Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

NSAÑU YACHIHANDILU

Nadiña Kazweñi Ilaña Ichi Nekali naMaheta

Nadiña Kazweñi Ilaña Ichi Nekali naMaheta

Navwalikilili mukaditala kakutuña nanyitondu mutawuni yanyanya yatenañawu nawu Liberty, kuIndiana, U.S.A. Yami wamuchiwaana kuvwalika, nawanini yayami weyala niahelami ayedi. Kuhiñahu, kwavwalikili anyikijami asatu, amayala ayedi niwamumbanda wumu.

Kaditala kanyitondu munavwalikilili

NATAÑILILI hashikola yimu hohu. Hashikola, antu iwukwiñila nawu shikola diwu iwukamanisha nawu. Nawa antu amuniyi tawuni akwiluka ijina deyi nineyi wayiluka majinawu.

Twavwalikili anyana 7 nawa nadizili njila jajivulu mwakudimina hinadiña kansi

Antu amavulu mutawuni yaLiberty adiña andimi nawa avulileña kudima kabaka. Chinavwalikili, atata adiña nakuzatila hafamu yamuntu wumu. Nadizili kwendesha tilakita hinadiña kampululu nawa nelukili chakudima munjila jashiyashana.

Atata adiña akula dehi. Navwalikili henohu adi nayaaka 56; nawa amama adiña nayaaka 35. Hela chochu, atata adiña anyanya mujimba, akola kumujimba, adikita nawa atudizishili wejima wetu kuzata nyidimu. Hiyadiña namali amavuluku, ilaña twadiña nahakukama, atulandilileña yakuvwala, atukeñeleleña yakuda nawa atwakameneneña. Afwili nayaaka 93. Amama afwili nayaaka 86. Wejima wawu amukalakeleleña Yehova wanyi. Mwanyikami wumu hohu weyala diyi wekala eluda nawa nawuzati kufuma tuhu mpinji yatachikili ntanjikilu yawueluda muyaaka yamuma 1970.

HINADIÑA KANSI

Amama adiña nakuya kuchechi nankashi. Atusendeleña haMulungu kuchechi yaBaptist. Hinadiña nayaaka 12, twadizili nawu Nzambi wekala musatu. Nayihwili amama nami: “Hanu Yesu nateli kwikala ñahi Mwana niTata hampinji yoyimu?” Inakwanuka anlejeli nawu: “Tata, iyi nsañu yakuhayamisha. Kwosi watela kuyilukaku.” Mwalala iyi nsañu yanhayamishili. Hela chochu, hinadiña nayaaka 14, ampapatishili mukaloña, anjimikili kasatu chatalisha mukwila nawu Nzambi wekala musatu!

1952—Hinadiña nayaaka 17, henohu kanda niñili muwushidika

Hampinji yinadiña kushikola, nadiña nebwambu dami wadiña nakuhema yisela yakudeta jinkonyi nawa wankanjikijili kudiñija muniyi yisela. Dichi natachikili kudiza nawa neñilili mukilabu yakudeta jinkonyi yatenañawu nawu Golden Gloves. Nadiña nakola wanyi, hanyima yakuhemaku chantesha, nalekeli. Kuhiñahu, neñilili wushidika mu U.S. nawa antemesheli kuGermany. Hinadiña kuna, akulumpi jami antemesheli kuNoncommissioned Officers Academy, muloña ammweneña nawu nikweti yilwilu yawunlomboli. Akeñeleña nawu nitwalekihu kuzata wushidika. Nakeñeleña wanyi kwikala mushidika, chinamanishili yaaka yiyedi yanlejeliwu, añitejeli kuleka wushidika mu 1956. Hashimbwili wanyi, neñilili wushidika wambukaku chikupu.

1954-1956—Nazatili yaaka yiyedi muwushidika, mu U.S.

CHAHIMPILI CHIHANDILU CHAMI

Haniyi mpinji, natachikili kudimona nami nidi iyala chikupu. Yuma yinamweneña mumafilimu nimwiluña mutwashakamineña yanluwañesheli chikupu, yanletesheli kutachika kudimona nami dichatela kwikala iyala. Natoñojokeleña nami, antu atañishaña ashikilamu wanyi. Ilaña natachikili kudiza yuma yahimpili chihandilu chami. Ifuku dimu, nadiña nakwendesha motoka yami mutawuni, ambanda ayedi ambayibishili. Nayilukili, adiña amashaku jami, anyiki jeshaku wasumbwili muhelami wamukulumpi. Awa atwansi awambanda adiña aYinsahu jaYehova. Natambwileña magazini yaKaposhi Kakutalila nimaAwake! anyikeleñawu, ilaña Kaposhi Kakutalila kankalilileña kukitiyishisha. Hela chochu, haniyi mpinji antambikili kwinza kuKudiza kwaMukanda haChipompelu, kupompa kwanyanya kwakudiza Bayibolu kwahanjekeleleñawu mumatala. Nayilejeli nami nukutoñojokahu. Atumbili yimwemweta nakuñila nawu, “shimunenu neyi mwakenza.” Nayilejeli nami, “Nakenza.”

Naditoñesheli nami chiña nayileja wanyi nami nakenza, ilaña nadiña nayishiika dehi. Dichi nayili. Atwansi antiyishili kuwaha nankashi. Nahayamini chikupu yuma yelukiliwu muBayibolu! Dichi nakeñeleña kudizilahu jajivulu. Netejeli kundizisha Bayibolu. Hakusambila nadizili nami ijina daNzambi Wabadika ñovu diyi Yehova. Henohu kanda, chinayihwili amama hadi aYinsahu jaYehova, añakwili nawu, “Oo, adifukulaña kudi kashinakaji atenañawu nawu Yehova.” Ilaña kufuma hayina mpinji mesu ami atachikili kumona!

Napamini swayi kuspiritu muloña nelukili nami nawani chalala. Chimwahitili tukweji 9 kufuma hinayili kukuna kupompa katachi napapatisheweli muMarch, 1957. Nahimpili yilwilu yami. Neyi nitoñojoka hayilwilu yami yakudimona nawu nidi iyala chikupu, natiyaña kuwaha chinadizili yuma yatañishaña Bayibolu hadi muntu watela kwikala iyala chikupu. Yesu wadiña wawanina. Wadiña nañovu nawa wakola kumujimba, dichi kwosi wadi kwesekana nindi. Hela chochu, hadiñijili mujamadombuku, ilaña “amukabishili,” neyi chashimwineñahu dehi. (Isa. 53:2, 7) Nadizili nami muntu wamulondelaña Yesu “watela kwikala wamwovu kudi antu ejima.”—2 Tim. 2:24.

Natachikili wupayiniya chaaka chalondelelihu, mu 1958. Ilaña haleheli wanyi, nalekeli wupayiniya hakapinji kantesha. Muloñadi? Nafuukwilihu kusumbula Gloria, wumu hakachi kanana ambanda antambikili kuya kukudiza kwamukanda. Naditoñeshaña wanyi munafuukwili. Gloria wadiña nakumwekana lubanji nawa wuchidi kumwekana lubanji. Namumonaña neyi wabadika ilola daDiyamondi nawa nelili chiwahi kumusumbula! Lekenu yadilumbululi yomweni:

“Twavwalika anyana 17. Amama adiña aChinsahu. Afwili hinadiña nayaaka 14. Diyi mpinji yatachikiliwu atata kudiza chalala. Chelili amama ajimbali, atata atiyañeni namukulumpi washikola. Ayaya awambanda adiña mushikola yahewulu nawa atata atulejeli nawu tudambwili mafuku akuya kushikola. Twelileña ifuku dimu wumu yaya kushikola mukwawu yashala nakuhemba anyiki jetu nawa twaloñesheleleña chisaka yakuda yamelela neyi atata anafumi kumudimu. Mukulumpi washikola wetejeli kushika nimpinji yamanishiliwu ayaya shikola. Yisaka yiyedi yawaYinsahu yadizileña nanetu nawa etu 11 twekalili aYinsahu jaYehova. Natiyileña kuwaha kuzata mudimu wakushimwina, hela chakwila natiyileña nsonyi. Sam nankwashi kuleka kutiya nsonyi hadi yaaka yinnashakami nindi.”

Twadisumbwili naGloria muFebruary, 1959. Twazatilili hamu wupayiniya. Mu July muchochina chaaka, twasonekesheli kuya nakuzatila kuBeteli, muloña twakeñesheli nankashi kuya nakuzatila hakasanji keneni mukaayi. Manakwetu Simon Kraker watwihujoleli. Watulejeli nindi hayina mpinji haBeteli atambikileña wanyi antu adisumbula. Mpwila yetu yakuzatila haBeteli yatwalekelihu, hela chakwila hashimbwili!

Twasonekeli mukanda kukasanji keneni kamukaayi netu atutemeshi kwiluña kudi kukankila kweneni. Atulejeli hohu iluña dimu: Pine Bluff, Arkansas. Hayina mpinji, muPine Bluff mwadiña hohu yipompelu yiyedi—chimu chawazungu chikwawu chawantu “atooka chantesha” hela eyila. Atushili muchipompelu chawantu “atooka chantesha,” chadiña nawakwakushimwina 14.

TWOMIKILI CHAAMBU CHEKOWA

Hadaha munakutoñojoka nenu muloñadi chetejeleleñawu chaambu chekowa muyipompelu yawaYinsahu jaYehova? Ñakwilu yidi yakwila nawu, mwakwilila mwadiña mwosi. Kwadiña nshimbi yakaanishileña antu amakowa ambuuka kudibomba nawa neyi mudibomba adiña nakwetana. Mumaluña amavulu, amanakwetu achinineña kudibomba hakudifukula muloña wakwila nawu Itala dawu daWanta akudihumuna. Iyi yuma yadiña nakumwekana. Neyi aYinsahu eyila anakushimwina kwitala nikwitala mwiluña mwashakamaña azungu, ayikwatileña hadaha nikuyeta. Dichi hakwila nawu tuzati mudimu wakushimwina, twovwahilileña nshimbi nawa twakuhweleleli netu yuma yikahimpa kumbidi.

Twamweneña kukala mumudimu wakushimwina. Hampinji yitwashimwinineña mwiluña dawantu eyila, mpinji yikwawu twakonkwesheleña kumatala awazungu chakubula kwiluka. Twatoñojokeleña swayi-swayi chakwila, kuhanjeka nsañu yamuNsona hela kudanakena dinu hitukuya. Dichadiña yuma hayina mpinji nikumaluña amakwawu.

Hela chochu, twateleleli kuzata nañovu kumujimba hakwila tutwalekihu kuzata wupayiniya. Kunyidimu yayivulu adiña nakufolesha madola asatu hefuku. Gloria wazatileña mudimu wakuwahisha kumatala awantu. Añitejeli kumukwashaku kulonda yamanishi swayi. Atwinkeli yakuda yahachayili—twadiili naGloria henohu kanda tuyi. Mulungu nimulungu, Gloria wachisilileña chisaka chimu yakuvwala. Nawahishileña halubanza, kukosa jinjanina nikuzataku nyidimu yikwawu. Kwitala damuzungu wumu, twawahishili njanina, Gloria wazatilili mukachi ami hanji. Twazatili ifuku dejima, dichi atwinkeli yakuda hachayili. Gloria wadiilili mwitala ilaña wadiilili hamu nanichi chisaka wanyi, ami nadiilili hanji mwiluña dakusha nyotoka. Nakaameneni wanyi. Yadiña yakuda yayiwahi. Ichi chisaka chadiña chachiwahi, ilaña nshimbi diyayikañesheleña. Inakwanuka mpinji yimu yitwemeni hiyaloñelañawu manji munyotoka. Hanyima yakusha manji mumotoka yetu, namulombeli walandishileña nami Gloria yazatishiku musalanyi. Wantalili hohu nadisu datama nakuhosha nindi, “Kwakukiya.”

MPINJI YATUMWEKESHELELIWU LUWI

Kwambukaku, twadiña nakudiluñisha nawamanakwetu nawa twakeñeli chikupu mudimu wetu wakushimwina! Chitwashikili hohu muPine Bluff, twashikeneni kwitala damanakwetu wadiña nkoñi wachipompelu hayina mpinji. Mwini kwindi wadiña Chinsahu wanyi, dichi Gloria watachikili kudiza nindi Bayibolu. Ami natachikili kudiza namwanawu wamumbanda ninfumwindi. Mama yawantu nimwanawu wamumbanda afuukwilihu kumukalakela Yehova nawa apapatisheweli.

Twadiña nawamabwambu muchipompelu chawazungu. Atutambikileña kuya nakuda nawu, ilaña chiña neyi kuneyili. Izanvu dateneneñawu nawu Ku Klux Klan (KKK), dadiña nakuleta chaambu chekowa nimadombu, nawa dahitañeneñamu. Inakwanuka namweni iyala washakamini kumbidi yetala hefuku daHalloween nazañalali nawa navwali yakuvwala yadifwana nayavwalileña aKKK. Hela chochu, yuma yamuchidiwu hiyakañesheleña amanakwetu kumwekesha chisambuku. Mpinji yimu, twadiña tudana mali akuya nachu kukupompa nawa manakwetu wetejeli kulanda motoka yetu, Ford yamu 1950 kulonda tuwani mali. Chimwahitili kakweji kamu, ifuku dimu hitwafumineña nakushimwina kwitala nikwitala nikudizisha atudizi aBayibolu twazeyeli. Chitwashikili hetala twahayamini. Twawanini motoka yetu yakwimika kumbidi yetala. Hegilasi dakumbidi hadiña kachipapilu hasonekeli nawu: “Nayifuntishili motoka yenu, hichawaana chinnayinki. Yami manakwenu.”

Kudi mpinji yikwawu yinanukaña yatumwekesheleliwu luwi. Mu 1962, antambikili kuya kuShikola yaMudimu waWanta kuSouth Lansing, muNew York. Yadiña yakakweji kamu, adizishileña antu alombweleña yipompelu, ñinza ninkambi. Hela chochu, hampinji yantambikiliwu nadiña nakuzata wanyi dichi nadiña namali wanyi. Kudi kampani yamatelefoni yañihujoleli muPine Bluff kulonda niñili mudimu. Neyi neñilili mudimu, chiña yami muntu wiyila watachi kwiñila kuyina kampani. Nkumininaku anlejeli nawu nukwiñila. Nukwila ñahi? Nadiña wanyi namali akuya nachu kuNew York. Natoñojokeli nami niñili mudimu nawa nibuli kuya kushikola. Nawa nakeñeleña kusoneka mukanda kukasanji wakuyileja nami nukwinza wanyi. Ilaña kudi chuma chamwekeni chinikabula kujimbala.

Muhela wamuchipompelu chetu wukweti nfumwindi wabulaña kupompa, wadondomweneni hachiisu nantetemena nawa wanyinkeli envelopu. Mwadiña mali. Yena nianyanindi ayileña ntentemena yejima mumaha awanda, afumishileña matahu ameneneña munyihaña, hakwila ekali namali amavulu kulonda akanyinki nakayi nachu kuNew York. Wahosheli nindi, “Yenu kushikola, mukadizi yuma yayivulu nawa mwakatudizishi neyi munafunti!” Nkumininaku, nehwili kukampani yamatelefoni nami nakatachiki kuzata neyi munahiti dehi nyilunga yitanu. Ahosheli nawu, “Inehi!” Hela chochu, nadineñeli wanyi. Nadiña nafuukulahu dehi. Natiyaña kuwaha chinabulili kwiñila wuna mudimu.

Gloria wanukaña mpinji yitwashakamineña muPine Bluff nindi: “Nakeñeli chikupu idi iluña! Nadiña nawatudizi aBayibolu 15 nakushika ku 20. Dichi twayileña nakuzatila kumatala awantu nantetemena nawa namwaana twayileña nakudizisha atudizi aBayibolu, mpinji yikwawu twakombokeleña kuma 23:00. Mudimu wakushimwina watuzañalesheleña! Nakeñeleña kufumaku wanyi. Kuhosha hohu walala nakeñeleña wanyi kuleka mudimu wami nakwiñila mudimu wakwenda, ilaña Yehova wakeñeleña nindi tuzati mudimu wacheñi.” Nawa dichamwekeni.

MPINJI YITWADIÑA MUMUDIMU WAKWENDA

Hampinji yitwashimwinineña muPine Bluff, twasonekesheli wupayiniya wadimena. Twakuhweleli chikupu muloña nkoñi wankambi wakeñeleña nindi tukwashiku chipompelu chamu Texas nawa wakeñeleña nindi tukayi kuna nakwikala apayiniya adimena. Twafwilileña chikupu kuzata iwu mudimu. Twelili hembelele-e, nakukuhwelela netu tukutambwila ñakwilu kuSociety, ilaña twawanineña muyikasha yanyikanda mwosi. Nkumininaku, mukanda wenjili, atulejeli kuya nakuzata mudimu wakwenda! Mwadiña muJanuary, 1965. Atutondeli wunkoñi wañinza hamu naManakwetu Leon Weaver, chayinu mpinji hinloñeshi wamuKomiti yaMutayi muUnited States.

Natiyileña woma kwikala nkoñi wañinza. Chinazatiliku kwakwihi nachaaka, nkoñi wankambi, James A. Thompson, Jr., wanhitulwishilimu neyi nashikilimu kuzata. Wanlejeli yuma yantesha yinatela kuzatilahu, yuma yatela kwilayi nkoñi wañinza washikahu. Chinazatili wunkoñi wañinza kapinji kantesha hohu, namweni nami welili chiwahi kunfumba. Chiyantondeli wunkoñi, nkoñi wankambi watachi kuzata nindi wadiña Manakwetu Thompson. Nadizilili yuma yayivulu kudi manakwetu washinshika.

Nichidi kuzatisha wukwashu wunatambwilili kudi amanakwetu apama kuspiritu.

Hayina mpinji, ankoñi añinza ayidizishileña nankashi wanyi. Nazatili nankoñi wañinza hadi mulungu wumu muchipompelu nakumushinshika chinakuzatayi. Mulungu walondelelihu, niyena wantalileña chinazatilileña chipompelu chikwawu. Wanlejeli njila jimu niyuma yinatela kwila. Kufumahu twatachikili kuzata nkawetu. Inakwanuka namwihwili Gloria nami, “Tukutwesha nkawetu?” Mukuhita kwampinji, nadizili chikuma chalema. Mpinji yejima kwekala amanakwetu amawahi anateli kukukwasha—neyi witeja neyi akukwashi. Nichidi kuzatisha wukwashu wankwashiliwu amanakwetu adi neyi J. R. Brown, nimanakwetu wadiña nkoñi wañinza Fred Rusk wadiña muchisaka chaBeteli.

Chaambu chekowa chaswejeli nankashi munana mafuku. Mpinji yimu, aKKK adiña nakuhita mutawuni yitwahempwileña muTennessee. Inakwanuka mpinji yikwawu izanvu dejima dakushimwina dimaneña harestilanti. Nayili kumusalanyi nawa namweni iyala wataluka nawa wadisoneka-soneka hamujimba, wanyamukili nakunlondela. Ilaña manakwetu muzungu wadiña wataluka chikupu kumbadikami ninona iyala inachinineña, wenjili nakutuwana. Wehwili nindi, “Manakwetu Herd, yuma yidi ñahi?” Ona iyala wafuntili swayi-swayi chakubula nikuzatisha musalanyi. Yaaka yejimiyi, namoni nami chaambu chenzaña bayi neyi muloña wekowaku; ilaña muloña wanshidi, nshidi yaAdama diyaleteshaña. Nawa nadizi nami manakwetu himanakwetu hela wukweti ikowa dacheñi nawa watela kukufwila neyi chinatwesheki.

ICHI NEKALI NAMAHETA

Twazatili yaaka 12 mumudimu wakwenda nawa yaaka 21 twadiña mumudimu wawunkoñi wankambi. Yadiña yaaka yayiwahi yitwadiluñishili nawa twamweni yuma yatukolesheleña. Hela chochu, kukooleka kukwawu kwadiña munjila. Mu August 1997 chuma chitwafwilileña chamwekeni. Atutambikili kuya nakuzatila haBeteli muUnited States, henohu munahiti yaaka 38 kufuma hitwasonekesheli katachi. Kakweji kalondelelihu, twatachikili mudimu wetu wahaBeteli. Natoñojokeleña nami amanakwetu alombweleña haBeteli akeñeleña nawu nizatiku hohu kapinji kantesha, ilaña yuma dichiyadiña wanyi.

Gloria wadiña nakumwekana lubanji nawa wuchidi kumwekana lubanji

Natachikili kuzata kuDipatimenti yaMudimu. Yadiña njila yayiwahi yakudizilamu. Amanakwetu ekala kuniyi dipatimenti akulaña malwihu amavulu nawa akala afumaña kudi mazanvu awa eluda niankoñi añinza mwituña dejima. Nasakililaña nankashi chandizishileñawu amanakwetu munjila yayiwahi. Hela chochu, namonaña nami neyi antwala cheñi kuniyi dipatimenti, atela kundizisha cheñi.

Ami niGloria twakeña chihandilu chahaBeteli. Twahindukileña swayi nawa chumichi chatukwashaña chikupu haBeteli. Chimwahitili chaaka, nekalili nkwashi kuKometi yaMudimu Yezanvu Dalombolaña dawaYinsahu jaYehova. Mu 1999, antondeli kwikala membala waMwinzu Dalombolaña. Nadizi yuma yayivulu muniwu mudimu, ilaña chuma chalema chinnadizi chidi chakwila nawu Yesu Kristu diyi mutu wachipompelu chawakwaKristu bayi muntuku.

Kufuma mu 1999, natwalekihu kuzata Mwizanvu Dalombolaña.

Neyi nanuka chihandilu chami chakunyima, natiyaña neyi chatiyiliyi kaprofwetu Amosa. Yehova wamumweni ona kabiña wadizoza wadiña nakuzata nyidimu yamakasa, mukwakukunkula nyishikimi, yakuda yadileña atuzweñi. Nzambi wamutondeli Amosa kwikala kaprofwetu, mudimu walema wakuspritu. (Amosa 7:14, 15) Munjila yoyimu, Yehova wammweni, mwana kandimi kazweñi muLiberty, Indiana nawa nakunkiswila nkisu jajivulu jakukañanya nikuchinda! (Yish. 10:22) Kuhosha hohu walala chihandilu chami chakunyima chadiña chawuzweñi, ilaña nidi namaheta amavulu akuspiritu kubadika nichinakuhweleleli!