Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Komana Bayibolu Yesekana naNsañu yaSayansi?

Komana Bayibolu Yesekana naNsañu yaSayansi?

Ñakwilu yamuBayibolu

Eña, hela chakwila Bayibolu himukanda wasayansi wanyi, yashimunaña nsañu yoloka neyi yinakuhosha hajasayansi. Talenu yakutalilahu yinakumwekesha nawu yuma yekala muBayibolu yesekana nayuma yashimunañawu asayansi nawa nawu muBayibolu mwekala nsañu yoloka yahosha hasayansi yambukaku nayuma yakuhweleleliwu antu amavulu adiñaku hampinji yasonekeliwu Bayibolu.

  • Mawulu niiseki adiña nantachikilu. (Kutachika 1:1) Kwambukaku, twanu twakushankulu twashimunaña nawu mawulu niiseki ayileñeli wanyi, ilaña jadinjililiku hohu jajeni. Eni Babiloni akuhweleleli nawu anzambi aleñeli mawulu niiseki afumini mutuluñalwiji tuyedi. Tuheka tukwawu twahoshaña nawu mawulu nimaseki afumini mwiteta weneni.

  • Mawulu nimaseki azataña kwesekeja nachayileñeliwu kudi Nzambi. Bayi neyi yuma yazatikaña hohu yayeni muloña wakwila kudi “nzambi” wahosheli nindi kudi yuma yinakukeña kwilayiku. (Yoba 38:33; Yeremiya 33:25) Nsañu yakutwamba yatanda mukaayi kejima yahoshaña nawu anzambi atama nyichima nawa ayilaña antu yuma yejima yinakeñiwu chakwila hiyanateli kwilahu chuma chidi chejima hakwila adikiñiku.

  • Iseki adikudika hamukunkulwayi. (Yoba 26:7) Antu amavulu akunyima akuhweleleli nawu iseki dekala desekana nawa dekala hachuma cheneni hela hakanyama, chidi neyi ñombi wampata hela mbachi.

  • Menji ekala mutuloña nimutuseloki afumaña kumenji amutuluñalwiji ayaña muluzwizu nawa hiyakunooka cheñi heseki neyi nvula, sino hela nvula yamalola. (Yoba 36:27, 28; Mukwakutaŋisha 1:7; Isaya 55:10; Amosa 9:6) AGiriki akushankulu atoñojokeleña nawu menji amutuloña afumineña mutuluñalwiji twekala kwishina deseki nawa iyi nsañu yatwalekelihu sampu nichimwahitili yaaka kwakwihi na 300.

  • Jimpidi jidiku makonu jikwawu jadiña kwishina dakaluñalwiji. (Masamu 104:​6, 8) Kwambukaku, nsañu yayivulu yakutwamba yamwekeshaña nawu jimpidi ajileñeli kudi anzambi.

  • Wunyonji wakwashaña antu kubula kukata. Nshimbi jayinkeliwu aIsarela mwabombeleli yanukishu yakukosa yakuvwala yawu hanyima yakukwata muntu wafwa, kuhembela antu akata nyisoñu yasambukilaña kumaluña akankawawu, nikuvumbika matamisha awantu. (Alevi 11:28; 13:​1-5; Kuhituluka 23:13) Kwambukaku, hampinji yatambwiliwu aIsarela iyi nshimbi, aEjipitu abombeleña yuma yikwawu namatamisha awantu nakuuka nachu antu hayilonda.

Komana muBayibolu mwekalahu nsañu yakutwamba yahosha hasayansi?

Neyi tutaña chikupu muBayibolu tukuwana nawu mwosi. Talenu nsañu yasayansi yakutwamba yashimunañawu nawu yekala muBayibolu:

Nsañu yakutwamba: Bayibolu yahosha nawu mawulu niiseki ayileñeli mumafuku 6.

Nsañu yalala: Bayibolu hiyashimuna mafuku aleñeliyi Nzambi mawulu niisekiku. (Kutachika 1:1) Cheñi, mafuku akuleña ashimunawu hamukanda waKutachika kapetulu 1, hiyashimunahu kuleha kwampinji mwaleñeleliwu chuma chidi chejima. Nawa mpinji yahitilihu hakuleña mawulu niiseki ayitenaña nawu “ifuku.”​—Kutachika 2:4.

Nsañu yakutwamba: Bayibolu yahosha nawu matahu ninyitondu ayileñeli henohu itena kanda dikaliku.​—Kutachika 1:​11, 16.

Nsañu yalala: Bayibolu yamwekeshaña nawu itena, dekala hakachi katutumbwa “mwiwulu,” adileñeli henohu matahu ninyitondu kanda ayileñi. (Kutachika 1:1) Chejeji chafumini kwitena chatoñekeli heseki hefuku “datachi,” dakuleña. Chelili muluzwizu muchi, “hefuku” damuchisatu dakuleña, mwaana watoñekeli chikupu kulonda widishi mpepela yakwashaña nyitondu nimatahu. (Kutachika 1:​3-5, 12, 13) Chimwahitili mpinji itena datachikili kumwekana hanu hamaseki.​—Kutachika 1:​16.

Nsañu yakutwamba: Bayibolu yahosha nawu itena danyeñumukaña iseki.

Nsañu yalala: Mukwakutañisha 1:5 yahosha nawu: “Itañwa nawa hidikutuntuka, itañwa hidikuhuma, hidikuya lufuchi kudatuntukilaña.” Hela chochu, awa mazu anakumwekesha chendaña itena kufuma kumusela nakuya kumujika neyi chitwadimonaña heseki. Nimakonu, muntu nateli kuzatisha mazu akwila nawu “kutuntuka” “nikuhuma,” henohu weluka nindi iseki danyeñumukaña kwitena.

Nsañu yakutwamba: Bayibolu yahoshaña nawu iseki dekala desekana.

Nsañu yalala: Bayibolu yazatisha mazu akwila nawu “kwakumina iseki” kutalisha mukwila nawu “kwakumina iseki dejima”; ichi hichinatalishi mukwila nawu iseki desekana hela hidikweti insaku. (Yilwilu 1:8) Munjila yoyimu, mazu akwila nawu “kunsa jeseki jiwana” hinhoshelu yankiji hohu yazatishañawu hakutena iseki dejima; makonu muntu nateli kuzatisha kabeta kakumusela, kumujika, kuchimunswa nikukabeta kakuchidiilu, neyi hinhoshelu yankiji yinadifwaniku naniyi.​—Isaya 11:12; Luka 13:29.