Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Ntachikilu—niNkeñelu yaWulu

Ntachikilu—niNkeñelu yaWulu

“Yehova Nzambi welili nindi, Hichinawahi iyala kushakama kanka winduku; nukumwilila nkwashi wamutelela.”—KUTACH. 2:18.

TUMINA: 36, 11

1, 2. (a) Wulu watachikili ñahi? (b) Chumanyi chateleleli kwilukawu eyala namumbanda atachi? (Talenu mwevulu wudi hefu datachi.)

KUSUMBULA hela kusumbuka kwatama wanyi. Kuhanjeka hachatachikili wulu ninkeñelu yawulu kukutukwasha kulemesha wulu nikudiluñisha nkisu jafumañamu. Nzambi chamanishiliyi kuleña muntu watachi, Adama, wamuleteleli atunyama kulonda yayitumbi majina. Ilaña “hikwamwekeni nkwashi yamuntu wamutelelaku.” Dichi Nzambi wamukamikili Adama mutulu twatweni, wafumishili lubavu lwindi lumu, nakutuña nachu mumbanda, nawa wamutwalili kudi iyala. (Tañenu Kutachika 2:20-24.) Dichi, Nzambi diyi watachikili ntanjikilu yawulu.

2 Yesu niyena wamwekesheli hatooka nindi Yehova diyi wahosheli mazu akwila nawu: “Muntu ashiyi tata yindi nimama yindi, akakeli iñodindi, niwena ayedi akekali mujimba wumu.” (Mat. 19:4, 5) Chazatishiliyi Nzambi lubavu lwafumishiliyi kudi Adama hakuleña mumbanda watachi kwaletesheli awa adisumbula kudikunda nankashi. Kwadiña kwosi ntanjikilu yakudiseña hela kusumbula ambanda amavulu.

YEHOVA CHENKELELIKU MAWULU

3. Wulu wadiña nankeñelwinyi?

3 Adama watiyili kuwaha hakwikala namumbanda, watumbiliyi nindi Evu. Chineli ‘wamuteleleli,’ wekalili “nkwashi” hampinji yadiña nakuzatilawu hamu nyidimu yakudizañalesha hamu neyi eyala namumbanda. (Kutach. 2:18) Nkeñelu yayeni yawulu yadiña yakwinzesha iseki. (Kutach. 1:28) Anyana akashiya anvwali jawu nakusumbula hela kusumbuka nakwikala nayisaka yawu hela chakwila akeña anvwali jawu. Antu adi kwinzesha iseki dejima nikutohesha mukala wawu chovu chovu sampu iseki dejima dinekali paradisa.

4. Kukalanyi kwadiña muwulu watachi?

4 Wulu watachi wadiña mukukala muloña Adama naEvu afumpili nshimbi jaYehova. “Kapela mukulu,” Satana Diyabolu, wamudimbili Evu nindi kuda ‘kumutondu wakwiluka nachu yayiwahi niyatama’ kukumuletesha yekali nawuswa wakufukulahu yayiwahi niyatama. Chabuliliyi kumwihula nfwimwindi haniyi nsañu, walemesheli wanyi mutu wachisaka. Adama chatela yovwahili Nzambi, watambwili mukabu wamwinkeliwu kudi Evu.—Chim. 12:9; Kutach. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Tunateli kudizila kwodi chamwakwiliwu Yehova kudi Adama naEvu?

5 Nzambi chamwihwileñayi Adama chuma chakoñeliyi, watachikili kufwisha ñodindi namuloña nindi: “Mumbanda wanyinkeli kushakama nindi diyi wanyinkahu wena mutondu owu, hinukudya.” Evu niyena welili nindi kapela diyi wamudimbili. (Kutach. 3:12, 13) Iku kwadiña hikutwamba hohu! Chineli awa antu atachi amwovwahilili wanyi Yehova, ekalili ayilumbu jindi. Bayi tuyimbujolaku! Hakwila nawu wulu wukoli, adisumbula atela kwiluka yuma yatela kwilawu nawa atela kumwovwahila Yehova.

6. Munateli kulumbulula ñahi mukanda waKutachika 3:15?

6 Hichikweti muloña nayuma yatama yakoñeliyi Satana muEdeniku, Yehova wayinkeli antu kuchiñeja muwuprofwetu watachi wekala muBayibolu. (Tañenu Kutachika 3:15.) Mukwakudikaña watachi wakuspiritu akamuchika kudi ‘mwana kamumbanda.’ Dichi, Yehova wamwekesheli hohu chantesha wubwambu wukwetiyi nayileñaleña yaloña yakuspiritu yamukalakelaña mwiwulu. Nsona yahosha nawu, kufuma mukuloñesha kudi neyi ñodindi, Nzambi wakatemesha muntu ‘wakachika’ Diyabolu nikwinka antu ovwahila kukooleka kwajimbesheliwu antu atachi kwakushakama haya nyaaka hamaseki neyi chadiña nkeñelu yaYehova.—Yow. 3:16.

7. (a) Mawulu adi ñahi kufuma tuhu havulumwiniwu aAdama naEvu? (b) Bayibolu yahosha nawu eyala namumbanda atela kwiladi?

7 Kudikaña kwaAdama naEva kwaleteli kukala hawulu wawu nihamawulu ejima alondelelihu. Chakutalilahu, Evu nianyanindi awambanda akumonaña ihuñu hakubaba ivumu nihakuvwala. Ambanda akataña muchima hadi anfumu jawu nawa amayala akekalaña anyanta nikukabisha ambanda neyi chitunakumona mumawulu amavulu makonu. (Kutach. 3:16) Bayibolu yahoshaña nawu amayala atela kuzatisha wumutu wawu munjila yakukeña. Nawa ambanda atela kwovwahila anfumu jawu. (Efwes. 5:33) Chineli adisumbula amwakama Nzambi adovwahilaña, kukukala kwakehaña nawa mpinji yikwawu kwamanaña.

MAWULU CHIYADIÑA KUFUMA HADI ADAMA NAKUSHIKA KUDIBAJI

8. Wulu wadiña ñahi kufuma mumpinji yaAdama nakushika kuDibaji?

8 Henohu aAdama naEvu kanda afwi muloña wanshidi, avwalili anyana awamayala niawambanda. (Kutach. 5:4) Mwanawu watachi, Kena, wasumbwili ntaña yindi. Lameki wafumini muchisaka chaKena diyi wadiña watachi kusumbula ambanda ayedi. (Kutach. 4:17, 19) Kufuma hadi Adama nakushika mumafuku aNowa hikwadiña Dibaji, antu antesha hohu diwu adifukwileña kudi Yehova. Hakachi kwanawa antu hadiña Abeli, Enoki, Nowa nichisaka chindi. Bayibolu yahosha nawu mumafuku aNowa, “anyana kaNzambi amayala amweni anyana kawantu awambanda nawu akweti lubanji, asumbula niañodi jawu, ejima akeñeluwu.” Awa añelu adibalumwini muwuntu nakuhumañana nawambanda, avweli anyana amadombu ateneneñawu nawu aNefwili. Dichi, ‘kutama kwawantu kwaswejeli hamaseki, nimwafuukwileñawu mwejima nikutoñojoka munyichima yawu mwadiña mwatama hohu bweñi mafuku ejima.’—Kutach. 6:1-5.

9. Yehova welilidi nakutama kwadiña mumafuku aNowa, nawa tukudizila kwodi?

9 Yehova waleteli Dibaji mumafuku aNowa kulonda yajilumuni antu atama. Hayina mpinji, antu ashili maana kuyuma yelileñawu muchihandilu chawu kushilahu tuhu niwulu chakwila adiwili nsañu yashimwineñayi “Nowa mukwakushimwina kuloña” kutalisha kukujilumuka. (2 Pet. 2:5) Yesu wesekejeli yuma yamwekeni nayuma yitunakumona makonu. (Tañenu Matewu 24:37-39.) Makonu, antu amavulu anakukaana kutiyilila kunsañu yayiwahi yaWanta waNzambi yinakushimwinawu mukaayi kejima kulonda kwilisha wunsahu munyuza yejima henohu kukuma kwakanu kaayi katama kanda kushiki. Bayi twiteja nsañu yachisaka chidi neyi wulu hela kukulisha anyana yituleteshi tutachiki kutoñojoka netu ifuku daYehova didi kwakulehiku.

CHADIÑA WULU KUFUMA HADIBAJI KUSHIKA MUMAFUKU AYESU

10. (a) Yililwinyi yatama yakoñeleñawu antu amavulu? (b) Abarahama naSara emikili ñahi chakutalilahu chachiwahi muwulu wawu?

10 Hela chakwila Nowa nianyanindi asatu asumbwili ambanda wumu wumu, kwadiña antu adiña nawuhadi. Muyisemwa yayivulu, antu elileña wuvumbi, nawa ichi chaaku cheñilili nimujinsakililu. Abarama (Abarahama) nañodindi Sarayi (Sara), chamwovwahililiwu Nzambi ayili kuKenani, idi ituña denzeli yilwilu yabulileña kulemesha wulu. Dichi Yehova wahosheli nindi, Sodoma naGomora yatela kujilumuka muloña muniyi nyisumba antu akoñeleña nshidi yahamesu bwi-i. Abarahama walombweleña chiwahi chisaka chindi, nawa Sara washili chakutalilahu chachiwahi chakwovwahila nfumwindi. (Tañenu 1 Petulu 3:3-6.) Abarahama wazatili nañovu hakwila mwanindi Isaka yasumbuli mumbanda wadifukwileña kudi Yehova. Chuma chochimu chakwashili mwana kaIsaka Yakoba, wukweti anyana ekalili ankakulula yanyichidi 12 yawaIsarela.

11. Nshimbi yaMosi yakiñili ñahi aIsarela?

11 Kuhiñahu, Yehova wakwatili chitiyañenu nawanyana kaYakoba (Isarela). MuNshimbi jaMosi mwadiña nshimbi jahosheleña hawulu kushilahu tuhu nihawuhadi. Iji Nshimbi jayikiñili aIsarela kuspiritu hakuyikanishi kusumbula hela kusumbuka namuntu wabulileña kudifukula kudi Yehova. (Tañenu Kuhituluka 7:3, 4.) Neyi adi muwulu adinakukala, ayikwashileña kudi aeluda. Kwadiña cheñi nshimbi jahosheleña hakubula kushinshika, lwisu nikujinoka. Kudiseña akwitejeli, ilaña kwadiña cheñi nshimbi yahosheleña hakudiseña. Iyala waseñeleña ñodindi neyi namoni chuma “chakubula kutela.” (Kuhit. 24:1) “Chuma chabula kutela” achilumbulula wanyi, ilaña tunateli kukunkulula netu kwabombelamu wanyi tuyiluwa twanyanya.—Lev. 19:18.

BAYI MUKWATILA ENIKWENU MAKASUKU

12, 13. (a) Chumanyi chelileñawu amayala amumafuku aMalaki kudi añodi jawu? (b) Makonu, neyi muntu wapapatishewa yela wuvumbi namwini kwambala, yumanyi yikufumamu?

12 Mumafuku akaprofwetu Malaki, amayala amavulu aYudeya adiña nakukwatila añodi jawu makasu hakuyiseña. Amayala amuchidiwu ahañileña añodi jawu amuwukwenzi, kulonda asumbuli atwansi awambanda hela ambanda abulileña kudifukula kudi Nzambi. Nihampinji yadiñayi Yesu hamaseki, amayala aYudeya, aseñeleña añodi jawu “hansañu jejima” kuhitila mukuyikwatila makasu. (Mat. 19:3) Yehova Nzambi wahela kuseña kwamuchidiwu.—Tañenu Malaki 2:13-16.

13 Makonu, antu jaYehova ayiteja wanyi kukwatila enikwawu makasu. Indi neyi manakwetu hela muhela wasumbula yela wuvumbi nañodambala hela nanfumwambala nawa adisumbula hanyima yakudiseña namwinikwindi? Neyi kubalumuka mumuchima nehi, muntu wunakoñi nshidi akumuhaña muchipompelu kulonda akiñi chipompelu. (1 Kor. 5:11-13) Samuloña watela ‘kwila yuma yatelela antu anabalumuki mumuchima’ henohu kanda amufuntishi muchipompelu. (Luka 3:8; 2 Kor. 2:5-10) Hela chakwila asha wanyi mpinji yatela kuhitahu hakwila amufuntishi muchipompelu, ilaña nshidi yakoñeliyi akayidiwula wanyi. Hanateli kuhita mpinji yeneni, chaaka hela kubadikahu hakwila muntu yamwekeshi nindi nabalumuki chikupu mumuchima. Hela chakwila muntu anamufuntishi mukuloñesha, ‘wakalumbulula kudi Nzambi’ neyi mwalala wabalumukili chikupu mumuchima.’—Rom. 14:10-12; talenu Kaposhi Kakutalila kaNovember 15, 1979, mafu. 31-32.

WULU WAWAKWAKRISTU

14. Nshimbi yadiña nankeñelwinyi?

14 A Isarela ayilombweli nanshimbi jaMosi hadi yaaka 1,500. Iji nshimbi jayikwashili antu jaNzambi kuzatisha yishina hakumanisha kukala kwamuchisaka nawa jayilombweli kudi Mesiya. (Ŋal. 3:23, 24) Chafumishiliku iji Nshimbi hafwiliyi Yesu, Nzambi watachikili kuloñesha ntanjikilu yayiha. (Heb. 8:6) Muniyi ntanjikilu, yuma yikwawu yetejeliwu muNshimbi yalekeli kuzatika.

15. (a) Wulu watela kwikala ñahi muchipompelu chawakwaKristu? (b) MukwaKristu watela kushinshika yumanyi neyi nakukeña kuseña?

15 Hampinji yakwiliyi lwihu lwamwihwiliwu kudi Afwarisi, Yesu wahosheli nindi, nshimbi jashiliyi Mosi kutalisha hakuseña “hatachi hichadiñi chochochuku.” (Mat. 19:6-8) Yesu wahosheli nindi nshimbi jawulu jadiñaku mwitempa daEdeni jikatwalekahu kuzatika muyipompelu yawakwaKristu. (1 Tim. 3:2, 12) Chineli ‘himujimba wumu,’ adisumbula atela kwikala hamu, nawa kukeña kwamukeñawu Nzambi nikwadikeñawu kwatela kukolesha mpanda yawulu wawu. Neyi antu akudiseña chakubula muloña wawuvumbi, akuyiteja wanyi kusumbula hela kusumbuka nawacheñi. (Mat. 19:9) Hela chochu, muntu nateli kutondahu kwamwanakena mwinikwindi wunavulumuni neyi cheliliyi kaprofwetu Hoseya wanakeneni ñodindi chivumbi, Gomeri. Munjila yoyimu, Yehova wayitiyilili luwi aIsarela abalumukili munyichima hanyima yakwila wuvumbi wakuspiritu. (Hos. 3:1-5) Kubombelahu, neyi muntu neluki nindi mwinikwindi neli wuvumbi ilaña yakama nindi, dikwila nawu namwanakeni nawa wukuzatisha wanyi Nsona jahosha hakuseña.

16. Yesu wahosheli nindidi kutalisha hawujiki?

16 Chahosheliyi nindi akwaKristu atela kudiseña wanyi chakubula muloña wawuvumbi, Yesu wahosheli cheñi kutalisha hadi ‘enkawu chawana’ chakushakama wujiki. Wabombelelihu nindi: “Yowu natweshi kutambula, atambuli.” (Mat. 19:10-12) Amavulu atondahu kushakama wujiki kulonda amukalakeli Yehova chakadi yuma yakuyiluwañesha. Twatela kuyihameka.

17. Chumanyi chinateli kukwasha mukwaKristu kusumbula hela kusumbuka?

17 Muntu yomweni watela kutondahu kusumbula hela kushakama wujiki, neyi wukutwesha. Kapostolu Pawulu wahamekeli wujiki, ilaña wahosheli nindi: “Amayala ejima adi kwikala nawañodi jawu, niambanda ejima adi kwikala nanfumu jawu iwu nawindi, iwu nawindi.” Pawulu wahosheli cheñi nindi: “Neyi hiyakutwesha kudihembaku, asumbuli tuhu. Chinawahi kusumbuka, hichinawahi kuha kesuku.” Kusumbula hela kusumbuka kunateli kukwasha muntu kubula kwikala nachaaku chakudichuka hela kwila wuvumbi. Hela chochu antu atela kushinshika hayaaka, kapostolu Pawulu wahosheli nindi: “Neyi hadi iyala natoñojoki nindi hadi nakumwila mujiki windi chachiwahuku, niyena hakusweja kukula, hela hanatweshi kudihembaku, akumini dakwila mwakeñayi, asumbuki tuhu; hanavulumunuku.” (1 Kor. 7:2, 9, 36; 1 Tim. 4:1-3) Ilaña, bayi muntu yasumbula hela kusumbuka muloña wawuvumbi wenzaña muwukwenziku. Hadaha nashikilimu wanyi kwiñila muwulu. Mwalala kusumbula hela kusumbuka kunateli kukwasha muntu kubula kwikala nachaaku chakudichuka hela kwila wuvumbi.

18, 19. (a) AkwaKristu atela kusumbula hela kusumbuka namuntu wamuchidinyi? (b) Tukuhanjekadi muchibaaba chinalondelihu?

18 MukwaKristu watela kusumbula hela kusumbuka neyala hela mumbanda wadihana kudi Yehova nawa wamukeña namuchima wejima. Atela kudikeña nankashi kulonda ekali anuñañana muwulu wawu. Nawa akayikiswila hamuloña wakulondela kufumba kwakusumbwila hela kusumbukila “mudi Mwanta hohu.” (1 Kor. 7:39) Chadisumbulawu, chakadi nikujina akwiluka nawu muBayibolu mwekala kufumba kunateli kukwasha wulu wawu.

19 Muchibaaba chinalondelihu twakahanjeka hayikuma yamuNsona yinateli kukwasha akwaKristu adisumbula kumanisha kukala kwenzaña “mafuku akukuminina” hela chakwila amayala niambanda amavulu akweti yilwilu yinakuluwañesha wulu. (2 Tim. 3:1-5) Mwizu dindi Bayibolu, Yehova watwinka yuma yakeñekaña hakwila nawu twikali namuzañalu muwulu chitunakwenda nawantu jindi munjila yaya kuwumi wahaya nyaaka.—Mat. 7:13, 14.