Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 17

“Ashimutwilile Navo Kanawa haVisoneka”

“Ashimutwilile Navo Kanawa haVisoneka”

Vyuma navitukafwa tunangule vatu nakuvaheta kumichima, vaka-Mbeleya vatuhana chakutalilaho chamwaza

Chishina chinazame hali Vilinga 17:1-15

1, 2. Vatu muka vapwile nakufuma kuFwilipi nakuya kuTesolonyika, kaha vyuma muka vapwile nakushimutwila?

 MUKWAKWA vazachishilenga chikuma vatu uze vatungile kuli vamanjimela vavaLoma vakwipangweji wahichile mujipili. Mumukwakwa kana mwevwakanyinenga vyema vyavimbulu, navyatufumbo twamatemba, navyajishindo jamaswalale navyavaka-kusekasana navyavitotombwe. Kaha Paulu, naShilase, naChimoteu navakiko vatambukile mumukwakwa kana hajikilomita 130 kufuma kuFwilipi nakuya kuTesolonyika. Kachapwile chachashi kutambuka ungeji kanako, chikumanyi kuli Paulu naShilase mwomwo halwola kana vapwile najimbandu jize vavatwile muFwilipi.—Vili. 16:22, 23.

2 Uno chuma muka chavakafwile vatwaleho lika kutambuka ungeji wavo wausuku? Kushimutwila chikiko chavakafwile. Vapwile nakushimutwila hali uze muka-kulama kukamenga wamuFwilipi natanga yenyi vaze valumukile nakupwa vaka-kwitava. Mujimbu kanou wavakafwile vatwaleho lika kwambulula mazu aKalunga. Omu vahetele kwakamwihi nanganda yaTesolonyika, pamo vashinganyekele mujila navavatambwilamo kuli vaYuleya vamunganda kana. Kutala navavafumbukila nakuvaveta ngana muze vavalingile muFwilipi tahi?

3. Uno chakutalilaho chaPaulu chakupwa wakumika hakwambulula mujimbu nachitukafwa ngachilihi makumbi ano?

3 Mukuhita chamakumbi, Paulu asonekele vyuma apwile nakushinganyeka mumukanda uze asonekelelele vaka-Kulishitu muTesolonyika. Ambile ngwenyi: “Numba tuhu twayanjile nakutusaula muFwilipi nganomu munatachikiza nayenu, oloze Kalunga ketu atukafwile tumike nakumilweza mujimbu wamwaza waKalunga halwola vatufumbukilile.” (Teso. 1, 2:2) Chasoloka nge Paulu alizakaminyine hakwingila munganda yaTesolonyika hakwanuka ukalu amwene muFwilipi. Uno mwevwaho lyehi nganomu evwile Paulu tahi? Kutala cheji kumikaluhwilanga kwambulula mujimbu wamwaza tahi? Paulu apendaminyine hali Yehova mangana amujikijise nakumukafwa apwenga wakumika. Kulinangula vyuma ahichilemo Paulu nachimikafwa nayenu mupendamine hali Yehova nakupwa vakumika.—Koli. 1, 4:16.

“Ashimutwilile . . . Kanawa haVisoneka” (Vili. 17:1-3)

4. Vyuma muka vyasolola nge Paulu katwamine kaha vyalumingo vitatu muTesolonyikako?

4 Mujimbu wasolola ngwawo omu Paulu apwile muTesolonyika anangwilenga vatu musunangonga hajiSambata jitatu. Uno chasoloka nge munganda kana atwaminemo vyalumingo vitatu kaha tahi? Nduma. Katwatachikiza lwola Paulu ayile musunangonga kufuma haze ahetele munganda kanako. Mikanda asonekele Paulu yasolola nge halwola apwile muTesolonyika hamwe namasepa jenyi, vazachilenga milimo mangana vawaneko vyuma vyakulikafwa navyo. (Teso. 1, 2:9; Teso. 2, 3:7, 8) Kaha nawa omu Paulu apwile nakutwama muTesolonyika, vamunehelele vyuma vyakulikafwa navyo kuli vandumbwenyi mapapa kavali. (Fwili. 4:16) Shikaho chasoloka nge atwamine muTesolonyika kuhambakana havyalumingo vitatu.

5. Uno Paulu afwililile ngachilihi kuheta vatu kumichima?

5 Hakuwana nge Paulu omikile, ngocho ahashile kwambulila vatu vaze valikungulwilile musunangonga. Kweseka namuze alingilenga, “ashimutwilile navo kanawa haVisoneka. Avalumbunwinyine nakuvalweza unjiho kweseka nomu vasoneka ngwenyi, chatelemo Kulishitu kumona luyando nakusanguka cheka kuvafu, kaha ngwenyi: ‘Ou Yesu nguli nakumyambulila ami, ikiye vene Kulishitu.’” (Vili. 17:2, 3) Tachikizenu ngwenu Paulu kapwile nakufwila kushinjila vaka-kumwivwililako, oloze avanangwile nakuvaheta kumichima. Atachikijile ngwenyi vaze vejilenga musunangonga vatachikijile Visoneka nakuvimona kupwa vyavilemu. Oloze kavevwishishilenga kanawa mwalumbunukila Visonekako. Ngocho Paulu ashimutwilile navo nakuvalumbunwina kuzachisa Visoneka ngwenyi, Yesu wakuNazaleta ikiye vene Meshiya chipwe ngwetu Kulishitu uze vashikile.

6. Uno Yesu azachishile ngachilihi Visoneka hakunangula, kaha chuma muka chafuminemo?

6 Paulu alondezezele Yesu uze azachishilenga Visoneka hakunangula vatu. Chakutalilaho omu Yesu azachilenga mulimo wenyi wakwambulula alwezele vaka-kumukavangiza ngwenyi, Visoneka vyamba ngwavyo Mwanamutu atela kuyanda, nakufwa nakumusangula kuvafu. (Mateu 16:21) Omu Yesu vamusangwile asolokele kuli tumbaji twenyi. Echi chasolwele nge vyuma ahanjikile vyapwile vyamuchano. Kaha nawa avalwezele navyuma vyeka. Kweseka navyuma vize ahanjikile kuli tumbaji twenyi vamwe, Mbimbiliya yamba ngwayo: “Avalumbunwinyine vyuma vyosena vize vahanjika hali ikiye muVisoneka vyosena, kuputukila vene kuMazu aMose naMazu aVapolofweto vosena.” Uno chuma muka chafuminemo? Tumbaji vambile ngwavo: “Uno katwapwanga nakwivwa hyangu kumichima yetuko omu apwanga nakuhanjika kuli etu mujila, nomu apwanga nakutulumbunwina Visoneka nyi?”—Luka 24:13, 27, 32.

7. Mwomwo ika chapwila chachilemu kuzachisa Visoneka hakunangula?

7 Mazu aKalunga atwama nangolo. (Hepe. 4:12) Shikaho, vaka-Kulishitu makumbi ano veji kuzachisanga Mazu aKalunga ngana muze alingile Yesu, naPaulu navaposetolo veka. Nayetu nawa tweji kushimutwilanga navatu, nakuvalweza mwalumbunukila Visoneka, nakuvatangila Mbimbiliya mangana vatachikize ngwavo vyuma tweji kunangulanga vyapwa vyamuchano. Twatachikiza ngwetu mujimbu tweji kwambululanga kawapwa wetuko. Kuzachisa Mbimbiliya lwola lwosena cheji kukafwanga vatu vatachikize ngwavo, vyuma tweji kwambululanga kavyafuma kuli yetuko oloze vyeji kufumanga kuli Kalunga. Twatela nawa kufwelela chikupu ngwetu mujimbu tweji kwambululanga wazama haMbimbiliya, kaha twatela kuyifwelela. Kutachikiza vyuma kana nachimikafwa mwambulule mujimbu waKalunga nakumika ngana muze alingile Paulu.

“Vamwe Valumukile Nakupwa Vaka-Kwitava” (Vili. 17:4-9)

8-10. (a) Uno vatu vamuTesolonyika vakwile ngachilihi kumujimbu wamwaza? (b) Mwomwo ika vaYuleya vamwe vevwililile Paulu lwiso? (c) Vyuma muka valingile vaYuleya vamwe vaze kavazangile Pauluko?

8 Paulu amwene omu ateselemo mazu aYesu akwamba ngwavo: “Ndungo kahambakana kaka yenyiko. Kachi nge vananguyanjisa ami, kaha navakamiyanjisa nayenu nawa. Kachi nge vanalame mazu ami, kaha navakalama mazu enu nawa.” (Yowa. 15:20) Omu Paulu apwile muTesolonyika, awanyine vatu vaze vetavilile mujimbu wamwaza navaze vaukanyine. Luka asonekele kutalisa kuvatu vaze vetavilile mujimbu ngwenyi: “Vamwe [vaYuleya] valumukile nakupwa vaka-kwitava [vaka-Kulishitu], kaha valikachile naPaulu naShilase. NavaHelase vavavulu vaze valemeselenga Kalunga namapwevo vavalemu vavavulu navakiko valingile vene ngocho.” (Vili. 17:4) Chikupu vene ava tumbaji vavahya vawahililile chikuma hakuvakafwa vevwishise kanawa Visoneka.

9 Numba tuhu vatu vamwe vetavilile mazu avalwezele Paulu, oloze veka vapihililile. VaYuleya vamwe muTesolonyika vevwililile Paulu lwiso hakukafwa ‘vaHelase vavavulu’ vetavile muchano apwile nakuvanangula. Vaze vaYuleya vafwililile kulingisa vatu vaze valumukile kupwa vaYuleya vakavangize kunangula chavo, ngocho vanangwile vaHelase vakumafuchi eka Visoneka vyachiHepeleu nakuvamona kupwa vatu javo. Oloze chasolokele nge Paulu apwile nakukunyula vaHelase vosena vaze vejilenga kusunangonga mangana vahone kukavangiza kunangula chavaYuleya. Ngocho vaYuleya vapihililile.

“[Vatondele] Paulu naShilase mangana vavanehe kulizavu lyandombo.”—Vili. 17:5

10 Luka atulweza vyuma vyakavangijileho ngwenyi: “VaYuleya hakwivwa lwiso, vakungulwile malunga vakuhuka vaze vapwile nakwimajala kuchilanjilo, kaha vatungile lizavu lyandombo, ngocho vakatwile liuya munganda. Valukukile zuvo yaYasone nakutondatonda Paulu naShilase mangana vavanehe kulizavu lyandombo. Omu vahonene kuvawana, vakokelelemo Yasone navandumbwetu vamwe nakuvatwala kuli vaka-kuyula nganda oku vanakutambakana ngwavo: ‘Malunga vaze vananehenga pindangano hamavu hosena, vaneza nakuno nawa, kaha Yasone navatambula kuzuvo yenyi. Ava malunga vosena veji kulikanganga kujishimbi jaKesale nakwamba ngwavo kuli mwangana weka, Yesu.’” (Vili. 17:5-7) Uno Paulu namasepa jenyi valingile ngachilihi omu vavalukukile?

11. Milonga muka vavangijikilile Paulu navakwavo vaka-kwambulula Wangana, kaha vaze vavavangijikilile vamwene ngwavo vanahokola lushimbi muka? (Talenu kwinyikila chamwishi.)

11 Kachi nge vatu vanatungu lizavu lyandombo veji kulinganga vyuma vyavipi. Eyi yikiko jila vazachishile vaYuleya hakusaka kuhanga Paulu naShilase munganda yavo. Omu vaYuleya “vakatwile liuya” munganda, vakunywile vaka-kuyula vafwelele ngwavo Paulu naShilase vavulumwine milonga yayinene. Mulonga watete shina wakwamba ngwavo, Paulu navakwavo vaka-kwambulula Wangana “[vanehelenga] pindangano hamavu hosena,” numba tuhu Paulu namasepa jenyi kavanehele pindangano munganda yaTesolonyikako. Mulonga wamuchivali vavavangijikilile wapwile waunene chikuma. VaYuleya vambile ngwavo ava vamishonali vapwile nakwambulula vyaYesu Mwangana weka, kulumbununa nge vapwile nakuhokola jishimbi jamwangana wavo. a

12. Vyuma muka vyasolola nge milonga yize vavangijikilile vaka-Kulishitu muTesolonyika kachi yanehele ukalu waunene chikuma?

12 Anukenu ngwenu vatwamina vamukwitava vavangijikilile Yesu mulonga wakufwana nge uze vavangijikilile Paulu namasepa jenyi. Valwezele Pilatu ngwavo: “Ou mutu twamuwananga ali nakulumbula lifuchi lyetu . . . kaha nawa ngwenyi ikiye Kulishitu, mwangana.” (Luka 23:2) Hakuwana nge Pilatu evwile woma ngwenyi pamo mwangana mwashinganyeka ngwenyi nechelela chihwanga, ngocho etavishile vatu vajihe Yesu. Chochimwe nawa, milonga yize vavangijikilile vaka-Kulishitu muTesolonyika, kachi yanehele ukalu waunene. Mukanda umwe wahanjika ngwawo: “Milonga vavavangijikilile kachi yavanehelele ukalu waunene chikuma ‘mwomwo kakavulu vatu vaze vahonenenga kukavangiza lushimbi lwavaMyangana vavajihilenga.’” Uno vyuma vyavipi vajinyine kulinga vaka-kole vyateselemo tahi?

13, 14. (a) Mwomwo ika lizavu lyandombo lyahonene kutesamo vyuma vajinyine? (b) Uno Paulu asolwele ngachilihi nge apwile wakuvanguluka ngana mwaYesu, kaha tunahase kumulondezeza ngachilihi?

13 Lize lizavu lyandombo kalyahashile kuhonesa mulimo wakwambulula muTesolonyikako. Mwomwo ika? Mwomwo kavahashile kuwana Paulu naShilaseko. Kaha nawa vaka-kuyula nganda kavakunyukile namilonga vavangijikilile Paulu naShilaseko. Ngocho hanyima ‘yakutambula chijikilo’ pamo chize chapwile jimbongo, vasuwile jino Yasone navakwavo vaze vakwachile. (Vili. 17:8, 9) Paulu akavangijile mazu aYesu akwamba ngwavo pwenunga ‘vakuvanguluka nge manoka, nakupwa vakuunda nge mayembe.’ Ngocho afumine munganda kana nakuya nakwambulwila munganda yeka. (Mateu 10:16) Echi chasolola nge numba tuhu Paulu apwile wakumika oloze apwile nawa wakuvanguluka. Uno vaka-Kulishitu makumbi ano vanahase kulondezeza ngachilihi chakutalilaho chenyi?

14 Makumbi ano, vatwamina vamukwitava chamakuli vanalingisanga mazavu avaka-ndombo afumbukile Vinjiho jaYehova. Hakuwana nge vanakunyulanga vaka-kuyula vafwelele ngwavo Vinjiho vanafumbukilanga fulumende, ngocho chinalingisa vaka-kuyula vavasopese. Ngana mwavaka-kole javaka-Kulishitu vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, navaka-kutwimanyina nakole makumbi ano vali nakutuyanjisa mwomwo yakutwivwila lwiso. Oloze vaka-Kulishitu veji kuzatanga nangolo javo josena valihende kuvyuma vize vinahase kuvanehela ukalu. Tweji kulihendanga kuvatu vaze vanahase kuneha vikokojola nakufwila kutwalaho lika kuvambulila mujila yakuunda halwola luze vanaundu michima.

Vapwile “naMuchima Wamwaza Chikuma” (Vili. 17:10-15)

15. Uno vaka-Mbeleya vakwile ngachilihi kumujimbu wamwaza?

15 Hakusaka kukinga Paulu naShilase, vavalwezele vayenga kuMbeleya tunda yajikilomita 65. Omu vahetele, Paulu ayile musunangonga nakuhanjika kulizavu lyavatu vaze vakungulukile. Vevwile kuwaha chikuma kuwana vatu vaze vafwililile kwivwilila kumujimbu vapwile nakwambulula. Luka asonekele ngwenyi vaYuleya vamuMbeleya vapwile “namuchima wamwaza chikuma kuhambakana vaze vamuTesolonyika, mwomwo mazu vawetavilile namuchima wakwanguhwa, kaha vakekeselenga kanawa Visoneka hakumbi hakumbi mangana vamone numba nge vyuma kana muvyaya vene ngana.” (Vili. 17:10, 11) Uno mazu kana asolola nge vatu vamuTesolonyika vaze vetavilile mujimbu wamwaza kavapwile namuchima wamwazako tahi? Nduma. Mukuhita chalwola, Paulu avasonekelele ngwenyi: “Tweji kumusakwililanga Kalunga chakuzeneka kulitwamina, mwomwo omu mwatambwile mazu aKalunga aze mwevwile kuli etu, kamwawetavilile nge himazu avatuko, oloze nge himazu aKalunga, nganomu vene apwa, aze ali nakuzata nawa muli enu vaka-kwitava.” (Teso. 1, 2:13) Chuma muka chalingishile vaYuleya vamuMbeleya vapwenga namuchima wamwaza chikuma?

16. Mwomwo ika chapwila chakutamo kuvuluka vaka-Mbeleya ngwetu vapwile “namuchima wamwaza chikuma”?

16 Numba tuhu vaka-Mbeleya vevwile vyuma vize vyapwile vyavihya, oloze kavavihuhwasanyine chipwe kukaluhwisa michima yavo chipwe kwijiva kaha kuvitavilako. Chatete vevwililile kanawa kuvyuma avanangwile Paulu. Kufumaho vakekesele vyuma valinangwile kuzachisa Visoneka vize Paulu avalumbunwinyine mangana vamone numba nge vyuma kana vyamuchano. Kaha nawa valinangwilenga Mazu aKalunga hakumbi hakumbi keshi haSambata kahako. Valingile ngocho “namuchima wakwanguhwa” nakufwila kuwana ovyo vyahanjikile Visoneka kutalisa kuvyuma vyavihya valinangwile. Ngocho valinyishile hakwalumunako vilinga vyavo, kaha “vavavulu hakachi kavo valumukile nakupwa vaka-kwitava.” (Vili. 17:12) Echi chikiko chalingishile Luka avavuluke ngwenyi vapwile “namuchima wamwaza chikuma.”

17. Mwomwo ika chakutalilaho chavaka-Mbeleya chapwila chamwaza, kaha tunahase kuvalondezeza ngachilihi numba nge tunapu lyehi vaka-kwitava?

17 Vaka-Mbeleya kavatachikijile ngwavo jila vakwilililemo kumujimbu wamwaza, navakayisoneka muMazu aKalunga kupwa chakutalilaho kuvatu vamichima yamwazako. Valingile chikupu vyuma vize Paulu ashinganyekele ngwenyi navalinga, vize nawa Yehova Kalunga asakile ngwenyi valinge. Namakumbi ano, tweji kukolezezanga vatu vakekese kanawa Mbimbiliya mangana lufwelelo lwavo luzame haMazu aKalunga. Jino nge tunapu lyehi vaka-kwitava, kutala twatela kulitwamina kupwa tuvatu vamichima yamwaza tahi? Nduma, twatela kutwalaho lika kwivwilila kuli Yehova atunangule nakuzachisa vyuma vize mwatunangula. Kulinga ngocho, nachisolola nge tunetavila Yehova atukafwe nakutunangula kweseka namwaya muchima wenyi. (Isa. 64:8) Kaha nawa nachilingisa Setu wamwilu atumone kupwa tuvavalemu nakutwivwila kuwaha.

18, 19. (a) Mwomwo ika Paulu afuminyine muMbeleya, kaha asolwele ngachilihi muchima wakumika uze twatela kulondezeza? (b) Vatu veka muka atelelele kwambulila Paulu, kaha kulihi?

18 Paulu kashimbwile muMbeleyako. Mbimbiliya yamba ngwayo: “Omu vaYuleya vakuTesolonyika vatachikijile ngwavo Paulu nambulula mazu aKalunga nakuMbeleya nawa, vayile nakuze mangana vakasowangize mazavu avatu nakuvevwisa kupihya. Jino hahaze vene vandumbwetu vasuwile Paulu ayenga kukalungalwiji, olozenyi Shilase naChimoteu vasalile kuze. Vaze vashinjikijile Paulu vamutwalile mbwe nakuAtene, kaha vakindulukile omu akumishile kuvalweza ngwenyi Shilase naChimoteu vezenga washi kuli ikiye.” (Vili. 17:13-15) Vaka-kufumbukila mujimbu wamwaza vapwile naluzema. Vahangile Paulu muTesolonyika, kaha nawa vamukavile kuMbeleya nakuneha cheka pindangano, oloze kavahashile kumuhonesako. Paulu atachikijile ngwenyi, ngalila yenyi yakwambulwila yapwile yayinene, ngocho ayile kunganda yeka nakwambulwilako. Shikaho nayetu nawa tutwalenuho lika kuzata nangolo mangana tuhonese vatu vaze vanakusaka kutuhonesa kuzata mulimo wakwambulula.

19 Hakuwana nge Paulu ambulilile vaYuleya muTesolonyika namuMbeleya, ngocho amwene ovyo chapwila chachilemu kupwa wakumika hakwambulula mujimbu wamwaza nakushimutwila kanawa navatu haVisoneka. Nayetu nawa twatela kulinga ngocho. Kufumaho Paulu atelelele kushimutwila navaka-mafuchi eka vamuAtene. Uno vyuma vyapwile ngachilihi omu ahetele munganda kana? Vyuma kana natuvishimutwila mukapetulu nakavangizaho.

a Mutu umwe alinangula chikuma ahanjikile ngwenyi, halwola kana Kesale ahakileko lushimbi luze lwakanyishile kuhanjikila chimweza “mwangana wamuhya uze vashinganyekele ngwavo mwashisa mwangana uze ali hachiyulo.” Vaka-kole jaPaulu vahanjikile vyuma vyamakuli hakwamba ngwavo mujimbu ambulwilenga Paulu wahokwele lushimbi lwaKesale. Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ VaKesale Vaze Vasoneka muMukanda waVilinga.”