Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Milimo Muka Veji Kuzatanga Mapwevo muVyuma Ajina Yehova?

Milimo Muka Veji Kuzatanga Mapwevo muVyuma Ajina Yehova?

“Mapwevo vaka-kwambulula mujimbu kana wamwaza vanapu liyongomena lyalinene.”—SAMU 68:11.

1, 2. (a) Wana muka uze Kalunga ahanyine Alama? (b) Mwomwo ika Kalunga ahanyinyine Alama pwevo? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.)

YEHOVA ashinganyekele vyuma vimwe hakutenga mavu. “Awatengele mangana vatwamengaho” kuli vatu. (Isa. 45:18) Mutu watete kutenga, Alama apwile wakukupuka mwosena, kaha Kalunga amuhanyine limbo lyamwaza, lize vavulukile ngwavo litepa lyaEtene muze mwapwile mitondo yayivulu natunyama vamwaza. Oloze kwapwile chuma chachilemu chize ahonene kupwa nacho Alama. Yehova atachikijile chuma kana, kaha ambile ngwenyi: “Kachawahile lunga kutwama uka wenyiko. Nangumutengela muka-kumukafwa wakulisoka nenyi.” Kufumaho, Kalunga asavalikile Alama tulo twatuvulu, kaha amufumishile lupachi lumwe, ‘nakulutenga pwevo.’ Omu Alama atonene, awahilile chikuma hakumona pwevo. Kaha ambile ngwenyi: “Ou napu jino chifuhwa chakuvifuhwa vyami, nyama yakunyama yami. Navamuvulukanga ngwavo, Pwevo, mwomwo vanamufumisa muli lunga, shikaho.”—Kupu. 2:18-23.

2 Pwevo apwile wana uze Kalunga ahanyine Alama, kupwa muka-kumukafwa wakukupuka mwosena. Apwile nawa namulimo wakulipwila wakusema vana. Mbimbiliya yamba ngwayo: “Lunga alukile  pwevo lyenyi lijina lyenyi ngwenyi, Eve, mwomwo ikiye naye yavaka-kuyoya vosena, shikaho.” (Kupu. 3:20) Vosena vapwile namulimo wakusema vana vakukupuka mwosena nakusulisa hamavu. Kuhichila mukusema, mavu osena kachi apwile palachise muze mwatelele kupwa vatu vakukupuka mwosena nakuzakama vyuma vyakuyoya vyosena.—Kupu. 1:27, 28.

3. (a) Vyuma muka vize Alama naEve vatelelele kulinga hakusaka Kalunga avakisule, oloze vyuma muka vyasolokele? (b) Vihula muka natushimutwila?

3 Hakusaka vavakisule kuli Kalunga, Alama naEve vatelelele kwononoka Yehova nakwitavila chiyulo chenyi. (Kupu. 2:15-17) Kushishika kuli Kalunga chikiko chatelele kuvalingisa vatesemo vyuma vize ajinyine Kalunga. Oloze chaluvinda, Alama naEve kavononokele Yehovako. Vevwililile kuli Satana, “linoka wakushikulu,” kaha vavulumwine shili kuli Kalunga. (Kuso. 12:9; Kupu. 3:1-6) Uno echi kulikanga chahaka ngachilihi mapwevo muukalu? Uno mapwevo vakushishika vakushikulu vateselemo vyuma muka? Mwomwo ika mapwevo vaka-Kulishitu vamakumbi ano vavavulukila ngwavo, “liyongomena lyalinene”?—Samu 68:11.

VYUMA VYAFUMINE HAKULIKANGA

4. Iya vatelele kuhana mulonga hakachi kaAlama naEve hashili yize vavulumwine?

4 Omu Kalunga ahulishile Alama vyuma vyamulingishile alikange, Alama ahanjikile ngwenyi: “Ou pwevo wanguhanyine kupwa nenyi, ikiye nanguhane mihako yakumutondo, kaha ngunali.” (Kupu. 3:12) Alama ketavilile shili avulumwineko, oloze ahanyine mulonga pwevo uze amuhanyine Kalunga, kaha nawa ahanyine Kalunga mulonga, mwomwo ikiye amuhanyine uze pwevo. Numba tuhu Alama naEve vavulumwine shili, oloze Kalunga amwene ngwenyi Alama ikiye apihishile, mwomwo ikiye apwile nangolo jakusakula vyakulinga. Evi vikiko vyalingishile kaposetolo Paulu asoneke ngwenyi: “Shili yengilile mukaye kuhichila muli mutu umwe [Alama] nakufwa nawa kuhichila mushili.”—Loma 5:12.

5. Vyuma muka vinafumumo omu Kalunga netavisa vatu valiyule vavene?

5 Satana akunywile Alama naEve mangana vashinganyeke nge Yehova katelemo kuvayulako. Echi chanehele chihula chize chakwata hawata waYehova. Chihula kana shina: Iya atamo kuyula vatu? Hakusaka kukumbulula chihula kanechi, Yehova etavishile vatu valiyule vavene hatando yayisuku. Vyuma muka vinafumumo? Vatu vananehenga ukalu wauvulu. Hamyaka yakuhambakana 100, vatu vakuheta kafwe ku 100,000,000 vanafunga kujijita. Mbimbiliya yamba ngwayo “muli mutu wakutambuka kamwatwama mangana akutalikisa jitambo jenyiko.” (Yele. 10:23) Echi chikiko chalingisa vaka-Kulishitu vamuchano vetavile Yehova kupwa Muka-kuvayula.—Tangenu Vishimo 3:5, 6.

6. Mapwevo veji kuvamonanga ngachilihi mumafuchi amwe?

6 Vatu vosena vanavayanjisanga mukaye kano vali nakuyula kuli Satana. (Kwambu. 8:9; Yowa. 1, 5:19) Mapwevo vamwe vanavayanjisanga chikuma. Chakutalilaho, mukaye kosena, mapwevo vavavulu vali nakuvapupulanga kuli malunga javo chipwe kuli tujila twavo. Mumafuchi amwe malunga veji kuvamonanga kupwa vavalemu kuhambakana mapwevo, mwomwo vashinganyeka ngwavo malunga vakiko veji kutunganga membo nakulama visemi navakaka javo nge vanakolo, kaha nawa veji kulamanga lika lijina lyasevo. Mumafuchi akwavo, mapwevo vavamona kupwa vamokomoko, ngocho visemi vamapwevo veji kufumisanga majimo nge vanejiva ngwavo vanemita mwana wapwevo.

7. Chiyoyelo muka chize Kalunga ahanyine malunga namapwevo hakuputuka?

7 Yehova keshi nakusuulukanga hakumona omu mapwevo veji kuvayanjisangako. Yehova eji kuvazakamanga nakuvavumbika. Yehova katengele Eve apwenga ndungo yaAlamako. Eve apwile wakukupuka mwosena, kaha nawa apwile navilinga vyamwaza vyavivulu vize vyamulingishile apwenga muka-kukafwa Alama. Evi vikiko Mbimbiliya yambila ngwayo, omu Kalunga akumishile kutenga vyuma halikumbi lyamuchitanu  nalimwe, “amwene vyuma vyosena vize atengele, kaha ngwenyi, vinawahe chikuma.” (Kupu. 1:31) Chikupu vene “vyuma vyosena” vize atengele Yehova ‘vyawahile chikuma.’ Ngocho, vaAlama naEve vapwile nakutwama kanawa.

MAPWEVO VAZE VANEVWILANGA USELEWEA KULI YEHOVA

8. (a) Uno vatu vavavulu makumbi ano vali nakulinga vyuma muka? (b) Vatu muka vaze Kalunga nevwilanga uselewa putu vene kushikulu?

8 Hanyina yakulikanga chaAlama naEve mulitepa lyaEtene, vatu vatwalilileho lika kulikanga kuli Yehova. Kaha myaka yino, vilinga vyavipi vinavulu chikuma kuhambakana omu chapwile kunyima. Mbimbiliya yahanjikile chimweza ngwayo, ano ‘himakumbi akukuminyina.’ (Chimo. 2, 3:1-5) Numba tuhu vatu vamwe veji kulinganga vyuma vyavipi, oloze lwola lwosena kunapunga malunga namapwevo vaze vanakavangizanga jishimbi jaKalunga nakumwitavila kupwa muka-kuvayula. Vanafwelelanga muli Yehova, kaha Yehova navakafwenga nakuvakinga.—Tangenu Samu 71:5.

9. Vatu vangahi vayovokele kuLivaji, kaha mwomwo ika?

9 Omu Kalunga anongesele vatu vakuhuka kuLivaji mumakumbi aNowa, vatu vavandende kaha vakiko vayovokele. Nge vausoko jaNowa kuvapwile halwola luze, kaha vafwile naLivaji. (Kupu. 5:30) Kuvula chamalunga vaze vayovokele haLivaji chesekele hamwe nakuvula chamapwevo vaze vayovokele. Vaze vayovokele vapwile Nowa napuwenyi, navana venyi vatatu namapwevo javo. Vayovokele mwomwo vevwile Kalunga woma nakulinga mwaya muchima wenyi. Vatu vosena vaze vali nakuyoya makumbi ano, vafuma kuli ava vatu 8 vayowele kuli Yehova.—Kupu. 7:7; Petu. 1, 3:20.

10. Mwomwo ika Yehova akafwile nakukinga mapwevo javangamba jenyi vakushishika vaze vamwivwilenga woma?

10 Myaka yakavangijileho, navangamba jaYehova vakushishika vamapwevo navakiko vavakafwilenga nakuvakinga kuli Kalunga. Kavayayavalile vyachiyoyelo chavoko, ngocho Yehova avakiswile. (Yuta 16) Pwevo umwe apwile ikiye Sala. Omu vamulwezele kuseza lifuchi lyavo lyauhando lyaUle nakuya nakuzuzumana mujimbalaka, kayayavalileko. Oloze Sala, ‘ononokele Apalahama nakumuvuluka ngwenyi, mwata.’ (Petu. 1, 3:6) Tutalenu nawa hachakutalilako chaLaveka, uze apwile pwevo lyaIsaka. Apwile wana wakukupuka wakufuma kuli Yehova uze apwile wamwaza chiyovo. Mbimbiliya yatulweza ngwavo, Isaka ‘amuzangile, kaha alivendejekele kukufwa chanaye.’ (Kupu. 24:67) Makumbi ano tweji kwivwinga kuwaha kupwa namapwevo vaze vevwa Kalunga woma ngana mwaSala naLaveka.

11. Uno vifungiji vavaHepeleu vavali vahamukile ngachilihi?

11 Hamyaka yize vaIsalele vapwilenga vandungo muEjipitu, vavulile chikuma kaha mwangana Fwalo ahanyine lushimbi lwakujiha vana vamalunga vavaHepeleu. Chipwe ngocho, kwapwile vifungiji vavaIsalele vamapwevo vavali, vaze vapwilenga namulimo wakusapulwisa vana. Majina avo vapwile Shifwala naPuwa. Kwivwa Kalunga woma chavalingishile vahone kukavangiza lushimbi lwaFwalo lwakujiha vana vavaIsalele vamalunga vaze vasemukilenga. Ngocho, Kalunga avakiswile mangana vapwenga najitanga javo.—Kulo. 1:15-21.

12. Vyuma muka twejiva hali Ndevola naYayele?

12 Omu kwapwile vaka-kuyula mumakumbi avaIsalele, Yehova atongwele Ndevola kupwa kapolofweto wapwevo. Ndevola akolezezele muka-kuyula Mbalake, nakukafwa vaIsalele mangana vasokoke kuli vaka-kole javo. Avulukilile chimweza ngwenyi, pwevo, ikiye mwakafungulula vaka-Kanane keshi nge Mbalakeko. Ava vaka-kole vavafungulwile omu Yayele, pwevo uze kapwile kaIsaleleko ajihile Shisela uze apwile mukulwane wamaswalale wavaka-Kanane.—Kuyu. 4:4-9, 17-22.

13. Uno Mbimbiliya yatulweza vyuma muka kutalisa kuli Avingayile?

13 Tutalenu nawa Avingayile uze apwile pwevo wakushishika uze ayoyele mulikulukaji lyamyaka  lyakusokesa 11 B.C.E. Mbimbiliya yamba ngwayo, Avingayile apwile wakunangakana, oloze lunga lyenyi, Navale, apwile namuchima waukalu, wamokomoko kaha nawa wakuhona mangana. (Samwe. 1, 25:2, 3, 25) Hakuwana nge Ndavichi akingile vatu jaNavale kunyima, ngocho Ndavichi atumine vatu jenyi kuya kuli Navale mangana akavakafweko kulya navyuma vikwavo. Oloze Navale, ‘avatenukilile’ nakuhona kuvahana vyakulya. Echi chalingishile Ndavichi apihilile chikuma nakusaka kujiha Navale navatu jenyi. Omu Avingayile evwile mujimbu kanou, ambachile vyakulya navyakunwa nakuvitwala kuli Ndavichi, ngocho akingile Ndavichi kumulonga wamanyinga. (Samwe. 1, 25:8-18) Kutwala muze Ndavichi alwezele Avingayile ngwenyi: “Vamukisule Yehova, Ou Kalunga kaIsalele, Ou nakutumu likumbi lyalelo kunguwana.” (Samwe. 1, 25:32) Omu Navale afwile, Ndavichi ambachile Avingayile.—Samwe. 1, 25:37-42.

14. Vana vamapwevo vaShalume vazachile mulimo muka, kaha vandumbwetu vamapwevo makumbi ano vali nakuzata milimo muka?

14 Omu vaka-Mbavilone vanongesele Yelusalema natembele mu 607 B.C.E., vatu vavavulu vafwile. Mu 455 B.C.E., Nehemiya atwaminyinyine mulimo wakutungulula jikembwe jaYelusalema. Hakachi kavatu vaze vapwile nakukundwiza mulimo wakutungulula jikembwe, hapwile navana vamapwevo vaShalume, mwana mwangana walunga uze apwile chilolo wachimbwa changalila yaYelusalema. (Nehe. 3:12) Vawahilile kuzata milimo kana. Tweji kusakwililanga chikuma vandumbwetu vamapwevo vavavulu vaze vali nakuzata milimo yakutungatunga jizuvo jaWangana navihela vyeka vyakukungulukila mukaye kosena makumbi ano.

MAPWEVO VAZE VEVWILENGA KALUNGA WOMA MULIKULUKAJI LYAMYAKA LYAKULIVANGA

15. Kutokwa muka Kalunga ahanyine Maliya?

15 Mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga C.E., Yehova ahanyine mapwevo milimo yakulipwila yize vazachilenga. Pwevo umwe apwile Maliya. Omu Maliya vamuhuhwile kuli Yosefwe, emichile lijimo mungolo jashipilitu yajila. Mwomwo ika Kalunga asakwilile Maliya apwenga naye yaYesu? Mwomwo pamo apwile navilinga vyamwaza vize vyasakiwile hakulela mwana wakukupuka mwosena. Chikupu vene, echi chapwile hikutokwa chachinene kuli Maliya kupwa naye yaYesu, mutu uze apwile waulemu chikuma havatu vosena hano hamavu.—Mateu 1:18-25.

16. Hanenu chakutalilaho chakusolola omu Yesu evwililenga keke mapwevo.

16 Yesu evwililenga keke mapwevo. Chakutalilaho, achishinganyekenu pwevo uze apwile nakuhichisa manyinga hamyaka 12, uze akwachile kuuvwalo waYesu mangana ayoye. Kutala Yesu apihilile tahi? Nduma, oloze amwivwilile keke nakumulweza ngwenyi: “Ove mwanami, lufwelelo lwove lunakuhindula. Yakonga mukuunda, nakupwa uwakulikangula omu unahinduka lyehi kumusongo wove waupi.”—Mako 5:25-34.

17. Chuma muka chakukomwesa chasolokele haPendekoseta 33 C.E.?

17 Omu Yesu navaposetolo jenyi vapwile nakuyanga nakwambulula mujimbu wamwaza, kwapwile mapwevo vaze vavazakaminenga kumujimba. (Luka 8:1-3) Halikumbi lyaPendekoseta 33 C.E., vatu vakuheta kafwe ku 120, malunga namapwevo vatambwile shipilitu yajila mujila yakukomwesa. (Tangenu Vilinga 2:1-4.) Kunyima Yehova ahanjikile chimweza ngwenyi: “Nangukahingunwina shipilitu yami hali vatu vosena. Vana venu vamalunga navava vamapwevo navakahanjika mazu aupolofweto . . . Nahali vandungo vamalunga nawa nahali ava vamapwevo nangukahingunwinaho shipilitu yami.” (Yowe. 2:28, 29) Chuma chakukomwesa chize chasolokele haPendekoseta, chasolwele nge Yehova evwilile uselewa malunga namapwevo nakupwa “Isalele waKalunga.” (Ngale. 3:28; 6:15, 16) Vana vamapwevo vawana vaFwilipu, uze apwile muka-kwambulula mujimbu wamwaza, vapwile hakachi kamapwevo vaze vambulwilenga mujimbu mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga.—Vili. 21:8, 9.

 “LIYONGOMENA LYALINENE” LYAMAPWEVO

18, 19. (a) Kutokwa muka chize Kalunga ahana malunga namapwevo vaka-Kulishitu? (b) Muka-kwimba jisamu ahanjikile vyuma muka kupandama kumapwevo vaze veji kwambululanga mujimbu wamwaza?

18 Kafwe mumwaka wa 1875, lizavu lyalindende lyamalunga namapwevo vazangile chikuma kulinangula muchano wamuMbimbiliya. Vakiko vasokolwele jila hakwambulula mujimbu waYesu kaha nawa vateselemo mazu aYesu aupolofweto akwamba ngwenyi: “Kahou mujimbu wamwaza waWangana navakawambulula kumavu kwatwama vatu kwosena, nakupwa unjiho kuli vaka-mafuchi osena, numbanyi kukuma chikeze.”—Mateu 24:14.

19 Lizavu lyalindende lyaVaka-Kulinangula Mbimbiliya linatoho, kaha oholyapwa jino Vinjiho jaYehova vanahete ku 7,900,000. Kaha vatu vakuwahilila vakuhambakana ha 11,300,000, veji kuyanga kuchilika chakwanuka kufwa chaYesu. Mumafuchi amavulu, vatu vavavulu hakachi kavaze veji kuyanga kuchilika chakwanuka kufwa chaMwata vapwa mapwevo. Kaha nawa Vinjiho jaYehova vakuhambakana 1,000,000, veji kuzatanga mulimo washimbu yosena. Mumafuchi amavulu, vandumbwetu vamapwevo vavavulu vakiko veji kuzatanga mulimo washimbu yosena. Yehova nahane mapwevo kutokwa chakumwimanyinako. Ngocho, mazu amuka-kwimba jisamu anatesamo akwamba ngwavo: “Mwata mwahana mazu, mapwevo vaka-kwambulula mujimbu kana wamwaza vanapu liyongomena lyalinene.”—Samu 68:11.

Mapwevo vaka-kwambulula mujimbu wamwaza vapwa chikupu “liyongomena lyalinene” (Talenu palangalafu 18, na 19)

FWETO YIZE NAVAKATAMBULA MAPWEVO VAZE VAMWIVWA KALUNGA WOMA

20. Vihande muka vyamwaza tunahase kuzachisa hachilongesa chatanga nechi chahauka?

20 Katweshi kuhasa kushimutwila mapwevo vosena vakushishika vaze vasoneka muMbimbiliyako. Oloze tunahase kuvatanga muMbimbiliya namumikanda yetu. Chakutalilaho, tunahase kushinganyeka chikuma hakwononoka chaLute. (Lute 1:16, 17) Nge natutanga mujimbu waLisano Eseta, kaha lufwelelo lwetu naluzama. Tunahase kunganyala nge natulinangulanga vyamapwevo kana ava hachilongesa chakulemesa Kalunga mwaTanga. Nge twapwa tuvajike, kaha tunahase kulinangula vyamapwevo kana hachilongesa chahauka.

21. Uno mapwevo vakushishika vanalamenga ngachilihi kulonga chavo mulwola lwavyeseko?

21 Chasoloka hatoma nge Yehova nakisula mulimo wavandumbwetu vamapwevo wakwambulula mujimbu wamwaza, namulwola lwalukalu. Chakutalilaho, muchiyulo chaNazi nechi chaCommunism, Yehova akafwile vandumbwetu vamapwevo vakushishika vatwaleho lika kupwa vakushishika kuli ikiye. Vavavulu vavayanjishile kaha veka vavajihile mwomwo yakwononoka jishimbi jaYehova. (Vili. 5:29) Ngana mwavandumbwetu vamapwevo vakushishika vaze vamwene ukalu, navandumbwetu vamapwevo makumbi ano, vanasakula Kalunga kupwa muka-kuvayula. Yehova navalweze ngana muze alwezele vaIsalele ngwenyi: “Kanda wivwa womako, Ami nangukukafwangako.”—Isa. 41:10-13.

22. Vyuma muka tuli nakutalila kulutwe?

22 Kulutwe, malunga namapwevo vaze veji kwivwanga Kalunga woma, navakavazachisa vakakafwe vaze navakasanguka vakalinangule vyaYehova navyuma vyamwaza vize ajinyine kulingila vatu. Kaha nawa navakapwa namulimo wakwalumuna mavu kupwa palachise. Shimbu tuchili nakuvandamina lwola kana, tuvosena tumonenu kutokwa twatwama nacho chakuzachila Yehova “namuchima umwe,” kupwa chachilemu.”—Zefwa. 3:9.