Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 22

“Echenu Mwaya Muchima waYehova Mulingiwe”

“Echenu Mwaya Muchima waYehova Mulingiwe”

Paulu ali nakufwila kulinga mwaya muchima waKalunga hakuya kuYelusalema

Chishina chinazame hali Vilinga 21:1-17

1-4. Mwomwo ika Paulu apwile nakuyila kuYelusalema, kaha vyuma muka vyapwile nakumuvandamina kuze?

 OMU Paulu naLuka vafumine muMiletu, vandumbwavo vosena vahombele. Chikupu vene, Paulu naLuka chavakaluhwilile chikuma kuseza vandumbwavo vaze vapwile vakulwane muchikungulwilo chamuEfwesu vaze vazangile chikuma. Achishinganyekenu muli nakumona ava vamishonali vavali vanemana muchau chakusulikila mato. Vanambate viteli haze hali vyakulya vyakulila mujila, nawana wajimbongo uze vanakungulwila vaka-Kulishitu vakukalikiza vamuYuleya, ngocho vali nakufwila kuhetesa wana kana.

2 Halwola nausunuka wato, navaputuka kwivwa kapeho kamwaza, kaha nakumatwitwi keke mwomwo vyema vapwanga nakwivwa muchau vinasale. Omu wato uli nakuya chindende chindende, ava malunga vavali hamwe kaha navaze 7 vatambukilenga navo, navatala vandumbwavo vaze vanahombo vali hatunda. (Vili. 20:4, 14, 15) Paulu naLuka hamwe kaha navaze 7, navatwalaho lika kusalisa vandumbwavo hakuhungisa mavoko palanga nomu navajimuka.

3 Paulu azachililenga hamwe navakulwane vamuchikungulwilo chamuEfwesu kafwe hamyaka yitatu. Oloze halwola kanelu apwile nakuya kuYelusalema kweseka nomu yamutwaminyinyine shipilitu yajila. Numba tuhu katachikijile kanawa vyuma vyosena navikamusolokela kuze apwile nakuyako, oloze atachikijileko vimwe. Hakavanga shimbu kanda afume kuchikungulwilo chamuEfwesu, alwezele vakulwane vamuchikungulwilo kana ngwenyi: “Ami shipilitu yinangukatula nguyenga kuYelusalema. Numba tuhu kangwatachikijile vyuma navikanguwana kuzeko, oloze shipilitu yajila yili nakungulweza mapapa kakavulu ngwayo malenge navihuli vili nakunguvandamina kunganda hinganda.” (Vili. 20:22, 23) Numba tuhu Paulu atachikijile ukalu mwakamona kuYelusalema, oloze ‘shipilitu yamukatwile,’ ngocho achimwene kupwa chakutamo kwitavila nakuya ngana muze yamutwaminyinyine shipilitu. Paulu amwene kuyoya chenyi kupwa chachilemu, oloze amwene kulinga mwaya muchima waKalunga kupwa chachilemu chikuma.

4 Uno mweji kwivwanga mwomumwe tahi? Omu tweji kulihananga kuli Yehova, tweji kulishikanga ngwetu natumonanga kulinga mwaya muchima waKalunga kupwa chikiko chachilemu chikuma mukuyoya chetu. Shikaho tunahase kunganyala chikuma kachi nge natushinganyekanga hachakutalilaho chakaposetolo Paulu.

Kupulasana “Litungu lyaKupulusu” (Vili. 21:1-3)

5. Uno Paulu namasepa jenyi vatambukile ngachilihi hakuya kuTule?

5 Wato uze ayile nawo Paulu namasepa jenyi watambukile “swi” nakuKose halikumbi vene lize vakatukile, mwomwo kwapwile peho yamwaza yize yavalingishile vatambuke washi. (Vili. 21:1) Chasoloka nge vasulikile wato nakusavala kuKose. Kaha omu kwachele vayile kuLotese nakuPatala. Omu vafumine kuPatala nganda yize yapwilile kusulo yaAja, vanyinyine muwato waunene wakumbata viteli uze wavatwalile kuTule muFwenyisha. Vahichile “halitungu lyaKupulusu . . . kumutamba wachimoswe.” (Vili. 21:3) Mwomwo ika Luka uze asonekele mukanda waVilinga avulukilile mujimbu kana?

6. (a) Vyuma muka anukile Paulu vize vyamukolezezele omu amwene litungu lyaKupulusu? (b) Uno kushinganyeka havyuma vyamwaza namilingila Yehova nomu namikafwe nachimikolezeza ngachilihi?

6 Pamo Paulu alwezele vakwavo litungu kana nakuvalweza vyuma ahichilemo omu apwile halitungu kana. Omu Paulu apwile haungeji wenyi watete waumishonali kafwe myaka 9 kunyima, hamwe kaha naMbalanape naYowano uze vavulukilenga ngwavo Mako, valiwanyine naEluma muka-kupanda uze afumbukilile mulimo wavo wakwambulula. (Vili. 13:4-12) Chasoloka nge omu Paulu amwene litungu kana nakushinganyeka vyuma vyamusolokelele omu apwileho chamukolezezele omike havyuma vyapwile nakwiza kulutwe. Nayetu twatela kushinganyekanga havyuma vyamwaza natulingila Kalunga nomwo natukafwe tumike muukalu. Kushinganyeka havyuma kana nachitukafwa tuhanjike ngana muze ahanjikile Ndavichi uze asonekele ngwenyi: “Muka-kwoloka eji kumonanga ukalu wauvulu, oloze Yehova eji kumupulululanga muukalu wenyi wosena.”—Samu 34:19.

‘Twatondele Tumbaji, Kaha Twavawanyine’ (Vili. 21:4-9)

7. Uno vyuma muka alingile Paulu navakwavo omu vahetele muTule?

7 Paulu atachikijile ngwenyi chapwile chachilemu kulikata navakwavo vaka-Kulishitu, ngocho afwililile kupwa navo hamwe. Omu vahetele muTule, Luka ambile ngwenyi: ‘Twatondele tumbaji, kaha twavawanyine.’ (Vili. 21:4) Hakuwana nge vatachikijile ngwavo muTule mwapwile vakwavo vaka-Kulishitu, ngocho vavatondele, kaha omu vavawanyine vatwamine navo. Kutachikiza muchano chapwa hikutokwa chachinene, mwomwo kala kwosena okwo natuya tunahase kuwana vandumbwetu vaze vafwelela vyuma vize twafwelela nayetu, vaze navatutambwokesa nachisambo. Chikupu vene vatu vaze vazanga Kalunga nakumulemesa mujila yize etavila, vatwama namasepa mukaye kosena.

8. Uno mazu atwama hali Vilinga 21:4 alumbunukila mulihi?

8 Paulu navakwavo vatwamine makumbi 7 muTule. Kaha Luka asonekele vyuma vize vyasolokele hamakumbi kana vize vinahase kutukomwesa. Ambile ngwenyi: “Kuhichila mushipilitu [vandumbwetu muTule] vamulwezele Paulu kakavulu ngwavo kanda akalyata muYelusalemako.” (Vili. 21:4) Uno Yehova asakile Paulu ayenga kweka tahi? Kutala kasakile Paulu ayenga kuYelusalemako tahi? Nduma. Shipilitu yasolwele hatoma ngwayo Paulu navakamuyanjisa muYelusalema keshi ngwayo katela kuya munganda kanako. Chasoloka nge shipilitu yakafwile vandumbwenyi muTule vakukulule ngwavo Paulu navakamuyanjisa chikuma muYelusalema. Shikaho, valembelelele Paulu ahone kuya munganda kana hakuwana nge vamuzakamine. Chapwile chakutamo vandumbwenyi kumukinga kuukalu kana. Chipwe ngocho, Paulu atwalilileho naungeji wenyi wakuya kuYelusalema mwomwo asakile kulinga mwaya muchima waYehova.—Vili. 21:12.

9, 10. (a) Vyuma muka anukile Paulu omu vandumbwenyi vamuTule vamukanyishile kuya kuYelusalema? (b) Vishinganyeka muka vinalisale mukaye makumbi ano, kaha vinalihandununa ngachilihi namazu ahanjikile Yesu?

9 Omu Paulu vamukanyishile kuya kuYelusalema, pamo anukile ngwenyi naYesu ahichile muukalu woumwe omu alwezele tumbaji twenyi ngwenyi mwaya kuYelusalema nakukamuyanjisa nakumujiha. Petulu amwivwililile keke nakumwamba ngwenyi: “Litetele ove Mwata. Vyuma kana kavyeshi kukakusolokelako.” Oloze Yesu amukumbulwile ngwenyi: “Ove Satana, hita kunyima yami! Unapu uchimbunji chakunguhukanyisa, mwomwo ove kawashinganyeka mwaya vishinganyeka vyaKalungako, oloze mwaya vishinganyeka vyavatu.” (Mateu 16:21-23) Yesu afwililile kulinga mwaya muchima waKalunga nakuhana kuyoya chenyi kupwa chimuna wakuvatula. Mukiko afwililile kulinga naPaulu. Vandumbwenyi vamuTule vapwile navishinganyeka vyakwoloka ngana mwaPetulu, oloze kavatachikijile mwayile muchima waKalungako.

Kukavangiza Yesu chasakiwa kupwa namuchima wakulisuula

10 Omu mukiko chili namakumbi ano, vatu vavavulu kavasaka kulinga vyuma vyavilemuko mwomwo ngwavo vyavikalu. Vasaka kupwa muliuka lyakwitava lize nalivahana lisesa lyakulinga kala vyuma vanasake. Oloze Yesu katulweza tupwenga navishinganyeka kanako. Alwezele tumbaji twenyi ngwenyi: “Kachi nge mutu mwasaka kungukavangiza, alikane ivene nakumbata chitondo chenyi chakuyanjishila, kaha angukavangizenga lika.” (Mateu 16:24) Chapwa chachilemu kukavangiza vyuma atulweza Yesu, numba tuhu kachapwa chachashi kulinga ngochoko.

11. Uno tumbaji vamuTule vasolwele ngachilihi nge vazangile Paulu nakumukundwiza?

11 Kahomu lwola lwahetele, Paulu naLuka navakwavo vaze vapwile navo vatwalilileho naungeji wavo. Vyuma vyasolokele omu Paulu akatukile, vyasolwele nge vandumbwenyi vamuTule vamuzangile chikuma, kaha vasakile atwaleho lika kuzata mulimo wenyi wakwambulula. Malunga namapwevo, navana vashinjikijile Paulu swi nakuchikulo. Vosena vafukamine nakulomba, kufumaho valisalishile. Ngocho Paulu naLuka, navakwavo vaze vapwile nakutambuka navo vanyinyine muwato weka nakuya kuTolemai kuze vakawanyine vandumbwavo, kaha vakatwamine navo likumbi limwe.—Vili. 21:5-7.

12, 13. (a) Mulimo muka azachilenga Fwilipu? (b) Uno chakutalilaho chaFwilipu nachikafwa ngachilihi visemi vamalunga vavaka-Kulishitu makumbi ano?

12 Luka asonekele nawa ngwenyi, Paulu navaze atambukile navo vayile kuKesaliya. Omu vahetele, vengilile “muzuvo yaFwilipu muka-kwambulula mujimbu wamwaza.” a (Vili. 21:8) Paulu navaze vakwavo vawahililile chikuma hakumona Fwilipu. Myaka kafwe 20 kunyima, Fwilipu vamusakwile kuli vaposetolo muYelusalema mangana apwenga hamukana wavaka-kuhana vyakulya vatuliwe vamapwevo muchikungulwilo chachihya chavaka-Kulishitu. Fwilipu apwile muka-kwambulula watwima uze azachile hamyaka yayivulu. Anukenu ngwenu, omu tumbaji valimwangile mwomwo yaluyanjisa, Fwilipu ayile kuSamaliya kaha aputukile kwambulula. Kutwala muze ambulilile chilolo wakaEchopa nakumumbapachisa. (Vili. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Chikupu vene, Fwilipu azachililile Yehova nakashishi hamyaka yayivulu.

13 Fwilipu atwalileho lika kuzata mulimo wakwambulula natwima. Halwola kana apwile nakutwama muKesaliya, oloze atwalilileho lika kuzata mulimo wakwambulula. Twatachikiza ngocho mwomwo Luka amuvulukile ngwenyi “muka-kwambulula mujimbu wamwaza.” Twatachikiza nawa ngwetu apwile navana vamapwevo vawana vaze vapwile vapolofweto, echi chasolola nge vakavangijilenga mujitambo jasevo. b (Vili. 21:9) Chasoloka nge Fwilipu azachile nangolo hakukafwa tanga yenyi kushipilitu. Navisemi vavaka-Kulishitu vamalunga makumbi ano vatela kulondezeza chakutalilaho kana, hakwazananga chikuma mumulimo wakwambulula mangana vakafwe vana vavo vazange mulimo wakwambulula.

14. Vyuma muka vyasolokelenga nge Paulu natambukila vandumbwenyi, kaha natumulondezeza ngachilihi?

14 Kala kuchihela kuze ayilenga Paulu, atondelenga vandumbwenyi nakuwanako lwola lwakushikama navo. Vandumbwavo vaze vawanyinenga vasolwelelele chisambo ava vamishonali navaze vazachilenga navo. Chikupu vene halwola kanelu ‘valikolezezelenga.’ (Loma 1:11, 12) Nayetu makumbi ano tukwechi vyuma vize vinahase kutulingisa tulikolezeze navakwetu. Numba nge katwapita chikumako, chipwe zuvo yetu yayindende, oloze nge natusolwelanga chisambo tulama vakujinguluka navaka-mahyavo, kaha navatukolezeza chikupu.—Loma 12:13.

“Ami Ngunalizange Lyehi . . . [Kufwa]” (Vili. 21:10-14)

15, 16. Uno mazu muka ahanjikile Angavu, kaha alingishile vatu vevwenga ngachilihi?

15 Halwola Paulu apwile naFwilipu kwejile ngeji mukwavo. Ou ngeji apwile Angavu. Vatu vaze vapwile muZuvo yaFwilipu vatachikijile ngwavo Angavu apwile kapolofweto. Halwola lumwe apolofwetele vyazala yakalombolombo muchiyulo chamwangana Kolochiu. (Vili. 11:27, 28) Pamo vashinganyekele ngwavo: ‘Uno nakatukila vyuma muka? Mujimbu muka neza nakutulweza?’ Kahomu vapwile nakumutala, Angavu ambachile muhya waPaulu. Muhya kana Paulu auvwalilenga mumbunda nakuhakamo jimbongo navyuma vyeka. Alikashilewo kumavoko nakumahinji enyi, nakuhanjika mazu akwivwisa woma. Ambile ngwenyi: “Shipilitu yajila yinambe ngwayo, ‘Omu mukiko vaYuleya munavakakasa mwenya uno muhya muYelusalema, nakukamuhana mumavoko avaka-mafuchi eka.’”—Vili. 21:11.

16 Upolofweto ahanjikile Angavu wasolwele nge Paulu mwaya kuYelusalema. Kaha wasolwele nawa nge vyuma mwakahanjika kuli vaYuleya navikalingisa vakamuhane “mumavoko avatu vakumafuchi eka.” Upolofweto kana wevwishile woma vatu. Luka asonekele ngwenyi: “Jino omu twevwile ngocho, etu navatu vakuchihela chize, twaputukile kulembelela Paulu ngwetu kanda mwaya kuYelusalemako. Oloze Paulu akumbulwile ngwenyi: ‘Ika muli nakulilila nakunguhombesa? Enu mwatela kutachikiza ngwenu, ami ngunalizange lyehi, keshi nge kungukasa kahako, oloze nakufwa nawa kuYelusalema mwomwo yalijina lyaMwata Yesu.’”—Vili. 21:12, 13.

17, 18. Uno Paulu asolwele ngachilihi ngwenyi afwililile kulinga mwaya muchima waYehova, kaha vandumbwenyi valingile ngachilihi?

17 Achishinganyekenu havyuma vyapwile nakulingiwa. Vandumbwenyi kuhakilako vene naLuka vamukanyishile kuya kuYelusalema. Vamwe vaputukile nakulila. Paulu atachikijile ngwenyi vamuzangile chikuma nakumuzakama, oloze avalwezele ngwenyi ‘vali nakumuhombesa.’ JiMbimbiliya jimwe jalumuna mazu kanawa achiHelase ngwajo, ‘vali nakuzeyesa muchima wami.’ Chipwe ngocho, Paulu kalumwine vishinganyeka vyenyiko. Ketavilile vandumbwenyi vamuKesaliya vamuhonese kuya kuYelusalemako ngana muze vandumbwenyi vamuTule vahonene kumuhonesa. Oloze avalwezele ovyo vyamulingishile ayenga. Chikupu vene Paulu apwile wakuhamuka. Afwililile kuya kuYelusalema ngana muze alingile Yesu. (Hepe. 12:2) Paulu kasakile ngwenyi vamujiheko, oloze kachi nge vamujihile, kachi achimwene kupwa hikutokwa kufwa mwomwo yakupwa muka-kukavangiza Kulishitu Yesu.

18 Uno vandumbwenyi valingile ngachilihi? Vavumbikile vishinganyeka vyenyi. Kweseka naMbimbiliya vambile ngwavo: “Omu twahonene kumukunyula, twalitwaminyine kumukanyisa nakwamba ngwetu: ‘Echenu mwaya muchima waYehova mulingiwe.’” (Vili. 21:14) Vandumbwenyi vaze vamukanyishile kuya kuYelusalema kavamushinjilile alinge mwayile vishinganyeka vyavoko. Valikehesele nakwivwilila Paulu, nakumona ngwavo chapwile chakutamo kulinga mwayile muchima waYehova, numba tuhu chavakaluhwilile kulinga ngocho. Paulu alisuwile kuya ungeji uze wamutwalile kukufwa. Shikaho nge vandumbwenyi kavamukanyishile kuyako, kachi chapwile chachashi kuli Paulu.

19. Chishina muka chachilemu natulinangula kuli Paulu kweseka navyuma vyamusolokelele?

19 Chishina chachilemu tunalinangula kuli Paulu kweseka navyuma vyamusolokelele shina echi: Katwatela kukanyisa vandumbwetu vaze navalisuula kuzachila Kalungako. Tunahase kuzachisa chishina kana mujijila jajivulu, keshi kuvyuma vize navihaka kaha myono yetu mupondeko. Chakutalilaho, numba tuhu visemi vavaka-Kulishitu vavavulu veji kuchiwananga kupwa chachikalu kumona vana vavo navaya kuvihela vyakwakusuku nakuzachila Yehova, oloze kavavakanyisako. Ndumbwetu wapwevo Phyllis wamuEngland, ahanjikile omwo evwile omu mwanenyi wapwevo vamutumine kuya nakuzachila umishonali muAfrica. Ambile ngwenyi: “Halwola kana ngwahombele chikuma. Changukaluhwilile chikuma hakutachikiza ngwami mwanami mwaya nakuzachila kwakusuku chikuma. Chipwe ngocho, ngwawahililile nakulomba chikuma kuli Yehova. Ngwejivile ngwami ivene alisakwililile chuma kana, ngocho kangwasakile kumuhonesako. Kaha putu vene kuunyike wenyi ngunamukolezezanga kuhaka vyaWangana kulutwe. Nazachila jino Yehova mulifuchi lyeka hamyaka 30, kaha ngweji kumusakwililanga Yehova hakumukafwa amuzachile nakashishi.” Shikaho nge natukolezezanga vandumbwetu vaze vanakulisuula kuzachila Yehova, kaha tuli nakulinga kanawa.

Chapwa chachilemu kukolezezanga vandumbwetu vaze vanakulisuula kuzachila Yehova

“Vandumbwetu Vatutambwile naChisambo” (Vili. 21:15-17)

20, 21. Vyuma muka vyasolola nge Paulu afwililile kupwa hamwe navandumbwenyi, kaha mwomwo ika?

20 Kutwala muze Paulu atwalileho naungeji wenyi, kaha vandumbwenyi vamuKesaliya vayile nenyi hamwe. Echi chasolwele nge vapwile vakushishika kuli ikiye kaha nawa vamukundwijile. Halwola vapwile haungeji wavo wakuya kuYelusalema, Paulu navaze ayile navo vafwililile kumona vandumbwavo nakulikolezeza umwe namukwavo. Omu vahetele muTule, vawanyine tumbaji kaha vatwamine navo makumbi 7. Kahomu vahetele muTolemai, vamenekele vandumbwavo nakushimutwila navo halikumbi lyamuundu. Kaha muKesaliya vatwaminemo makumbi amavulu kuzuvo yaFwilipu. Jino omu vafumine muKesaliya, vandumbwenyi vamunganda kana vamushinjikijile nakuYelusalema. Kaha vatulililile kuzuvo yaNasone, kambaji wamuhya kuze vakavatambwokesele nachisambo. Jino omu vahetele muYelusalema, Luka asonekele ngwenyi “vandumbwetu vatutambwile nachisambo.”—Vili. 21:17.

21 Chikupu vene, Paulu asakile kupwa hamwe navandumbwenyi. Ou kaposetolo vamukolezezele kuli vandumbwenyi, ngana muze tweji kulinganga nayetu makumbi ano. Chakuzeneka kukakasana, jila vamukolezezelemo vandumbwenyi yamukafwile omike omu vamufumbukilile kuli vaka-kole jenyi vaze vafwililile kumujiha.

a Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Kesaliya Nganda Yayinene YavaLoma YamuYuleya.”

b Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Uno Mapwevo Vanahase Kupwa Vaka-Kwambulula Tahi?