Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 7

Uno Mwamona Kuyoya Nganomu Achimona Kalunga Tahi?

Uno Mwamona Kuyoya Nganomu Achimona Kalunga Tahi?

“Kuli ove kukiko kwafuma kuyoya.”—SAMU 36:9.

1, 2. Yehova atuhana wana muka wamwaza?

YEHOVA ahana vatu vosena wana waulemu chikuma. Wana kana shina kuyoya. (Kuputuka 1:27) Asaka vatu vosena valivwisenga kuwaha kuyoya. Ngocho ahakako jindongi jize jeji kutukafwanga tusakule kanawa vyakulinga. Shikaho twatela kukavangizanga jindongi kana mangana jitukafwe ‘tuhandunune’ “kwoloka nakuhenga.” (WavaHepeleu 5:14) Nge natulinga ngocho, kaha natusolola ngwetu tunetavila Yehova atunangule tushinganyekenga kanawa. Ngocho, kachi nge natukavangizanga jindongi jaKalunga nakumona omwo najalumuna chiyoyelo chetu kupwa chamwaza, kaha nachitulingisa tujimone kupwa jajilemu.

2 Chiyoyelo chinahase kukaluhwa chikuma. Tunahase kupwa muukalu uze kavahanjika hatoma muMbimbiliyako. Chakutalilaho, tunahase kusakula vatuke chakuzeneka kuzachisa manyinga. Chuma muka nachitukafwa tusakule chuma chize nachivwisa Yehova kuwaha? MuMbimbiliya mwatwama jindongi jize jasolola omwo Yehova amona kuyoya namanyinga. Kachi nge natutachikiza jindongi kana, kaha natusakulanga kanawa vyuma nakupwa nachivezu chamwaza. (Vishimo 2:6-11) Tushimutwilenu hajindongi jimwe.

UNO KALUNGA AMONA NGACHILIHI KUYOYA NAMANYINGA?

3, 4. (a) Kalunga asolwele ngachilihi omwo amona manyinga? (b) Uno manyinga emanyinako ika?

3 Mbimbiliya yatulweza ngwayo manyinga apwa ajila mwomwo emanyinako kuyoya. Kaha nawa Yehova amona kuyoya kupwa chachilemu. Omu Kena ajihile ndumbwenyi, Yehova amulwezele ngwenyi: “Manyinga asongo yove ali nakuteta kuli ami hamavu.” (Kuputuka 4:10) Manyinga aAvele emanyinyineko kuyoya chenyi, ngocho Kena afumishileko kuyoya chaAvele omu amujihile.

4 Omu lyakumine livaji lyamumakumbi aNowa, Kalunga etavishile vatu vaputuke tuhu kulya nyama. Chipwe ngocho, ahanjikile hatoma ngwenyi: “Kamwatela kulya nyama namwono wayo hamweko, akiko manyinga ayo.” (Kuputuka 9:4) Lushimbi kana vatelelele kulukavangiza kuli vana vaNowa vosena kuhakilako vene nayetu. Chikupu vene, Yehova amona ngwenyi manyinga emanyinako kuyoya. Ngocho nayetu twatela kumona manyinga ngana muze awamona ikiye.—Samu 36:9.

5, 6. Uno jishimbi jize vahanyine Mose jasolwele ngachilihi omwo Yehova amona kuyoya namanyinga?

5 Mujishimbi jize Yehova ahanyine Mose, ahanjikile ngwenyi: “Kachi nge mutu . . . mwalya manyinga, nangukamutala nautenu nakumujiha. Mwomwo mwono wachuma chakuyoya watwama mumanyinga.”—VyavaLevi 17:10, 11.

6 Jishimbi jize vahanyine Mose jahanjikile ngwajo mutu uze ajihilenga kanyama mangana alyenga, atelelele kumwangila manyinga akanyama kana hamavu. Echi chasolwelenga nge kuyoya chakanyama kana vachikindulwishile kuli Yehova uze amuhanyinecho. (Lushimbi lwamuchivali 12:16; Ezekele 18:4) Chipwe ngocho, Yehova kasakilenga ngwenyi vaIsalele vahichise manyinga osena akanyama nge vanamujihiko. Oloze vafumishilenga manyinga munyama kweseka nomu chatela kupwa, kaha vayililenga nachivezu chitoma. Hakuwana nge vamwenenga manyinga akanyama kupwa amalemu, ngocho vasolwele ngwavo vavumbikile Yehova uze apwa Mwenyakuyoya. Jishimbi nawa jalwezele vaIsalele vahanenga tunyama kupwa wana wakufwika hajishili javo.—Talenu Vinyikilo vyaKusongo 19 na 20.

7. Uno Ndavichi asolwele ngachilihi ngwenyi amwenenga manyinga kupwa amalemu?

7 Tunahase nawa kumona omwo alema manyinga kachi nge natukekesa chuma alingile Ndavichi halwola apwile nakulwa navaFwilishite. Vatu jaNdavichi vamwene ngwavo Ndavichi nafu lipwila kaha vahakile kuyoya chavo muponde hakuya mungalila muze mwapwilenga vaka-kole javo mangana vakamuswichile meya. Oloze omu vamunehelelelewo, ikiye akanyine kuwanwa, “kaha awamwangilile hamavu kumeso aYehova,” nakwamba ngwenyi: “Ove Yehova, kacheshi chakutamo kuli ami kunwa awa meyako. Kutala nachipwa chakutamo kuli ami kunwa manyinga avava malunga vahakanga myono yavo muponde hakuya nakuswita meya nyi?” Ndavichi atachikijile ngwenyi Kalunga amona kuyoya namanyinga kupwa vyavilemu.—Samwele 2, 23:15-17.

8, 9. Uno vaka-Kulishitu makumbi ano vatela kumona ngachilihi manyinga?

8 Halwola lwavaka-Kulishitu vakulivanga, vatu jaKalunga kavahanyinenga cheka tunyama kupwa wana wakulumbako. Chipwe ngocho, vatelelele kumona manyinga kupwa amalemu. Hajishimbi jize Yehova ahanyine vaka-Kulishitu hapwile nalushimbi lwakwamba ngwavo, “lihendenunga . . . kumanyinga.” Elu lushimbi lwapwile lwalulemu ngana mwalushimbi lwakulihenda kuujila nakukulemesa makombelo.—Vilinga 15:28, 29.

Nanguhasa kulumbunwina ngachililhi vatu omwo ngwamona tuvihanda twatundende twatunga manyinga?

9 Omu mukiko chili namakumbi ano. Hakupwa tuvaka-Kulishitu, twatachikiza ngwetu Yehova ikiye Mwenyakuyoya, kaha vyuma vyakuyoya vyosena vyapwa vyenyi. Ngocho nayetu twamona manyinga kupwa ajila mwomwo emanyinako kuyoya. Shikaho tweji kuhehwojolanga kanawa jindongi jamuMbimbiliya shimbu kanda tusakule jila yakutukilamo.

MWAKUZACHISHILA MANYINGA HAKUKA MUTU

10, 11. (a) Uno Vinjiho jaYehova vamona ngachilihi kuvahaka manyinga chipwe vyuma viwana vyavinene vyatunga manyinga? (b) Vyuma muka atela kulisakwila muka-Kulishitu ivene?

10 Vinjiho jaYehova vatachikiza ngwavo ‘kulihenda kumanyinga’ kachalumbununa kaha kuhona kuwalyako, oloze chalumbununa nawa kukana kutuhaka manyinga, chipwe kuwatulika vakatuhakewo cheka nawa chipwe kuhanako vakwetu manyinga. Kulihenda kumanyinga chalumbununa nawa kukana kutuhaka vyuma vyavinene viwana vyatunga manyinga, vyakufwana nge maselusi aze eji kutwalanga peho yaoxygen kuvihanda vyosena vyamujimba (red cells), namaselusi eji kuzungisanga misongo mumujimba (white cells), navyuma vyeji kukondesanga manyinga (platelets), nameya amumanyinga (plasma).

11 Evi vyuma viwana vyavinene vyatunga manyinga veji kuvihandununanga mutuvihanda twatundende. Muka-Kulishitu atela kulisakwila ivene kwitavila kumuhaka tuvihanda kana chipwe kukana. Kaha nawa mutu atela kulisakwila ivene mujila vatela kuzachishilamo manyinga enyi hakumupula, chipwe hakumupima, chipwe hakumuka kukala musongo.—Talenu Chinyikilo chaKusongo 21.

12. (a) Mwomwo ika vyuma tweji kusakulanga hakuzachisa chivezu chetu vyapwila vyavilemu kuli Yehova? (b) Vyuma muka navitukafwa tusakule kanawa jila yakutukilamo?

12 Uno Yehova eji kuhakanga mangana kuvyuma tweji kulisakwilanga etu vavene kweseka nachivezu chetu tahi? Eyo. Yehova asaka kutachikiza vishinganyeka vyetu navyuma vyeji kutulingisanga tusakule kulinga vyuma vimwe. (Tangenu Vishimo 17:3; 24:12.) Shikaho, shimbu kanda tusakule jila yakutukilamo twatela kulomba kuli Yehova mangana atukafwe tuhehwojole havitumbo vatela kutukisa. Kufumaho, twatela kuzachisa chivezu chetu chize vanangula naMbimbiliya mangana tusakule kanawa vyakulinga. Oloze katwatela kuhulisa vakwetu vatulweze vyuma vanahase kulinga kachi nge vakiko vapwanga muukalu kana, chipwe kuvechelela vatusakwile vyakulingako. Muka-Kulishitu himuka-Kulishitu “mwalimbachila vyuma vyenyi ivene.”—Wavaka-Ngalesha 6:5; Wavaka-Loma 14:12.

JISHIMBI JAYEHOVA JASOLOLA NGE ATUZANGA

13. Vyuma muka tunalinangula hali Yehova kweseka najishimbi najindongi jenyi kutalisa kumanyinga?

13 Vyuma vyosena vize eji kutulwezanga Yehova vyeji kutunganyalisanga nakusolola nawa nge atuzanga. (Samu 19:7-11) Chipwe ngocho, katwamwononoka mwomwo yakusaka kaha kunganyalilahoko, oloze mwomwo twamuzanga. Kuzanga Yehova chikiko cheji kutulingisanga tukane kutuhaka manyinga. (Vilinga 15:20) Kaha nawa jishimbi jaKalunga jeji kukinganga chiyoyelo chetu. Vatu vavavulu ano makumbi vanatachikiza jino ngwavo kuvahaka manyinga chinahase kuvanehela ukalu, kaha nawa vandotolo vavavulu vatachikiza ngwavo kuka muveji chakuzeneka kuzachisa manyinga chapwa chamwaza mwomwo nachimukinga kumisongo. Echi chili nakusolola nge jijila jaYehova japwa jamangana, kaha nawa jasolola nge atuzanga.—Tangenu Isaya 55:9; Yowano 14:21, 23.

14, 15. (a) Jishimbi muka jize Yehova ahanyine vatu jenyi mangana jivakinge? (b) Uno namuhasa kukavangiza ngachilihi jindongi jafuma hajishimbi kana mukuyoya chenu?

14 Jishimbi jaKalunga jinanganyalisanga vatu jenyi kufuma vene kushikulu. Yehova ahanyinenga vaIsalele jishimbi jize javakingilenga kujiponde. Chakutalilaho, lushimbi lumwe lwahanjikile ngwalwo, mutu atelelele kuhaka chipato hamulungu wazuvo kuchina mutu mwaholoka kufuma hamulungu. (Lushimbi lwamuchivali 22:8) Lushimbi lukwavo nawa lwahanjikile havimuna. Mutu uze apwilenga nangombe wautenu atelelele kusokela ngombe kana mumulaka kuchina mwavulumuna mutu chipwe kumujiha. (Kulovoka 21:28, 29) KaIsalele uze ahumbwilenga jishimbi kana vatelelele kumuhana mulonga kachi nge chimuna chenyi najihi mutu.

15 Eji jishimbi jinatukafwe tumone ngwetu Yehova amona kuyoya kupwa chachilemu. Uno kutachikiza chishina kana nachitukafwa ngachilihi? Nachitukafwa tuvumbikenga kuyoya hakuzakama membo etu, najiminyau jetu, nomu tweji kujitambukishilangamo, najila tweji kusakwilangamo vyakulihizumuna. Vatu vamwe, chikumanyi vakweze, veji kushinganyekanga ngwavo naukalu unahase kuvawana vene wauchi, ngocho veji kulinganga vyuma vize vinahase kuvanehela ponde. Oloze omu keshi mukiko ashinganyeka Yehovako. Ikiye asaka tumonenga kuyoya chetu nachechi chavakwetu kupwa chachilemu.—Muka-kwambulula 11:9, 10.

16. Uno Yehova amona ngachilihi kulifumisa lijimo?

16 Yehova amona kuyoya chamutu himutu kupwa chachilemu, kuhakilako vene nakemba uze kanda asemuke. Kweseka naJishimbi jize vahanyine Mose, kachi nge mutu navulumuna pwevo ali nalijimo, kaha uze pwevo chipwe mwana ali mujimo himwafwa, Yehova amwenenga ngwenyi mutu kana ali namulonga wamanyinga numba kalingile chakuchisakula kumuchima wenyiko. Shikaho numba tuhu kachijinyine mumuchima wenyiko, olozenyi vatelelele kumufwetesa mwomwo ajihile mutu. (Tangenu Kulovoka 21:22, 23.) Kalunga amona kemba uze ali mujimo kupwa himutu nahenyi. Jino mwashinganyeka ngwenu eji kwivwanga ngachilihi nge mutu mwalifumisa lijimo? Uno eji kwivwanga ngachilihi hakumona vakemba vavavulu vali nakuvajiha mwaka himwaka shimbu kanda vasemuke?

17. Chuma muka chinahase kuvendejeka pwevo uze alifumishile lijimo shimbu kanda atachikize Yehova?

17 Uno ngachilihi nge pwevo alifumishile lijimo shimbu kanda atachikize omu Yehova amona kulifumisa lijimo? Pwevo kana atela kufwelela ngwenyi Yehova mwamukonekela mwomwo yandando yakusokola yaYesu. (Luka 5:32; Wavaka-Efwesu 1:7) Katela cheka kulihananga mulonga hachuma alingile kunyimako, kachi nge namono chikupu ngwenyi chuma alingile chachipi chikuma. Mbimbiliya yamba ngwayo: “Yehova apwa wakeke nakutetela . . . Nganomu mututuko wasosoloka kumulauko, mukiko atusosolwela milonga yetu yakuzombwojoka jishimbi.”—Samu 103:8-14.

KANDA KUHUNGANGA VATUKO

18. Mwomwo ika twatela kukilikita nangolo tumbile vishinganyeka vyakuhunga vakwetu?

18 Kumona wana wakuyoya atuhana Kalunga kupwa waulemu, chatela kuputukila mumuchima. Twatela nawa kuchisolola kuhichila mujila tweji kushinganyekelangamo vakwetu. Kaposetolo Yowano asonekele ngwenyi: “Weshowo ahunga ndumbwenyi napu muka-kujiha vatu.” (WaYowano 1, 3:15) Kuhunga vakwetu chinahase kutulingisa tuvamonenga kupwa nge hivaka-kole. Kaha nawa chinahase kulingisa mutu ahone kuvumbikanga vakwavo nakuvavangijikilanga chipwe vene kuvafungijikila kufwa. Yehova atachikiza vyuma tweji kushinganyekanga hali vakwetu. (VyavaLevi 19:16; Lushimbi lwamuchivali 19:18-21; Mateu 5:22) Kachi nge tunaputuka kuhunga mutu, kaha twatela kuzata nangolo mangana tumbile vishinganyeka kana.—WaYakova 1:14, 15; 4:1-3.

19. Uno kumona ulyanyi nganomu aumona Yehova nachitukafwa ngachilihi?

19 Kuli nawa jila yikwavo tunahase kusolwelamo ngwetu twamona kuyoya kupwa chachilemu. Hali Samu 11:5 vasonekaho ngwavo, Yehova “ahunga weshowo azanga ulyanyi.” Shikaho nge natusakula kuhema chaulyanyi, kaha tunahase kusolola ngwetu twazanga ulyanyi. Katwatela kushinganyekanga hamazu namivwimbimbi yaulyanyiko. Oloze twatela kupwanga navishinganyeka vyamwaza vyakuneha kuunda.—Tangenu Wavaka-Fwilipi 4:8, 9.

LIHENDENU KUMAUKA AZE KAWAMONA MANYINGA KUPWA AMALEMUKO

20-22. (a) Uno Yehova amona ngachililhi kaye kaSatana? (b) Uno vatu jaKalunga navasolola ngachilihi ngwavo “kaveshi vakukayeko”?

20 Kano kaye kaSatana kakamona kuyoya kupwa chachilemuko, kaha Yehova amona kano kaye ngwenyi kali namulonga wamanyinga, kulumbununa mulonga wakujiha vatu. Hamyaka yayivulu, vatwamina vamapolitiki vanajihisanga vatu vavavulu, kuhakilako navangamba jaYehova vavavulu. Mbimbiliya yamba ngwayo awa mauka chipwe jifulumende jemanyinako visuma vakutenuka chikuma, naulyanyi. (Ndanyele 8:3, 4, 20-22; Kusoloka 13:1, 2, 7, 8) Makumbi ano, vatu vali nakuyoyela hakulanjisa vitwa, kaha veji kuwananga jimbongo jajivulu hakulanjisa vitwa vyakujihisa vatu. Chikupu vene, “kaye kosena katwama mumavoko ayauze wakuhuka.”—WaYowano 1, 5:19.

21 Oloze vaka-Kulishitu vamuchano “kaveshi vakukayeko.” Vatu jaYehova kavazana muvihande vyamapolitiki chipwe kuya kujitako. Kavakundwiza mauka aze eji kujihanga vatuko, mwomwo vakiko kavajiha vatuko. (Yowano 15:19; 17:16) Vaka-Kulishitu kavazungako numba tuhu vali nakuvayanjisa. Yesu anangwile ngwenyi, twatela kuzanganga vatu vosena kuhakilako navaka-kole jetu.—Mateu 5:44; Wavaka-Loma 12:17-21.

22 Mauka akwitava nawa ali nakujihisa vatu vavavulu. Mbimbiliya yahanjika hali Mbavilone Yayinene ngwayo: “Muli ikiye vawanyinemo manyinga avapolofweto, nawawa avaka-kujila, nawawa avosena vaze vajihile hano hamavu.” Kutala mwatachikiza ovyo Yehova atulwezela ngwenyi: “Enu vatu jami, fumenu muli ikiye” tahi? Vaze veji kulemesanga Yehova kavatwama mukwitava chamakuliko.—Kusoloka 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Uno ‘kufuma’ muMbavilone Yayinene chasakiwa kulinga ika?

23 Hakusaka ‘kufuma’ muMbavilone Yayinene, twatela kusolola hatoma ngwetu katweshi nakulikata cheka navaka-kwitava chamakuliko. Chakutalilaho, twatela kujimisa lijina lyetu mukwitava chamakuli. Kaha nawa twatela kuhunga vyuma vyosena vize veji kulinganga vaka-kwitava vamakuli. Kwitava chamakuli cheji kukundwizanga vilinga vyaujila, namapolitiki nalizangamina. (Tangenu Samu 97:10; Kusoloka 18:7, 9, 11-17) Kaha vatu vavavulu vanafunga mwomwo yavyuma kana.

24, 25. Uno kutachikiza Yehova nachitukafwa ngachilihi tupwenga vakuunda nakupwa nachivezu chamwaza?

24 Shimbu kanda tutachikize Yehova, tuvosena twakundwijilenga vyuma vyavipi vyamuno mukaye kaSatana. Oloze twecha lyehi kukundwiza vyuma kana mwomwo twetavila ndando yakusokola nakulihana kuli Kalunga. Tweji kupwanga ‘nalwola lwakuhizumuna lwakufuma kuli Yehova ivene.’ Twatwama mukuunda nakupwa nachivezu chamwaza hakutachikiza ngwetu tuli nakwivwisa Kalunga kuwaha.—Vilinga 3:19; Isaya 1:18.

25 Numba tuhu twapwilenga mumauka aze kawamona kuyoya kupwa chachilemuko, oloze Yehova nahase kutukonekela kuhichila mundando yakusokola. Chikupu vene, twamona wana wakuyoya uze atuhana Yehova kupwa waulemu. Tweji kusololanga ngwetu twaumona kupwa waulemu hakunangula vatu vatachikize Yehova, nakuvakafwa vaseze kaye kaSatana nakulivwisa kuwaha usepa naKalunga.—Wavaka-Kolinde 2, 6:1, 2.

NANGULENU VAKWENU VYAWANGANA WAKALUNGA

26-28. (a) Uno Yehova ahanyine Ezekele mulimo muka wakulipwila? (b) Yehova asaka tuzate mulimo muka makumbi ano?

26 Kushikulu, Yehova alwezele kapolofweto Ezekele ahuhumune vatu muIsalele ngwenyi, Yelusalema kalinwomu vayinongese nakuvanangula vyuma vatelelele kulinga numba vayovoke. Nge Ezekele kavahuhumwineko, kachi Yehova ahulishile manyinga avo kuli Ezekele. (Ezekele 33:7-9) Ezekele asolwele ngwenyi amwene kuyoya kupwa chachilemu hakuzata nangolo mangana alweze vatu mujimbu waulemu.

27 Yehova atuhana mulimo wakuhuhumuna vatu vatachikize ngwavo kaye kaSatana kalinwomu vakanongese, nakuvakafwa vatachikize Yehova mangana vakayovoke nakuyoyela mukaye kakahya. (Isaya 61:2; Mateu 24:14) Tunakufwila kuzata nangolo mangana twambulile vatu mujimbu wamwaza. Kaha natukahanjika ngana muze ahanjikile Paulu ngwenyi: “Ami ngunatomo lyehi kumanyinga avatu vosena, mwomwo kangwalitwaminyine kumilweza mwosena mwaya kujina chaKalungako.”—Vilinga 20:26, 27.

28 Oloze kuli vyuma vikwavo vize twatela kuzachilaho mukuyoya chetu mangana tupwenga vatoma. Natushimutwila havyuma vimwe mukapetulu nakavangizaho.