Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 6

Setefwano—“Apwile Wakuzala naUselewa waKalunga naNgolo”

Setefwano—“Apwile Wakuzala naUselewa waKalunga naNgolo”

Vyuma natulinangula kuli Setefwano kutalisa kujila ambulililemo nakumika kumeso avaka-Sunendeline

Chishina chinazame hali Vilinga 6:8–8:3

1-3. (a) Ukalu muka wakwivwisa woma apwilemo Setefwano, kaha alingile ngachilihi? (b) Vihula muka twatela kulihulisa?

 SETEFWANO emanyine kumeso avaka-kuyula muzango yakusopela, yize yapwile yakwivwisa woma. Zango kana yapwililile kwakamwihi natembele yamuYelusalema. Kaha vamujingilikile kumalunga 71, vaze valikungulwile hamwe mangana vamusopese. Ava vaka-kuyula vapwile malunga vangolo vaze vavumbikilenga chikuma kuvatu, oloze vamwe hamalunga kana kavavumbikile kambaji kaYesu Setefwanoko. Halwola kanelu valikungulwile, lunga uze apwile kulutwe nakusopesa Setefwano apwile Kapilishitu Wakulitulaho Kayafwase, uze apwile nakutwaminyina omu zango yaSunendeline yatongwelele Yesu Kulishitu kufwa tukweji vavandende kunyima. Uno Setefwano evwile woma tahi?

2 Halwola Setefwano emanyine kumeso avaka-zango, kumeso enyi kwasolokele mweka. Omu vaka-kuyula vamushishikile vamwene kumeso enyi kuli nakusoloka “nge kumeso akangelo.” (Vili. 6:15) Hakuwana nge vangelo veji kwambululanga mujimbu wakufuma kuli Yehova Kalunga, ngocho vapwa vakuunda nakuhona kwivwa woma. Omu mukiko chapwile nakuli Setefwano, navaka-kuyula vaze vamuhungile vatachikijile ngwavo kapwile nawomako. Jino chuma muka chamukafwile ahone kwivwa woma?

3 Vaka-Kulishitu makumbi ano vanahase kulinangula vyavivulu kujila vakumbulwilamo chihula kana. Twatela nawa kutachikiza vyuma vyalingishile Setefwano apwenga muukalu kana. Uno ahakwililile ngachilihi lufwelelo lwenyi hakavanga? Kaha tunahase kumulondezeza ngachilihi?

“Vasangumwine Vatu” (Vili. 6:8-15)

4, 5. (a) Vyuma muka vyalingishile Setefwano apwenga panda muchikungulwilo? (b) Uno chalumbunwine ika hakwamba ngwavo Setefwano “apwile wakuzala nauselewa waKalunga nangolo”?

4 Nganomu tunalinangula, Setefwano apwile panda muchikungulwilo chavaka-Kulishitu vatungile. Mukapetulu nafumuho twalinangulanga nge, Setefwano apwile hamukana wamalunga 7 vakulinyisa vaze valisuwile kuzata mulimo vavahanyine vaposetolo omu kwepukile ukalu muchikungulwilo. Numba tuhu Kalunga amukiswile nauhashi wakulisezaseza oloze apwile wakulinyisa, echi cheji kutwivwisanga kuwaha. Hali Vilinga 6:8 vavulukaho ngwavo, alingilenga “vyuma vyakukomwesa vyavinene navinjikizo” ngana muze valingilenga vaposetolo vamwe. Mbimbiliya yatulweza nawa ngwayo, Setefwano “apwile wakuzala nauselewa waKalunga nangolo.” Uno echi chalumbununa ika?

5 Mazu achiHelase aze valumuna ngwavo ‘kuzala nauselewa waKalunga,’ vanahase kuwalumuna nawa ngwavo ‘keke yaKalunga.’ Echi chasolola nge Setefwano apwile walikoji nakeke, kaha echi chikiko chalingishile vatu vamuzange chikuma. Ahanjikilenga mujila yize yakunywilenga vatu nakuvalingisa vafwelele ngwavo, vyuma avanangwilenga vyamuchano, kaha navivanganyalisa. Setefwano azalile nangolo chikuma mwomwo etavilile shipilitu yaYehova yimutwaminyine. Kalivwimbile hauhashi apwile nawoko, oloze akafwilenga vatu valise Yehova kaha nawa azakaminenga vatu vaze anangwilenga. Echi chikiko chalingishile vaka-kole jenyi vamuhunge chikuma.

6-8. (a) Milonga muka yivali yize vaka-kole jaSetefwano vamuvangijikilile, kaha mwomwo ika? (b) Chakutalilaho chaSetefwano chinahase kukafwa ngachilihi vaka-Kulishitu makumbi ano?

6 Numba tuhu vatu vavavulu vejile nakulipula jipami naSetefwano, oloze “kavahashile kulingulula mangana enyi nashipilitu yize yamukafwile ahanjikeko.” a Ngocho vatu kana vapihililile chikuma, kaha “vakunywile malunga kupenge” mangana vavangijikile Setefwano kambaji kaKulishitu. Kaha nawa “vasangumwine vatu,” vakulwane, navaka-kusoneka, mangana vamukwate nakumutwala kuSunendeline. (Vili. 6:9-12) Vaka-kole jenyi vamuvangijikile ngwavo avulumwine milonga yino yivali, asawile Kalunga naMose. Uno mujila muka alingilililemo ngocho?

7 Vaka-kole jaSetefwano vamuvangijikilile ngwavo nasaula Kalunga mwomwo yakuhanjika vyuma vyavipi “[ha]chihela chajila,” kulumbununa tembele yize yapwile muYelusalema. (Vili. 6:13) Vambile nawa ngwavo nasaula Mose hakuhanjika vyuma vyavipi haJishimbi jize Kalunga ahanyine Mose, nakwalumuna visemwa vize avahanyine. Ou wapwile himulonga waunene chikuma kuli vaYuleya, mwomwo halwola kana vamwenenga tembele kupwa yayilemu chikuma, kaha nawa vakavangijilenga chikuma Jishimbi josena jize Kalunga ahanyine Mose navisemwa vyeka vize vahakilile kuJishimbi kana. Ngocho vakiko vamwene ngwavo Setefwano avulumwine mulonga waunene chikuma, kaha atelelele kufwa.

8 Chaluvinda namakumbi ano, vatu vamukwitava chamakuli veji kuzachisanga jila yoyimwe mangana vahake vangamba jaKalunga muukalu. Vatu kana veji kukunyulanga vatwamina jafulumende vayanjise Vinjiho jaYehova. Jino vyuma muka twatela kulinga nge vanatuvangijikila? Tunahase kulinangula vyavivulu kuli Setefwano.

Kwambulula naKumika “[vya]Kalunga waUpahu” (Vili. 7:1-53)

9, 10. Vaka-kufwefulula vamwe vanahanjikanga ika kutalisa kuvyuma ahanjikile Setefwano muzango yaSunendeline, kaha chuma muka twatela kwanukanga?

9 Ngana muze twavulukanga kumaputukilo akapetulu uno, omu Setefwano vapwile nakumusopesa aunjile, kaha kumeso enyi kwapwile nge kumeso akangelo. Jino Kayafwase amutalile nakumuhulisa ngwenyi: “Uno vyumevi vyamuchano tahi?” (Vili. 7:1) Lwola jino lwahetele lwaSetefwano kuhanjika, kaha ahanjikile vene.

10 Vaka-kufwefulula vamwe vamba ngwavo numba tuhu Setefwano ahanjikile hatondo yayisuku, oloze kakumbulwile vihula vamuhulishile kutalisa kumilonga vamuvangijikilileko. Chikupu vene Setefwano atusela chakutalilaho chamwaza chakusolola omwo tunahase ‘kuhakwila’ mujimbu wamwaza. (Petu. 1, 3:15) Anukenu ngwenu Setefwano vamuvangijikilile ngwavo asawile Kalunga hakuhanjika vyuma vyavipi hatembele, kaha nawa ngwavo asawile Mose hakuhanjika vyuma vyavipi haJishimbi jize Kalunga ahanyine Mose. Setefwano avakumbulwile hakuhanjika mijimbu yakushikulu yavaIsalele muvihanda vitatu mukavatu, nakushindakanya vishina vimwe. Tushimutwilenu chihanda hichihanda chamijimbu yakushikulu yize ahanjikile.

11, 12. (a) Uno Setefwano azachishile ngachilihi mujimbu waApalahama? (b) Mwomwo ika Setefwano avulukilile Yosefwe?

11 Lwola lwavakakuluka. (Vili. 7:1-16) Setefwano aputukile kuhanjika hali Apalahama uze vaYuleya vavumbikilenga chikuma mwomwo yalufwelelo lwenyi. Chihande kana chamukafwile mangana ashindakanye chishina chakwamba ngwavo “Kalunga waupahu” alisolwele halwola lwatete kuli Apalahama muMesopotamya. (Vili. 7:2) Ou lunga apwile mwiza muLifuchi lyaLushiko. Halwola kana kakwapwile tembele chipwe Jishimbi jize Kalunga ahanyine Moseko. Echi chasolola nge kupwa vakushishika kuli Kalunga kachapendamina kaha hakupwa natembele chipwe jishimbiko.

12 Muchisaka chaApalahama nawa mwafumine Yosefwe, uze vavumbikile chikuma mumakumbi aSetefwano. Setefwano anukishile vatu ngwenyi, vandumbwaYosefwe vaze nawa vapwile visemi jamiyachi yavaIsalele vayanjishile ndumbwavo Yosefwe, uze apwile wakwoloka nakumulanjisa muundungo. Chipwe ngocho, Kalunga amuzachishile nakumulingisa ayovole vaIsalele kuzala yakalombolombo. Chakuzeneka kuhuhwasana, Setefwano atachikijile omwo mujimbu wakuyoya chaYosefwe walifwana namujimbu waYesu Kulishitu, oloze kahanjikilehoko mwomwo asakile vatu vatwaleho lika kumwivwilila.

13. Uno vyuma ahanjikile Setefwano hali Mose vyamukafwile ngachilihi alihakwile havyuma vamuvangijikilile, kaha chamukafwile ashindakanye chishina muka?

13 Lwola lwaMose. (Vili. 7:17-43) Setefwano ahanjikile chikuma hamujimbu waMose mwomwo vaka-Sunendeline vavavulu vapwile vaSatuse. Vatu kana vavumbikile chikuma mikanda asonekele Mose nakukana mikanda yeka yamuMbimbiliya. Anukenu nawa ngwenu Setefwano vamuvangijikilile ngwavo asawile Mose. Oloze vyuma ahanjikile kutalisa kumulonga kana vyasolwele hatoma nge avumbikile Mose naJishimbi. (Vili. 7:38) Atachikijile nawa ngwenyi Mose vamukanyine kuli vatu vaze afwililile kuyovola. Halwola kana Mose apwile namyaka yakusemuka 40. Kahomu mwahichile cheka myaka yakuhambakana 40 vamukanyine kupwa twamina yavo. b Shikaho Setefwano ashindakanyine chishina chakwamba ngwavo, vatu jaKalunga vakanyinenga kuvatwaminyina kuvatu vaze atongwelenga ivene Yehova kupwa vatwamina javo.

14. Vishina muka alumbunwine Setefwano hakuzachisa chakutalilaho chaMose?

14 Setefwano anukishile vatu mazu apolofwetele Mose ngwenyi, muli vaIsalele namukakatuka kapolofweto uze mwakapwa nge Mose. Uno kapolofweto kana apwile iya, kaha vamutambwile ngachilihi? Setefwano akumbulwile vihula kanevi kusongo omu akukulwile vyuma apwile nakuhanjika. Ahanjikile nawa chishina chikwavo chakwamba ngwavo, Mose atachikijile jino ngwenyi kala chihela vanahase kuchilingisa kupwa chajila ngana muze valingishile hachihela haze hapwile chiputa chakakahya omu Yehova ahanjikile naikiye. Shikaho tunahase kulihulisa ngwetu, uno vatu vatela kulemesela Yehova hachihela chimwe kaha chakufwana nge tembele yize yapwile muYelusalema tahi? Tutalenu jipalangalafu jinakavangizaho.

15, 16. (a) Mwomwo ika Setefwano ahanjikilile hatavanaku? (b) Uno Setefwano azachishile ngachilihi tembele yaSolomone havyuma apwile nakuhanjika?

15 Tavanaku naTembele. (Vili. 7:44-50) Setefwano anukishile vaka-zango ngwenyi, shimbu kanda muYelusalema mupwenga tembele Kalunga alwezele Mose atunge tavanaku, eyi tavanaku yapwile mbalaka yakunungwojola muze valemeselelenga Kalunga. Hakuwana nge Mose alemeselelenga Kalunga mutavanaku, ngocho naumwe wauchi ahanjikile ngwenyi tavanaku kayapwile yayilemu hakuyesekesa kutembeleko.

16 Kutwala muze, omu Solomone atungile tembele muYelusalema, vamuhwiminyinyine ahanjike chishina chachilemu mukulomba chenyi. Setefwano ahanjikile ngwenyi: “Ou Wakulitulaho Chikuma keshi kutwama mujizuvo jakutunga namavokoko.” (Vili. 7:48; Miji. 2, 6:18) Yehova nahase kuzachisa tembele mangana atesemo kujina chenyi, oloze kachalumbununa nge vatu vatela kumulemesela kaha mutembeleko. Ngocho vaka-kumulemesa kavatela kushinganyeka ngwavo kulemesa Kalunga chapendamina hakupwa nazuvo yakumulemesela yize vatunga kuvatuko. Setefwano akukulwile chishina kana hakuzachisa mazu ahamukanda waIsaya ngwenyi: “Melu anapu litanda lyami, mavu anapu chitwamo chakulyata mahinji ami. Nyi namungutungila zuvo yakufwana ngachilihize? Nyi chihela chami chakunokela chilihize? Livoko lyami likiko lyazachile vyuma vyosenevi.”—Vili. 7:49, 50; Isa. 66:1, 2.

17. Uno mazu ahanjikile Setefwano akwachile ngachilihi (a) havishinganyeka vapwile navyo vaka-kumwivwilila (b) hamilonga vamuvangijikilile?

17 Kweseka nomu tunakekesa mazu ahanjikile Setefwano kuli vaka-Sunendeline, kutala kamweshi kwitavila ngwenu vaka-kole jenyi vapwile navishinganyeka vyakuhengako tahi? Chikupu vene Setefwano asolwele hatoma ngwenyi, Yehova nahase kuzachisa jijila jakulisezaseza mangana atesemo kujina chenyi keshi jila yimwe kahako. Vatu vaze vazangile chikuma kulemesela Kalunga mutembele muYelusalema, nakukakachila kuvisemwa vize vyapwileko halwola vatu vakavangijilenga Jishimbi jize Kalunga ahanyine Mose, kavatachikijile kanawa ovyo Kalunga ahakilileko Jishimbi natembeleko. Vyuma ahanjikile Setefwano vyatunangula chishina chachilemu chakwamba ngwavo, kwononoka Yehova hijila yimwe yakuvumbikilamo Jishimbi natembele. Chikupu vene, mazu ahanjikile Setefwano asolola hatoma nge alihakwilile mwomwo ononokelenga Yehova.

18. Mujila muka tunahase kulondezezelamo Setefwano?

18 Vyuma muka natulinangula kuli Setefwano kutalisa kujila ahanjikililemo? Setefwano atachikijile chikuma Visoneka. Nayetu nawa twatela kutanganga Mazu aKalunga, kulinga ngocho nachitukafwa tunangulenga “mazu amuchano mujila yakwoloka.” (Chimo. 2, 2:15) Tunahase nawa kulinangula kuli Setefwano mwakupwila namuchima wakeke nakupwa vakuvanguluka. Numba tuhu vatu vapwile nakumwivwilila vapwile vavakalu michima, oloze ahanjikile nakuvaheta kumichima hakuhanjika vyuma vize vamwene kupwa vyavilemu. Kaha nawa ahanjikile navo mujila yakavumbi, hakuvuluka vakulwane vamalunga ngwenyi “vatata.” (Vili. 7:2) Nayetu nawa twatela kwambulula muchano wamuMazu aKalunga “namuchima wauvwovu nakalemesa chikuma.”—Petu. 1, 3:15.

19. Uno Setefwano ambulilile ngachilihi vaka-Sunendeline mujimbu waYehova wakusopesa chakuzeneka kwivwa woma?

19 Katwalitwamina kwambulila vatu muchano wamuMazu aKalunga mwomwo yakwivwa woma ngwetu natuvahukanyisa, chipwe kuhona kuhanjika hatoma mujimbu waYehova wakusopesako. Twatela kulondezeza Setefwano. Atachikijile hatoma ngwenyi vyuma ahanjikile muzango yaSunendeline vyayile mwanganavene mwomwo vaka-kuyula vakukakama michima kavalumwine michima yavoko. Kaha shipilitu yajila yamulingishile akukulule chihande chenyi chakuzeneka woma hakuvamba ngwenyi, vapwile ngana mwavakakuluka javo vaze vakanyine Yosefwe, naMose navapolofweto vosena. (Vili. 7:51-53) Vaze vaka-kuyula vamuSunendeline vakiko vajihile Meshiya uze vavulukilile chimweza kuli Mose navapolofweto vosena ngwavo mwakeza. Chikupu vene vahokwele Jishimbi jize Kalunga ahanyine Mose.

“Ove Mwata Yesu, Tambula Shipilitu Yami” (Vili. 7:54–8:3)

“Hakwivwa vyumevi, vapihililile chikuma mumichima yavo, kaha vaputukile kumungenjungila kumazo.”—Vili. 7:54

20, 21. Vyuma muka valingile vaka-Sunendeline omu vevwile vyuma ahanjikile Setefwano, kaha Yehova amukolezezele ngachilihi?

20 Mazu ahanjikile Setefwano alingishile vaze vaka-kuyula vapihilile chikuma. Valisawishile vavene hakuputuka kumungenjungila kumazo. Ou lunga wakushishika amwene ngwenyi kaveshi kumutetelako ngana muze valingile kuli Mwata wenyi Yesu.

21 Setefwano asakiwile kupwa wakumika chikuma havyuma vyakavangijileho, kaha tunafwelela ngwetu chakumwenesa chize Yehova amumwenesele chamukolezezele chikuma. Setefwano amwene upahu waKalunga nakumona nawa Yesu nemana kulivoko lyachilyo lyaYehova. Omu Setefwano apwile nakulumbununa vyuma amwene muchakumwenesa, vaze vaka-kuyula vajikile mumatwitwi avo. Mwomwo ika? Hakavanga, Yesu alwezele vaka-zango kana ngwenyi apwile Meshiya, kaha kalinwomu atwame kulivoko lyachilyo lyaIse. (Mako 14:62) Chakumwenesa amwene Setefwano chasolola hatoma nge Yesu ahanjikile muchano. Chaluvinda, vaka-zango yaSunendeline vahanyine Meshiya kuli vaka-kole nakuvakundwiza vamujihe. Kaha nawa mukuhita chalwola vosena valikashile nakuputuka kwasa Setefwano malwola palanga nomu afwile. c

22, 23. Uno kufwa chaSetefwano chalifwana ngachilihi nachize chaMwata wenyi, kaha chuma muka chinahase kukafwa vaka-Kulishitu makumbi ano vomike ngana mwaSetefwano?

22 Jila afwilililemo Setefwano yalifwanako nayize afwilililemo Mwata wenyi. Afwile namuchima wakuunda kaha nawa afwelelele ngwenyi Yehova mwakonekela vatu vaze vamujihile. Ahanjikile ngwenyi: “Ove Mwata Yesu, tambula shipilitu yami,” mwomwo pamo halwola kana apwile lika nakumona Mwana mutu ali naYehova. Chikupu vene Setefwano atachikijile mazu akukolezeza ahanjikile Yesu ngwenyi: “Ami yami kusanguka, yami kuyoya.” (Yowa. 11:25) Kufumaho alombele kuli Kalunga nalizu lyakukanguka ngwenyi: “Ove Yehova, kanda uvahana mulonga hashili kaneyiko.” Omu akumishile kuhanjika, afwile.—Vili. 7:59, 60.

23 Hatumbaji twaKulishitu vosena, Setefwano ikiye apwile watete kujiha mwomwo yavyuma afwelelele. (Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Setefwano Vamujihile Mwomwo Ahanjikilenga Hali Yesu”) Chaluvinda keshi ikiye kaha vajihile mwomwo yavyuma afweleleleko. Namakumbi ano, vangamba jaYehova vanavajihinga kuli vatu vamumauka akwitava, navaka-mapolitiki navaka-kole veka. Chipwe ngocho kuli chuma chachilemu chinahase kutukafwa tumike ngana mwaSetefwano. Oholyapwa Yesu ali nakuyula mwaMwangana, kaha atwama nangolo jakulipwila jize vamuhana kuli Ise. Shikaho kakweshi chuma numba chimwe nachikamuhonesa kusangula vaka-kumukavangiza vakushishikako.—Yowa. 5:28, 29.

24. Uno Saulu akundwijile ngachilihi kufwa chaSetefwano, kaha jila afwilililemo Setefwano yakolezeza ngachilihi vaka-Kulishitu vakushishika vosena?

24 Omu Setefwano vapwile nakumujiha, kwapwile mukweze walunga walijina lyaSaulu uze amwene vyuma vyosena vyapwile nakusoloka. Saulu akundwijile vatu vaze vajihile Setefwano, kaha avalaminyinyine nauvwalo wavo wahelu. Kufuma vene haze Saulu aputukile jino kuyanjisa chikuma vaka-Kulishitu. Oloze jila afwilililemo Setefwano yakolezeza vaka-Kulishitu vosena. Chakutalilaho chenyi chakafwile vaka-Kulishitu veka vatwaleho lika kupwa vakushishika kuli Kalunga ngana muze alingile ikiye. Kahomu mwahichile lwola, Saulu uze vejile nakuvuluka ngwavo Paulu aliveyelenga hakwanuka vyuma alingile omu vajihile Setefwano. (Vili. 22:20) Akundwijile vaze vapwile nakujiha Setefwano, kaha kutwala muze ashinganyekelenga havyuma alingile kunyima nakwamba ngwenyi: “Ngwapwilenga ngumuka-kusaula, ngumuka-kuyanjisa, ngumuka-kasautu.” (Chimo. 1, 1:13) Chikupu vene, Paulu kavulyamine Setefwano navishina ahanjikile halikumbi afwileko. Kaha mazu amwe ahanjikile Paulu nakusoneka, afumine mumazu aze ahanjikile Setefwano. (Vili. 7:48; 17:24; Hepe. 9:24) Kutwala muze Paulu alondezezele lufwelelo nakumika chaSetefwano lunga, uze “apwile wakuzala nauselewa waKalunga nangolo.” Kutala nayetu tunahase kumulondezeza tahi?

a Vaka-kole jenyi vamwe vapwile vakuliuka vavulukilenga ngwavo “Sunangonga yaVatu Vakusokoka.” Chasoloka nge halwola lumwe vavakwachile kuli vaLoma, kaha hinavavasokola, chipwe pamo vapwile vandungo vakumafuchi eka vaze vasokokele nakwalumuka jino kupwa vaYuleya. Vamwe vafumine kuShilisha ngana mwaSaulu wakuTalasu. Mbimbiliya kayasolola hatoma nge Saulu apwile hamukana wavaka-Shilisha vaze kavahashile kulingulula Setefwanoko.

b Mijimbu ahanjikile Setefwano yatwama navishina vize kavasoneka mumikanda yeka yamuMbimbiliyako. Vishina kana shina, kulinangula chaMose muEjipitu, namyaka apwile nayo omu achinyine muEjipitu halwola lwatete, nakusuhwa chaungeji atambukile hakuya kuMichane.

c Chasoloka nge ava vaka-Sunendeline kavapwile nangolo jakujiha mutu kweseka najishimbi javaLomako. (Yowa. 18:31) Setefwano vamujihile kuliyongomena lyavatu vaze vapihililile chikuma keshi kweseka nalushimbi lwazangoko.