Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 16

“Yesu . . . Avazangile Palanga naKusongo”

“Yesu . . . Avazangile Palanga naKusongo”

1, 2. Vyuma muka alingile Yesu omu apwile navaposetolo jenyi haufuku wamakumishilo wakuyoya chenyi, kaha mwomwo ika amwenenene lwola kana kupwa lwalulemu?

 LIKUMBI limwe nachingoloshi, Yesu akungulwile vaposetolo jenyi muzuvo yahelu muYelusalema, kaha atachikijile ngwenyi lwola kana lukiko lwapwile lwamakumishilo kupwa natumbaji twenyi. Lwola lwakukinduluka kuli Ise lwapandamine jino. Kwasalile kaha jola jajindende nakumukwata nakweseka nawa lufwelelo lwenyi mujila yize kanda lyehi vachilwesekengaho. Numba tuhu atachikijile ngwenyi kalinwaha vamujihe, oloze kaliwile vaposetolo jenyiko.

2 Yesu alwezelele chimweza vaposetolo jenyi ngwenyi mwakavaseza. Chipwe ngocho, achipwile navyuma vyavivulu vyakuvalweza mangana avakafwe vakahase kufungulula vyuma vyapwile nakwiza kulutwe. Ngocho, azachishile lwola kanelu lwamakumishilo avanangule vyuma vyavilemu vize navikavakafwa vakatwaleho lika kupwa vakushishika. Mazu ahanjikile halwola kana apwile amwaza kaha nawa akuvakolezeza, aze asolwele nge avazangile chikuma. Mwomwo ika Yesu alizakaminyine chikuma hali vaposetolo jenyi kuhambakana ivene? Mwomwo ika amwenenene lwola kanelu lwamakumishilo kupwa lwalulemu chikuma? Mukavatu natukumbulula ngwetu, azangile chikuma tumbaji twenyi.

3. Uno twatachikiza ngachilihi ngwetu Yesu kavandaminyine palanga nahaufuku wamakumishilo numba asolwele vaka-kumukavangiza zangiko?

3 Omu mwahichile myaka yayivulu kufuma haufuku uze, kaposetolo Yowano ahanjikile vyuma vyasolokele haufuku kanou ngwenyi: “Shimbu kanda chiwanyino chaPaseka chihete, Yesu atachikijile ngwenyi ola yenyi yinahete yakufuma hano hakaye nakuya kuli Ise. Kaha hakuwana nge azangile vatu jenyi vaze vapwile mukaye, avazangile palanga nakusongo.” (Yowano 13:1) Yesu kavandaminyine palanga nahaufuku kana numba asolwele “vatu jenyi” zangiko. Asolwelelenga tumbaji twenyi zangi mujijila jakulisezaseza halwola lwosena luze azachile mulimo wenyi hano hamavu. Nachiwaha nge natukekesa hajijila jimwe jize Yesu asolwelelemo zangi nakumulondezeza, mwomwo kulinga ngocho, natusolola ngwetu twapwa tutumbaji twenyi vamwenemwene.

Apwile naMuchima Wakutalilila Chikoki

4, 5. (a) Mwomwo ika Yesu atelelele kupwa namuchima wakutalilila chikoki tumbaji twenyi? (b) Yesu alingile ngachilihi omu vaposetolo jenyi vatatu vahonene kupwa vakutona mulitepa lyaNgetesemane?

4 Zangi nakutalilila chikoki vyatambukila hamwe. Mukanda Wavaka-Kolinde 1, 13:4 wahanjika ngwawo: “Zangi yeji kutalililanga chikoki” kaha mukutalilila chikoki mwaliweza nakukonekela vakwetu. Uno Yesu atelelele kupwa namuchima wakutalilila chikoki hakutwama natumbaji twenyi tahi? Eyo, atelelele kupwa nawo. Nganomu twamonanga muKapetulu 3, vaposetolo jenyi kavalinangwile washi muchima wakulinyisako. Valipulilenga jipami mapapa kakavulu hakusaka vatachikize iya apwile wamulemu hakachi kavo. Uno Yesu alingile ngachilihi? Kutala apihililile nakuvamona kupwa vamokomoko tahi? Nduma, avatalilile chikoki nakushimutwila navo mujila yayivwovu, nomu vene “vaputukile nawa kulipula jipami” hachihande chochimwe haufuku wamakumishilo uze apwile navo.—Luka 22:24-30; Mateu 20:20-28; Mako 9:33-37.

5 Haufuku woumwe, muchima waYesu wakutalilila chikiko vawesekele cheka omu ayile mulitepa lyaNgetesemane navaposetolo jenyi vakushishika 11. Yesu asezele vaposetolo jenyi 8 nakumbatako kaha Petulu, naYakova naYowano nakuya navo mukachi kalitepa. Hakuheta kuze, avalwezele ngwenyi: “Nguli nakulyonyinga chikuma kwijiva kufwa kaha. Salenu hano, tonenunga nayami hamwe.” Kaha avasezele nakuya kwaukawenyi nakuputuka kulomba kuli Ise namuchima wenyi wosena. Hanyima yakulomba hatando yayisuku, akindulukile kuli ava vaposetolo jenyi vatatu. Uno vyuma muka awanyine? Halwola kanelu lwalukalu, vakiko vapwile mutulo. Kutala avatenukilile mwomwo yakuhona kutona tahi? Chiku, avakolezezele. Mazu enyi alikoji asolwele nge atachikijile ukalu wavo, kaha nawa ejivile ngwenyi vanazeye. a Ambile ngwenyi: “Shipilitu yinasake vene, oloze mujimba unazeye.” Haufuku kanou, Yesu avatalilile lika chikoki numba tuhu omu akindulukilileko mapapa kavali avawanyine vanasavala cheka tulo.—Mateu 26:36-46.

6. Uno tunahase kulondezeza ngachilihi Yesu hakutwama navakwetu?

6 Cheji kutukolezezanga hakutachikiza ngwetu Yesu kalitwaminyine kukafwa vaposetolo jenyiko. Muchima wenyi wakutalilila chikoki wakafwile ava malunga vakushishika valinangule muchima wakulinyisa nakupwa vakutona. (WaPetulu 1, 3:8; 4:7) Uno tunahase kulondezeza ngachilihi Yesu hakutwama navakwetu? Vakulwane muchikungulwilo vakivo vatela chikumanyi kupwa namuchima wakutalilila chikoki. Vandumbwetu vanahase kuya kuli mukulwane mangana avakafwe haukalu umwe vali nawo. Oloze pamo halwola navamutambukila navamuwana nazeye nyi pamo naikiye ali nakulipika naukalu wenyi wamukuyoya. Lwola lumwe nawa vaze vali nakusakiwa kukafwa vanahase kuhona kuzachila washi havyuma vanavahuhumuna. Chipwe ngocho, vakulwane vaze vakwechi muchima wakutalilila chikoki veji kunangulanga “namuchima wauvwovu” ‘nakutetela utanga.’ (WaChimoteu 2, 2:24, 25; Vilinga 20:28, 29) Visemi vatela kulondezeza Yesu hakusololanga muchima wakutalilila chikoki, mwomwo lwola lumwe vana vanahase kuhona kuzachila washi havyuma vimwe navavahuhumuna chipwe kuvolola. Zangi namuchima wakutalilila chikoki navikafwa visemi vatwaleho lika kukilikita hakunangula vana vavo. Kaha nganyo yeji kufumangamo yapwa yayinene chikupu.—Samu 127:3.

Azakaminenga Tumbaji Twenyi

7. Mujijila muka Yesu azakaminyinemo tumbaji twenyi?

7 Zangi yatela kusoloka muvilinga. (WaYowano 1, 3:17, 18) Kaha nawa zangi “kayeshi kufwila vyuma vyayo yiveneko.” (Wavaka-Kolinde 1, 13:5) Zangi yalingishile Yesu akafwe tumbaji twenyi vyuma vyakulikafwa navyo. Kakavulu avalingililenga vyuma vasakilenga shimbu kanda vamulwezevyo. Omu amwene ngwenyi vanazeye, avalwezele vayenga hamwe ‘kwauka wavo kupenge vakanoke chindende.’ (Mako 6:31) Kahomu amwene nawa ngwenyi vali nakwivwa zala, awanyine jijila jakuvahanyinamo vyakulya hohamwe namakombakaji avatu veka vaze vejile nakwivwilila omu mwanangula.—Mateu 14:19, 20; 15:35-37.

8, 9. (a) Vyuma muka vyasolola nge Yesu azakamine tumbaji twenyi nakutachikiza vyuma vyakushipilitu vapwile nakusakiwa? (b) Omu Yesu apwile hachitondo chakuyanjishila asolwele ngachilihi nge azakamine chikuma naye?

8 Yesu atachikijile vyuma vyakushipilitu vasakiwile tumbaji twenyi, kaha avahanyinenga vyuma kana. (Mateu 4:4; 5:3) Omu anangwilenga ahakilenga chikuma muchima kutumbaji twenyi. Kaha Chihande ChahaPili achihanjikile chikumanyi mangana anganyalise tumbaji twenyi. (Mateu 5:1, 2, 13-16) Omu azachishilenga vishimo chipwe ngwetu vyakutalilaho hakunangula, Yesu “apwilenga nakulumbunwina tumbaji twenyi vyuma vyosena kwauka wavo.” (Mako 4:34) Yesu avulukilile chimweza ngwenyi mwakatongola “ndungo wakushishika wakuzangama” mangana akahanenga vaka-kumukavangiza kulya chakushipilitu mumakumbi akukuminyina. Ou ndungo wakushishika apwa lizavu lyalindende lyavandumbu jaYesu vawavisa nashipilitu vahano hamavu, kaha likiko linawahisanga kulya chakushipilitu “halwola lwakutamo” putu vene mu 1919 C.E.—Mateu 24:45.

9 Halikumbi afwile, Yesu asolwele jila yakulipwila azakaminyinemo vatu azangile kushipilitu. Achishinganyekenu havyuma vyasolokele. Halwola kana, Yesu apwile hachitondo chakuyanjishila oku ali nakulyonyinga. Hakusaka ahwime, alyolwelenga nakuzaminyina hajimbambo vamutuvile muvilyachilo. Evwilenga kukola chikuma mwomwo mujimba wenyi wasukamine kaha hajimbambo kana, kaha jimbandu japwile munyima yenyi nawa jakwengelenga hachitondo. Hakuwana nge mutu atela kuhwima kanawa numba ahanjike, ngocho Yesu atela apwile nakutukajala nakwivwa kukola hakuhanjika. Chipwe ngocho, shimbu kanda afwenga, ahanjikile mazu aze asolwele nge azangile chikuma naye Maliya. Omu amwene naye nakaposetolo Yowano vanemana mwakamwihi, Yesu ahanjikile kuli naye nalizu lyakutambakana lize vevwile navatu veka vaze vemanyine hakamwihi ngwenyi: “Ove pwevo, tala! Mwanove ou!” Kaha ambile nawa kuli Yowano ngwenyi: “Tala! Noko ou!” (Yowano 19:26, 27) Yesu atachikijile ngwenyi ou kaposetolo kenyi wakushishika mwakazakama naye kumujimba nakushipilitu. b

Visemi vaze vazakama vana vavo veji kuvatalililanga chikoki nakuvalingila vyuma vize vasakiwa

10. Visemi vanahase kulondezeza ngachilihi Yesu hakuzakama vana vavo?

10 Visemi vaze vafwila kuzakama vana vavo navanganyala hakushinganyeka hachakutalilaho chaYesu. Chisemi walunga uze azanga chikuma tanga yenyi eji kuyizakama kumujimba. (WaChimoteu 1, 5:8) Kaha nawa mitwe yajitanga vaze vazanga vaka-tanga yavo vatela kupwangako nalwola lwakuhwima nakulihizumuna najitanga javo. Chuma chachilemu chikuma vatela kulinga visemi vaka-Kulishitu shina kuzakama vana vavo kushipilitu. Veji kulinganga ngachilihi ngocho? Veji kupwanga nachilongesa chaMbimbiliya chatanga lwola lwosena nakufwila kulingisa chilongesa kana chikolezeze vana vavo nakuvevwisa kuwaha. (Lushimbi lwamuchivali 6:6, 7) Visemi veji kunangulanga vana vavo kuhichila muhanjikiso namuvilinga ngwavo, mulimo wakwambulula wapwa waulemu. Kaha veji kuvanangulanga nawa nge kuliwahisa vyakukunguluka nakupwangako vyapwa hivyuma vyavilemu vyakushipilitu vize vatela kulinganga mukuyoya chavo.—WavaHepeleu 10:24, 25.

Apwile naMuchima Wakukonekela

11. Vyuma muka Yesu anangwile vaka-kumukavangiza kutalisa kukukonekela?

11 Zangi yikiko yeji kutulingisanga tukonekelenga vakwetu. (Wavaka-Kolose 3:13, 14) Mukanda Wavaka-Kolinde 1, 13:5 wahanjika ngwawo, zangi “kayeshi kulama kokoko.” Kakavulu Yesu anangwilenga vaka-kumukavangiza vamone kulema chatwama hakukonekela vakwavo. Avakolezezele ngwenyi vatela kukonekelanga vakwavo “keshi mapapa 7 koko, oloze mapapa 77,” kulumbununa nge vatela kukonekelanga vakwavo chakuzeneka kulitwamina. (Mateu 18:21, 22) Avanangwile ngwenyi nge muka-shili napihilila nakwalumuka hanyima yakumuhanjikila, kaha vatela kumukonekela. (Luka 17:3, 4) Yesu kapwile ngana mwavaFwaliseu vakulyonga vaze vanangwilenga vatu hakanwa kahako. Ikiye alingilenga vyuma vize anangwilenga vatu. (Mateu 23:2-4) Tutalenu omwo asolwelele muchima wakukonekela nahalwola sepa lyenyi uze afwelelele chikuma amwivwishile kupihya.

12, 13. (a) Uno Petulu evwishile ngachilihi Yesu kupihya kumuchima haufuku uze vamukwachile? (b) Vyuma alingile Yesu hanyima yakusanguka vyasolwele ngachilihi nge kakuminyinyine kaha hakunangula vyakukonekelako oloze naikiye akonekelelenga?

12 Yesu alikachile chikuma nakaposetolo Petulu, lunga wachisambo uze lwola lumwe alingilenga vyuma mukulusuka. Oloze Yesu ashishikile kaha havilinga vyenyi vyamwaza nakumuhana milimo yayilemu. Petulu hohamwe naYakova, naYowano vamwenenga vyuma vimwe vyakukomwesa alingilenga Yesu vize kavamwenenga tumbaji vakwavoko. (Mateu 17:1, 2; Luka 8:49-55) Nganomu twamonanga hakavanga, Petulu apwile havaposetolo vaze vayile naYesu hamwe mukachi kalitepa lyaNgetesemane haufuku uze vamukwachile. Oloze haufuku woumwe uze vasolwele Yesu nakumukasa, Petulu navaposetolo veka vamuchinyine nakumuseza. Kutwala muze, Petulu ahamukile nakwimana haweluka halwola vapwile nakusopesa Yesu chakuzeneka mulonga. Chipwe ngocho, evwile woma nakulimbenja mwamunene hakukana Yesu mapapa katatu ngwenyi kamutachikijileko. (Mateu 26:69-75) Uno Yesu alingile ngachilihi? Uno nge mwapwile yenu, kachi mwalingile ngachilihi hakumona sepa lyenu uze mwazanga chikuma mwalinga chuma kana?

13 Yesu alizangile kukonekela Petulu. Atachikijile ngwenyi Petulu ahombele chikuma hamulonga kanou avulumwine. Kaha ou kaposetolo apihililile nakwalumuka, nakwivwa “kumuchima kukola, kaha alilile.” (Mako 14:72) Halikumbi lize Yesu asangukile, alisolwele kuli Petulu mangana pamo amuvendejeke. (Luka 24:34; Wavaka-Kolinde 1, 15:5) Omu mwahichile kafwe tukweji vavali, Yesu ahanyine Petulu mulimo waulemu wakuhana unjiho kulizavu lyavatu muYelusalema halikumbi lyaPendekoseta. (Vilinga 2:14-40) Twatela kwanuka nawa ngwetu omu vaposetolo jenyi vamuchinyine, kavalaminyinyine kokoko. Nahanyima yakusanguka chenyi atwalileho lika kuvavuluka ngwenyi “vandumbwami.” (Mateu 28:10) Chikupu vene, Yesu kanangwilenga kaha vatu vakonekelenga vakwavoko, oloze nayikiye akonekelelenga vatu.

14. Mwomwo ika twatela kukonekelanga vakwetu, kaha tunahase kusolola ngachilihi nge tukwechi muchima wakukonekela?

14 Hakupwa tutumbaji vaKulishitu, twatela kukonekelanga vakwetu. Mwomwo ika? Yesu apwile wakukupuka, oloze etu hamwe navatu vaze veji kutuvulumunanga katwakupukako. Kakavulu tuvosena tweji kuhukananga muhanjikiso namuvilinga. (Wavaka-Loma 3:23; WaYakova 3:2) Nge natukonekelanga vakwetu hamilonga yize yatela kuvakonekela, kaha naKalunga nawa mwatukonekela milonga yetu yashili. (Mako 11:25) Jino natuhasa ngachilihi kusolola muchima wakukonekela vakwetu vaze navatuvulumuna? Kakavulu zangi yikiko yeji kutukafwanga tuliule tutenga twavakwetu namilonga yayindende navatuvulumuna. (WaPetulu 1, 4:8) Nge vatu vaze vanatuvulumuna vanapihilila nakwalumuka chikupu ngana muze alingile Petulu, kaha twatela kulondezeza muchima waYesu wakufwila kuvakonekela. Muchishishisa chakuvalamina koko, twatela kuliula tutenga twavo. (Wavaka-Efwesu 4:32) Nge natulinga ngocho, kaha natuneha kuunda muchikungulwilo nakupwa nawa vakuunda muvishinganyeka namumichima yetu.—WaPetulu 1, 3:11.

Afwelelele Tumbaji Twenyi

15. Mwomwo ika Yesu afwelelele tumbaji twenyi chamokomoko natutenga vapwile natwo?

15 Zangi yatambukila hamwe nakufwelela vakwetu. Zangi yeji ‘kwitavanga vyuma vyosena.’ c (Wavaka-Kolinde 1, 13:7) Zangi yalingishile Yesu afwelele tumbaji twenyi chamokomoko natutenga vapwile natwo. Avafwelelele nakutachikiza chikupu ngwenyi vazangile Yehova kaha nawa vasakile kulinga mwaya muchima wenyi. Nahalwola luze valimbenjelenga, Yesu kavahuhwasanyinengako. Chakutalilaho, omu kaposetolo Yakova naYowano valwezele nevo avalombeleko kuli Yesu mangana vakatwamenga kulivoko lyenyi lyachilyo neli lyachimoswe muWangana, Yesu kavahuhwasanyine chipwe kuvatambula mulimo wauposetoloko.—Mateu 20:20-28.

16, 17. Milimo muka yize Yesu ahanyine tumbaji twenyi?

16 Hakusaka Yesu asolole nge afwelelele tumbaji twenyi, avahanyine milimo yakulisezaseza. Omu alishile mayongomena avatu mujila yakukomwesa mapapa kavali, ahanyine tumbaji twenyi mulimo wakupangila vatu vyakulya. (Mateu 14:19; 15:36) Kaha nawa hakuwahisa vyaPaseka yenyi yamakumishilo, alwezele Petulu naYowano vayenga kuYelusalema vakalongese vyuma. Hakuheta kuze, vawahishile mwanamukoko, navinyo, nambolo yakuzeneka chimbalwila, namafo amasasu, navyuma vyeka. Mulimo kana kawapwile wamokomokoko mwomwo Jishimbi jaMose jahanjikile nge Paseka vatelelele kuyilinga mujila yamwenemwene, ngachize Yesu akavangijile Lushimbi kana. Hachingoloshi vene chize, Yesu azachishile vize vinyo nambolo yakuzeneka chimbalwila vawahishile kupwa hivifwanyisa vyavilemu omu alingile chilika chaKwanuka Kufwa chenyi.—Mateu 26:17-19; Luka 22:8, 13.

17 Yesu achimwene kupwa chakutamo kuhana tumbaji twenyi milimo yeka yayilemu chikuma. Anukenu nawa ngwenu ahanyine cheka tumbaji twenyi mulimo waulemu chikuma wakwambulula nakunangula vatu vapwenga tumbaji. (Mateu 28:18-20) Nganomu twamonanga hakavanga, ahanjikilile chimweza ngwenyi mwakahana lizavu lyalindende lyavaka-kumukavangiza vawavisa vahamavu mulimo waulemu wakuwahisa nakuhananga kulya chakushipilitu. (Luka 12:42-44) Numba tuhu Yesu ali nakuyula mwilu chakuhona yetu kumumona nameso etu kapu, oloze ahana chikungulwilo chenyi hano hamavu kuvatu vakuhya kushipilitu vamalunga vaze vapwa “wana” mangana vachilame.—Wavaka-Efwesu 4:8, 11, 12.

18-20. (a) Tunahase kusolola ngachilihi ngwetu twafwelela vandumbwetu? (b) Uno tunahase kulondezeza ngachilihi muchima waYesu wakufwila kuhanako vakwavo milimo? (c) Vyuma muka natushimutwila mukapetulu nakavangizaho?

18 Uno tunahase kulondezeza ngachilihi Yesu hakutwama navakwetu? Nge natufwelelanga vandumbwetu, kaha nachisolola nge twavazanga. Twatela kwanuka ngwetu mutu wazangi keshi kuhuhwasana vakwavoko, oloze eji kuvafwelelanga. Kaha nawa twatela kutachikiza ngwetu vakwetu navatufutwisanga kumuchima lwola lumwe, ngocho nge tuli nazangi, kaha katweshi kuvamona ngwetu vali navishinganyeka vyakuhengako. (Mateu 7:1, 2) Chikupu vene, nge natumonanga vandumbwetu mujila yamwaza, kaha natulinganga vyuma vize navivatunga keshi vize navivahukanyisako.—Wavaka-Tesolonyika 1, 5:11.

19 Kutala tunahase kulondezeza muchima waYesu wakufwila kuhanako vakwetu milimo tahi? Chapwa chachilemu vakulwane muchikungulwilo kuhanangako vakwavo milimo yakutamo nakufwelela ngwavo navayizata kanawa. Vakulwane vakulindunuka vanahase kunangula vakweze vamalunga vaze ‘vali nakusaka’ mangana vazate milimo muchikungulwilo. (WaChimoteu 1, 3:1; WaChimoteu 2, 2:2) Echi chapwa chachilemu chikuma. Hakuwana nge Yehova ali nakwanguhwisa mulimo wakwambulula Wangana, ngocho kuli nakusakiwa kunangula malunga vaze vanatemo mangana vazate milimo kana.—Isaya 60:22.

20 Yesu atusela chakutalilaho chamwaza chakusolwelanga vakwetu zangi. Kulondezeza zangi yenyi chikiko chachilemu chikuma muvyuma vyosena tweji kumulondezezanga. Mukapetulu nakavangizaho natushimutwila hajila yayinene asolwelelemo zangi yakulisuula hali yetu hakuhana kuyoya chenyi.

a Vaposetolo kasavalile tulo mwomwo yakuzeya kahako. Mujimbu wakulifwana uze vasoneka hali Luka 22:45 wamba ngwawo Yesu “avawanyine vali mutulo mwomwo vazeyele nachinyengo.”

b Chasoloka nge halwola kana Maliya apwile tuliwe, kaha nawa vana venyi vakwavo kanda vachipwe tumbaji twaYesu.—Yowano 7:5.

c Echi kachalumbununa nge mutu wazangi apwa wamwashi kwongako. Oloze chalumbununa nge mutu kana keshi kutondelatondela vakwavo tumilonga chipwe kuvashinganyekelako. Kaha nawa keshi kufwila kuhuhwasana vakwavo chipwe kuvashinganyekela vyuma vyavipiko.