Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Komana mwalala tukwiteja netu kushankulu muntu wakuwileña matahu mwiha damuntu wacheñi?

Iwu mukanda waDigest wasonekeliwu kudi Nyuuli Justinian mu 1468 wekala hakachi kanyikanda yayivulu yashimuna chikupu nyiloña yamwekeneña kushankulu

HAMUKANDA waMatewu 13:24-26, hekala mazu aYesu akwila nawu: “Wanta wamwiwulu wudi neyi muntu wakuwili mbutu yayiwahi mwiha dindi. Ilaña antu chakaminuwu tulu, mukwankunyi nindi hakwinza nakukuwa mbutu yamatahu mukachi katidiku, hakudiyila kwindi. Ilaña chabalukili nyitombu hiyikusakumuna, matahu hiyakumwekana nawa.” Ansoneki amavulu ajinokaña neyi mwalala ichi chakutalilahu mwamweni chalala, ilaña nyikanda yakushankulu yawaRoma yahosha nawu chinateli kwikala dimu.

Dikishonali yimu yaBayibolu yahosha nawu, “Kukuwa matahu mwiha damuntu wacheñi kulonda wufuntishi katama nakatama. . . kwadiña himuloña kwesekeja nanshimbi jawaRoma. Nshimbi yahosheli kutalisha haniyi nsañu nawu, hiyadiña nakukuwa mpinji yejimaku.” Muntu wumu wadiza chikupu janshimbi Alastair Kerr walumbulwili nindi, mu 533 C.E., Mwanta wawaRoma Justinian wasonekeli mukanda windi waDigest, mwalumbulwiliyi muwihi nshimbi jawaRoma ninshimbi jasonekeliwu antu eluka shimbi chikupu akushankulu (kwakwihi na 100-250 C.E.). Kwesekeja naniwu mukanda (waDigest, 9.2.27.14), muntu welukili chikupu nshimbi Ulpian wateneni muloña wasompeliyi nyuuli wawaRoma Celsus wayuulili muyaaka nkulakaji yamuchiyedi. Matahu ayikuwileña mwiha damuntu wacheñi kulonda kutamisha mbutu. Mukanda waDigest washimuna njila jakumanishilamu kukala kudi muntu anavulumuniwu, hela ndimi wunakusonkela iha hakwila nawu amufweti kudi muntu wunamuvulumuni.

Yilwilu yatama yamuchidiwu yamwekeni muWanta wawaRoma mumpinji yakushankulu yamwekesha nawu chuma chateneniyi Yesu chadiña nakumwekana muchihandilu chawantu.

Muyaaka nkulakaji yakusambila, aRoma etejeli anyuuli jawaYudeya muYudeya kwikala akasunuka chamuchidinyi?

HANIYI mpinji, aYudeya adiña nakuyiyuula kudi aRoma, emeneneñawu kudi nguvulu wumu nimashidika alombweleñayi. Wemeneni hohu hakutambula nyisonku yawaRoma nawa wakeñeleña ekali mukuwunda nawa kwamwena. A Roma akeñeleña kukañesha nyidimu yakaanishiliwu munshimbi nikubabesha antu adiña nakuleta wufwinda. Munjila yikwawu, aRoma atiyileña kuwaha kuyiyuula mukabeta kawu kudi muntu wamuchituñilu chawu muchihandilu chawu chejima.

Chota chanyiloña chaSanihedilini chawaYudeya chinakusompesha

Chota chaSanihedilini chadiña nakuzatika neyi chota cheneni chanyiloña chawaYudeya nawa chakulombola yuma yakundamini kunshimbi yawaYudeya. MuYudeya mwejima mwadiña yota yanyanya yanyiloña. Kakavulu nyiloña yawantu yakoñeleñawu muchituñilu chawu niyawambanji adiña nakuyisompela muniyi yota chakadi kuyikañesha kudi anyuuli awaRoma. Hela chochu, muyota yanyiloña yawaYudeya hiyayitejeli kujaha ambanjiku, aRoma hohu diwu adiña nawuswa wakwila mwenimu. Muloña wumu wambukaku welukewa chikupu wadiña hampinji yelili mamembala amuchota chaSanihedilini aleteshi Stefwanu amujahi namalola.—Yil. 6:8-15; 7:54-60.

Dichi chota chanyiloña chaSanihedilini chawaYudeya chadiña nawuswa wakusompa nyiloña yayivulu. Hela chochu, Emil Schürer muntu wadiza chikupu wahosheli nindi, “chuma chateleleli kwilukawu chadiña chakwila nawu anlomboli awaRoma adiña nawuswa wakutambula muloña hampinji yidi yejima nakutwalekahu kuwusompa awenawu neyi cheliliwu hampinji yamwekeni muloña wakundamini kunsañu jachiyuulu.” Chakutalilahu chamuloña wamuchidiwu chamwekeni hampinji yayuulileñayi mukulumpi wamashidika Claudius Lysias, wakwatili kapostolu Pawulu wadiña mwenimbu wamuRoma nakumusha mukaleya.—Yil. 23:26-30.