Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

 MUJIMBU WAKUYOYA CHAVATU

Kufwisa Tata—Kuwana Tata waMwilu

Kufwisa Tata—Kuwana Tata waMwilu

TATA asemukilile munganda yaGraz, muAustria mumwaka wa 1899, omu kwapwile Jita yaKaye yatete te achili mukweze. Kahomu yaputukile Jita yaKaye yamuchivali mu 1939, vamukwachile kuli maswalale vamuGerman. Tata vamujihile omu apwile nakulwa jita mu 1943. Chaluvinda, ngwafwishile tata te nguli kaha namyaka yakusemuka yivali. Kangwejivile tatako, kaha nawa ngwamwanukilenga lika, chikumanyi hakumona vakwetu vaka-shikola vali namasevo. Omu ngwapwile ngumukweze, changuvendejekele hakulinangula vyaSetu wamwilu uze kafwako.—Hamba. 1:12.

VYUMA VYAMWAZA NGWALIVWISHILE KUWAHA OMU NGWAPWILE MULIUKA LYAKUNANGULA VAKWEZE

Omu nguchili ngukanyike

Omu ngwapwile namyaka yakusemuka 7, ngwengilile mulizavu lyakunangula vakweze lize vavulukilenga ngwavo Boy Scouts youth movement. Liuka lyakunangula vakweze lyapwa liuka lyamukaye kosena lize vaputukile mumwaka wa 1908 muGreat Britain kuli mukulwane wamaswalale wamuBritain walijina lyaRobert Stephenson Smyth Baden-Powell. Mu 1916, ou mukulwane wamwaswalele ikiye aputukile liuka lyavanyike.

Ngwazangilenga kutambuka maungeji aze twapwilenga nawo kusongo yachalumingo akuya nakulikungulwila kweka mulifuchi vene lize. Twasavalilenga mujimbalaka, nakuvwala uvwalo wakulifwana, oku tuli nakukina jingoma vapwile nakwimba. Ngwevwilenga kuwaha kupwa hamwe navakwetu. Kuheta naufuku, twembilenga myaso muchilombo oku tunatwame kukakahya, nakuhema vihemo vyakulisezaseza mumusenge. Kaha nawa twalinangwile vyavivulu kupandama kuvyuma vyakutenga, kahechi changulingishile nguzange vyuma vize atenga Kalunga.

Ava vakweze vamuliuka kana vavanangula kulinganga vyuma vyamwaza hakumbi hakumbi nakulimeneka navakwavo vakweze vamuliuka kana namazu akwamba ngwavo, “Lwola Lwosena Tupwenu Vakulizanga.” Chuma kana ngwachizangile chikuma. Mulizavu lyetu mwapwile vakweze vakuhambakana ha 100. Kaha hakachi ketu hapwile chimbwa chimwe chavaka-Katolika kaha chimbwa chikwavo chapwile chavaka-Polotesitati, kaha umwe apwile muka-Buddha.

Kufuma mumwaka wa 1920, kunapunga kuliwana chamafuchi osena chava vakweze kana. Mweji kuhitanga myaka yayindende, kaha navaliwana cheka. Ngwayile kukuliwana chimwe muAugust 1951, chize chapwilile munganda yaBad Ischl mulifuchi lyaAustria. Kaha nawa ngwayile kukuliwana chikwavo chize chapwilile kwakamwihi nanganda yaBirmingham, muEngland, muAugust 1957, kuze kwapwile vakweze vamulizavu kana vakuheta ku 33,000 vaze vafumine kumafuchi 85. Kwapwile nawa vatu vakuheta ku 750,000. Umwe wavo apwile mwangana wapwevo, Elizabeth wamuEngland. Ami ngwashinganyekele nge kupwa mulizavu kana chapwile kwijiva nge hiwanawakwetu wamukaye kosena. Kangwejivile nge linwomu nguwane wanawakwetu wamukaye kosena uze wapwa wamwaza wavatu vaze vazanga Kalungako.

 KULIWANA NACHINJIHO CHAYEHOVA HALWOLA LWATETE

Rudi Tschiggerl, muka-kutelejeka vyakulya, ikiye watete kungwambulila

Kuchivatuko chavula mumwaka wa 1958 mukiko ngwakumishile kulinangula mwakuzachila milimo yakuteleka muhotela yayinene yaWiesler yamunganda yaGraz, muAustria. Mukwetu mutwazachilile hamwe uze apwilenga kukutelejeka walijina lyaRudolf Tschiggerl, angwambulilile mukutulukila. Elu lukiko lwapwile lwola lwatete kwivwa muchano. Angulwezele ngwenyi kunangula chaTulunga Vatatu kachafuma muMbimbiliyako. Oloze ngwamulwezele ngwami makulyove chapwa chamuMbimbiliya. Ngwamuzangile chikuma kaha ngwapwile nakumukolezeza ayenganga kuChachi yaKatolika.

Rudolf uze ngwavulukilenga ngwami Rudi angutondelele mbimbiliya nakunguhana. Ngwamulwezele ngwami kuvanga nge nayipwa yaKatolika. Anguhanyine Mbimbiliya kahomu ngwaputukile kutangamo kuwana mukachi muli talakiti yize vasonekele kuli Vinjiho jaYehova. Kangwazangile talakiti kanako mwomwo ngwashinganyekele ngwami mikanda kana yeji kwivwakana nge yamuchano oloze yapwa yamakuli. Oloze nawa ngwatondele kulinangula Mbimbiliya naikiye. Rudi apwile wakuvanguluka, kaha kanguhanyine cheka mikanda chipwe jimangaziniko. Twalinangwile Mbimbiliya hatukweji vatatu. Hajola jimwe twambombwelenga swi namukachi kaufuku.

Omu ngwakumishile milimo ngwapwile nakulinangula kuhotela, yamumbaka yize ngwasemukilile, mama angutumine kushikola yikwavo vavulukilenga ngwavo hotel management school. Shikola kana yapwililile muBad Hofgastein mbaka yize yapwililile muchinema chize chapwile muAlps. Haze hashikola kana hapwile nahotela kuze ngwazachilenga jola jimwe mangana chingukafweko kutachikiza kanawa milimo nakuzachisa vyuma ngwalinangwilenga kushikola.

NAVANGUTAMBUILA KULI VAMISHONALI VAMAPWEVO VAVALI

Ilse Unterdörfer naElfriede Löhr vakiko vaputukile kungunangula Mbimbiliya mu 1958

Rudi angutuminyine keyala yami yayihya kuofesi yamutango wamuVienna, kaha mutango watumine keyala yami kuli vamishonali vamapwevo vavali, Ilse Unterdörfer naElfriede Löhr. * Likumbi limwe mutu uze eji kutambulanga vangeji kuze kuhotela angusanyikile nakungulweza ngwenyi, kwapwile mapwevo vavali vaze vapwile nakunguvandamina haweluka muminyau, kaha vapwile nakusaka kuhanjika nayami. Ngwalizakaminyine mwomwo kangwejivile vatu kanako. Oloze ngwayile nakumona vatu kana. Kutwala muze ngwejivile ngwami vapwile Vinjiho vaze vapwile nakuhana mikanda mukusweka muchiyulo chaNazi muGermany omu mulimo waVinjiho vaukanyishile shimbu kanda Jita yaKaye yamuchivali. Shimbu kanda Jita yaKaye yamuchivali yiputuke, ava Vinjiho vavakwachile kuli kapokola wamuGerman (Gestapo) nakuvatwala muchilombo chakulamina vafunge muLichtenburg. Omu kwapwile jita, vavanungulwile kuchilombo chakulamina vafunge chamuRavensbrück, kwakamwihi naBerlin.

Ava mapwevo vesekele hamwe myaka yakusemuka namama, kaha ngwavavumbikile. Kangwasakile kuvenyekela lwola lwavo hakushimutwila navo, kaha kutwala muze hikuvalweza ngwami kangwazangileko. Ngocho, ngwavalwezele vangunehele visoneka vize vyahanjika hakunangula chaKatolika chakwamba nge popu watete apwile kaposetolo Petulu, kaha nawa ngwami vapopu vakwavo vatwama najingolo jakufuma kuli ikiye jize vavuluka ngwavo ngolo jakuswana vaposetolo. Ngwavalwezele ngwami visoneka kana nanguvitwala kuli kapilishitu uze apwile mungalila ngwapwile nakutwama nakuvishimutwila hamwe naikiye.  Ngwashinganyekele ngwami nge nangulinga ngocho, kaha nanguwana muchano.

NANGULINANGULA MUCHANO WAKUVULUKA VYASETU WAMUCHANO OU APWA WAJILA

Chachi yaKatolika yeji kulumbununa mazu aYesu atwama hamukanda waMateu 16:18, 19 mangana vakundwize echi kunangula chakuswana vaposetolo. Chachi yaKatolika yanangula nawa ngwayo popu, ou vavuluka nawa ngwavo Setu Wakujila, keshi kuluwisa nge ali nakuhanjika havihande vyakupandama kuvyuma vafwelela mukwitava chavoko. Vaka-katolika vavavulu vafwelela mukunangula kanechi, kaha aha hakiko hapendamina lufwelelo lwavo. Nayami nawa ngwafwelelele kunangula kana, kaha ngwashinganyekele ngwami nge popu mwamba ngwenyi kunangula chaTulunga Vatatu chapwa chamuchano, kahomu mukiko vene chatela kupwa. Oloze ngwashinganyekele ngwami nge popu mwaluwisa, kaha nakunangula chaTulunga Vatatu nachipwa chamakuli.

Omu ngwatambukilile uze kapilishitu, kakumbulwile vihula vyamiko. Oloze anguhanyine mukanda uze wahanjika hakuswana vaposetolo. Ngwayile nawo kwimbo nakuutanga. Kaha ngwakindulukile cheka kuli uze kapilishitu nakumuhulisa vihula vyavivulu. Kahashile kukumbulula vihula kanako kaha ambile ngwenyi: “Kangweshi kuhasa kukuhisako, kaha nawa kaweshi kuhasa kunguhisako. . . . Tukumine vene aha, natukahanjika lwola lukwavo!” Kasakile tutwatela lika kushimutwilako.

Omu twakumishile kushimutwila nakukinduluka jino kwimbo, ngwaputukile kulinangula Mbimbiliya naIlse naElfriede. Vangunangwile vyaSetu wamwilu, wamuchano, ou apwa Wajila, Yehova Kalunga. (Yowa. 17:11) Ava vandumbwetu vamapwevo vavali vapwile nakutwaminyina kukunguluka hembo lyavatu vamwe vaze vapwile vakuwahilila mwomwo halwola kana muze mungalila kamwapwile chikungulwiloko. Vakungulukilenga kaha navatu vavandende. Kakwapwile ndumbwetu walunga wakumbapachisa uze atelele kutwaminyinako. Ngocho, Ilse naElfriede vakivo vapwilenga nakuhana vihande hakukunguluka. Shimbu jimwe, ndumbwetu walunga afuminenga kungalila yeka nakwiza nakuhana chihande chalikungumbuwa kuchihela chize vawahishile chize vapwile nakufwetela.

NANGUPUTUKA MULIMO WAKWAMBULULA

Ilse naElfriede vaputukile kungunangula Mbimbiliya muOctober 1958, kahomu mwahichile tukweji vatatu, vangumbapachishile muJanuary 1959. Shimbu kanda vangumbapachise, ngwavahulishile nge ngunahase kuya navo mumulimo wakuzuvo hizuvo mangana ngumone omu veji kwambululanga. (Vilinga 20:20.) Omu ngwayile navo halwola lwatete, ngwavalwezele vanguhane ngalila yakwambulwila. Vanguhanyine ngalila yakwambulwila, kaha ngwayilenga mungalila kana ukawami nakwambulwila kuzuvo hizuvo nakukindulukila kuvatu vakuwahilila. Ndumbwami watete kuzata nenyi muwande apwile kalama wakutombwojoka uze atutambukilile omu mwahichile makumbi.

Omu ngwakumishile shikola yakulinangula vyahotela mu 1960, ngwakindulukile kwimbo lyami mangana ngukanangule vausoko jami muchano. Numba tuhu naumwe eza mumuchano wauchi, oloze veka vapwa vakuwahilila.

KUZATA MULIMO WASHIMBU YOSENA

Nguchili namyaka yakusemuka yamuji 20

Mu 1961 ofesi yamutango yatuminenga mikanda muvikungulwilo yize yakolezezele vandumbwetu vashinganyeke kuzata mulimo waupayiniya. Ngwapwile ngumujike kaha nawa ngwalikangwile kumujimba, ngocho ngwashinganyekele kuzata upayiniya. Ngwashinganyekele ngwami nguvangile kulanda munyau numba nguzate upayiniya, kaha ngwahulishile kalama wakutambwojoka, Kurt Kuhn, angukafwe nge nachipwa chamwaza nguvangile kuzatako mutukweji vavandende milimo yakumujimba, mangana nguwaneko jimbongo jakulanda munyau. Angukumbulwile ngwenyi, “Kutala Yesu navaposetolo vasakiwile kupwa naminyau numba vazate mulimo washimbu yosena  tahi?” Chihula kana changulingishile ngusakule kanawa vyakulinga. Hahaze vene ngwashinganyekele kuzata upayiniya. Hakuwana nge ngwazachilenga mulimo wakutelejeka muhotela hajola 72 muchalumingo hichalumingo, chasakiwile kwalumunako vyuma vimwe numba nguzate kanawa mulimo waupayiniya.

Ngocho, ngwahulishile mukulwane wamilimo nge mwangwitavisa nguzate jola 60 muchishishisa chakuzata jola 72. Etavilile, kaha nawa jimbongo ngwatambwilenga kajitepulwileko. Kaha kutwala muze ngwamulombele cheka nguzate jola 48 muchalumingo hichalumingo. Kaha etavilile cheka, kaha ngwatambwilenga jimbongo jojimwe. Kaha ngwamuhulishile cheka nguzate jola 36 chalumingo hichalumingo. Kaha angwitavilile cheka, oloze ngwalikomokelele hakuwana nge ngwatambwilenga jimbongo jojimwe lika! Chasolokele nge mukulwane wami wamilimo kasakile ngwechenga milimoko. Echi changulingishile jino nguzate upayiniya washimbu yosena. Halwola kana vapayiniya vashimbu yosena vavalwezele kuzata jola 100 mukakweji.

Omu mwahichile tukweji vawana, vangutongwele kupwa payiniya wakulipwila nangamba wachikungulwilo, muchikungulwilo chachindende mumbaka yaSpittal an der Drau. Halwola kana vapayiniya vakulipwila vavalwezele kuzata jola 150 kakweji hikakweji. Kangwapwile nandumbwami wakuzata nenyi mumulimo waupayiniyako, oloze ndumbwami Gertrude Lobner uze azachilenga mwangamba wakukafwa wachikungulwilo, angukafwilenga chikuma mumulimo wamuwande. *

NANGUZATA MILIMO YAYIVULU YAYIHYA

Mu 1963, vangulwezele kuzata mwakalama wakutambwojoka. Shimbu jimwe ngwazachishilenga komboyu hakutambukila vikungulwilo, nakumbata vyola vyavilemu muze mwapwilenga mikanda navyakuvwala. Vandumbwami vavavulu kavapwilenga najimiyauko, ngachize omu ngwahetelenga hachitulilo chakomboyu, kavejilenga nakungumbatako. Kangwazangile nguhukanyise vandumbwami hakuzachisa minyau yamiko, ngocho ngwatambukilenga hamavu.

Kuheta mu 1965, te nguchili lika ngumujike, vangusanyikile kuya kuShikola yaNgileyate yakusokesa 41. Tuvavavulu mushikola twapwile tuvajike. Ngwalikomokelele omu ngwakumishile shikola vangutumine cheka kuya nakuzachila mulimo wakutambwojoka mulifuchi lyami lyaAustria. Oloze shimbu kanda ngufume kuUnited States, vangulwezele kuzachila hamwe nakalama wakutambwojoka havyalumingo viwana. Ngwevwile kuwaha kuzata nandumbwetu Anthony Conte, uze apwile watwima mumulimo wamuwande. Twazachilile hamwe mungalila yaCornwall, mungalila yimwe yamuNew York.

Halikumbi lyetu lyakulimbata

Omu ngwakindulukile kuAustria, vangulwezele kuzachila mungalila yimwe muze ngwawanyine ndumbwetu wapwevo wamujike Tove Merete, uze angutuvile tulo. Vamulelele mumuchano kufuma vene haze apwile namyaka yakusemuka 5. Omu vandumbwetu vatuhulishile tuvalweze omu twaliwanyine nou pwevo, twakumbulwile mukuseseka ngwetu “Ofesi yamutango yikiko yatulingishile tuliwane.” Ngocho, twalimbachile mwaka wakavangijileho muApril 1967, kaha twatwalilileho lika kuzata mulimo wakutambwojoka.

Mukanda Wavaka-Loma 8:15 wasolola omu vatu vamwe vanahase kupwa nausoko wakulipwila naYehova nakuvalingisa kupwa vana venyi vakushipilitu. Ava vana veji kuvulukanga Yehova ngwavo, “Apa, Ove Tata!” Omu mukiko ngwevwile omu ngwahetele mumwaka wa 1968. Mumwaka kana mukiko ngwatachikijile ngwami mulikoji lyenyi, Yehova nanguwavisa nakupwa  ngumwanenyi wakushipilitu. Ngwejile nakupwa umwe wavaze vawavisa mukaye kosena.

Yami naMerete twatwalilileho lika kuzata mulimo wakutambwojoka nou wangalila palanga namu 1976. Shimbu jimwe mungonde yachishika, twasavalilenga mutupete vatuta chikuma. Omu twahindukilenga, twawanyine mapayi anazovo nachishika! Twashinganyekele kumbata mbaula yamalayiti kuchina natwivwa chishika naufuku. Havihela vimwe, nge tuli nakusaka kusana naufuku, twatambukilenga tunda yayisuku muvula yachishika numba tukawane kwakusanyina. Katwapwile nazuvo yetuko, ngocho Mande hiMande, twapwilenga muze muzuvo shimbu kanda tuyenga kweka. Ngocho kuheta lyaChivali twayilenga jino kuchikungulwilo chikwavo.

Ngwapwa nguwakuwahilila hakuwana nge hamyaka yayivulu puwami uze ngwazanga chikuma nangukafwenga chikuma ngutwaleho lika kuzata mulimo wami. Azachilenga chikuma mulimo wamuwande kaha kangwamulwezelenga ayenga muwandeko oloze alyanukililenga yivene. Azangilenga masepa jenyi nakuzakama vakwavo. Nangukafwenga mwamunene.

Mu 1976 vatusanyikile kuya nakuzachila haofesi yamutango yamuAustria muVienna, kaha vangutongwele kuzata muKomiti yaMutango. Halwola kana luze ofesi yamutango yamuAustria yikiko yatalilenga mafuchi amavulu amuEurope. Kaha yamwene nge vandumbwetu vavavulu mumafuchi kana vapwile nakutambulanga mikanda mukusweka. Ndumbwetu Jürgen Rundel ikiye atalilenga hamulimo kanou, kaha ngwapwile nguwakutokwa kuzata nenyi. Kutwala muze vangutongwele ngutwaminyine mulimo wakwalumuna mikanda mumalimi 10 akumusamuko waEurope. Jürgen napwevo lyenyi Gertrude, hanga vachili lika nakuzata upayiniya wakulipwila muGermany. Kuputuka mumwaka wa 1978, mutango wamuAustria wapwile nakupulitanga jimangazini jajindende kaha mumalimi 6 mwomwo wapwile nalikina lyalindende. Ndumbwetu Otto Kuglitsch, uze eji kuzachilanga hamwe napuwenyi Ingrid, haofesi yamutango wamuGermany, ikiye apwile nakutetekela mulimo kanou wakupulita mikanda.

MuAustria, ngwapwile nakulivwisa kuwaha kwambulula mujimbu wamwaza mujijila jakulisezaseza kuhakilako vene nakwambulila mumikwakwa

Vandumbwetu vakumusamuko waEurope vapulitilenga nawa mikanda yamumalimi avo kuzachisa makina akukopa. Oloze vasakiwile kuvakafwa kufuma kuvandumbwetu vakumafuchi eka. Yehova apwile nakukinga mulimo kana. Twazangile vandumbwetu vosena vaze vapwile nakuzachila hamutango numba tuhu mulimo wakupulita mikanda vaukanyishile hamyaka yayivulu.

NANGUTAMBUKILA ROMANIA

Mumwaka wa 1989, ngwapwile nakutokwa chakuya kuRomania hamwe kaha nandumbu Theodore Jaracz, uze atwama muLizavu Lyakutwaminyina. Ungeji  wetu wapwile wakuya nakukafwa vandumbwetu vavavulu vakinduluke cheka muliuka lyaYehova. Kufuma mu 1949, ava vandumbwetu valisosolwele vavene kuliuka nakutunga vikungulwilo vyavo. Chipwe ngocho, vatwalilileho lika kwambulula nakumbapachisa vatu. Vavatwalile namutumenga mwomwo yakukana kwingila uswalale ngana muze valingile vandumbwetu vaze vasalile muliuka lyaYehova. Numba tuhu mulimo wetu vaukanyishile muRomania, oloze twalikungulwilenga mukusweka. Twalikungulwilenga muzuvo yandumbwetu Pamfil Albu, hamwe kaha navakulwane vawana naveka vaze vemanyinyineko Komiti yaLifuchi lyamuRomania. Kaha nawa twapwile hamwe nandumbwetu Rolf Kellner wakuAustria uze apwile muka-kulumbununa mazu twapwile nakuhanjika.

Haufuku wamuchivali, ndumbu Albu akolezezele vakwavo vakulwane vawana mangana valinunge nakuzachila hamwe. Ambile ngwenyi, “Nge katweshi kulinunga nakuzachila hamwe oholyapwako, kaha katweshi kukaliwana cheka nakuzachila hamweko.” Omu akumishile kuhanjika ngocho, vandumbwetu vakuheta ku 5,000 vakindulukile cheka muliuka. Echi chasolwele nge Yehova afungulwile Satana.

Kuheta kusongo yamwaka wa 1989, shimbu kanda chiyulo chaCommunism kuMusamuko waEurope chiputuke, Lizavu Lyakutwaminyina lyatusanyikile napuwami tuyenga nakuzachila kuchikota chaVinjiho jaYehova muNew York. Twawahililile chikuma. Twaputukile kuzata mulimo wahaMbetele muBrooklyn muJuly 1990. Kuheta mu 1992, vangutongwele kupwa muka-kukafwa Komiti yaMulimo yamuLizavu Lyakutwaminyina. Kufuma vene muJuly 1994, ngunazatenga lika muLizavu Lyakutwaminyina.

KUSHINGANYEKA HAVYUMA VYAKUNYIMA NAVYUMA VYAKULUTWE

Tuli hamwe napuwami muBrooklyn, New York

Kunyima ngwatelekelenga vyakulya muhotela. Oloze oholili nguli nakulivwisa kuwaha kuzachila hamwe navandumbwami mumulimo wakwambulula nakwazana mumulimo wakuwahisa kulya chakushipilitu chavandumbwami mukaye kosena. (Mateu 24:45-47) Omu ngweji kushinganyekanga hamyaka yakuhambakana 50 ngunazate mulimo wakulipwila washimbu yosena, ngweji kwivwanga kuwaha chikuma. Ngweji kwivwanga kuwaha chikuma hakumona omu Yehova ali nakisula wanawakwetu wamukaye kosena. Ngwazanga kuyanga kukunguluka chamafuchi amavulu chaVinjiho jaYehova kuze tweji kulinangwilanga vyaSetu wamwilu Yehova, namuchano watwama muMbimbiliya.

Ngweji kulomba kuli Yehova ngwami vatu vavavulu valinangule Mbimbiliya, vatachikiza muchano, nakuzachila Yehova hamwe navandumbwetu vamukaye kosena mukulinunga. (Petu. 1, 2:17) Ngunakutalilila kulutwe omu nangukapwa mwilu nakumona vatu vali nakusanguka nakukamona tata angusemene nasanguka. Ngwafwelela ngwami tata navausoko wami namama navakasaka lika kuzachila Yehova muPalachise.

Ngunakutalilila kulutwe omu nangukapwa mwilu nakumona vatu vali nakusanguka nakukamona tata uze angusemene nasanguka

^ par. 15 Talenu mujimbu wakuyoya chavo muKaposhi Kakutalila kaNovember 1, 1979.

^ par. 27 Makumbi ano ngamba wachikungulwilo, vanakumuvulukanga ngwavo muka-Kuwanyisa lizavu lyavakulwane, kaha ngamba wakukafwa chikungulwilo vali nakuvulukanga ngwavo muka-kusoneka.