Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 24

“Umika”

“Umika”

VaYuleya vajinyine kujiha Paulu, oloze alihakwililile kumeso aFwelise

Chishina chinazame hali Vilinga 23:11–24:27

1, 2. Mwomwo ika Paulu kalikomokeleleko omu vamukwachile nakumukasa muYelusalema?

 PAULU vamukwachile muYelusalema nakumuhaka mukamenga. Ou kaposetolo watwima kalikomokelele hakumuyanjisa munganda yaYelusalemako. Vamulwezelele chimweza ngwavo “malenge navihuli” vyapwile nakumuvandamina munganda kana. (Vili. 20:22, 23) Numba tuhu Paulu katachikijile ukalu uvene wapwile kulutweko, oloze atachikijile ngwenyi mwatwalaho lika kuyanjila halijina lyaYesu.—Vili. 9:16.

2 Navapolofweto vaze vapwile vaka-Kulishitu vamulwezele ngwavo navakamukasa “nakukamuhana mumavoko avatu vakumafuchi eka.” (Vili. 21:4, 10, 11) Nakushimbula chiku, lizavu lyavaYuleya lyatwamine punga yakusaka kujiha Paulu, oloze kwepukile vikokojola vize vyasolwele nge pamo “navamutanya” kuli vaka-Sunendeline mwomwo yavyuma ahanjikile. Ou kaposetolo apwile funge uze vapwile nakulama kumaswalale javaLoma, kaha nawa apwile namilonga yayivulu chikuma. (Vili. 21:31; 23:10) Chikupu vene kaposetolo Paulu apwile nakusakiwa kumuvendejeka chikuma.

3. Vyuma muka vyeji kutukolezezanga mangana tutwaleho lika kuzata mulimo wakwambulula?

3 Twatachikiza ngwetu mulwola luno lwakukuminyina, “vosena vaze vafwila kuyoya mwaya muchima wakuzachila Kalunga hakulikata naKulishitu Yesu, navakiko navavayanjisanga.” (Chimo. 2, 3:12) Ngocho, twatela kulikolezezanga makumbi osena mangana tutwaleho lika kuzata mulimo wakwambulula. Twatokwa chikuma kupwa namikanda nakukunguluka vize veji kutuwahishilanga kuli “ndungo wakushishika wakuzangama” mangana vitukolezeze nakutuzamisa. (Mateu 24:45) Yehova atushika ngwenyi vatu vaze vasaka kuhonesa mujimbu wamwaza, kaveshi kukafukilako. Kaveshi kukahasa kunongesa vangamba jenyi chipwe kuhonesa mulimo wakwambululako. (Isa. 54:17; Yele. 1:19) Nyi ngachilihi kaposetolo Paulu? Uno naikiye vamukolezezele atwaleho lika kwambulula chamokomoko nakumufumbukila tahi? Nge mukiko, kaha iya amukolezezele, kaha nawa akwileko ngachilihi?

Vahonene Kulinga Vyuma “Valikashile Nakulishinga Lushingo” (Vili. 23:11-34)

4, 5. Uno Paulu vamukolezezele ngachilihi, kaha mwomwo ika chejililile halwola lwakutamo?

4 Kaposetolo Paulu vamukolezezele chikuma naufuku shimbu kanda vamuyovole muzango yaSunendeline. Mujimbu vahwima wamba ngwawo: “Mwata emanyine kuli ikiye nakwamba ngwenyi: ‘Umika. Mwomwo nganomu unahane lyehi kanawa unjiho muYelusalema havyuma vyakunguvuluka ami, ngocho mukiko nawa watela kuhana unjiho namuLoma nawa.’” (Vili. 23:11) Awa mazu akukolezeza akufuma kuli Yesu, akafwile Paulu afwelele ngwenyi navamuyovola. Atachikijile ngwenyi navamukinga ahete kuLoma mangana ambulule mujimbu wakuvuluka Yesu.

“Malunga vakuhambakana 40 vanamuswaminyina.”—Vili. 23:21

5 Paulu vamukolezezele halwola lwakutamo. Likumbi lyakavangijileho malunga vavaYuleya vakuhambakana 40 “valikashile, [nakulishinga] lushingo ngwavo kaveshi kulyako, chipwe kunwako kuvanga vanajihi Paulu.” Ava vaYuleya vafwililile chikupu kujiha Paulu, ngocho “valikashile nakulishinga lushingo.” Valikashile ngwavo kachi nge navahona kumujiha, kaha kuli chuma chachipi nachivasolokela. (Vili. 23:12-15) Vishinganyeka vyavo vyakuneha Paulu kuzango yaSunendeline vavitavilile kuli vapilishitu vavakulwane navakulwane mangana chisoloke nge vali nakusaka kusopa kanawa chihande chenyi. Oloze lizavu limwe lyamuswaminyinyine mujila mangana vamujihe.

6. Uno kafuta kakusaka kujiha Paulu vakahonesele ngachilihi, kaha vyuma muka navalinangula vakweze kuli muhya waPaulu?

6 Chipwe ngocho muhya waPaulu evwile vyuma vajinyine kulinga, ngocho avilwezele Paulu. Kaha Paulu alwezele ou kanyike walunga alweze Kolochiu Lushase kapitau kamaswalale javaLoma mujimbu kana. (Vili. 23:16-22) Chikupu vene Yehova azanga chikuma vanyike vakumika ngana mwamuhya waPaulu, vaze veji kumikanga hakuhaka kulutwe vyuma vasaka vangamba jaKalunga kuhambakana vyuma vasaka vavene nakuzata nangolo mangana vakundwize Wangana waKalunga.

7, 8. Vyuma muka alingile Kolochiu Lushase mangana akinge Paulu?

7 Omu Kolochiu Lushase uze apwile kapitau kamaswalele 1,000 vamulwezele vyuma vajinyine kulinga, akungulwile maswalale, navaka-makunga navaka-kutambukila hatuvalu 470 vakatuke kufuma kuYelusalema naufuku vatwale Paulu kuKesaliya. Kaha omu vahetele kuze vatelelele kumuhana kuli Nguvulu Fwelise. a Numba tuhu muKesaliya nganda yamuYuleya mukiko mwapwile vaka-kuyula vavaLoma, oloze mwapwile vaka-mafuchi eka vavavulu kuhambakana vaYuleya. Munganda kana kamwapwile vihandwa vyakulitala hakwitava, navikokojola ngana muze chapwile muYelusalemako. Kaha nawa muKesaliya nganda yamuYuleya, mukiko mwapwile chikota chamaswalale javaLoma.

8 Hakusaka kukavangiza jishimbi javaLoma, Lushase atumine mukanda wakulumbununa mulonga waPaulu kuli Fwelise. Lushase ahanjikile ngwenyi omu atachikijile ngwenyi Paulu apwile kaLoma, amuyowele kuchina ‘navamujiha’ kuli vaYuleya. Kaha nawa ahanjikile ngwenyi Paulu kamuwanyine namulonga “wakutela kumujihilaho, chipwe kumukashilahoko.” Oloze hakuwana nge vafunyinyine kujiha Paulu, ngocho Lushase amutumine kuli Fwelise mangana akasope chihande chenyi.—Vili. 23:25-30.

9. (a) Vyuma muka vyalingishile Paulu ahone kulivwisa kuwaha lisesa lyenyi lyakupwa kaLoma? (b) Mwomwo ika twatela kuzachishilanga kanawa lisesa lyetu lize vatuhana mulifuchi?

9 Uno Lushase asonekele mazu amuchano tahi? Nduma, keshi muchano wosenako. Chasoloka nge apwile nakusaka kulisolola kupwa mutu wamwaza kuli nguvulu. Kakingile Paulu mwomwo yakutachikiza ngwenyi ou kaposetolo apwile kaLomako. Kaha nawa Lushase kahanjikile ngwenyi alwezele vatu vakase Paulu “namalenge avali” chipwe kulweza vatu “vamuvete vikote ambulule[ko].” (Vili. 21:30-34; 22:24-29) Hakuwana nge Paulu apwile kaLoma, ngocho Lushase alimbenjele hakulinga vyuma kana. Makumbi ano Satana ali nakuzachisa mauka akwitava ayanjise vangamba jaKalunga nakuhona kuvalingisa kupwa nalisesa lyakulemesa Kalunga. Oloze vangamba jaKalunga veji kuzachisanga kanawa lisesa vatwama nalyo nakupwa vakukingiwa mwomwo yajishimbi jalifuchi lyavo ngana muze chapwile kuli Paulu.

“Ngunawahilila Kulihakwila Ami Ivene” (Vili. 23:35–24:21)

10. Milonga muka yayinene yize vavangijikilile Paulu?

10 Paulu vamulaminyine “muzuvo yaHelote yawangana” muKesaliya halwola vapwile nakuvandamina vaze vamuhanyine mulonga. (Vili. 23:35) Omu mwahichile makumbi atanu, Kapilishitu Wakulitulaho Ananyiya, naTelutulu uze apwile muka-kuhanjikilako vatu muzango, nalizavu lyamalunga vejile. Telutulu avangilile kusangejeka Fwelise havyuma vize apwile nakulingila vaYuleya. Afwililile kumuleleveka mangana amuhakwile. b Jino hakuhanjika chihande kana, Telutulu avulukile Paulu kupwa “kakulanganyi, muka-kusowangiza vatu vafumbukile fulumende muli vaYuleya hamavu hosena, kaha nawa ikiye twamina wakaliuka kakuhanduka kavaka-Nazaleta. Ikiye nawa uze asakile kujilulula tembele, oloze twamukwachile.” Kaha nawa vaYuleya veka “vamunyemukilile nakwitavila ngwavo vyuma kana vyamuchano.” (Vili. 24:5, 6, 9) Kupwa muka-kusowangiza vatu, nakupwa twamina wakaliuka kakuhanduka nakujilulula tembele, yapwile milonga yayinene yize vajihilililengaho vatu.

11, 12. Uno Paulu akanyine ngachilihi mulonga uze vamuhanyine?

11 Kutwala muze Paulu vamuhanyine jino lisesa lyakuhanjika. Ambile ngwenyi: “Ngunawahilila kulihakwila ami ivene.” Kaha ahanjikile hatoma ngwenyi vyuma vyosena vahanjikile vyapwile vyamakuli. Ou kaposetolo kajilulwile tembele chipwe kusowangiza vatuko. Ahanjikile nawa ngwenyi kapwile muYelusalema ‘hamyaka yayivuluko.’ Kaha omu akindulukile ejile ‘namawana akutetela,’ aze vakungulwilile vaka-Kulishitu vaze vafwile zala yakalombolombo navaze vayanjishilenga. Paulu ahanjikile ngwenyi shimbu kanda engile mutembele ‘alitomesele kweseka najishimbi,’ kaha azachile nangolo apwenga “nachivezu chitoma kumeso aKalunga nakumeso avatu.”—Vili. 24:10-13, 16-18.

12 Paulu etavilile ngwenyi azachililenga Kalunga kavakakuluka jenyi mulimo wajila “nganomu mwaya kulemesa vali nakuvuluka vakiko ngwavo kaliuka kakuhanduka.” Ahanjikile nawa hatoma ngwenyi etavilile “vyuma vyosena vavuluka muJishimbi nevi vasoneka muMazu aVapolofweto.” Kaha ngana muze chapwile kuli vatu vaze vamuhanyine mulonga, naikiye afwelelele ngwenyi nakukapwa “kusanguka chavaka-kwoloka navaka-kuhenga.” Kufumaho ahanjikile kuli vaze vamuhanyine mulonga ngwenyi: “Ava malunga vali hano vechenu vavuluke vavene mulonga vanguwanyine nawo omu ngwemanyine kumeso avaka-Sunendeline, kuvanga pamo chuma chize ngwatambakanyine omu ngwemanyine mukachi kavo nakwamba ngwami: ‘Ami vali nakungusopesela lelo kumeso enu hachihande chakusanguka chavafu.’”—Vili. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Mwomwo ika twatela kulondezezela Paulu hakumika nakuhana unjiho kuzango yakusopela?

13 Paulu atuhana chakutalilaho chamwaza kachi nge vanatutwale kuzango yakusopela mwomwo yavyuma twafwelela, nakutuvangijikila ngwavo tweji kusowangizanga vatu valikange kufulumende, chipwe ngwavo twatunga “kaliuka kakuhanduka.” Paulu kahanjikile mazu akuleleveka nguvulu ngana muze alingile Telutuluko, oloze ahanjikile mukuunda kaha nawa mukavumbi. Azachishile mazu amwaza amashi nakuhanjika muchano wosena. Paulu ambile ngwenyi “vaYuleya . . . vakungalila yaAja” vaze vamuhanyine mulonga wakujilulula tembele kavapwile muzangoko, ngocho afwililile kuhanjika navo meso nameso mangana evwenga omu navamuhana mulonga.—Vili. 24:18, 19.

14 Chuma chachilemu chize Paulu alingile shina, kuhana unjiho wavyuma afwelelele. Ou kaposetolo omikile nakuhanjika hachihande chakusanguka chize chalingishile vamutwale kuzango yaSunendeline. (Vili. 23:6-10) Omu Paulu apwile nakulihakwila, ahanjikile chikuma halutalililo lwakusanguka. Mwomwo ika? Mwomwo apwile nakuhanjika unjiho hali Yesu nahakusanguka chenyi, vyuma vize vaka-kole jenyi kavafweleleleko. (Vili. 26:6-8, 22, 23) Chihande kana chapwile chachikalu mwomwo vavavulu vahonene kutachikiza numba nge chakutamo kufwelela ngwavo kwatwama kusanguka, nakufwelela Yesu namukusanguka chenyi.

15 Ngana mwaPaulu, nayetu tweji kumikanga hakwambulula mujimbu, kaha mazu ahanjikile Yesu eji kutujikijisanga. Ambile ngwenyi: “Navakamihunganga kuli vatu vosena mwomwo yalijina lyami. Oloze ou mwakakachila palanga nakusongo navakamulwila.” Uno twatela kulizakamina havyuma natuhanjika tahi? Nduma. Yesu atufwelelesa ngwenyi: “Omu navakamitwala nakumihana kuli vakiko, kanda namukavangila kulizakamina vyuma namukahanjikako, mwomwo vyeshovyo navakamihana haola vene yize, kavihanjikenu, mwomwo keshi yenu namukahanjikako, oloze shipilitu yajila.”—Mako 13:9-13.

“Fwelise Alizuzukilile naWoma” (Vili. 24:22-27)

16, 17. (a) Vyuma muka alingile Fwelise hachihande chaPaulu? (b) Chuma muka pamo chalingishile Fwelise alizuzukile nawoma, kaha mwomwo ika asanyikililenga Paulu?

16 Elu keshi lukiko lwola lwatete Nguvulu Fwelise kwivwa vyuma vafwelela vaka-Kulishituko. Mbimbiliya ngwayo: “Fwelise hakutachikiza kanawa unjiho wayeyi Jila [omu mukiko vavulukilenga tumbaji twaYesu shimbu kanda vaputuke kuvavuluka ngwavo vaka-Kulishitu], emikile chihande chavo nakwamba ngwenyi: “Nangukayula vihande vyenu heshoho mwakejila Lushase, kapitau kamaswalale wamukulwane.” Kaha alwezele kapitau kamaswalale ngwenyi ou lunga vamulame, oloze vamwitavise apwenga wakulihehwako chindende. Amulwezele nawa ngwenyi kanda akanyisa masepa jenyi kumuzakamako.”—Vili. 24:22, 23.

17 Kutwala muze, Fwelise napuwenyi Ndulushila kaYuleya vasanyikile Paulu “[nakumwivwilila] ahanjike havyuma etavila muli Kulishitu Yesu.” (Vili. 24:24) Oloze omu Paulu ahanjikile hachihande chakuvuluka “kwoloka, namuchima wakulikanyisa, nakusopesa chize nachikeza, Fwelise alizuzukilile nawoma.” Pamo chivezu chaFwelise chamuhanyine mulonga omu anukile vyuma vyavipi apwile nakulinga mukuyoya chenyi. Ngocho asuwile Paulu ayenga, nakumulweza ngwenyi: “Oholili yako tuhu kwove, oloze omu nangukawana lwola lwambwende, nangukakusanyika cheka.” Kufuma vene halwola kana Fwelise ashimutwililenga naPaulu mapapa kakavulu, keshi ngwenyi alinangule muchanoko, oloze apwile nakushinganyeka ngwenyi Paulu mwamuhana maswekeza.—Vili. 24:25, 26.

18. Mwomwo ika Paulu ahanjikilile kuli Fwelise napuwenyi hachihande chakuvuluka “kwoloka, namuchima wakulikanyisa, nakusopesa chize nachikeza”?

18 Mwomwo ika Paulu ahanjikilile kuli Fwelise napuwenyi hachihande chakuvuluka “kwoloka, namuchima wakulikanyisa, nakusopesa chize nachikeza”? Anukenu ngwenu, Fwelise napuwenyi vapwile nakusaka kutachikiza vyuma vatela kulinga numba ‘vetavile muli Kulishitu Yesu.’ Shikaho, Paulu uze atachikijile vilinga vyakuhuka navyaukenya vapwile navyo nomwo vapwile nakuhengesa chiyulo, ahanjikile hatoma vyuma vatelele kulinga vosena vaze navasaka kupwa vaka-kukavangiza Yesu. Vyuma ahanjikile Paulu vyasolwele omwo vyuma alingilenga Fwelise napuwenyi vyalihandunwine najishimbi najindongi jaKalunga jakwoloka. Ngocho echi chatelele kuvakafwa vatachikize ngwavo vatu vosena navakalyambulula kuli Kalunga havyuma veji kushinganyekanga, nakuhanjika nakulinga. Chachinenenyi, vatelele kutachikiza ngwavo kusopesa chize vasopesele Paulu chikiko navakavasopesa kuli Kalunga. Shikaho Fwelise “alizuzukilile nawoma.”

19, 20. (a) Nge tuli mumulimo wakwambulula, twatela kulinga ngachilihi navatu vaze veji kusololanga hakavanga nge vali nakusaka kulinangula muchano? (b) Tunatachikiza ngachilihi ngwetu Fwelise kapwile sepa lyaPauluko?

19 Nge tuli mumulimo wakwambulula, tunahase kuwana vatu vakufwana ngana mwaFwelise. Hakavanga vanahase kusolola nge vali nakusaka kulinangula muchano, oloze kumana kaveshi nakusaka muchano walumune kuyoya chavoko. Shikaho, twatela kuzangama navatu kana. Ngana muze alingile Paulu, twatela kuvalweza mukuzangama jishimbi jaKalunga jakwoloka, pamo muchano unahase kuvakwata kumuchima. Oloze kachi nge tunamono hatoma ngwetu kaveshi nakusaka kumbila vilinga vyavo vyavipiko, kaha twatela kuvaseza nakutondatonda vaze vali nakusaka chikupu kulinangula muchano.

20 Vyuma vyapwile mumuchima waFwelise vavisolola mumazu ano ngwavo: “Omu mwahichile myaka yivali, Fwelise vamushishile kuli Poloshu Fwesetu. Jino Fwelise hakusaka ngwenyi vaYuleya vamwivwile uselewa, asezele Paulu wakukasa mumalenge.” (Vili. 24:27) Chikupu vene Fwelise kapwile sepa lyaPauluko. Fwelise atachikijile ngwenyi vaka-kukavangiza “Jila” kavapwile vaka-kufumbukila fulumende chipwe vaka-kulikangako. (Vili. 19:23) Atachikijile nawa ngwenyi Paulu kahokwele Jishimbi javaLomako, oloze akashile Paulu mumalenge mangana “vaYuleya vamwivwile uselewa.”

21. Vyuma muka vyasolokelele Paulu omu Poloshu Fwesetu apwile nguvulu, kaha mazu muka atwalileho lika kumukolezeza?

21 Ngana muze vahanjika muvesi yamakumishilo mumukanda waVilinga kapetulu 24, Paulu apwile lika mukamenga halwola Poloshu Fwesetu ashishile Fwelise hachihela chaunguvulu. Shikaho Paulu vamutwalilenga kujizango mapapa kakavulu kaha nawa emanyinenga kumeso avilolo vakulisezaseza. Chikupu vene, ou kaposetolo wakumika vamutwalilenga “kumeso avamyangana navanguvulu.” (Luka 21:12) Nganomu natumona, Paulu akahanyine unjiho nakuli mwangana. Chamokomoko naukalu wosenou amwene, kazeyele kushipilituko. Tunafwelela chikupu ngwetu mazu aYesu akwamba ngwavo: “Umika” atwalileho lika kumukolezeza chikuma.

a Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Fwelise—Nguvulu WavaYuleya.”

b Telutulu asakwililile Fwelise hakuneha ‘kuunda’ chamwenemwene mulifuchi. Halwola luze Fwelise apwile chilolo, muYuleya kamwapwile kuunda chikuma kuhambakana chize chapwile muviyulo vyakunyimako palanga nomu vaLoma vavanyemukilile. Kaha nawa Telutulu alyongele hakwamba ngwenyi “tweji kukusakwilila chikuma” ove Fwelise hakulingisa vaYuleya vatwame mukuunda. Oloze kuhanjika muchano vaYuleya vahungile Fwelise mwomwo yakukakama chamuchima nakuvashinyinyika.—Vili. 24:2, 3.