Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Uno Mwatachikiza Tahi?

Uno Mwatachikiza Tahi?

Mwomwo ika Yosefwe atewilile shimbu kanda ayenga kuli Fwalo?

Vatu vakufunjejeka vakushikulu vamuEjipitu vali nakuvateula

Kweseka namujimbu wamumukanda waKuputuka, Fwalo atumine vatu vamunehele funge wakaHepeleu Yosefwe amulumbunwine vilota alotele vize vyamuyanjishile. Halwola kana te Yosefwe natwame mukamenga hamyaka yayivulu. Numba tuhu Yosefwe vamulwezele ayenga kuli Fwalo washiwashi, oloze avangilile kuteula numba ayenga. (Kuputuka 39:20-23; 41:1, 14) Hakuwana nge ou muka-kusoneka Mbimbiliya asonekele vyamujimbu ou wasoloka nge wamokomoko, ngocho tunahase kukukulula ngwetu atachikijile kanawa visemwa vyavaka-Ejipitu.

Kushikulu vatu vamumafuchi amavulu kuhakilako navaHepeleu valaminenga wevu. Oloze mukanda umwe uze vasonekele kuli McClintock naStrong wambile ngwawo: “Vaka-Ejipitu kaha vakiko vakanyinenga kulama wevu havatu vakumafuchi akumututuko osena.”—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.

Uno vatu vatewilenga kaha wevu tahi? Mangazini yaBiblical Archaeology Review yahanjika nge kweseka navisemwa vimwe vyamuEjipitu, malunga vatelele kuliwahisa nakusoloka unyoji hakuya kuli Fwalo chipwe hakwingila mutembele. Ngocho, Yosefwe atela atewile wevu, najikambu naungona.

Mukanda waVilinga wavuluka nge ise yaChimoteu apwile kaHelase. Uno echi chalumbununa nge afumine kuHelase tahi?

Nduma. Shimbu jimwe, kaposetolo Paulu ahandunwinenga vaYuleya kuvaHelase mumikanda asonekele. Echi chasolola nge amwenenga vatu vosena vaze kavapwile vaYuleyako kupwa vaHelase. (Wavaka-Loma 1:16; 10:12) Chuma chimwe chalingishile ngocho shina kutanda chachisemwa nalilimi lyachiHelase mujingalila muze ambulwililenga Paulu.

Vatu muka vamwenenga kupwa vaHelase kushikulu? Mulikulukaji lyamyaka lyamuchiwana B.C.E., Isocrates wamuAtene uze alinangula chikuma ahanjikile ngwenyi chisemwa chavaHelase chatanjile chikuma mukaye. Ambile ngwenyi “vatu vavavulu vavavulukilenga kupwa vaHelase mwomwo yakuya kumashikola etu, keshi nge vasemukilile muHelaseko.” Numba tuhu katweshi naunjiho uveneko, oloze chasoloka nge ise yaChimoteu navatu veka vaze avulukile Paulu, vapwile vaHelase mwomwo yakulinangula chisemwa nalilimi lyavaHelase, keshi nge vasemukilile muHelaseko.Vilinga 16:1.