Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

NSAÑU YACHIHANDILU

Hitwakaanineña Mudimu Wejima Watwinkeleñayi Yehovaku

Hitwakaanineña Mudimu Wejima Watwinkeleñayi Yehovaku

HANYIMA yadibaji deneni menji mukaloña atamini nawa adiña nakuhita swayi chakwila adiña nakulañumuna malola amaneni. Twakeñeleña kwawuka kwishinadi, ilaña chaawu achikumpwili. Ami ninfumwami Harvey, kushilahu nimuntu wadiña nakutulumbulwila mwidimi daAmis twatiyili woma nawa ñovu yatumanini. Amanakwetu adiña kwishinadi atachikili kututala nawa twatachikili kuzambuka. Twasambilili kukandamisha motoka yetu yanyanya mumotoka yeneni. Kuhiñahu, motoka yeneni yatachikili kwenda hamenji chovu-chovu muloña motoka yetu ayikasili wanyi. Hashimbwili hakwila tushiki kwishinadi, dichi hampinji yejimiyi twadiña nakulomba nawa twazambukili chiwahi. Imu mwadiña mu 1971. Twadiña kuTaiwan, kwakulehi nakumukala wetu. Lekenu niyileji nsañu yejima.

CHITWAMWILUKILI YEHOVA

Harvey wadiña nawanyiki jindi asatu awamayala. Chisaka chindi chadizilili chalala muMidland Junction, kuWestern Australia hampinji yikwaswejeli wuzweñi muma 1930. Harvey wamukeñeli chikupu Yehova nawa wapapatisheweli nayaaka 14. Wetejeleña nyidimu yejima yamwinkeleñawu muchipompelu. Chineli wadiña kansi, wakaanini kutaña Kaposhi Kakutalila muchipompelu muloña watoñojokeleña nindi washikahu wanyi. Ilaña manakwetu wumu wamulejeli nindi, “Neyi akwinka mudimu mukuloñesha kwaYehova, dikwila nawu anakumoni nawu wunashikihu.”—2 Kor. 3:5.

Nadizilili chalala muEngland, neyi chelili amama niyayami wamumbanda. Chimwahitili mpinji, atata niwena adizili chalala, ilaña hakusambila akaanineña. Napapatisheweli nayaaka 9 hela chakwila atata ankaanishileña. Nakeñeleña nami nakekali payiniya nimishonali. Atata añitejeli wanyi kutachika wupayiniya nawu sampu nashikiji dehi yaaka 21. Nakeñeleña kushimbula wanyi. Dichi chinashikijili yaaka 16, nayili nakushakama kuAustralia nayayami wamumbanda wabukilili kunidi ituña. Nkumininaku, chinashikijili yaaka 18, natachikili wupayiniya.

Ifuku ditwadisumbwili mu 1951

Twadilukilili kuAustralia naHarvey. Wejima wetu twakeñeleña kumukalakela Yehova neyi amishonali. Twadisumbwili mu 1951. Hanyima yakuzataku wupayiniya yaaka yiyedi, twatachikili mudimu wawunkoñi. Ñinza yetu yitwazatilileña kuWestern Australia, yadiña yeneni kakavulu twendeleña maluña amaneni nankashi.

TWAZATILI MUDIMU WUTWAFWILILEÑA

Tudi mwibulu daYankee Stadium hitwamanishili shikola yaGileyadi mu 1955

Mu 1954, atutambikili kushikola yaGileyadi yanaamba 25. Twazatili mudimu wawumishonali wutwafwilileña. Twashikili muNew York nambopolu nawa twatachikili kudiza chikupu Bayibolu. Kushikola yaGileyadi twadizileña cheñi Spanish, chumichi chamukalilileña Harvey muloña wadiña nakukañanya kutena ma r.

Mpinji yitwadiña nakudiza, amanakwetu adiña nakutudizisha atulejeli nawu ejima anakukeña kuya kuJapan atela kusonekesha kulonda ekali mushikola yachiJapanese. Twafuukwilihu netu kuloñesha kwaYehova diku kwatela kututondela kwakuzatila. Manakwetu Albert Schroeder, wumu hadi atudizishileña welukili nindi twasonekesheli wanyi majina etu. Watulejeli nindi: “Toñojokenuhu cheñi.” Dichi chitwadiña nakushintajala, Manakwetu Schroeder wahosheli nindi: “Ami niamanakwetu amakwawu tunayisonekeshi. Yenuña mwakadizi chiJapanese.” Idi idimi damupeleleli Harvey.

Twayili kuJapan mu 1955 hampinji yikwadiña hohu akwakushimwina 500 mwituña dejima. Harvey wadiña nayaaka 26 nawa ami nadiña nayaaka 24. Atutumini kuya nakuzatila kumusumba waKobe kutwazatilili yaaka yiwana. Nkumininaku, twafuntili cheñi mumudimu wakwenda nawa twayili nakuzatila kwakwihi namusumba waNagoya. Twakeñeli yuma yejima yitwawanini mumudimu wetu, chidi neyi amanakwetu, yakuda nimaluña kutwendeleleña. Dichi hashimbwili wanyi, twetejeli mudimu wukwawu watwinkeliwu kudi Yehova.

TWAMWENI KUKALA MUMUDIMU WUKWAWU

Ami naHarvey niamishonali amakwawu muKobe, Japan, mu 1957

Hanyima yakuzata yaaka yisatu mumudimu wakwenda, kasanji kamutayi kamuJapan katulejeli neyi chakwila twatela kuya nakuzatila kuTaiwan kwahosheleñawu idimi daAmis. Amanakwetu amakwawu ahosheleña idimi daAmis ekalili akwakusekesha, dichi kwakeñekeleña manakwetu weluka idmi dachiJapanese kulonda yayikwashi. * Twakeñeli nankashi mudimu wutwazatileña muJapan, dichi chatukalilili kufuukula. Ilaña Harvey wakaanineña wanyi mudimu, dichi twetejeli kuya.

Twashikili kuTaiwan muNovember 1962. MuTaiwan mwadiña akwakushimwina 2,271, nawa amavulu adiña nakuhosha idimi daAmis. Ilaña chatachi twakeñeleña kudiza chiChinese. Twadiña hohu namukanda wumu wachiChinese nintañishi wabula kwiluka English, ilaña twadizili.

Chitwashikili muTaiwan, Harvey amutondeli kwikala nkoñi wamutayi. Kasanji kamutayi kadiña kanyanya, dichi Harvey wadiña nakuzata nyidimu yamuofesi nikuzatila hamu nawamanakwetu ahosheleña idimi daAmis nyilungu yisatu mukakweji. Kakavulu wakalakeleña cheñi neyi nkoñi wankambi mwabombeleli kuhana jimpanji hakupompa kwañinza. Harvey wahanineña jimpanji muchiJapanese nawa amanakwetu ahosheleña idimi daAmis adiña nakutiya. Hela chochu, nfulumendi yetejeli nsakililu jejima kupompa hohu muchiChinese. Hela chakwila Harvey wakabakeneña namuchidi, wahanineña jimpanji muchiChinese iku manakwetu mukwawu nakulumbulula mwidimi daAmis.

Ituña daTaiwan adiyuulileña kudi amashidika, dichi amanakwetu ayileña nakulomba lusesa hakwila tupompi kupompa kwañinza. Chakalileña kutambula lusesa, mpinji yikwawu hashimbwileña hakwila atwinki lusesa. Neyi tunashiki mumulungu wakupompa nawa akapokola kanda atwinki lusesa, Harvey wadiña nakuya nakuyishakamina akapokola sampu anatwiteji. Chineli akapokola atiyileña nsonyi kuyishakamina kudi ñiinza hamudimu wawu, aka kafuta kazatikili.

IFIKU DATACHI KUKANDUKA HAMPIDI

Tunakuzambuka kaloña muTaiwan hakuya nakushimwina

Munyilungu yitwazatileña nawamanakwetu, twendeleña ora yimu nakubadikahu, nakukanduka jimpidi nikuzambuka tuloña. Inakwanuka ifuku datachi dinakandukili hampidi. Hanyima yakudawula swayi-swayi, twakandamini basi ya 05:30 nakuya kumukala wumu wadiña kwakulehi, dichi twazambukileña tuloña nikukandama jimpidi. Kwadiña kwanyuña chakwila neyi nila nami nitali manakwetu wadiña hambidi, nadiña nakumona kwanyendu.

Naniyi ntentemena, Harvey wazatili nawamanakwetu amunidi iluña, ilaña ami nayili nakuzatila mukamukala kanyanya mwashakamineña antu ahosheleña chiJapanese. Chiyashikili 1 koloku, nazeyeli muloña hahitili mpinji kufuma hinadili yakuda. Chitwadiwanini naHarvey, wadiña kankawindi. Harvey wenjili namateta asatu akasumbi ahimpiliyi namagazini. Wabalwili hanti nawa wanlejeli chakuyinwa. Hela chakwila atiyakeneña kutama, nanwini dimu. Hanu hinyi wanwini dashalilihu? Harvey wanyinkeli nindi ninwi muloña welukili nindi neyi nifwa chinzeya wukutwesha wanyi kunsenda.

KUWELA CHAMBUKAKU

Hakupompa kumu kwañinza namweni chuma chambukaku. Twadiña nakushakama kwitala damanakwetu washakamineña kwakwihi nakwadiña Itala daWanta. Chineli antu ahosheleña muchidi waAmis alemesheli nankashi kuwela, ñoda nkoñi wañinza watuloñesheleli menji nindi tuweli. Harvey wadiña nanyidimu yayivulu, dichi wanlejeli nindi nitachikilihu. Mubafwa mwadiña nyingomu yisatu: wumu wamenji atata, mukwawu menji atuta nimwakuwelela. Nahayamini, muloña ñoda nkoñi wañinza wayishili hatooka hatalañana Netala daWanta kwadiña nakuzatilawu amanakwetu adiña nakuloñesha jakupompa kwañinza. Namulombeli nami yanyinkihu chakubutaku. Wenleteleli ihina dahalala. Nakeñeleña kuya nakuwelela kunyima yetala, ilaña kwadiña kada wadifwana nebata, dichi nachinineña nami wukuntombola. Dichi natoñojokeli nami: ‘Amanakwetu anashi maana hamudimu akwiluka wanyi nawu inakuwela. Nawa neyi nikuwela wanyi, akuneña. Niweli hohu.’ Dimu nelili.

Tunavwali yakuvwala yachisemwa chawaAmis

NYIKANDA YAMWIDIMI DAAMIS

Harvey welukili nindi amanakwetu amavulu adiña nakuhosha idimi daAmis adiña nakupaminaku wanyi kuspiritu muloña amavulu adiña eluka wanyi kutaña nawa nyikanda kwadiña kwosi. Chineli idimi daAmis atachikili kudisoneka nansona jachiRoman, chawahili kuyidizisha amanakwetu chakutaña mwidimi dawu. Iwu wadiña himudimu weneni chikupu, ilaña nkumininaku amanakwetu atachikili kutaña awenawu. Nyikanda yamwidimi daAmis atachikili kuyibalumuna kumakumishilu a 1960, nawa mu 1968, atachikili kubalumuna Kaposhi Kakutalila mwidimi daAmis.

Hela chochu, nfulumendi yakaanishili kuhana nyikanda yabulili kwikala muchiChinese. Hakwila nawu kubuli kwikala kukala, Kaposhi Kakutalila kamwidimi daAmis akidishileña munjila yacheñi. Chakutalilahu, hadi mpinji yayilehi twadiña nakuzatisha Kaposhi Kakutalila kakusoneka mumadimi ayedi Mandarin niAmis. Neyi antu ehula chamwekeneña neyi twazatishileña magazini kudizishilamu antu amunidi iluña chiChinese. Kufuma yina mpinji kuloñesha kwaYehova kunakwidisha nyikanda mwidimi daAmis kulonda kukwashi antu kudiza chalala chamuBayibolu.—Yilw. 10:34, 35.

MPINJI YAKUTOOKESHA

Muma 1960 nimuma 1970, amanakwetu amavulu ahosheleña idimi daAmis alondeleleña wanyi nshimbi jaNzambi. Chineli elukishili wanyi yishina yamuBayibolu, amakwawu elileña wuvumbi, kusheta, hela kunwa makanya nikunwa yitumbu yashetana. Harvey wendeleli yipompelu yayivulu kulonda yayikwashi amanakwetu kwiluka chamonañayi Yehova iyi yuma. Halwendu lumu twamweni iyi yuma yinashimuna hewulu.

Amanakwetu amakwawu adizoza ahimpili, ilaña chawushona amavulu ahimpili wanyi nawa nambala yawakwakushimwina muTaiwan yadiña 2,450 yafuntili mwishina nakushika ha 900 mudi yaaka 20. Chumichi chatutiyishili kutama chikupu. Hela chochu, twelukili netu Yehova kwila yakiswila kuloñesha kwamajilu nehi. (2 Kor. 7:1) Chimwahitili mpinji, antu alekeli kwila yuma yatama nawa Yehova wayikiswilili, chayinu mpinji muTaiwan mudi akwakushimwina kubadika ha 11,000.

Kufuma tuhu mu 1980, twamweni amanakwetu amuyipompelu yaAmis chiyapaminineñaku kuspiritu nawa Harvey watachikili kusha nankashi muchima kudi aChinese. Wakwashili anfumwa jawahela amavulu kutachika kumukalakela Yehova. Inakwanuka hahosheliyi nindi watiyili kuwaha hakumona iyala wumu nakulomba kudi Yehova katachi. Ninami natiyili kuwaha chinakwashili antu amavulu kuswina kwakwihi naYehova. Nawa mpinji yimu nazañaleli kukalakela hamu nawanyana kawantu inadizishileña Bayibolu hakasanji kamutayi kamuTaiwan.

CHUMA CHANNEÑESHELI

Chayinu mpinji nindi nkawami. Hanyima yakushakama yaaka 59 muwulu, nfumwami Harvey wafwili nakansa haJanuary 1, 2010. Wazatili yaaka kwakwihi na 60 mumudimu wampinji yejima. Namwanukaña nankashi. Nazañaleleña chikupu chinakalakeleña nindi mumatuña ayedi. Twadizili kuhosha nikukusoneka madimi ayedi akala amuAsia.

Chineli nadiña nakula dehi kumujimba, chimwahitili yaaka yantesha Izanvu Dalombolaña danlejeli nawu nifunti nakuzatila kuAustralia. Hakusambila natoñojokeleña nami, ‘Inakukeña kufuma kuTaiwan wanyi.’ Ilaña Harvey wandizishili kubula kukaana neyi kuloñesha kwaYehova kunanyinki mudimu, dichi nakaanini wanyi. Nkumininaku nenjili nakumona yuma yayiwahi yafuminimu chelili nibuuki.

Natiyaña kuwaha kuzatisha idimi dachiJapanese nichiChinese neyi inakuhitañeshamu antu enzaña haBeteli

Chayinu mpinji inakuzatila hakasanji kamutayi kamuAustralasia nawa nazataña hamu nachipompelu kunsa yamulungu. Natiyaña kuwaha kuzatisha idimi dachiJapanese nichiChinese neyi inakuhitañeshamu antu enzaña haBeteli. Natalilaña chikaninu chaYehova chakusañula antu. Neluki nami wakamwanuka Harvey wabulileña kukaana nyidimu yejima yamwinkeleñayi.—Yow. 5:28, 29.

^ para. 14 Hela chakwila idimi daChinese didazatishañawu nankashi muTaiwan, ilaña kunyima azatishileña nankashi chiJapanese. Hela chochu, antu amavulu muTaiwan ahosheleña chiJapanese.