Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

“Izu daNzambi Yetu Saña Dakolela Haya Nyaka”

“Izu daNzambi Yetu Saña Dakolela Haya Nyaka”

“Matahu omaña, wuluya walepukaña, hakwila izu daNzambi yetu saña dakolela haya nyaka.”ISA. 40:8.

TUMINA: 116, 115

1, 2. (a) Chihandilu chetu chadikwikala ñahi chakadi Bayibolu? (b) Chumanyi chikutukwasha hakwila nawu tuheteli muBayibolu?

CHIHANDILU chadi kwikala ñahi chakadi Bayibolu? Twadi kudililaña yuma yejima yitunakeñi. Nawa twadi kwiluka wanyi yuma yayivulu hadi Nzambi, wumi nichihandilu chakumbidi. Cheñi hitwadi kwiluka yuma yelililiyi Yehova antu akunyimaku.

2 Twasakililaña, muloña tweluka yuma yejimiyi. Yehova watwinka Izu dindi Bayibolu. Nawa washiika nindi mazu indi akatwalekahu haya nyaaka. Kapostolu Petulu wazatishili mazu ekala haIsaya 40:8. Iyi vasi yatena wanyi Bayibolu yayeni, ilaña yatena mazu onenawu ekala muBayibolu. (Tañenu 1 Petulu 1:24, 25.) Hela chochu, Bayibolu yinateli kutukwasha sweje-e neyi tudi nayu mwidimi ditwahoshaña. Antu atañaña Izu daNzambi eluka chumichi. Antu akweti nyichima yayovu atwalekelihu kubalumuna maBayibolu nikuyihana kudi antu hadi yaaka yayivulu hela chakwila chadiña chapela wanyi. Elili kwesekeja nachakeñañayi Nzambi nindi “antu ejima ayamwini nawa nindi ekali nakwiluka kwalala kwakwiluka chalala.”—1 Tim. 2:3, 4.

3. Yumanyi yitukuhanjeka muchinu chibaaba? (Talenu mwevulu wakutachikilahu.)

3 Muchinu chibaaba, tukushinshika Izu daNzambi chidinatwalekihu hela chakwila (1) idimi dahimpikili, (2) nfulumendi yahimpili idimi dahosheleñawu antu amavulu, (3) kwadiña ikañesha dakubalumuna Bayibolu. Kuhanjeka haniyi nsañu kukutukwasha ñahi? Kukutukwasha kulemesha Izu daNzambi. Yikutukwasha cheñi kumukeña Nsoneki waBayibolu, watwinka kulonda yitukwasheña.—Mika 4:2; Rom. 15:4.

KUHIMPIKA KWEDIMI

4. (a) Madimi ahimpaña ñahi mukuhita kwayaaka? (b) Yumanyi yamwekeshaña nawu Nzambi yetu wudana chaambu chedimi, nawa chumichi chayitiyishaña ñahi?

4 Idimi dahimpaña mukuhita kwayaaka. Mazu ninhoshelu yahimpaña nakutachika kutalisha mwacheñi. Hadaha munateli kutoñojoka hamazu amakwawu anahimpi mwidimi dimwahoshaña. Madimi azatishiliwu hakusoneka Bayibolu chiHeberu naGiriki, niwena ahimpa. ChiHeberu nichiGiriki chinakuhoshawu makonu chinaambuki chikupu nachahoshelañawu kunyima hasonekeleñawu Bayibolu. Hakwila nawu antu ejima kubombelahu nianakuhosha chiHeberu hela chiGiriki atiyishishi Izu daNzambi, atela kutaña Bayibolu yabalumunawu. Antu amakwawu atoñojokaña nawu atela kudiza chiHeberu nichiGiriki chahosheleñawu kunyima hakwila nawu atañileña Bayibolu mwidimi muyayisonekeliwu. Hela chochu, chumichi hichinateli kuyikwashaku. * Twasakilaña muloña Bayibolu anayibalumuni yamukuma hela yachibalu kwakwihi namadimi 3,000. Mwamweni Yehova nakukeña “akwanyuza yejima, akwanyichidi yejima” adizi Izu dindi. (Tañenu Chimwekeshu 14:6) Komana chumichi kwila chiyikwasha kuswina kwakwihi naNzambi wakukeña nawa wabula chaambu nehi?—Yilw. 10:34.

5. Chumanyi chaletesheli Bayibolu yaKing James Version kuzatika nankashi?

5 Chineli madimi ahimpaña mukuhita kwampinji, dikwila nawu nimadimi mwabalumunawu Bayibolu ahimpa. Bayibolu yabalumwiniwu kunyima yatiyakeneña chiwahi yalekaña kutiyakana chiwahi. Talenu chakutalilahu chaBayibolu yabalumwiniwu muChizungu. Bayibolu yaKing James Version ayibalumwini katachi mu 1611. Diyi Bayibolu yaChizungu yadiña nakuzatishawu nankashi antu amavulu. * Bayibolu yaKing James yazatishili nankashi wanyi ijina daNzambi. Yazatishili ijina “daYehova” mumavasi antesha, nawa yazatishili izu dakwila nawu “MWANTA” munsona jamaneni mumavasi amakwawu muNyikanda yachiHeberu hatela kwikala ijina daNzambi dadeni. Chayipulintiliwu cheñi mukuhita kwampinji, yazatishili cheñi izu dakwila nawu “MWANTA” munsona jamaneni mumavasi amakwawu amuNsona jawakwaKristu jachiGriki. Ichi chinakumwekesha nawu King James Version yelukili ijina daNzambi hidatela kwikala munyikanda yaChitiyañenu Chachiha.

6. Muloñadi chitwasakililaña haBayibolu yaNew World Translation?

6 Hela chochu, mukuhita kwayaaka mazu azatishiliwu muBayibolu yaKing James Version alekeli kuzatika. MaBayibolu amakwawu niwena abalumwiniwu dehi kunyima, mazu azatishiliwu aleka kuzatika. Komana twazañalalaña wanyi hakwikala naBayibolu yikweti mazu itunakuzatisha makonu yaNew World Translation of the Holy Scriptures? Iyi Bayibolu ayibalumuna yamukuma hela yachibalu mumadimi akubadika ha 150, dichi antu amavulu makonu adi nayu. Mazu adimu, apela kutiya nawa anakukwasha Izu daNzambi kutushika hanyichima. (Mas. 119:97) Chuma chabadika, New World Translation yafuntisha ijina daNzambi hidatelela muNsona.

IDIMI DAZATISHAÑAWU ANTU EJIMA

7, 8. (a) Muloñadi aYudeya mavulu muyaaka nkulakaji yamuchisatu B.C.E chabulileñawu kutiya Nsona jachiHeberu? (b) Septuagint yachiGiriki hichumanyi?

7 Akwajipolitiki mpinji yikwawu ahimpaña muchidi kulonda antu ejima azatisheña idimi dimu. Ilaña Nzambi welañadi hampinji yamuchidiwu kulonda antu jindi atiyeña Izu dindi mwidimi datiyañawu? Chuma chamwekeni kunyima chikutukwasha kuwana ñakwilu. Nyikanda yakutachikila 39 yamuBayibolu ayisonekeli kudi aIsarela, hela aYudeya. Diwu antu ‘iyashililiwu mazu ajila, aNzambi.’ (Rom. 3:1, 2) Hela chochu, kushika muyaaka yamunkulakaji yamuchisatu B.C.E., aYudeya amavulu atiyileña wanyi chiHeberu. Muloñadi? Muloña Alesanderi Muneni watachikili kuyuula aGiriki hanyima yakuyishinda. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Chatachikiliyi kuyuula matuña amavulu, antu amavulu atachikili kuhosha chiGiriki, kubombelahu niaYudeya apalañenenimu. Chelili aYudeya amavulu atachiki kuhosha chiGiriki, atachikili kukañanya kutiyishisha Nsona yachiHeberu. Elilidi?

8 Kwakwihi nayaaka yamuma 250 B.C.E., nyikanda yatachi yitanu yamuBayibolu ayibalumwini kufuma muchiHeberu nakuyitwala muchiGiriki. Nsona yikwawu yachiHeberu ayimanishili kuyibalumuna muyaaka nkulakaji yamuchiyedi B.C.E. Chabombeliwu nyikanda yejima atachikili kuyitena nawu Septuagint yachiGiriki. Septuagint hikubalumuna kwatachi kwabalumwiniwu kufuma muNsona yachiHeberu.

9Septuagint yakwashili aYudeya ahosheleña chiGiriki niantu amakwawu kutiyishisha Nsona yamuchiHeberu. Atela atiyili kuwaha kutaña nikutiya Izu daNzambi mwidimi dahosheleñawu. Mukuhita kwampinji, yibalu yamuBayibolu atachikili kuyibalumuna mumadimi adiña nakuhoshawu hayina mpinji, adi neyi Syriac, Gothic, nichiLatin. Antu chiyatañileñawu Nyikanda Yajila mumadimi atiyileñawu, kudi yibalu yakeñeliwu nankashi, neyi chitwelaña ninetu makonu. (Tañenu Masamu 119:162-165.) Chakadi nikujina, Izu daNzambi saña dakolela hela chakwila madimi anahimpi.

IKAÑESHA DAKUBALUMUNA BAYIBOLU

10. Muloñadi antu amavulu chabuliliwu kwikala namaBayibolu mpinji yadiñaku John Wycliffe?

10 Mpinji yikwawu, akwakuyuula aneseki kukañesha kubalumuna Bayibolu mwidimi dahoshañawu antu amavulu. Hela chochu, antu akeña Bayibolu anashindi idi ikañesha. Chakutalilahu, shinshikenu John Wycliffe muntu wadizili hadi Nzambi wamuyaaka yamuma 1300. Wakuhweleleli chikupu nindi, antu ejima atela kutiyishisha Izu daNzambi. Ilaña haniyi mpinji, antu amuEngland hiyadiña namaBayiboluku. Abulilidi maBayibolu? Chayikalilileña antu kulanda maBayibolu muloña ayisonekeleña kumakasa nawa adiña alema wuseya. Kubombelahu, antu amavulu elukili wanyi kutaña. Hela chochu, elukili nsañu yikwawu muloña neyi anayi kuchechi atiyileña antu anakutaña Bayibolu. Ilaña hadaha atiyishishileña wanyi nsañu yatiyileñawu. Muloñadi? Muloña Bayibolu (yateneneñawu nawu Vulgate) yazatishileñawu muchechi yadiña mwidimi da Latin. Ilaña, idimi dachiLatin adiña nakudzatisha wanyi haniyi mpinji. Antu adikwiluka ñahi nsañu yamuBayibolu?—Yish 2:1-5.

John Wycliffe niantu amakwawu afwilileña antu ejima ekali Nezu daNzambi. Komana ninenu dichi mwafwilaña? (Talenu paragilafu 11)

11. Antu elili ñahi chatambwililiwu Bayibolu yaWycliffe?

11 Mu 1382, edishili Bayibolu yaChizungu yabalumwiniyi Wycliffe. Antu jaWycliffe atachikili kuzatisha Bayibolu yindi. Awa antu ayiteneneña nawu maLollard. Ayileña munyikala hamaseki mwahita ituña dejima daEngland nakutañisha antu muloña akeñeleña antu amavulu atiyi Izu daNzambi. Kakavulu maLollard ayitañilileña antu muBayibolu yaWycliffe nawa ayishilileña makopi akusoneka kumakasa. Mudimu wazatiliwu wakwashili antu kutiya Izu daNzambi.

12. Akulumpi jansakililu amwilidi Wycliffe nimudimu windi?

12 Akulumpi jachechi elili ñahi? Amuheleli Wycliffe, Bayibolu yindi niantu jindi. Akulumpi jansakililu ayikabishili maLollard nawa atachikili kukeñeña maBayibolu aWycliffe nawa ayocheleña. Nichafwiliyi amuteneneña nawu mukwakusekesha. Neyi chitweluka, kwila wubabesha muntu wafwa dehi nehi. Ilaña awa akulumpi jansakililu avumbwili mafwaha aWycliffe nakuyocha nawa wuti awumwañilili mukaloña Swift. Ilaña Chechi yakañenyi kukañesha antu akeñeleña kutaña Izu daNzambi nikudiluka. Hayaaka yayivulu yalondelelihu, antu amavulu muEurope nimumatuña amakwawu atachikili kubalumuna maBayibolu nikuyipulinta mumadimi atiyileñawu antu amavulu.

“YAMI NAKULEJAÑA MWAKUKUWAHISHA”

13. Chumanyi chitwatela kwiluka kutalisha kumudimu wakubalumuna, nawa chumichi chakoleshaña ñahi chikuhwelelu chetu?

13 AkaKristu makonu atela kwiluka nawu mudimu wakubalumuna Bayibolu yaSeptuagint, Bayibolu yaWycliffe, King James Version hela maBayibolu abalumunawu awonena wanyi. Hela chochu, neyi tutoñojoka chabalumwineñawu awa maBayibolu nimaBayibolu amakwawu, chikutukwasha kwiluka netu Izu dindi saña dakolela neyi chochahosheliyi Yehova. Komana chumichi hichayikwashaña kukuhwelela chikupu muyikaninu yaYehova nenu yikashikijewaku?—Yosh. 23:14.

14. Izu daNzambi datukwashaña ñahi kumukeña chikupu?

14 Kubombela hakukolesha chikuhwelelu chetu, kwiluka Bayibolu chiyinatwalekihu kukutukwasha kumukeña Yehova nankashi. * Muloñadi chatwinkeliyi Izu dindi? Nawa muloñadi chahosheleliyi nindi yikatwaleka kwikalaku? Muloña watukeña nawa nakukeña kutudizisha njila yinateli kutukwasha. (Tañenu Isaya 48:17, 18.) Dichi, twatela kumukeña Yehova chakufuma hamuchima nikovwahila nshimbi jindi neyi chochatukeñayi.—1 Yow. 4:19; 5:3.

15. Yumanyi yitwakahanjela muchibaaba chinalondelihu?

15 Chineli twakeña Izu daNzambi, twafwilaña kuhetela munsañu yekalamu. Tunateli kutiyishisha ñahi nsañu yitunakutaña hampinji yitunakudiza Bayibolu halwetu. Tunateli kukwasha ñahi antu itunawani mwiha kulemesha Bayibolu? Chumanyi chinateli kukwasha antu atañishaña kuchinañamu kuzatisha Bayibolu hakutañisha? Twakawana ñakwilu yanawa malwihu muchibaaba chinalondelihu.

^ para. 4 Talenu chibaaba chinakuhosha nawu “Bushe Mufwile Ukusambilila IciHebere ne CiGrikimuKaposhi Kakutalila kaCibemba kaNovember 1, 2009.

^ para. 5 Mazu amavulu ankinji ayizatishili muBayibolu yaKing James Veraion. Chakutalilahu nhoshelu yakwila nawu “wadinatili chamesu hamaseki,” “kwikowa dakumaji ami,”ninhoshelu yakwila nawu “ichilenu nyichima yenu.”—Kuch. 22:31; Job 19:20; Mas. 62:8.

^ para. 14 Talenu chikasha chakwila nawu “ Dimwenenu Enu Aweni.