Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 9

Vatu Vanakwakula kuMujimbu Wamwaza—“Mande . . . Anatomasana Lyehi, Anatemo Kwaha”

Vatu Vanakwakula kuMujimbu Wamwaza—“Mande . . . Anatomasana Lyehi, Anatemo Kwaha”

CHISHINA CHAMUKAPETULU

Yehova nakolesa mbuto jamuchano waWangana

1, 2. (a) Mwomwo ika tumbaji valikomokelele? (b) Yesu apwile nakuhanjika hakwaha muka?

LIKUMBI limwe tumbaji valikomokelele chikuma. Yesu avalwezele ngwenyi: “Andulenu meso enu mutale mande, kaha namumona ngwenu anatomasana lyehi, anatemo kwaha.” Oloze omu vatalile kuze enyikile Yesu, vamwene mbale kanda yihyenga, kanda yitomasane mwomwo yapwile yayindende. Atela valihulishile ngwavo: ‘Kwaha muka ali nakuvuluka, mwomwo kuchinasale tukweji numbanyi mbale yitengamo kwaha?’—Yowa. 4:35.

2 Yesu hano kapwile nakuhanjika vyakwaha jimbuto kanako. Apwile nakunangula tumbaji twenyi vishina vivali vyavilemu vyakwaha chakushipilitu, kulumbununa kutonda vatu. Vishina muka vene ovyo? Tushimutwilenu kanawa ou mujimbu.

Mulimo Vatelele Kuzata Wakuvanehela Kuwahilila

3. (a) Vyuma muka vyalingishile Yesu ambenga ngwenyi: “Mande . . . anatomasana lyehi, anatemo kwaha”? (Talenu kwinyikila chamwishi.) (b) Yesu alumbunwine ngachilihi mazu enyi?

3 Yesu ashimutwilile natumbaji twenyi kusongo yamwaka wa 30 C.E., omu apwile kwakamwihi naSukale, nganda yamuSamaliya. Omu tumbaji twenyi vengilile munganda kana, Yesu asalile halishima haze ambulwile mujimbu wamwaza kuli pwevo umwe uze etavilile vyuma amunangwile Yesu. Jino omu tumbaji vakindulukile kuli Yesu, uze pwevo alahilile munganda yaSukale, kuvatu alihachile navo nakuvalweza vyuma vyakukomwesa alinangwile. Vatu vevwile kuwaha chikuma, ngocho vavavulu valahilile kuze kulishima apwile Yesu. Chasoloka nge omu Yesu amwene lizavu lyavaSamaliya vali nakwiza, hakiko ambile ngwenyi: “Andulenu meso enu mutale mande, kaha namumona ngwenu anatomasana lyehi, anatemo kwaha.” * Hakusaka kulumbununa ngwenyi kapwile nakuhanjika vyakwaha jimbuto jiveneko, Yesu atwalileho ngwenyi: “Muka-kwaha ali . . . nakukungulula nawa mihako yakukuyoya chahaya myaka yosena.”—Yowa. 4:5-30, 36.

4. (a) Vishina muka vivali vyavilemu vize anangwile Yesu? (b) Vihula muka natushimutwila?

4 Vishina muka vivali vyavilemu apwile nakunangula Yesu hamulimo wakwaha chakushipilitu? Chatete, ou mulimo vatela kuuzata mukwanguhwa. Yesu hakwamba ngwenyi ‘mande anatomasana lyehi, anatemo kwaha,’ apwile nakulweza tumbaji twenyi vayenga nakuzata. Jino hakusaka kuvalweza vazate mukwanguhwa, ambile ngwenyi: “Muka-kwaha ali lyehi nakutambula fweto.” Enga, mulimo wakwaha waputukile lyehi, shikaho kavatelele kulangisako. Chamuchivali, vaka-kuzata navawahililanga. Yesu ambile ngwenyi, vaka-kukuva navaka-kwaha ‘navawahilila hamwe.’ (Yowa. 4:35b, 36) Ngana muze Yesu awahililile hakumona ‘vaSamaliya vavavulu vanamufwelela,’ natumbaji twenyi vatelele kuwahilila hakuzata mulimo wakwaha namichima yavo yosena. (Yowa. 4:39-42) Ou mujimbu wamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga wapwa waulemu kuli etu, mwomwo wasolola vyuma vinakusoloka oholili omu mulimo wakwaha chakushipilitu unakutohwelako. Uno echi kwaha chamakumbi ano chaputukile mwaka uka? Veya vanakuzata ou mulimo wakwaha? Vatu vanakwakulako ngachilihi?

Mwangana Wetu Anakutwaminyina Mulimo Wakwaha Chachinene

5. Iya anakutwaminyina mulimo wakwaha mukaye kosena, kaha chakumwenesa chaYowano chasolola ngachilihi nge twatela kuzata mukwanguhwa?

5 Muchakumwenesa chakaposetolo Yowano, Yehova asolwele nge atongola Yesu kutwaminyina mulimo wakwaha vatu mukaye kosena. (Tangenu Kusoloka 14:14-16.) Muchakumwenesa kana, Yesu vamusolola navwale muchama kaha nawa nambate chekeshi. “Muchama waulu” avwala Yesu wasolola nge apwa Mwangana uze anakuyula. Kaha “chekeshi yakuvambuka” akwata mulivoko lyenyi yasolola nge apwa Muka-kwaha. Yehova hakuhanjika kuhichila muli kangelo ngwenyi “mbuto jahamavu jinahi kanawa,” apwile nakulumbununa ngwenyi mulimo vatela kuuzata mukwanguhwa. Pundu vene, “ola yakwaha yinahete lyehi,” katwatela kulangisako. Yesu ononokele mazu amulwezele Kalunga ngwenyi, “Putuka kwaha nachekeshi yove,” kaha Yesu aputukile kwaha mbuto jahamavu chipwe ngwetu vatu hamavu. Echi chakumwenesa chatwanukisa nge “mande . . . anatomasana lyehi, anatemo kwaha.” Uno echi chakumwenesa chatukafwa tutachikize mwaka waputukile mulimo wakwaha mukaye kosena tahi? Eyo.

6. (a) “Ngonde yakwaha” yaputukile mwaka uka? (b) Kwaha “mbuto jahamavu” chaputukile mwaka uka? Lumbununenu.

6 Hakuwana nge chakumwenesa chaYowano vasoneka hali Kusoloka kapetulu 14 chasolola Yesu Muka-kwaha navwale muchama (vesi 14), echi chasolola nge vyuma amwene Yowano vyasolokele te Yesu vanamuswanyisa lyehi haWangana mu 1914. (Ndanye. 7:13, 14) Kufuma hakumuswanyisa, Yesu vamulwezele aputuke kwaha (vesi 15). Vyuma kanevi vyalifwana navize vasoneka muchifwanyisa chaYesu chakwaha tiliku. Ambile ngwenyi: “Lwola lwakwaha lukiko chikukulwishi chakatwamino kamyaka yino.” Ngocho, lwola lwakwaha nachikukulwishi chakatwamino kamyaka yino vyosena vyaputukile mu 1914. Kaha kwaha chivene chaputukile “hangonde yakwaha.” (Mateu 13:30, 39) Kweseka navyuma tunashimutwila, tunahase kukukulula ngwetu ngonde yakwaha yaputukile kunyima omu mwahichile myaka kufuma haze Yesu vamuswanyishile haWangana. Chatete, kufuma mu 1914 nakuheta mu 1919, Yesu atomesele tumbaji twenyi vawavisa. (Mala. 3:1-3; Petu. 1, 4:17) Kaha mu 1919, mulimo wakwaha “mbuto jahamavu” waputukile. Yesu azachishile ndungo wakushishika akafwe vandumbwetu vamone ngwavo mulimo wakwambulula vatela kuuzata mukwanguhwa. Achitalenu vyuma vyasolokele.

7. (a) Vyuma muka vyakafwile vandumbwetu vamone ngwavo vatelele kuzata mulimo wakwambulula mukwanguhwa? (b) Vandumbwetu vavalwezele kulinga ika?

7 Kaposhi Kakutalila waJuly 1920, ahanjikile ngwenyi: “Kweseka nakuhunanana haVisoneka, tunawane nge vaka-chachi vanavahane mulimo wakwambulula mujimbu wawangana.” Chakutalilaho, mazu aupolofweto aIsaya akafwile vandumbwetu vatachikize ngwavo vatela kwambulula mujimbu waWangana mukaye kosena. (Isa. 49:6; 52:7; 61:1-3) Kavatachikijile vyuma vatelele kulinga hakutesamo mulimo kanako, oloze vafwelelele ngwavo Yehova mwavakafwa. (Tangenu Isaya 59:1.) Omu vandumbwetu vapwile nakutwaminyina vevwishishile kanawa chishina kanechi, valwezele vandumbwetu vosena vazate mukapachapacha. Uno vandumbwetu vakwileko ngachilihi?

8. Mu 1921, vishina muka vivali vyakwambulula vevwishishile vandumbwetu?

8 MuDecember 1921, Kaposhi Kakutalila ahanjikile ngwenyi: “Mwaka uno wa 1921 wapwanga wakulipwila kuhambakana myaka yosena yakunyima mwomwo vatu vavavulu vanavambulwila mujimbu wamwaza.” Ambile nawa ngwenyi: “Oloze kuchili vyuma vyeka vyakuzata. . . . Tuvizatenu nakuwahilila.” Achitalenu omu ava vandumbwetu vevwishishile vishina vivali vyavilemu vyakwambulula mujimbu vize Yesu alwezele vaposetolo jenyi. Mulimo kana wapwile nakusakiwa kuuzata mukwanguhwa, kaha vaka-kuzata vatelele kuzata nakuwahilila.

9. (a) Mu 1954, Kaposhi Kakutalila ahanjikile ika hamulimo wakwaha, kaha mwomwo ika? (b) Vaka-kwambulula vanavulu ngachilihi mukaye kosena hamyaka 50 yinahichimo? (Talenu chati “[ya]Kuvula chaVaka-kwambulula muKaye Kosena.”)

9 Kuheta muji 1930, omu vandumbwetu vevwishishile ngwavo liyongomena lyalinene lyamikoko veka navakevwilila kumujimbu waWangana, vaputukile jino kuzata nangolo. (Isa. 55:5; Yowa. 10:16; Kuso. 7:9) Uno vatu vakwileko ngachilihi? Vaka-kwambulula mujimbu waWangana vavulile chikuma kufuma ha 41,000 mu 1934 nakuheta ku 500,000 mu 1953. Kaposhi Kakutalila waDecember 1, 1954, ambile ngwenyi: “Shipilitu yaYehova naMazu enyi vikiko vinazate mulimo wakwaha mukaye kosena.” *Zeka. 4:6.

KUVULA CHAVAKA-KWAMBULULA MUKAYE KOSENA

Lifuchi

1962

1987

2013

Australia

15,927

46,170

66,023

Brazil

26,390

216,216

756,455

France

18,452

96,954

124,029

Italy

6,929

149,870

247,251

Japan

2,491

120,722

217,154

Mexico

27,054

222,168

772,628

Nigeria

33,956

133,899

344,342

Philippines

36,829

101,735

181,236

U.S. of America

289,135

780,676

1,203,642

Zambia

30,129

67,144

162,370

 

KUVULA CHAVILONGESA VYAMBIMBILIYA

1950

234,952

1960

646,108

1970

1,146,378

1980

1,371,584

1990

3,624,091

2000

4,766,631

2010

8,058,359

Kufukila chaMulimo Wakwaha —Vachivulukile Lyehi Muchifwanyisa

10, 11. Chifwanyisa chalinona lyamusetale chasolwele ngachilihi omu nalikakola linona kana?

10 Muchifwanyisa ahanjikile Yesu chaWangana, avulukile omu naukafukila mulimo wakwaha. Tushimutwilenu hachifwanyisa chalinona lyamusetale nachachimbalwila. Natumona omu vifwanyisa kana vinakutesamo mumakumbi ano akukuminyina.

11 Chifwanyisa chalinona lyamusetale. Lunga atumbile linona lyamusetale, lize lyakolele nakupwa mutondo waunene kuze tujila vejile nakuwila. (Tangenu Mateu 13:31, 32.) Echi chifwanyisa chasolwele ngachilihi omu nalikakola lize linona? (1) Kukola chalyo chapwile chakukomwesa. Mbimbiliya yamba ngwayo lize linona “lyalipululu hambuto jikwavo josena” lyakolele nakupwa jino mutondo ‘wamitango yayinene.’ (Mako 4:31, 32) (2) Vashikile ngwavo chikupu vene nalikakola. Yesu kapwile nakukakasana ngwenyi, ‘Atela nalikasokako’ nduma, oloze ambile ngwenyi, “nge vanalitumbu lyehi, lyeji kusokanga.” Kakweshi kukapwa mutu mwakalihonesako. (3) Mutondo kana navakausaka kutujila kaha navakeza nakutwama mumuvule wawo. Mbimbiliya ngwayo: “Tujila vakutuka mwilu veji kwizanga nakutwama mumuvule wayo.” Uno evi vishina vitatu vinakutesamo ngachilihi kumulimo wakwaha wakushipilitu makumbi ano?

12. Chifwanyisa chalinona lyamusetale chatalisa ngachilihi kumulimo wakwaha makumbi ano? (Talenu nawa chati “ [ya]Kuvula chaVilongesa vyaMbimbiliya.”)

12 (1) Kukola chalyo: Echi chifwanyisa chasolola omu naukatohwa mulimo waWangana nachikungulwilo chavaka-Kulishitu. Kufuma vene mu 1919, vaka-kwaha vatwima vanavakungululanga nakwiza muchikungulwilo chavaka-Kulishitu. Halwola kana vaka-kuzata vapwile vavandende, oloze jino vavulile washiwashi. Vatu vanavulu chikuma kufuma vene mu 1900 nakuheta kulelo. (Isa. 60:22) (2) Chikupu vene nalikakola: Chikungulwilo chavaka-Kulishitu chinatoho chikuma, kaha naumwe wauchi nachihonesa. Numba tuhu vaka-kole jaKalunga vanemanyinanga mulimo kana, oloze kavahashile kuuhonesako. (Isa. 54:17) (3) Navakeza nakutwamako: “Tujila vakutuka mwilu” vaze vejile nakutwama kuze kumutondo vemanyinako mayevuyevu avatu vakumafuchi 240 vaze vanetavila mujimbu waWangana nakwiza muchikungulwilo chavaka-Kulishitu. (Ezeke. 17:23) Veji kutambulanga kulya chakushipilitu, nakuvahizumuna nakuvakinga.—Isa. 32:1, 2; 54:13.

Chifwanyisa chalinona lyamusetale chasolola nge vaze vatwama muchikungulwilo chavaka-Kulishitu vapwa vakukingiwa (Talenu palangalafu 11, 12)

13. Chifwanyisa chachimbalwila chasolwele ngachilihi kufutunuka chaunga?

13 Chifwanyisa chachimbalwila. Omu pwevo ahakile chimbalwila muunga, chalingishile uze unga ufutunuke chikuma. (Tangenu Mateu 13:33.) Echi chifwanyisa chasolwele ngachilihi kufutunuka chaunga? Tushimutwilenu havishina vivali. (1) Kufutunuka cheji kwalumunanga vyuma. Chimbalwila chalichingasanyine naunga “palanga nomu wafutunukile wosena.” (2) Chafutunukile mujila yakulipwila. Chize chimbalwila chafutunwishile unga “wakutesa muvyesekelo vyavinene vitatu.” Uno evi vishina vivali vinakutesamo ngachilihi kumulimo wakwaha wakushipilitu makumbi ano?

14. Chifwanyisa chachimbalwila chalitombola ngachilihi namulimo wakwaha makumbi ano?

14 (1) Kwalumunanga vyuma: Chimbalwila chemanyinako mujimbu waWangana, kaha unga wemanyinako vatu. Omu unga nachize chimbalwila vavichingasanyine, unga wafutunukile. Navatu nawa veji kwalumukanga nge vanetavila mujimbu waWangana nakuwingisa mumichima yavo. (Loma 12:2) (2) Mujila yakulipwila: Kufutunuka chachimbalwila chemanyinako kutandakana chamujimbu waWangana. Chimbalwila cheji kulingisanga unga vanachiki ufutunuke chikuma. Namujimbu waWangana nawa unatande nakuheta “kuvihela vyakwakusuku vyahamavu.” (Vili. 1:8) Chifwanyisa kana chasolola nawa nge mujimbu waWangana unatande nakwingila namumafuchi muze vakanyisa kwambulwila, numba tuhu mulimo kana kaweshi nakusoloka chikuma hatomako.

15 Yehova alwezele Isaya ahanjike chimweza kwaha chakushipilitu nakuwahilila nachifuma hamulimo wakwaha, kaha mwahichile kafwe myaka 800 numba Yesu ahanjike vifwanyisa kana. * Yehova ahanjikile ngwenyi vatu ‘navakafuma kwakusuku’ nakwiza muliuka lyenyi. Hakuhanjika kuli “pwevo” uze emanyinako vasalaho vawavisa hano hamavu, ambile ngwenyi: “Naukawahilila omu naukamona chuma kana, muchima wove naukaluta, naukasuuluka, mwomwo luheto lwakukalungalwiji nalukeza kuli ove, navikumba vyavaka-mafuchi nawa navikeza kuli ove.” (Isa. 60:1, 4, 5, 9) Mazu kana anakutesamo chikupu! Makumbi ano vangamba jaYehova vaze vanashimbula muliuka vanakwivwa kuwaha hakumona omu vaka-kwambulula Wangana vali nakuvulilako mumafuchi muze vapwile vavandende.

Mwomwo Ika Vangamba jaYehova Vosena Vatela Kuwahilila?

16, 17. Mwomwo ika ‘muka-kutumba namuka-kwaha veji kuwahililanga hamwe’? (Talenu nawa lipwata lyakwamba ngwavo, “ Jitalakiti Jivali Jakwachile kuMichima yaMalunga Vavali MuAmazon.”)

16 Yesu alwezele vaposetolo jenyi ngwenyi: “Muka-kwaha ali . . . nakukungulula nawa mihako yakukuyoya chahaya myaka yosena, mangana muka-kukuva namuka-kwaha vawahilile hamwe.” (Yowa. 4:36) Uno tweji ‘kuwahililanga ngachilihi hamwe’ mumulimo wakwaha mukaye kosena? Tweji kuwahililanga mujijila jajivulu. Tushimutwilenuko hajijila jitatu.

17 Chatete, tweji kuwahililanga hakumona omu Yehova eji kutukafwanga hakuzata mulimo wetu. Tweji kukuvanga mbuto hakwambulula mujimbu waWangana. (Mateu 13:18, 19) Nge natukafwa mutu apwenga kambaji kaKulishitu, kaha tunakwaha. Tuvosena tweji kuwahililanga hakumonomu Yehova mwalingisa mbuto jaWangana ‘jisoke nakukula.’ (Mako 4:27, 28) Mbuto jimwe jize tweji kukuvanga jeji kusokanga mukuhita chalwola nakujaha kuveka. Pamo nayenu mwaliwanaho lyehi navyuma vize vyasolokelele ndumbwetu Joan wakuBritain uze ali namyaka 60 kufuma hakumumbapachisa. Ambile ngwenyi: “Ngunaliwanenga navatu vaze vanangulwezenga ngwavo ngwavambulwilile mujimbu kunyima. Kaha vandumbwetu veka vaputukile kulinangula navo Mbimbiliya ngocho vapwa jino vangamba jaYehova. Ngweji kwivwanga kuwaha hakuwana nge mbuto ngwakuvile jasokele nakujaha.”—Tangenu Wavaka-Kolinde 1, 3:6, 7.

18. Vyuma muka vasoneka hali Wavaka-Kolinde 1, 3:8 vize vyatela kutulingisa tuwahilile?

18 Chamuchivali, tweji kupwanga lika vakuwahilila hakwanuka mazu ahanjikile Paulu ngwenyi: “Mutu himutu mwakatambula fweto yenyi kweseka namulimo wenyi.” (Koli. 1, 3:8) Fweto veji kuyihananga kweseka namilimo mwazata mutu, keshi kweseka navyuma navifumamoko. Mazu kana eji kukolezezanga vaze veji kwambulwilanga mujingalila muze vatu kaveshi kwakula kanawa kumujimbu wetuko. Kalunga eji kumonanga Vinjiho vosena vaze veji kulisuulanga kwazana mumulimo wakutumba vali nakwima “mihako yayivulu,” shikaho vatela kuwahilila.—Yowa. 15:8; Mateu 13:23.

19. (a) Upolofweto waYesu wahali Mateu 24:14 watukafwa ngachilihi tupwenga vakuwahilila? (b) Vyuma muka twatela kutachikiza numba tuhu katwahashile kutunga tumbajiko?

19 Chamuchitatu, tweji kuwahililanga hakuwana nge mulimo wetu weji kutesangamo upolofweto. Tutalenu mujila Yesu akumbulwile vaposetolo jenyi omu vamuhulishile ngwavo: “Chinjikizo muka chakukatachikijilaho kupwako chove nachikukulwishi chakatwamino kamyaka yino?” Avalwezele ngwenyi chinjikizo chimwe shina mulimo wakwambulula mukaye kosena. Uno apwile nakuvuluka mulimo wakutunga tumbaji tahi? Nduma. Ambile ngwenyi: “Mujimbu wamwaza waWangana navakawambulula hamavu hosena, nakupwa unjiho.” (Mateu 24:3, 14) Shikaho, kwambulula mujimbu waWangana chipwe ngwetu kutumba mbuto chikiko chinjikizo. Ngocho omu natwambulula mujimbu wamwaza waWangana twatela kutachikiza ngwetu numba katwahashile kutunga tumbajiko, oloze tunakuhana “unjiho.” * Eyo, chamokomoko najila navakwilamo vatu kumujimbu wetu, oloze tunakutesamo upolofweto waYesu nakutokwa kutuvuluka kupwa “tuvaka-kuzachila hamwe naKalunga.” (Koli. 1, 3:9) Chikupu vene, echi chatela kutulingisa tuwahilile.

“Kufuma Kumututuko Nakutwala Kumulauko”

20, 21. (a) Mazu ahali Malaki 1:11 anakutesamo ngachilihi? (b) Vyuma muka munakufwila kulinga mumulimo wakwaha, kaha mwomwo ika?

20 Mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, Yesu akafwile vaposetolo jenyi vamone ngwavo mulimo wakwaha vatelele kuuzata mukapachapacha. Kufuma vene mu 1919, Yesu nakafwenga tumbaji twenyi vamakumbi ano vatachikize chishina kana. Ngachize, vangamba jaKalunga vanakuzata nangolo javo josena. Chinasoloka nawa nge kakweshi mutu nahase kuhonesa mulimo wakwahako. Ngana muze ahanjikile kapolofweto Malaki, makumbi ano mulimo wakwambulula vanakuuzata “kufuma kumututuko nakutwala kumulauko.” (Mala. 1:11) Enga, vaka-kutumba navaka-kwaha vanakuzachila hamwe nakuwahilila chamokomoko nokwo vatwama. Tweji kuzatanga nawa mukapachapacha likumbi lyosena, kufuma kuchimene nakuheta kuchingoloshi.

21 Hakutala omu kalizavu kakandende kavangamba jaKalunga vanazovoloka hamyaka 100 yinahichimo nakupwa “lifuchi lyangolo,” michima yetu yeji ‘kuluta’ mwomwo yakuwahilila. (Isa. 60:5, 22) Shikaho, kuwahilila kana nazangi twazanga Yehova, “Mwenyamulimo wakwaha,” yitukunyule tutwaleho lika kwazana mumulimo wakwaha.—Luka 10:2.

^ par. 3 Yesu hakuhanjika ngwenyi ‘mande anatomasana’ apwile nakuvuluka vyauvwalo utoma vavwalile vaze vaSamaliya vapwile nakwiza kuli ikiye.

^ par. 9 Nge namusaka kulinangula vyavivulu vyasolokele mumyaka kana nayize yakavangijileho, kaha talenu mukanda waJehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, hamafwo 425-520 haze vahanjika vyuma vateselemo mumulimo wakwaha kufuma mu 1919 nakuheta mu 1992.

^ par. 15 Nge namusaka kulinangula vyavivulu haupolofweto kana, kaha talenu mukanda waIsaiah’s Prophecy—Light for All Mankind II, mafwo 303-320.

^ par. 19 Chishina kana vachitachikijile lyehi kuli Vaka-kulinangula Mbimbiliya vakulivanga. Kaposhi Kakutalila waNovember 15, 1895, ambile ngwenyi: “Numba tuhu natukungulula tutiliku twatundende, oloze tunakuhana unjiho wauvulu wakuvuluka muchano. . . . Vatu vosena vatela kwambulula mujimbu wamwaza.”