Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 15

‘Kuzamikisa Vikungulwilo’

‘Kuzamikisa Vikungulwilo’

Tulama vakutambwojoka veji kukafwanga vikungulwilo vizame mulufwelelo

Chishina chinazame hali Vilinga 15:36–16:5

1-3. (a) Mutu muka wamuhya aputukile kutambuka naPaulu, kaha namumulumbununa ngachilihi? (b) Vyuma muka natulinangula mukapetulu uno?

 ACHISHINGANYEKENU muli nakumona Paulu ali nakutambuka mumukwakwa waupi wajipili, kaha ali nakushishika mukweze walunga uze anakuya nenyi. Mukweze kana ikiye Chimoteu. Halwola kana Chimoteu pamo ali namyaka yakusemuka yamuji 20. Omu vali nakuya, natunda yakufuma kwimbo lyenyi yili nakutohwelako. Kaha mukuya chalikumbi navaseza jino nganda yaLusutala naIkonyume kwakusuku. Jino vyuma muka navivasolokela? Paulu natachikiza vyuma vimwe kutalisa kuchihela vali nakuya mwomwo ou hiungeji wenyi waumishonali wamuchivali. Natachikiza ngwenyi navahita muukalu wauvulu oku vali nakuya. Jino ou mukweze walunga ali nakutambuka nenyi mwahasa kumika tahi?

2 Paulu afwelelele chikuma Chimoteu pamo kuhambakana namuze Chimoteu alifwelelele ivene. Vyuma vyasolokele haungeji watete vyalingishile Paulu afwile kuwana mutu wamwenemwene uze mwazachila nenyi hamwe mumulimo wakutambwojoka. Mwomwo atachikijile ngwenyi, mulimo wakutambukila vikungulwilo nakuvizamisa wasakiwile mutu uze navazachila hamwe mukulinunga, kaha nawa uze ali nakufwila kuzata namuchima wenyi wosena. Chuma muka pamo chalingishile Paulu ashinganyeke ngocho? Chuma chimwe pamo shina mwomwo yavyuma vyasolokele vize vyavalingishile valihandunune naMbalanape.

3 Mukapetulu uno natulinangula jila yamwaza yakukumishilamo vikokojola. Natutachikiza nawa vyuma vyalingishile Paulu asakule Chimoteu azate nenyi, nakwijiva kanawa nawa mulimo waulemu veji kuzatanga tulama vakujinguluka makumbi ano.

“Tukinduluke Jino Tutambukile Vandumbwetu” (Vili. 15:36)

4. Vyuma muka afwililile kutesamo Paulu haungeji wenyi waumishonali wamuchivali?

4 Mukapetulu nafumuho twamonanga omwo Paulu naMbalanape, naYuta naShilase vazamishile vikungulwilo muAndeyoka hakuvalweza vyuma lyakashile lizavu lyakutwaminyina hachihande chakujihana. Kufumaho vyuma muka alingile Paulu? Alwezele Mbalanape vyuma ashinganyekele kutalisa kumulimo wakutambwojoka vazachilenga, ngwenyi: “Tukinduluke jino tutambukile vandumbwetu munganda hinganda muze twambulwilile mazu aYehova mangana tukamone omu vali.” (Vili. 15:36) Hano, Paulu kapwile nakuhanjika hakuya nakushikama kaha navaka-Kulishitu vavahyako. Mukanda waVilinga wasolola hatoma mulimo waunene azachile haungeji wenyi wamuchivali. Chatete, atwalileho lika kuhana vatu jishimbi jize vakashile kulizavu lyakutwaminyina. (Vili. 16:4) Chamuchivali, hakuwana nge Paulu apwile kalama wakujinguluka, ngocho afwililile kujikijisa vikungulwilo nakukafwa vatu vazame mulufwelelo. (Loma 1:11, 12) Uno liuka lyaYehova makumbi ano lili nakukavangiza ngachilihi jila valingilililengamo vyuma vaposetolo?

5. Uno Lizavu lyaKutwaminyina makumbi ano lyeji kuhananga ngachilihi jindongi nakukolezeza vikungulwilo?

5 Makumbi ano Kulishitu ali nakuzachisa Lizavu lyaKutwaminyina lyaVinjiho jaYehova hakutwaminyina chikungulwilo chenyi. Ava malunga vakushishika vakuwavisa veji kuhananga jindongi nakukolezeza vikungulwilo kuhichila mumikanda veji kuvasonekelanga, namikanda yakupulita chipwe yahamakina, nakukunguluka najijila jeka. Lizavu lyaKutwaminyina nawa lyasaka kuzachila hamwe navikungulwilo. Echi chikiko cheji kulingisanga Lizavu lyaKutwaminyina litume tulama vakujinguluka kuvikungulwilo. Eli Lizavu lyeji kutongolanga tulama vakujinguluka mukaye kosena mangana vatambukilenga vikungulwilo.

6, 7. Milimo muka yimwe veji kuzatanga tulama vakujinguluka?

6 Tulama vakujinguluka makumbi ano veji kuzakamanga vatu jaKalunga kushipilitu nakukolezeza vatu muvikungulwilo veji kutambukilanga. Mujila muka? Hakukavangiza jila vazachililengamo vaka-Kulishitu vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga vakufwana nge Paulu. Paulu alwezele Chimoteu mukwavo kalama wakujinguluka ngwenyi: “Ambulula mazu, anguhwisa kuwambulula mulwola lwamwaza namulwola lwalukalu, vahanjikile, vakande, valembelele namuchima wosena wakutalilila chikoki nauhashi wakunangula. . . . Zata mulimo wamuka-kwambulula mujimbu wamwaza.”—Chimo. 2, 4:2, 5.

7 Kweseka namazu kana, kalama wakujinguluka hamwe kaha namuka-mahyenyi kachi nge ambata, veji kuzachilanga hamwe navandumbwavo mumulimo wakwambulula kuzachisa jijila jakulisezaseza. Ava tulama vakujinguluka veji kwambululanga natwima, kaha nawa vapwa vaka-kunangula vakwipangweji. Jila veji kunangwilangamo yeji kukafwanga chikuma mikoko. (Loma 12:11; Chimo. 2, 2:15) Veji kusololanga zangi yavo hakulisuula kuzata mulimo kana. Veji kulisuulanga kuzata mujingonde jajikalu nakuvihela vyajiponde. (Fwili. 2:3, 4) Tulama vakujinguluka nawa veji kukolezezanga vandumbwavo nakuvanangula kuhichila muvihande vize veji kuhanjikanga muvikungulwilo. Kaha vosena muchikungulwilo veji kunganyalanga hakushinganyeka havilinga veji kusololanga ava vandumbwetu nakulondezeza lufwelelo lwavo.—Hepe. 13:7.

“Vaputukile Kulikokojwesa Chikuma” (Vili. 15:37-41)

8. Uno Mbalanape akwile ngachilihi kuvyuma amulwezele Paulu?

8 Mbalanape etavilile vishinganyeka vyaPaulu ‘vyakutambukila vandumbwavo.’ (Vili. 15:36) Ava malunga vazachilililenga hamwe mukulonga, kaha vosena vatachikijile kanawa vihela navatu vamuvikungulwilo vize vatambukililenga. (Vili. 13:2–14:28) Ngocho vishinganyeka vapwile navyo vavimwene kupwa vyakutamo, oloze kwasolokele ukalu. Hali Vilinga 15:37 vasonekaho ngwavo: “Mbalanape afwilile ambate naYowano uze vavulukilenga ngwavo, Mako.” Chikupu vene Mbalanape afwililile kumbata musonyenyi Mako mangana vatambuke nenyi hamwe ungeji wavo waumishonali.

9. Mwomwo ika Paulu akanyinyine vishinganyeka vyaMbalanape vyakuya naMako?

9 Paulu ketavilileko, mwomwo ika? Mbimbiliya ngwayo: “Paulu ketavilile kumbata [Mako] vayenga nenyi hamweko, mwomwo avasele kuPamafulya nakukana kuya navo kumulimo.” (Vili. 15:38) Mako ayile naPaulu naMbalanape haungeji wavo waumishonali watete oloze avasele. (Vili. 12:25; 13:13) Kumaputukilo aungeji wavo watete omu vapwile kuPamafulya, Mako asezele mulimo wenyi nakuya kuYelusalema. Mbimbiliya kayahanjika vyuma vyalingishile Mako aseze mulimo wenyiko, oloze kaposetolo Paulu amwene Mako kupwa mutu uze katelemoko. Chasoloka nge Paulu apwile nakuhuhwasana Mako.

10. Vyuma muka vyasolokele omu Paulu naMbalanape valikokojwesele?

10 Mbalanape afwililile chikuma kumbata Mako, oloze Paulu akanyine. Kaha hali Vilinga 15:39 vasonekaho ngwavo: “Ngocho vaputukile kulikokojwesa chikuma, kaha valihandunwine.” Mbalanape ayile nawato kwimbo lyenyi halitungu lyaKupulusu hamwe naMako. Kaha Paulu atwalileho naungeji wenyi waumishonali. Mbimbiliya yamba ngwayo: “Paulu asakwile Shilase, kahomu valingile vandumbwetu hivanamuhane lyehi mumavoko aYehova mangana amusolwele likoji lyalinene, akatukile nakuya.” (Vili. 15:40) Shikaho, vayile hamwe “muSulya namuShilisha nakuzamikisa vikungulwilo.”—Vili. 15:41.

11. Vilinga muka vyasakiwa vize navitukafwa tuhonese vihandwa nge tunalikokojwesa namukwetu?

11 Ou mujimbu watwanukisa nge tuvosena katwakupukako. Paulu naMbalanape vavatongwele kwimanyinako lizavu lyakutwaminyina. Paulu pamo ejile nakupwa umwe wavaze vamulizavu lyakutwaminyina. Chipwe ngocho, halwola kanelu Paulu naMbalanape valikokojwesele mwomwo yakuhona kukupuka. Uno vechelelele ukalu kanou uvalingise valihandunune mukuyoya chavo chosena tahi? Numba tuhu Paulu naMbalanape kavapwile vakukupukako, oloze vapwile malunga vakulinyisa vaze vapwile navishinganyeka ngana vize vyaKulishitu. Chakuzeneka kuhuhwasana, omu mwahichile lwola vasolwele vilinga vyavaka-Kulishitu nakulikonekela umwe namukwavo. (Efwe. 4:1-3) Kutwala muze, Paulu naMako vazachililile hamwe milimo yeka yamuliuka. aKolo. 4:10.

12. Vilinga muka vatela kupwa navyo vakulwane makumbi ano mangana valondezeze Paulu naMbalanape?

12 Kulikokojwesa chaPaulu naMbalanape kachalumbunwine nge vapwile vaka-vikokojolako. Mbalanape vamutachikijile kupwa lunga wazangi kaha nawa wazumbu. Echi chikiko chalingishile vaposetolo vamuluke ngwavo Mbalanape, kulumbununa “Mwana kuvendejeka,” muchishishisa chakumuvuluka lijina lyenyi lyaYosefwe. (Vili. 4:36) Paulu nawa vamutachikijile kupwa mutu wamuvwovu kaha nawa uze azakaminenga vakwavo. (Teso. 1, 2:7, 8) Vakulwane vosena muvikungulwilo makumbi ano kuhakilako vene natulama vakujinguluka, vatela kufwila kupwa vakulinyisa nakuzakama vakwavo vakulwane, namikoko ngana muze alingile Paulu naMbalanape.—Petu. 1, 5:2, 3.

“Vamusangejekelenga” (Vili. 16:1-3)

13, 14. (a) Uno Chimoteu apwile iya, kaha Paulu amuwanyine ngachilihi? (b) Vyuma muka vyalingishile Paulu amone Chimoteu mujila yakulipwila? (c) Chimoteu vamuhanyine mulimo muka?

13 Haungeji wenyi waumishonali wamuchivali, Paulu ayile munganda yaNgalesha yamuLoma muze mwapwile vikungulwilo vyavindende. Kutwala muze ayile “kuNdeleve nakuLusutala.” Mbimbiliya yamba ngwayo: “Kaha kuze kwapwile kambaji umwe, lijina lyenyi ikiye Chimoteu, mwana vasemene kuli pwevo wakaYuleya muka-kwitava, oloze ise apwile kaHelase.”—Vili. 16:1. b

14 Chasoloka nge Paulu aliwanyine natanga yaChimoteu halwola lwatete ayile kungalila kana kafwe mumwaka wa 47 C.E. Kaha haungeji wenyi wamuchivali omu mwahichile myaka kafwe yivali chipwe yitatu kufuma haze atambukilile ngalila kana, Paulu amwene mukweze Chimoteu mujila yakulipwila. Mwomwo ika? Mwomwo Chimoteu ‘vamusangejekelenga kuli vandumbwenyi.’ Kavamusangejekelenga kaha kuli vandumbwenyi vamuchikungulwilo apwileko, oloze nakuli vandumbwenyi vamuvikungulwilo vyamujingalila jeka. Mbimbiliya yamba ngwayo vandumbwenyi vamuLusutala namuIkonyume ngalila yize yapwililile kwakusuku tunda yajikilomita kafwe 30, vahanjikilenga vyuma vyamwaza hali ikiye. (Vili. 16:2) Shipilitu yajila yatwaminyinyine vakulwane vasakule Chimoteu, azate mulimo waulemu wakukafwa Paulu naShilase mumulimo wavo wakutambwojoka.—Vili. 16:3.

15, 16. Vyuma muka vyalingishile Chimoteu apwenga napuho yamwaza?

15 Chuma muka chakafwile Chimoteu apwenga napuho yamwaza omu apwile kanyike? Uno mwomwo yamangana, nyi solokeso yenyi chipwe uhashi apwile nawo tahi? Evi vikiko vilinga vazanga vatu. Nakapolofweto Samwele lwola lumwe asakwile mutu mwomwo yasolokeso yenyi. Oloze Yehova alwezele Samwele ngwenyi: “Yehova keshi kumona nge omu veji kumonanga vatuko. Mwomwo vatu veji kutalanga omu asoloka mutu, oloze Yehova eji kutalanga mumuchima.” (Samwe. 1, 16:7) Shikaho chuma chachinene chalingishile Chimoteu apwenga napuho yamwaza shina vilinga vyamwaza apwilenga navyo.

16 Omu mwahichile myaka, kaposetolo Paulu avulukile vilinga vimwe vyamwaza apwilenga navyo Chimoteu. Paulu alumbunwine vilinga vyamwaza apwilenga navyo Chimoteu nazangi yenyi, nakukilikita chenyi hakuzakama milimo yakushipilitu. (Fwili. 2:20-22) Chimoteu vamutachikijilile nawa hakupwa nalufwelelo “lwakuzeneka kulyonga.”—Chimo. 2, 1:5.

17. Uno vanyike makumbi ano vanahase kulondezeza ngachilihi Chimoteu?

17 Vanyike makumbi ano navakiko veji kulondezezanga Chimoteu hakuzata nangolo vapwenga navilinga vyamwaza. Echi cheji kuvakafwanga vatunge lijina lyamwaza kuli Yehova navatu jenyi halwola vachili vanyike. (Vishi. 22:1; Chimo. 1, 4:15) Kaha veji kusololanga lufwelelo lwavo lwakuzeneka kulyonga hakulihenda kuvilinga vyavipi. (Samu 26:4) Kulinga ngocho cheji kukafwanga vanyike vavavulu vazate milimo yayilemu muchikungulwilo ngana muze alingilenga Chimoteu. Veji kuhananga chakutalilaho chamwaza kuli vosena vaze vazanga Yehova omu veji kuputukanga kwambulula mujimbu wamwaza. Kaha mukuhita chalwola veji kulihananga kuli Yehova nakuvambapachisa.

“Vyazaminenga Lika muLufwelelo” (Vili. 16:4, 5)

18. (a) Mulimo muka valivwishilenga kuwaha vaPaulu naChimoteu omu vatambukililenga vikungulwilo? (b) Uno vikungulwilo vavikiswile ngachilihi?

18 Hamyaka yayivulu Paulu naChimoteu vazachilililenga hamwe. Hakuwana nge vapwile tulama vakujinguluka vazachilenga milimo yakulisezaseza hakwimanyinako lizavu lyakutwaminyina. Mbimbiliya yamba ngwayo: “Omu vahichilenga mujinganda, vapwilenga nakuhana vatu jishimbi jize vakashile vaposetolo navakulwane vakuYelusalema, mangana vajilamenga.” (Vili. 16:4) Chikupu vene, vikungulwilo vyakavangijilenga jindongi jakufuma kuli vaposetolo navakulwane vakuYelusalema. Kwononoka chavo chalingishile “vikungulwilo vizame lika mulufwelelo. Kaha hakumbi hakumbi vatu vapwile nakuvulilako lika.”—Vili. 16:5.

19, 20. Mwomwo ika vaka-Kulishitu vatela kwononokela ‘vaze vali nakuvatwaminyina’?

19 Namakumbi ano, Vinjiho jaYehova veji kulivwisanga kuwaha vyuma vyamwaza hakukavangiza jindongi veji kutambulanga ‘kuli vaze veji kuvatwaminyinanga.’ (Hepe. 13:17) Hakuwana nge vyuma mukaye vili nakwalumukilako lika, ngocho nachipwa chamwaza kuli vaka-Kulishitu kulyanga vyakulya vyakushipilitu vize ali nakutuwahishila “ndungo wakushishika wakuzangama.” (Mateu 24:45; Koli. 1, 7:29-31) Kulinga ngocho nachitukafwa tupwenga vakutona kushipilitu, nakuyoya chakuzeneka lipenga lyakufuma kukaye.—Yako. 1:27.

20 Namakumbi ano, tulama kuhakilako navandumbwetu vamuLizavu lyaKutwaminyina kavapwa vakukupukako ngana muze apwile Paulu, naMbalanape, naMako navakulwane veka vakuwavisa vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga. (Loma 5:12; Yako. 3:2) Hakuwana nge Lizavu lyaKutwaminyina lyeji kukavangizanga vyuma vasoneka muMazu aKalunga nakukavangiza chakutalilaho chavaposetolo, ngocho vatamo kuvafwelela. (Chimo. 2, 1:13, 14) Echi chili nakujikijisa vikungulwilo nakuvilingisa vizame lika mulufwelelo.

a Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Mako Alivwishile Kuwaha Kuzata Milimo Yayivulu.”

b Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Chimoteu ‘Atwalile Mujimbu Wamwaza Kulutwe.’