Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Komana yishina yamuNshimbi jaMosi ayizatishileña kudi aIsarela hakumanisha kukala?

MPINJI yikwawu ayizatishileña. Talenu chakutalilahu chimu. Kuhituluka 24:14, 15 yashimuna nawu: “Bayi wakakabisha ñamba wakazweñi wabula yuma, hela wahadi ana kwenu, hela wahadi enyi amwituña deyiku . . . Wakenza kakudilila kudi Yehova, hiwakawana muloña.”

Chibalu chewumba hasonekeliwu kulemba kwañamba

Iyi nsañu yakulemba yadiñaku muyaaka 700 B.C.E. Ayiwanini kwakwihi naAshidodi. Ayisonekeli kutalisha kudi mukwakukalakala mwinha wakañenyi kusenda chiteli chambutu, iyi nsañu yasonekeliwu hachibalu chewumba yashimwineña nawu: “Chamanishili kambuñeyi [mukwakulemba] kulumbika mbutu yamuniniyi mafuku anahitihu, Hoshayahu mwana kaShobayi wenjili nawa wasendeli chakuvwala chakambuñeyi. . . . Akwetu ejima mutwazatilaña hamu munkanza akwiteja. . . nawu inakuhosha mwalala. Nelahu chuma chidi chejima wanyi. . . . Neyi nguvulu wukutemesha wanyi mazu akwila nawu ñamba yeyi amufuntishili chakuvwala chindi, mutiyili wushona! Bayi wuleka kambuñeyi chakadi chakuvwalaku.”

Simon Schama mukwakushimuna nsañu yanyaaka wahosheli nindi iku kulemba “kunakumwekesha nawu ñamba walembeleña hohu wanyi. Ilaña chamwekeshaña nawu welukilihu yishina yimu yamuBayibolu, sweje-e yekala mumukanda waAlevi niKuhituluka yahosheleña hakubula kusweja kuyikabisha atuzweñi.”