Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 10

“Namuyoya”

“Namuyoya”

EZEKELE 37:5

CHISHINA: Chakumwenesa “[cha]vifuwa vyaumu” vize vyayoyele cheka nomu chateselemo chikuma

1-3. Chuma muka chalingishile vaYuleya muMbavilone vahombe? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.)

VAYULEYA vaze vapwile muMbavilone vahombele chikuma hamujimbu vatambwile. Shimbu kanda vatambule mujimbu kana, Ezekele apolofwetele hamyaka kafwe 5 ngwenyi Yelusalema navakayinongesa, oloze vakiko vafwefulwilenga. Numba tuhu Ezekele alingilenga vinjikizo, navifwanyisa nakuvalweza nawa mijimbu yakupandama kukunongesa Yelusalema, oloze ava vafunge kavetavilile ngwavo Yehova nahase kwechelela Yelusalema vayinongeseko. Nahalwola vahakile Yelusalema muchingombela kuli maswalale javaMbavilone, vakiko vafwelelele lika ngwavo vatu vamunganda kana navayovoka.

2 Jino omu mwahichile myaka yivali kufuma haze vahakile Yelusalema muchingombela, kwejile lunga umwe kufuma kuYelusalema uze ejile nakuvalweza ngwenyi: “Nganda vanayinongesa!” Mujimbu kana wevwishile kupihya vaYuleya vosena vaze vapwile muufunge. Valinyengele chikuma mwomwo nganda yize vazangile chikuma, natembele yajila hamwe kaha nalifuchi lyosena vanavinongesa. Vyuma vashinganyekelenga vyayile mwamokomoko.—Ezeke. 21:7; 33:21.

3 Halwola kanelu vatambwile ou mujimbu waushona, Ezekele vamumwenesele chakumwenesa chize chalingishile vatu vapwenga nalutalililo. Uno mujimbu muka wapwile muchakumwenesa kana? Chakumwenesa kana chakwata ngachilihi hali vangamba jaKalunga makumbi ano? Kaha mutu himutu nahase kunganyala ngachilihi kuchakumwenesa kana? Hakusaka tukumbulule vihula kana, tukekesenu kanawa chakumwenesa chize Yehova amwenesele Ezekele.

“Polofweta naKuhanjika Kuli Evi Vifuwa” Kaha Nawa “Polofweta naKuhanjika kuPeho”

4. Vyuma muka vyavilemu amwene Ezekele muchakumwenesa?

4 Tangenu Ezekele 37:1-10. Ezekele vamutwalile kuchinema chize chazalile navifuwa muchakumwenesa. Yehova ‘ahichishile’ ou kapolofweto muze muchinema chize chazalile navifuwa mangana chakumwenesa kana chimukwate chikuma kumuchima. Omu Ezekele apwile nakujinguluka muze muchinema chavifuwa, amwene vyuma vivali vyavilemu. Chatete, kuvula chavifuwa kana, kaha chamuchivali, jila vyapwile nakusolokelamo. Ambile ngwenyi ngwamwene: “Vifuwa vyavivulu chikuma, vyosena vyapwile vyakuma chau.”

5. Vyuma muka vivali vize Yehova alwezele Ezekele, kaha vyuma muka vyasolokele omu Ezekele alingile vyuma kana?

5 Kufumaho Yehova alwezele Ezekele alinge vyuma vivali vize navilingisa vize vifuhwa viyoye cheka. Ezekele vamulwezele ‘apolofwete nakuhanjika kuvifuwa’ mangana ‘viyoye.’ (Ezeke. 37:4-6) Omu Ezekele akumishile kupolofweta kuli vize vifuwa, “kwapwile vyema, kaha vize vifuwa vyaputukile kulinunga,” kufumaho “mishisa nanyama” vyejile hali vize vifuwa, kaha “vikova vyafwikile vize vifuwa.” (Ezeke. 37:7, 8) Yehova amulwezele nawa ngwenyi: “Polofweta nakuhanjika kupeho,” nakuyilweza ‘yihuhwile hali’ vatu. Jino omu Ezekele apolofwetele, “kuhwima chejile muli vakiko. Vaputukile kuyoya, kaha vemanyine. Vapwile lizavu lyalinene chikuma.”—Ezeke. 37:9, 10.

“Vifuwa Vyetu Vinomu, Kaha Lutalililo Lwetu Nawa Lunakumu”

6. Mazu muka afumine kuli Yehova aze akafwile Ezekele evwishise chakumwenesa amumwenesele?

6 Yehova alwezele jino Ezekele ulumbunwiso wachize chakumwenesa hakwamba ngwenyi: “Evi vifuwa vinapu vaze vakuzuvo yaIsalele vosena.” Omu vafunge vevwile ngwavo Yelusalema vanayinongesa vevwile nge vanafu. Ngocho valishonene hakwamba ngwavo: “Vifuwa vyetu vinomu, kaha lutalililo lwetu nawa lunakumu. Vanatuhandula chikupu.” (Ezeke. 37:11; Yele. 34:20) Kaha Yehova avakumbulwile hakuvalweza ngwenyi echi chakumwenesa chavifuwa chapwile nawa namujimbu walutalililo lwavyuma vyamwaza kuli vaIsalele.

7. Kweseka namazu vasoneka hali Ezekele 37:12-14, chuma muka vamulwezele Ezekele kuli Yehova, kaha chuma kana chakolezezele ngachilihi vatu jenyi vaze vapwile muufunge?

7 Tangenu Ezekele 37:12-14. Yehova alwezele ava vafunge kuhichila muli echi chakumwenesa amwenesele Ezekele ngwenyi mwakavalingisa ‘vakayoye,’ nakuvakindulwisa cheka kulifuchi lyavo. Yehova avavulukile nawa ngwenyi, “vatu jami.” Mazu kana atela akolezezele chikuma vaze vafunge. Jino mwomwo ika vafwelelele ngwavo mazu ahanjikile Yehova akuvakindulwisa kulifuchi lyavo nawatesamo? Mwomwo Yehova ikiye ahanjikile mazu kana. Ambile ngwenyi: “Ami Yehova yami ngunahanjika, kaha nangulingamo chikupu.”

8. (a) Mujila muka “vaze vakuzuvo yaIsalele vosena” vapwile nge vanafu? (b) Uno mazu ahali Ezekele 37:9 asolola ngachilihi chuma chalingishile vaIsalele vafwenga mujila yachifwanyisa? (Talenu kwinyikila chamwishi.)

8 Uno upolofweto kanou wateselemo ngachilihi kuli vaIsalele vakushikulu? Echi kufwa chachifwanyisa chavaIsalele chaputukile mu 740 B.C.E., omu vaIsalele vamuwangana wamiyachi likumi vavatwalile muufunge. Omu mwahichile myaka 130 vatu vamuYuta navakiko vavatwalile muufunge, ngocho “vaze vakuzuvo yaIsalele vosena” vayile muufunge. (Ezeke. 37:11) Shikaho tunahase kwamba ngwetu muyachi wosena wafwile ngana mwavize vifuwa amwene Ezekele. * Kaha nawa Ezekele amwene vifuwa vize vyapwile “vyakuma chau,” kahechi chasolwele nge mwahichile lwola lwalusuku kufuma halwola vafwile kushipilitu. Shikaho myaka vatwamine vaIsalele navaYuta muufunge yahetele ku 200, kufuma mu 740 nakuheta ku 537 B.C.E.—Yele. 50:33.

9. Chuma chasolokele kuli vaIsalele vachisemwa chalifwana ngachilihi nachize chasolokele kuli ‘Isalele yaKalunga’?

9 Upolofweto wakukindulwisa vaIsalele ngana uze ahanjikile Ezekele watesamo mujijila jajivulu. (Vili. 3:21) Ngana muze vaIsalele vachisemwa “vavajihile” muchifwanyisa nakupwa kwijiva nge vanafu hatando yayisuku, mukiko ‘naIsalele yaKalunga’ kulumbununa chikungulwilo chavaka-Kulishitu vawavisa vavajihile muchifwanyisa nakuya muufunge hatando yayisuku. (Ngale. 6:16) Ava vaka-Kulishitu vawavisa vapwile muufunge hatando yayisuku, kaha vapwile kwijiva nge vize vifuwa “vyakuma chau.” (Ezeke. 37:2) Ngana muze twashimutwilanga mukapetulu nafumuho, vaka-Kulishitu vawavisa vengilile muufunge mulikulukaji lyamyaka lyamuchivali C.E, kaha ufunge kana wambachile myaka yayivulu ngana muze Yesu ahanjikile muchifwanyisa chatiliku namwila.—Mateu 13:24-30.

“Vifuwa vyaumu” vize amwene Ezekele vyemanyinyineko lwola lwalusuku luze vaka-Kulishitu vawavisa vapwile muufunge (Talenu palangalafu 8 na 9)

“Vifuwa Vyaputukile Kulinunga”

10. (a) Vyuma muka vasoneka hali Ezekele 37:7, 8 vize vahanjikilile chimweza ngwavo navikasoloka kuli vangamba jaKalunga? (b) Vyuma muka vyakafwile vangamba jaKalunga vaze vapwile muufunge vafwelele ngwavo navakakinduluka kwimbo lyavo?

10 Kushikulu, Yehova alwezele vatu jenyi ngwenyi mwakavasokola muufunge chindende chindende nakuyoya cheka. (Ezeke. 37:7, 8) Jino vyuma muka vize vyakafwile vatu jaKalunga vaze vapwile muufunge vafwelele ngwavo navakakinduluka cheka kulifuchi lyavo? Chuma chimwe chavakafwile pamo mazu aze vahanjikile vapolofweto kunyima. Chakutalilaho, Isaya ahanjikilile chimweza ngwenyi, “muka-tanga wajila” mwakakinduluka kulifuchi. (Isa. 6:13; Yopa 14:7-9) Kaha nawa upolofweto wauvulu uze asonekele Ezekele wavakafwile vapwenga nalutalililo. Kaha nawa muMbavilone mwapwilenga malunga vakushishika vakufwana nge Ndanyele vaze vajikijishile lufwelelo lwavo. Vamwene nawa omu nganda yaMbavilone vayinongesele mu 539 B.C.E, echi chavakafwile vafwelele ngwavo chikupu vene navakakinduluka.

11, 12. (a) Uno “Isalele yaKalunga,” vayisokwele ngachilihi muufunge wachifwanyisa chindende chindende? (Talenu nawa lipwata lyakwamba ngwavo “Kulemesa Chamuchano Navachikindulwisa Chikoki Chikoki.”) (b) Vihula muka tunahase kuhulisa kweseka namazu ahali Ezekele 37:10?

11 Uno “Isalele yaKalunga,” vaze vapwa chikungulwilo chavaka-Kulishitu vawavisa navakiko vavasokwele ngachilihi muufunge wachifwanyisa chindende chindende? Omu vatwamine myaka yayivulu muufunge wachifwanyisa, “kwapwile vyema” vyevwakanyine omu vatu vaze vevwilenga woma Kalunga vaputukile kukundwiza kulemesa chamuchano. Chakutalilaho, mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 16, William Tyndale alumwine Mbimbiliya mulilimi lyaChingeleshi. Vatwamina vamuchachi yaLoma Katolika vapihililile chikuma hakutachikiza ngwavo Mbimbiliya navayitanga jino kuvatu vamuchivulu. Ngocho vajihile Tyndale. Chipwe ngocho vatu veka vakuhamuka vatwalilileho lika namulimo wakwalumuna jiMbimbiliya mumalimi amavulu, kaha muchano waputukile kutanda mukaye kaze kapwile mumilima yakushipilitu.

12 Kufumaho Charles T. Russell namasepa jenyi vaputukile kuzata nangolo mangana vakindulwise muchano wamuMbimbiliya, echi chapwile kwijiva nge “mishisa nanyama naviza hali vize vifuwa.” Mangazini yaZion’s Watch Tower namikanda yeka yakafwile vatu vamichima yamwaza vatachikize muchano, uze wavalingishile mangana vazachile hamwe navangamba jaKalunga vakuwavisa. Kumaputukilo amwaka wa 1900, vaka-Kulishitu vawavisa vajikijile chikuma kushipilitu hakuzachisa vindiyo yakwamba ngwavo, “Photo-Drama of Creation” namukanda wakwamba ngwavo, The Finished Mystery. Omu mwahichile myaka yayindende, Kalunga akafwile jino vatu jenyi ‘vemane.’ (Ezeke. 37:10) Chuma kana chasolokele lwola muka, kaha mujila muka? Vyuma vize vyasolokele kuMbavilone yakushikulu navitukafwa tukumbulule vihula kana.

“Vaputukile Kuyoya, Kaha Vemanyine”

13. (a) Uno mazu atwama hali Ezekele 37:10, 14 aputukile ngachilihi kutesamo mu 537 B.C.E.? (b) Visoneka muka vize vyasolola nge vatu vamwe vamuwangana wamiyachi likumi vakindulukile kulifuchi lyaIsalele?

13 Kuputuka mu 537 B.C.E., vaYuleya vaze vapwile muMbavilone vamwene omu chakumwenesa kana chaputukile kutesamo. Mujila muka? Yehova avayoyesele nakuvalingisa ‘vemane’ omu avasokwele muufunge nakuvakindulwisa kulifuchi lyavo lyaIsalele. VaYuleya vamalunga vakuheta ku 42,360 navatu vaze kavapwile vaIsaleleko vakuheta kafwe ku 7,000 vafumine muMbavilone nakuya nakutungulula Yelusalema natembele nakuyoyela mulifuchi lyaIsalele. (Ezela 1:1-4; 2:64, 65; Ezeke. 37:14) Kahomu mwahichile kafwe myaka 70, Ezela akindulukile kuYelusalema navatu vakuheta kafwe ku 1,750. (Ezela 8:1-20) Kuvula chamalunga vosena vakindulukile vahambakanyine 44,000. Chikupu vene vapwile “lizavu lyalinene chikuma.” (Ezeke. 37:10) Kaha nawa Mazu aKalunga asolola nge vana vaze vasemukile kuvatu vamuwangana wamiyachi likumi, vaze vatwalile muundungo kuli vaAsulya mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 8 B.C.E., navakiko vakindulukile kulifuchi lyaIsalele mangana vakakafwe kutungulula tembele.—Miji. 1, 9:3; Ezela 6:17; Yele. 33:7; Ezeke. 36:10.

14. (a) Uno mazu atwama hamukanda waEzekele 37:24 atukafwa ngachilihi tutachikize lwola luze wateselemo chikuma upolofweto wakukindulwisa kulemesa chamuchano? (b) Vyuma muka vyasolokele mu 1919? (Talenu nawa lipwata lwakwamba ngwavo “Uno Mujimbu ‘waVinjiho Vavali’ naMujimbu ‘waVifuwa Vyaumu’ Walikwatasana Ngachilihi”?)

14 Uno ou upolofweto waEzekele uli nakutesamo ngachilihi namakumbi ano? Ngana muze Yehova alwezele Ezekele ulumbunwiso waupolofweto kana, ou upolofweto wakukindulwisa kulemesa chamuchano wateselemo chikuma omu mwahichile myaka yayindende kufuma haze Ndavichi Wamunene, Yesu Kulishitu aputukile kuyula. * (Ezeke. 37:24) Kaha kuheta mu 1919, Yehova ahakile shipilitu muli vatu jenyi. Ngocho ‘vayoyele’ kaha vavasokwele muufunge muMbavilone Yayinene. (Isa. 66:8) Kufumaho, Yehova avetavishile vatwame “mulifuchi” lyavo, kulumbununa mupalachise yakushipilitu. Uno mujila muka vangamba jaYehova makumbi ano vapwila “lizavu lyalinene chikuma”?

15, 16. (a) Mujila muka vatu jaYehova vamakumbi ano vapwila “lizavu lyalinene chikuma”? (b) Uno ou upolofweto waEzekele nautukafwa ngachilihi mangana tumike muvyeseko? (Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “Vyakutukafwa Twimane Cheka.”)

15 Omu mwahichile myaka yayindende kufuma haze Kulishitu atongwele ndungo wakushishika mu 1919, vatu jaKalunga vaputukile kumona omu mazu apolofwetele kapolofweto Zekaliya aputukile kutesamo. Apolofwetele ngwenyi: “Vatu veka naveka vavavulu navaka-mafuchi angolo navakeza nakutondatonda Yehova.” Ou kapolofweto avulukile vatu vaze navakeza nakutondatonda Yehova ngwenyi, “malunga likumi vakumalimi akumafuchi osena.” Malunga kana navakakwata kuchikuto “chakaYuleya,” kulumbununa Isalele wakushipilitu, nakwamba ngwavo: “Natuya nayove mwomwo tunevu ngwavo Kalunga ali nayove.”—Zeka. 8:20-23.

16 Makumbi ano, Isalele wakushipilitu (vasalaho vawavisa) navaze “malunga likumi” (mikoko veka) vapwa “lizavu lyalinene chikuma” vakuheta kujimiliyoni. (Ezeke. 37:10) Hakuwana nge twapwa tumaswalale jaKulishitu, ngocho tweji kukavangizanga Mwangana wetu Yesu nakutalilila vyuma vyamwaza mwakatulingila kulutwe.—Samu 37:29; Ezeke. 37:24; Fwili. 2:25; Teso. 1, 4:16, 17.

17. Vyuma muka natukekesa mukapetulu nakavangizaho?

17 Kukindulwisa kulemesa chamuchano chaneha mulimo waulemu kuli vatu jaKalunga. Mulimo muka? Hakusaka tukumbulule chihula kana, tuvangilenu kukekesa mulimo uze Yehova ahanyine Ezekele shimbu kanda Yelusalema vayinongese. Mukapetulu nakavangizaho natukakekesa hamulimo kana.

^ par. 8 Vifuwa vize amwene Ezekele muchakumwenesa kavyapwile vyavatu vaze vafwile mwomwo yavyuma vyakulijilako, oloze vafwile mwomwo ‘yakuvajiha’ kuvakwavo vatu. (Ezeke. 37:9) “Vaze vakuzuvo yaIsalele vosena” vavajihile chikupu, kulumbununa nge kavapwile cheka nausoko naYehovako. Chuma kana chasolokele omu wangana waIsalele wamiyachi likumi nawangana waYuta wamiyachi yivali vayilukukile, nakuyitwala muufunge kuli vaAsulya navaka-Mbavilone.

^ par. 14 Ou upolofweto wakuvuluka Meshiya twaushimutwilile muKapetulu 8.