Mwafwila Kwononoka Tahi?

Kutala Mwafwila Kwononoka Tahi?

“Mangana akufuma mwilu . . . apwa . . . akulyononona washi.”—YAKO. 3:17.

MWASO 101 Kuzachila Hamwe Mukulinunga

VYUMA NATUSHIMUTWILA a

1. Mwomwo ika chinahase kutukaluhwilila kwononoka?

 KUTALA shimbu jimwe cheji kumikaluhwilanga kwononoka tahi? Mwangana Ndavichi chamukaluhwililenga, ngocho alombele kuli Kalunga ngwenyi: “Nguhane muchima wakufwila kukwononoka.” (Samu 51:12) Numba tuhu Ndavichi azangile Yehova, oloze shimbu jimwe chamukaluhwililenga kwononoka, kaha mukiko chapwa nakuli yetu. Mwomwo ika? Chatete, twaswana muchima wakulikanga. Chamuchivali, Satana afwila kutulingisa tulikange kuli Yehova ngana muze alingile ikiye. (Koli. 2, 11:3) Chamuchitatu, vatujingilika kuvatu vaze vatwama namuchima wakulikanga, “yikiko shipilitu yize yili nakuzata noholili muli vana vakulikanga.” (Efwe. 2:2) Shikaho twatela kuzata nangolo mangana tufungulule muchima wakufwila kulinga shili, nakufungulula nawa Liyavolo navatu vamukaye kenyi vaze vafwila kutulingisa tulikange. Twatela kukilikita twononoke Yehova navaze ahana wata.

2. Uno ‘kulyononona washi’ chalumbununa ika? (WaYakova 3:17)

2 Tangenu WaYakova 3:17. Yakova muka-kusoneka ambile ngwenyi vatu vamangana veji ‘kulyonononanga washi.’ Achishinganyekenu mwalumbunukila mazu kana. Twatela kulisuula nakupwa namuchima wakufwila kwononoka vaze Yehova etavisa vapwenga nawata. Chipwe ngocho, Yehova kasaka twononoke vatu vaze navatulweza tuhokole jishimbi jenyiko.—Vili. 4:​18-20.

3. Mwomwo ika Yehova achimwena kupwa chachilemu yetu kwononoka vatu vaze ahana wata?

3 Chinahase kutwashiwila kwononoka Yehova kuhambakana vatu, mwomwo lwola lwosena Yehova eji kutuhananga jindongi jakukupuka. (Samu 19:7) Oloze jindongi veji kutuhananga vatu vaze vatwama nawata kajapwa jakukupukako. Chipwe ngocho, Yehova nahane wata visemi, navilolo jafulumende navakulwane muchikungulwilo. (Vishi. 6:20; Teso. 1, 5:12; Petu. 1, 2:​13, 14) Shikaho, nge natwononoka vatu kana, kaha tuli nakwononoka Yehova. Tushimutwilenu jino omwo tunahase kwononoka vatu vaze Yehova ahana wata, numba tuhu shimbu jimwe chinahase kutukaluhwila kwitavila jindongi navatuhana nakujikavangiza.

ONONOKENUNGA VISEMI JENU

4. Mwomwo ika vanyike vavavulu veji kulikangilanga kuli visemi javo?

4 Vandumbwetu vavanyike vavajingilika kuli vakwavo vanyike vaze vatwama natato ‘yakulikanga kuli visemi.’ (Chimo. 2, 3:​1, 2) Mwomwo ika vanyike vavavulu veji kulikangilanga? Mwomwo visemi vamwe veji kulwezanga vana vavo valinge vyuma vize vakiko kavahasa kulingako. Ngocho vana vavo veji kushinganyekanga ngwavo echi hichuma chachipi. Vamwe vamona nawa ngwavo jindongi veji kuvahananga visemi javo jaseka lyehi, kaha kajeshi kuzatako, chipwe ngwavo japwa kaha hichiteli. Enu vanyike, kutala omwo mukiko mweji kushinganyekanga nayenu tahi? Vanyike vavavulu cheji kuvakaluhwilanga kukavangiza lushimbi lwaYehova lwakwamba ngwavo: “Ononokenunga kuli visemi jenu nge omu mwaya muchima waMwata, mwomwo echi chinapu chakwoloka.” (Efwe. 6:1) Vyuma muka navimikafwa mulinge ngocho?

5. Mwomwo ika kwononoka chaYesu chapwila chachilemu, ngana muze vasoneka hali Luka 2:​46-52?

5 Munahase kulinangula kuli Yesu uze atusela chakutalilaho chamwaza chamwakupwila vakwononoka. (Petu. 1, 2:​21-24) Apwile mutu wakukupuka, oloze visemi jenyi kavapwile vakukupukako. Chipwe ngocho, Yesu avavumbikilenga nahalwola luze valimbenjelenga nakuhona kumwivwishisa. (Kulo. 20:12) Achitalenu vyuma vyasolokele kuli Yesu omu apwile namyaka yakusemuka 12. (Tangenu Luka 2:​46-52.) Visemi jenyi vamusezele muYelusalema. Yosefwe naMaliya hakupwa visemi, vatelelele kumona ngwavo vana vavo vosena vapwile hamukana wavatu vaze vapwile nakufuma kuchiwanyino nakuya kwimbo. Oloze omu Yosefwe naMaliya vawanyine Yesu, Maliya ahanyine mwanenyi mulonga hakuvayanjisa kumutondatonda. Yesu pamo kachi alihakwililile nakuhana visemi jenyi mulonga. Oloze avakumbulwile mujila yayashi, kaha nawa yakavumbi. Chipwe ngocho, Yosefwe naMaliya “kavamwene mwalumbunukilile mazu ahanjikile kuli vakikoko.” Chamokomoko navyumevi, Yesu “atwalileho lika nakuliluula kuli vakiko.”

6-7. Vyuma muka navikafwa vanyike vononoke visemi javo?

6 Enu vanyike, kutala cheji kumikaluhwilanga kwononoka visemi jenu nge vanalimbenje chipwe nge kavamivwishishile kanawako tahi? Nge mukiko, kaha vyuma muka navimikafwa? Chatete, shinganyekenu omwo Yehova eji kwivwanga. Mbimbiliya yahanjika ngwayo, nge namwononoka visemi jenu, kaha ‘namwivwisa Mwata kuwaha.’ (Kolo. 3:20) Nge visemi jenu kavamivwishishile kanawako chipwe nge vanahakeko jishimbi jize kamwazangileko, Yehova eji kutachikizanga. Oloze nge namuvononoka, kaha namumwivwisa kuwaha.

7 Chamuchivali, shinganyekenu omwo navevwa visemi jenu. Nge namwononoka visemi jenu, kaha namuvevwisa kuwaha nakumifwelela. (Vishi. 23:​22-25) Kaha nawa munahase kupandama chikuma kuli vakiko. Ndumbwetu Alexandre wakuBelgium ambile ngwenyi: “Omu ngwaputukile kukavangiza vyuma vangulwezelenga visemi jami, twalikachilenga jino chikuma nakupwa vakuwahilila.” b Chamuchitatu, shinganyekenu omwo kwononoka chenu oholyapwa chinahase kukamikafwa kulutwe. Paulo wamuBrazil ambile ngwenyi, “Kwononoka visemi jami chinangukafwe ngwononoke Yehova navaze vakwechi wata.” Mazu aKalunga atulweza vyuma vyatela kumilingisa mwononoke visemi jenu. Amba ngwawo: “Mangana vyuma vimiwahilenga, mutwamenga lwola lwalusuku hamavu.”—Efwe. 6:​2, 3.

8. Mwomwo ika vanyike vavavulu veji kwononokelanga visemi javo?

8 Vanyike vavavulu vanamononga omwo vyuma vinavawahilanga mwomwo yakwononoka. Luiza wamuBrazil chamukaluhwililenga kwivwishisa ovyo halwola lumwe visemi jenyi vamukanyishilile kupwa nashinga, okunyi vakwavo vamyaka yoyimwe vapwilenga najishinga. Oloze kutwala muze amwene ngwenyi visemi jenyi vapwile nakumukinga. Atachikijile ngwenyi kukavangiza jishimbi vamuhanyine visemi jenyi chamukingilenga, kaha kujikavangiza kachapwile hichiteliko. Ndumbwetu wakanyike Elizabeth wamuUnited States, shimbu jimwe cheji kumukaluhwilanga kwononoka visemi jenyi. Ambile ngwenyi, “Nge kangwevwishishile ovyo visemi jami vanahakilako lushimbi lumwe, kaha ngweji kwanukanga omwo jishimbi vahakileko kunyima jangukafwile.” Monica wamuArmenia ambile ngwenyi, vyuma vyeji kumuwahilanga kachi nge mwononoka visemi jenyi kuhambakana kulikanga.

ONONOKENUNGA “VAZE VALI NAWATA”

9. Uno vatu vavavulu vamona ngachilihi kukavangiza jishimbi?

9 Vatu vavavulu vamona ngwavo twasakiwa vilolo jafulumende, kaha nawa ngwavo twatela kukavangiza jishimbi jimwe jize veji kuhakangako ava vilolo vaze “vali nawata.” (Loma 13:1) Chipwe ngocho, cheji kuvakaluhwilanga kukavangiza lushimbi luze kavazangileko. Chakutalilaho, achitalenu halushimbi lwakutela mitelo. Vatu vavavulu mulifuchi limwe lyamuEurope vamona ngwavo, “mutu katela kutela miteloko nge namono ngwenyi kachatelemoko.” Echi chikiko chalingisa vatu vavavulu mulifuchi kana vahonenga kutela mitelo yosena yize vavalweza kufulumende.

Vyuma muka tunalinangula kuli vaYosefwe naMaliya hamuchima wavo wakwononoka? (Talenu palangalafu 10-12) c

10. Mwomwo ika twatela kukavangijila najishimbi jize katwazangileko?

10 Mbimbiliya yatulweza ngwayo, jifulumende javatu jikiko jili nakuneha ukalu, kaha nawa jatwama mumavoko aSatana, ngocho kalinwomu vajinongese. (Samu 110:​5, 6; Kwambu. 8:9; Luka 4:​5, 6) Yatulweza nawa ngwayo, “weshowo mwalikanga kuli vaze vali nawata ali nakulikanga kuvyuma alongesa Kalunga.” Kwononoka vaze vali nawata chapwa hijila yimwe yakashimbu kakandende yize Yehova ahakako mangana vyuma vitambuke kanawa. Shikaho, twatela kuhananga “vosena vize vyatela kuvahana,” kuhakilako nakutela mitelo, nakuvavumbika nakuvononoka. (Loma 13:​1-7) Tunahase kumona ngwetu kukavangiza lushimbi lumwe chinahase kwenyeka kaha lwola, chipwe kulumona kupwa lwamokomoko chipwe kushinganyeka ngwetu nalutulila kaha jimbongo. Oloze Yehova atulweza twononokenga ava vilolo vali nawata, chikalu kaha nge kaveshi kutulweza tuhokole jishimbi jenyiko.—Vili. 5:29.

11-12. Kweseka naLuka 2:​1-6, vyuma muka alingile Yosefwe naMaliya mangana vakavangize lushimbi luze lwapwile lwalukalu, kaha vyuma muka vyafuminemo? (Talenu nawa mivwimbimbi.)

11 Tunahase kulondezeza Yosefwe naMaliya vaze vononokele vaze vapwile nawata numba tuhu chapwile chachikalu kulinga ngocho. (Tangenu Luka 2:​1-6.) Omu Maliya apwile kafumbakaji watukweji 9, fulumende yahakileko lushimbi luze lwapwile lwalukalu kuli ikiye naYosefwe kukavangiza. Angusutu uze ayulilenga Wangana wavaLoma ahakileko lushimbi lwakulava vatu. Yosefwe naMaliya vatelelele kuya kuMbetelema, tunda yajikilomita 150 (jimayilo 93) yakuhitangana mujipili. Ungeji kana wapwile waukalu chikumanyi kuli Maliya. Pamo valizakaminyine hakulikangula chaMaliya namwana uze apwile mujimo. Uno nachipwa ngachilihi nge mwasapulukila mujila? Ou pwevo apwile najimo lyamwana uze mwakapwa Meshiya kulutwe. Uno echi kachi chavalingishile vahone kukavangiza lushimbi lwafulumende tahi?

12 Yosefwe naMaliya kavechelelele ukalu wosenou uvahonese kukavangiza lushimbi vavahanyineko. Yehova avakiswile mwomwo yakwononoka chavo. Maliya ahetele kuMbetelema wakukingiwa, kaha nawa asemene mwana wakulikangula nakutesamo upolofweto wamuMbimbiliya.—Mika 5:2.

13. Uno kwononoka chetu chinahase kukafwa ngachilihi vandumbwetu?

13 Tunahase kunganyala nakunganyalisa vakwetu kachi nge natwononoka vaze vali nawata. Uno natunganyala ngachilihi? Natulihenda kukutuzangamisa nge katweshi kulikangako. (Loma 13:4) Kaha nawa kwononoka chetu chinahase kulingisa vaze vali nawata vamone Vinjiho jaYehova kupwa vatu vakwononoka. Chakutalilaho, myaka yayivulu kunyima, maswalale muNigeria vengilile muZuvo yaWangana hakukunguluka chachikungulwilo nakutonda vatu vaze kavasakile kutela miteloko. Oloze mukulwane wavo avalwezele valovokemo nakwamba ngwenyi: “Vinjiho jaYehova veji kutelanga mitelo lwola lwosena.” Shikaho, nge namukavangizanga jishimbi, kaha munahase kulingisa vatu jaYehova vapwenga napuho yamwaza, yize yinahase kukakinga vandumbwenu.—Mateu 5:16.

14. Vyuma muka vyakafwile ndumbwetu Joanna ononoke vaze vali nawata?

14 Shimbu jimwe katwasaka kwononoka vaze vali nawatako. Ndumbwetu wapwevo Joanna wamuUnited States ambile ngwenyi: “Chapwile chachikalu ami kwononoka vaze vali nawata, mwomwo vatanga jami vavayanjishilenga kuli vatu kana.” Chipwe ngocho, Joanna azachile nangolo mangana alumuneko vishinganyeka vyenyi. Chatete, alitwaminyinyine kutanga mijimbu yahaInternet yize yamulingishilenga apwenga navishinganyeka vyavipi hali vaze vali nawata. (Vishi. 20:3) Chamuchivali, alombele Yehova amukafwe mangana amufwelele kuhambakana kupendamina hakwalumuka chajifulumende javatu. (Samu 9:​9, 10) Chamuchitatu, atangilenga vihande vyamumikanda yetu vize vyahanjika hakulihenda kumapolitiki. (Yowa. 17:16) Oholyapwa jino Joanna eji kwambanga ngwenyi, kuvumbika vaze vali nawata nakuvononoka chinamukafwe aunde muchima nakupwa wakusuuluka.

ONONOKENUNGA JINDONGI JAKUFUMA KULIUKA LYAYEHOVA

15. Mwomwo ika chinahase kutukaluhwila kukavangiza jindongi jakufuma kuliuka lyaYehova?

15 Yehova atulweza twononokenga “vaze vali nakutwaminyina” muchikungulwilo. (Hepe. 13:17) Numba tuhu Twamina yetu Yesu apwa wakukupuka, oloze vaze ali nakuzachisa kutwaminyina hano hamavu kavapwa vakukupukako. Chinahase kutukaluhwila kwononoka vatu kana, chikumanyi nge navatulweza kulinga vyuma vize katwasakileko. Lwola lumwe kaposetolo Petulu chamukaluhwilile kwononoka. Omu kangelo amulwezele alyenga tunyama vaze kavapwile vatomako kweseka naJishimbi vahanyine Mose, ikiye akanyine mapapa katatu. (Vili. 10:​9-16) Mwomwo ika akanyinyine? Katachikijile mwalumbunukilile lushimbi lwaluhya vamulwezeleko, mwomwo vyuma vamulwezele kulinga vyalihandunwine navize alingilenga mukuyoya chenyi. Nge Petulu chamukaluhwilile kukavangiza lushimbi lwakufuma kuli kangelo wakukupuka, kahanyi yetu chinahase kutukaluhwila chikuma kukavangiza jishimbi jakufuma kumutu wakuhona kukupuka.

16. Vyuma muka alingile Paulu numba tuhu amwene ngwenyi lushimbi vamuhanyine kalwapwile lwakutamoko? (Vilinga 21:​23, 24, 26)

16 Kaposetola Paulu ononokele numba tuhu atambwile jindongi jize pamo amwene ngwenyi kajatelemoko. Vaka-Kulishitu vavaYuleya vatambwile lingwavo lyakwamba ngwavo Paulu nanangulanga vatu “valikange nakuseza Jishimbi jaMose,” nakuhona kujivumbika. (Vili. 21:21) Vakulwane vavaka-Kulishitu muYelusalema valwezele Paulu ambate malunga vawana ayenga navo kutembele nakulitomesela navo hamwe, mangana asolole ngwenyi apwile nakukavangiza Jishimbi. Oloze Paulu atachikijile ngwenyi, vaka-Kulishitu kavakavangiza cheka Jishimbi jaMoseko kaha nawa kalimbenjele hachuma numba chimweko. Chipwe ngocho Paulu akavangijile vyuma vamulwezele hahaze vene. “Ambachile vaze malunga nakuya navo, kaha alitomesele hamwe navakiko.” (Tangenu Vilinga 21:​23, 24, 26.) Kwononoka chaPaulu chanehele kulinunga.—Loma 14:​19, 21.

17. Vyuma muka munalinangula kuli ndumbwetu Stephanie?

17 Ndumbwetu wapwevo Stephanie chamukaluhwilililenga kukavangiza jindongi jakufuma kuofesi yamutango. Ikiye nalunga lyenyi valivwishilenga kuwaha kuzachila kulizavu lyazachisa lilimi lyeka. Kutwala muze ofesi yamutango yasokele lizavu kana, kaha eyi tanga vayilwezele yikinduluke kuchikungulwilo chavo chazachisa lilimi lyavo. Ndumbwetu Stephanie ambile ngwenyi: “Ngwapihililile chikuma kaha nawa kangwashinganyekele ngwami chikungulwilo chetu chapwile nakusakiwa kukafwako.” Chipwe ngocho ou ndumbwetu akavangijile jindongi kana. Ambile ngwenyi: “Mukuhita chalwola ngwamwene jino kuwaha chajindongi kana. Twapwile tuvisemi javandumbwetu vakushipilitu vamapwevo vaze kavapwile navatanga mumuchanoko. Ngweji kulinangulanga nandumbwetu wapwevo uze azeyele kushipilitu. Kaha nawa oholyapwa ngweji kupwanga jino nalwola lwaluvulu lwakulinga chilongesa chauka.” Ambile nawa ngwenyi: “Ngwatwama nachivezu chitoma mwomwo ngwatachikiza ngwami ngwazachile nangolo mangana ngwononoke.”

18. Vyuma muka tweji kunganyalanga hakwononoka?

18 Tunahase kulinangula kupwa vakwononoka. Yesu “alinangwile kwononoka hakuhita muvihuli.” (Hepe. 5:8) Tweji kulinangulanga kwononoka kachi nge tuli nakumona ukalu ngana muze chapwile kuli Yesu. Chakutalilaho hakuputuka chamusongo wachihita waCOVID-19, kutala chamikaluhwilile kwononoka omu vatulwezele twechenga kulikungulwila hamwe hajiZuvo jetu jaWangana nakwazana mumulimo wetu wakuzuvo hizuvo tahi? Anukenu ngwenu kwononoka chenu chamikingile nakulingisa chikungulwilo chilinunge kaha nawa mwevwishile Yehova kuwaha. Tuvosena tuli jino vakulizanga kukononoka kala jindongi natukatambula haluyando lwalunene. Kuyovoka chetu chapendamina hakwononoka jindongi.—Yopa 36:11.

19. Mwomwo ika twatela kwononokanga?

19 Tunalinangula ngwetu kwononoka cheji kutunganyalisanga chikuma. Oloze chuma chachilemu cheji kutulingisanga twononoke, shina kuzanga Yehova nakusaka kumwivwisa kuwaha. (Yowa. 1, 5:3) Katweshi kuhasa kufweta Yehova havyuma vyosena natulingilako. (Samu 116:12) Oloze tunahase kwononoka Yehova navaze ahana wata wakututwaminyina. Shikaho nge natwononoka kaha natusolola ngwetu tuli namangana. Nge natupwa namangana kaha natwivwisa Yehova kuwaha.—Vishi. 27:11.

MWASO 89 Ivwililenu Nakwononoka, Kaha Navamikisula

a Hakuwana nge katwakupukako, ngocho shimbu jimwe chinahase kutukaluhwila kwononoka, numba tuhu mutu natuhane jindongi ali nalisesa lyakulinga ngocho. Muchihande chino natushimutwila hanganyo veji kumonanga vaze veji kwononokanga visemi javo, nakwononoka “vaze vali nawata,” navandumbwetu vaze vali nakutwaminyina muchikungulwilo chavaka-Kulishitu.

b Hakusaka muwane vyuma navimikafwa mwakuhanjikila navisemi jenu kutalisa kujishimbi vanakase, talenu chihande chamuChingeleshi chakwamba ngwavo, How Can I Talk to My Parents About Their Rules?” ha jw.org.

c MAZU AKULUMBUNUNA MUVWIMBIMBI : Yosefwe naMaliya vononokele kesale hakuvahana lushimbi lwakuya nakulisonekesa kuMbetelema. Vaka-Kulishitu makumbi ano veji kwononokanga lushimbi lwahamukwakwa nalwakutela mitelo, nakukavangiza jindongi jakulikinga kumisongo jize veji kuhakangako “vaze vali nawata.”