Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Sinagogi Yadiñaku Mumafuku Awapostolu: Iyi sinagogi ayituñulwili neyi sinagogi yamuyaaka nkulakaji yakusambila yadiña kuGamla, iluña dekala kwakwihi namakilomita 10 kumujika wasumbwañana namusela waKaluñalwiji kaÑaliliya. Yatukwashaña kwiluka chadiña nakumwekana sinagogi yakushankulu

Sinagogi yatachikili ñahi?

IZU dakwila nawu “sinagogi” dafuma kwizu dachiGiriki daya mukwila nawu “kupompa” hela “kubulakana hamu.” Idi ijina dinateleli muloña masinagogi adiña maluña mwapompeleleñawu aYudeya kulonda atambwileña nshimbi nikudifukula. Nyikanda yachiHeberu hiyashimunahu mwatalisha masinagogiku, ilaña muNsona yachiGiriki ayimwekesha nawu himaluña akubulakena atachikiliwu muyaaka nkulakaji yakusambila C.E.

Antu adiza amavulu akuhwelela nawu masinagogi ayitachikili hampinji yadiña aYudeya muwuduñu muBabiloni. Mukanda waEncyclopaedia Judaica washimuna nawu: “Antu adiña muwunkoli hiyadiña naTembeliku, abulakeneña mpinji yejima haSabata nakutaña Nsona kulonda adikundeji kuchineñi.” Chayifumishiliwu muwunkoli, aYudeya atwalekelihu kubulakana hamu nakulomba nikutaña jiNsona nawa atuñileña masinagogi kwejima kwashakamineñawu.

Mumafuku aYesu, masinagogi ekalili maluña mwabulakeneneña aYudeya niantu apalañeneni kuMediterranean, kuMiddle East nimuIsarela. Professor Lee Levine wahaThe Hebrew University of Jerusalem wahosheli nindi: “Masinagogi adiña akudizilamu, kudiilamu yakuda yajila, kusompeshelamu, kuhaninamu yawaana yamali nikubulakenamu kudi akwamapolitiki niantu akeñeleña kuwahisha yuma mwiluña.” Wabombelelihu nindi: “Chasweja kulema, adiña nakudifukwilamu.” Dichi twatela kuhayama wanyi hakwiluka netu Yesu wayileña mpinji yejima nakupompa mumasinagogi. (Maku 1:21; 6:2; Luka 4:16) Neyi nayi mumasinagogi, wadiña nakudizisha, kuleja nikukolesha antu awanikileñamu. Hanyima yakwila Chipompelu chawakwaKristu chinatachiki dehi, kapostolu Pawulu niyena watañishili nankashi mumasinagogi. Antu akeñeleña kuswina kwakwihi naNzambi ayileña kusinagogi, dichi kapostolu Pawulu neyi nakwiñila mumusumba wasambilileña kuya musinagogi nakutañisha.—Yil. 17:1, 2; 18:4.