Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

NSAÑU YACHIHANDILU

Chinawani Muzañalu Mukuhana

Chinawani Muzañalu Mukuhana

CHINASHIKIJILI yaaka 12 yakusemuka, nelukili nami nidi nayuma yalema yinatela kuhana. Hampinji yitwapompeleña kupompa kwanyanya, manakwetu wumu wañihwili neyi nikutwesha kushimwina. Netejeli hela chakwila nadiña kanda nishimwineñahu dehi. Twayili mwiluña dakushimwina, nawa wanyinkeli nyikanda yahosheleña haWanta waNzambi. Wahosheli nindi, “Eyi wukushimwina antu adi kwishinadi damukwakwa ami nikuya kwishinadi dikwawu.” Natachikili kushimwina kwitala nikwitala iku inakuzala, chakuhayama nahanini nyikanda yejima yinadiña nayu. Mwamweni, antu amavulu akeñeli nyikanda yinahanini.

Navwalikili mu 1923 muChatham, Kent, England, nawa nakulilili mwituña mwadiña antu atama. Njita Yakaayi Yatachi yakwashili wanyi antu kushakama mukuwunda. Anvwali jami niwena atiyili kutama muloña wamukulumpi wachechi yaBaptist wadiña nakwila yuma yakuditiyisha yomweni kuwaha. Chinashikijili yaaka 9, amama atachikili kuya kwadiña nakupompelewu Atudizi aBayibolu (International Bible Students Association), kwapompeleleñawu aYinsahu jaYehova. Muhela wumu watudizishili etu atwansi Bayibolu nimumukanda waThe Harp of God. Nsañu yinadizileña yantiyishili kuwaha.

CHINADIZILILI KUDI AMANAKWETU ACHIKULUMPI

Chinashikijili yaaka yawukampululu, nadiña nakuleja antu kuchiñeja kwaMwizu daNzambi. Hela chakwila nayileña nakushimwina nkawami kwitala nikwitala, nelukili nichakushimwina nawakwetu. Chakutalilahu, ifuku dimu chitwayileña nakushimwina namanakwetu wachikulumpi namakinga, twahumañeni mukulumpi wachechi nawa nahosheli nami, “Talenu mpembi wukuyona.” Manakwetu wemikili nkinga yindi nawa wañilili nindi tushakamiku chanti hamutondu. Wahosheli nindi: “Hinyi wunakwinki wuswa wakusompesha muntu neyi himpembi? Tushimwineña hohu nsañu yayiwahi kudi antu, Yehova yomweni diyi wakasompesha.” Nadizili chikupu nami mukuhana mwekala muzañalu.​—Mat. 25:31-​33; Yil. 20:35.

Manakwetu mukwawu wachikulumpi wanlejeli nindi, twatela kuumika hakwila nawu twikali namuzañalu mukuhana. Iñodindi wadiña wahela aYinsahu jaYehova. Iwu manakwetu wantambikili kwitala dindi. Iñodindi wahilili chakwila watachikili kutwasa masamba muloña nfumwindi wayili nakushimwina. Chatela yamuzuwili, wanoneli masamba nakuyisha mwadiñawu. Chimwahitili yaaka, mukudiwunjika kwindi mwafumini nkisu chakwila ñodindi wapapatisheweli nakwikala Chinsahu chaYehova.

Natwalekelihu kuleja antu kuchiñeja kwakumbidi, nawa ami nawa mama twapapatisheweli muDover haMarch 1940. Chinashikijili yaaka 16, aBritain azuñileña njita nawaGermany haSeptember 1939. MuJune 1940, nemeni hachisu nakutala amashidika amavulu adiña nakuhita munyotaka yamaneni. Diwu apulukili kuNjita yaDunkirk. Chinayimweni hiyadiña nakuchiñejaku, nafwilili kuyileja haWanta waNzambi. Kuhiñahu muchochina chaaka, muBritain mwatachikili mabomu. Hefuku hefuku nawufu, namweneña madeki amabomu awaGerman adiña nakuhita mwiwulu. Mabomu adiña nakuvuma chakwila adiña nakutiyisha woma neyi anaholoki. Chitwedikileña nantentemena twawanineña matala anakisiki. Nelukili chikupu nami natela kuchiñeja hohu Wanta kumbidi.

KUTACHIKA CHIHANDILU CHAKUHANA

Mu 1941, natachikili chihandilu chachiwahi chinanleteli muzañalu. Nadiña nakuzata mudimu wakuloñesha maatu kuChatham, mudimu wamali nawa wafwilileñawu antu amavulu. Ambuña aYehova eluka chikupu nawu akwaKristu hiyatela kuzuña namuza wukwawuku. Mu 1941 twelukili chikupu netu hitwatela kwiñila wushidikaku. (Yow. 18:36) Chineli kwakuloñeshela maatu atachikili kutuñilaku maatu anjita endelaña kwishina damenji, nalekeli iwu mudimu nakutachika kuzata mudimu wampinji yejima. Natachikili kuzatila kuCirencester, muboma yayiwahi yekala kuCotswolds.

Chinashikijili yaaka 18, ankasili mukaleya hadi tukweji 9 muloña nakaanini kwiñila wushidika. Natiyili kutama chanshinkililiwu mukaleya muloña nadiñamu nkawami. Ilaña chihashimbwili chanti, anhembi niantu adiña mukaleya atachikili kuñihula chaletesheli ankasi, nawa nayilejeli yuma yinakuhwelela.

Chinafumini mukaleya, nadibombeli naLeonard Smith * kuya nakushimwina mujimbaka jashiyashana nimwituña detu daKent. Kutachika mu 1944, jindeki jajivulu mwadiña mabomu jaholokeleli muKent. Twadiña munjila mwadiña nakuzuñilawu amashidika awaEurope niawaLondon. Iji ndeki mwadiña mabomu jadiña nakuhitañana ajiteneneña nawu doodlebugs. Yadiña kampeni yatama, muloña neyi mutiya ikina dinajimi neyi chichadiña, mukwiluka nenu mukuhita masekondi antesha hohu ndeki yikuholoka nachivumina cheneni nawa yikubutuka. Twadiña nakudizisha chisaka chimu Bayibolu mwadiña antu 5. Mpinji yikwawu, twashakamineña mwishina damesa yachikuñu yadi kuyikiña neyi itala dibuvuka. Chimwahitili mpinji, ichi chisaka chejima chapapatisheweli.

KUSHIMWINA NSAÑU YAYIWAHI KWITUÑA DACHEÑI

Advertising a convention during my early pioneering days in Ireland

Chiyamanini njita, nazatili wupayiniya hadi yaaka yisatu hayitutu yakukabeta kambwela. Twelukili wanyi iyi yitutu chiyambukili naEngland. Twayileña kwitala nikwitala nakwihula kwakushakama, twayilejeleña netu tudi amishonali nawa twahanineña magazini etu mumukwakwa. Munidi ituña dawaKatolika mwadiña yilwilu “yatama” chikupu! Chelili muntu wumu yakeñi kutweta, namulejeli kapokola, ilaña wahosheli nindi, “Wunakutoñojoka neyi nikwiladi?” Twelukili wanyi netu awatupristu adiña nañovu. Ahañileña antu nyidimu neyi atambula nyikanda yetu, nawa adiña nakutuhaña kutwadiña nakushakama.

Twelukili netu neyi tunashiki mwiluña, twatela kufumaña namakinga kutwadiña nakukaama, kuya nakushimwina kwadiña antu adiña nawatupristu acheñi. Nkumininaku, twayileña kudi antu adiña mukamwihi. MuKilkenny, twadizishileña kansi wumu weyala kasatu mumulungu hela chakwila ambanji atutiyishileña woma. Nadiluñishileña kudizisha antu chakwila nasonekeli mukanda kulonda niyi nakudiza wumishonali kushikola yaGileyadi.

Mbopolu yateneneñawu nawu Sibia yatukwashili mumudimu wawumishonali kufuma mu 1948 kushika mu 1953 (kuchidiilu)

Chitwadizili hadi tukweji 5 muNew York, wejima wetu awaana twamanishili shikola yaGileyadi, atwitemesheli kuchitutu chaCaribbean Sea. MuNovember 1948, twafumini mumusumba waNew York, twakandamini mbopolu yadiña yayilehi mamita 18 yatenañawu nawu Sibia. Nadiña kanda nendesheñahu dehi mbopolu, dichi natiyili kuwaha kuyindesha. Mukwetu itwadiña nindi, Gust Maki, welukili chikupu chakwendesha mbopolu. Watulejeli chakuyendesha, chidi neyi kwendesha neyi kudi mpepela, chakuzatisha kampasi, nichakwendesha neyi kudi mankanda. Gust weluka chakwendesha, watwendesheli mumbopolu hadi mafuku 30 kuhita mumankanda nichitwashikili kuBahamas.

“KUSHIMWINA HAYITUTU”

Chitwamanishili kushimwina hayitutu yanyanya yaBahamas, twanyamukili nambopolu nakuya kuYitutu yaLeeward nikuyitutu yaWindward, hadiña makilomita 800 kufuma kuyitutu yaVirgin kwakwihi naPuerto Rico nawa twashikili kwakwihi naTrinidad. Hadi tukweji 5, twashimwinini hayitutu habulili aYinsahu. Mpinji yikwawu mwahitileña nyilungu chakubula kutambwila hela kutemesha emelu. Ilaña twadiña namuzañalu kutandisha izu daYehova hayitutu.​—Yere. 31:10.

Amishonali adiña mumbopolu yateneneñawu nawu Sibia (kufuma kuchimuswa nakuya kuchidilu): Ron Parkin, Dick Ryde, Gust Maki, ni Stanley Carter

Chitwemikili mbopolu, antu munyikala atiyili kuwaha, nawa adiña nakwinza kudi etu muloña atwilukili wanyi. Antu amakwawu adiña kanda amoneñahu dehi mutooka. Awantu adiña akakwitiya nawa elukili Bayibolu chikupu. Adiña nakutwinka inshi, makotapela ninyimu. Hela chakwila mutwadiña nakukama mwadiña mwanyanya chakwila chakalileña kuteleka hela kukosa, ilaña twatwesheleña.

Twafumineña kutwadiña nakukaama nakuya nakutala antu. Twadiña nakuyileja netu kukekala mpanji yaBayibolu. Namelela twadiña nakwimba ngezu yadiña kumbopolu. Twatiyileña kuwaha hakumona antu anakwinza. Manoñu awu adiña neyi tutumbwa twadiña nakwinza. Mpinji yikwawu kwadiña nakwinza antu 100, nawa twadiña nawu namelela iku anakwihula malwihu. Atiyileña kuwaha kwimba, chakwila adiña nakwimbila hamu tumina twaWanta. Chitwadiña nakwimba etu awana, niwena adiña nakwimba, mazu awu adiña nakutiyakana chiwahi. Iyi yadiña mpinji yayiwahi nankashi.

Chitwamanishileña kulombola atudizi aBayibolu, atudizi amakwawu twayileña nawu kuyisaka yikwawu yitwadiña nakudizisha, kulonda niwena adizi nawu. Hela chakwila twashakamineñaku nyilungu yantesha hohu, twalejeleña antu adiña nampwila kulonda atwalekihu kudiza nawakwawu sampu tunafunti. Twatiyileña kuwaha hakumona antu adiña nakusha maana kumudimu wawu.

Makonu, kunakuya antu amavulu, ilaña hayina mpinji himwadiña antuku mwadiña hohu nyitondu, yikumu yawusekulula ninyitondu yanyikoma. Kakavulu twendeleña nambopolu kufuma kuchitutu nakuya kuchitutu chikwawu nawufuku. Inshi jamaneni jadiña nakuhemena kumbopolu yetu, nawa twadiña nakutiya hohu chivumina chadiña kunyima yambopolu yetu yadiña nakuhita mumenji. Kakweji kadiña nakutoñeka kumacha katukwashileña kumona chiwahi.

Chitwashimwinini hadi tukweji 5 hayitutu, twafuntili kuPuerto Rico nakuhimpa mbopolu nawatu wukweti ikina. Chitwashikili, nadiwanini naMaxine Boyd, muhela kamishonali nakeñeli. Wadiña nakudikita chikupu mumudimu wakushimwina nsañu yayiwahi kufuma tuhu kuwansi windi. Kuhiñahu, wazatilili wumishonali kuDominican Republic kushika nimpinji yamuhañiluwu munidi ituña kudi akwanfulumendi yawaKatolika mu 1950. Chineli nadiña nakuloñesha mbopolu, añitejeli kushakama kuPuerto Rico hadi kakweji kamu hohu. Nadiña kwakwihi nakuya kuyitutu. Dichi nadihoshesheli nami, ‘Ronald, neyi wunakukeña iwu mumbanda, ayinu diyi mpinji.’ Chimwahitili nyilungu yisatu, namwihwili, nawa chimwahitili nyilungu 6 twadisumbwili. Maxine nanami atwinkeli mudimu wawumishonali kuPuerto Rico, dichi nalekeli kuya nawatu.

Mu 1956, twatachikili mudimu wakwendela yipompelu mujiñinza. Amanakwetu amavulu adiña atuzweñi ilaña atiyileña kuwaha kuyendela. Chakutalilahu, mumukala waPotala Pastillo, mwadiña yisaka yiyedi yawaYinsahu yadiña nawanyaana amavulu, nawa nadiña nakuhema nawu. Nehwili kansi wumu wamumbanda, Hilda, neyi wukukeña kuya nakushimwina hamu nanetu. Wahosheli nindi: “Inakukeña kuya, ilaña nikutwesha wanyi. Nidi nansapatu wanyi.” Twamulandilili nsapatu nawa watachikili kushimwina nanetu. Chimwahitili yaaka hampinji yitwayileña nakuhempula Beteli yakuBrooklyn mu 1972, twamweni muhela wamanishili shikola yaGileyadi nakwinza kudi etu. Wadiña kwakwihi nakuya nakuzatila kuEcuador, wahosheli nindi: “Munañiluki ami? Yami ona kansi wamumbanda kuPastillo wabulili nsapatu.” Wadiña Hilda! Twatiyili kuwaha chakwila twadilil.

Mu 1960 atwitemesheli kuya nakuzatila kukasanji kamutayi kakuPuerto Rico, katuñilawu hakachi kamatala ayedi aSan Juan muSanturce. Hatachi, ami naLennart Johnson yetu twazatili mudimu wawuvulu. Yena nañodindi diwu adiña aYinsahu jaYehova atachi muDominican Republic, nawa ayili muPuerto Rico mu 1957. Kuhiñahu, Maxine watwalekelihu kuhana magazini kubadika ha 1000 mumulungu. Watiyileña kuwaha kuzata iwu mudimu muloña welukili nindi antu adiña nakutambula yakuda yakuspiritu.

Natiyileña kuwaha kuzatila haBeteli muloña wadiña mudimu wakuhana. Ilaña mwadiña kukala kwakuvulu. Chakutalilahu, hampinji yikwadiña kupompa kwatachi kuPuerto Rico mu 1967, natiyili kuwaha namudimu wanyinkeliwu. Nathan Knorr, wadiña nakulombola aYinsahu jaYehova hayina mpinji wayili kuPuerto Rico. Watoñojokeli nindi nadiwili mudimu wakutambwila amishonali adiña nakwinza hela chakwila diwu mudimu wunazatili. Kuhiñahu, wanzuwilili nakuhosha nindi namuneñesha. Hinakeñeli kutoboka nindiku, ilaña natiyili kutama nawa nahilili hadi mpinji yayilehi. Hela chochu, Maxine nanami chitwamumweni Manakwetu Knorr kamuchiyedi, watutambikili kwitala dindi, nakututelekela yakuda.

Chitwafumini kuPuerto Rico, kakavulu twayileña nakuhempula chisaka chami kuEngland. Hampinji yadiñawu amama aChinsahu atata adiña aChinsahu wanyi. Ilaña anhoshi chafumineñawu kuBeteli, amama avulileña kuyitambwila kwitala. Atata amweni kudizoza kwadiña nanawa ankoñi afumineña kuBeteli, kwambukaku nawakulumpi jansakililu ayitiyishili kutama hatachi. Nkumininaku, mu 1962 atata apapatisheweli nakwikala Chinsahu chaYehova.

Hitwadiña naMaxine muPuerto Rico hashimbwili chanti kufuma hitwadisumbwili nawa hitwanukeleña mawija etu mu 2003

Iñodami Maxine, wafwili mu 2011. Inakutalila mpinji yakamusañulawu nakamumoni cheñi. Iyi yakekala mpinji yayiwahi chikupu! Hadi yaaka 58 yitwadiña hamu, Maxine nanami twamweneña antu jaYehova muPuerto Rico anakuvula kufuma kwakwihi nawaYinsahu 650 nakushika 26,000. Kuhiñahu, mu 2013 kasanji kamutayi kaPuerto Rico akibombeli nakasanji kamutayi kakuUnited States, dichi nayili nakuzatila kuWallkill, New York. Hadi yaaka 60 yitwadiña kuchitutu, natiyileña neyi kwiji nadiña mwenimbu wamuPuerto Rica. Ilaña mpinji yakufumaku yashikili.

“NZAMBI WAKEÑA MUNTU WAHANAÑA NAKUSEHA”

Nichidi nakudiluñisha kukalakela Nzambi haBeteli. Chayinu mpinji nidi nayaaka kubadika ha 90, nawa mudimu wami wekala wakukwasha amuchisaka chaBeteli hamu neyi kabiña wakuspiritu. Nahanjeki nawantu kubadika ha 600 kufuma hinenzili kuWallkill. Antu amakwawu enzaña kulonda tuhanjeki hakukala kunakumonawu hela kwamuchisaka. Amakwawu akeñaña kuyikwasha chakutwalekahu kuzata mumudimu wawu haBeteli. Antu amakwawu adisumbula katataka anakukeña kuyikwasha muwulu wawu. Amakwawu anayitwali mwiha nakushimwina. Natiyililaña kudi antu ejima ahoshaña nanami nawa neyi chinatwesheki nayilejaña nami: “ ‘Nzambi wakeña muntu wahanaña nakuseha.’ Dichi zañalalenuña namudimu wumunakuzata. Himudimu waYehova.”​—2 Kor. 9:7.

Kukala kwamwekanaña haBeteli kwokumu nakwamwekanaña kwejima, ilaña, Muntu watela kwiluka mudimu wunakwilayi chiwekalila walema. Nyidimu yejima yekala haBeteli yekala nyidimu yajila. Yekala yakukwasha ‘nduñu wamaana nikashinshi,’ kuloñesha yakuda yakuspiritu kudi amanakwetu mukaayi kejima. (Mat. 24:45) Kwejima kutwamukalakelaña Yehova, tukweti njila jajivulu jakumushimekelamu. Tudiluñishenu nyidimu yejima yikutwinkayi, muloña “Nzambi wakeña muntu wahanaña nakuseha.”

^ par. 13 Nsañu yachihandilu chawaLeonard Smith yekala muKaposhi Kakutaila ka April 15, 2012..