Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yikuma Yamaneni Kufuma muKamina kaSolomoni

Yikuma Yamaneni Kufuma muKamina kaSolomoni

Izu daYehova Dadumi

Yikuma Yamaneni Kufuma muKamina kaSolomoni

“CHIDI lili mukachi kanyiña, dichi chadiyi nkeñi yami mukachi kawanyana awambanda.” “Neyi chiwudi mutondu wanyikabu yayiwahi mukachi kanyitondu yamumpata, dichi chadiyi wami nakeña mukachi kawanyana amayala.” ‘Yeniwu wudi nakutala hanzi neyi budidi, kuwaha neyi kakweji, kutooka neyi itañwa hinyi?’ (Kamina kaSolomoni 2:2, 3; 6:10) Wenawa mavasi aBayibolu amumukanda waKamina kaSolomoni okuwaha! Mukanda wejima wukweti nkumbu jalema chikupu nawa jajiwahi chakwila ajitenaña nawu kamina kakawahi nankashi.—Kamina kaSolomoni 1:1.

Awusonekeli kudi Mwanta Solomoni wamuIsarela yakunyaka, kukamwihi nayaaka 1020 B.C.E., hampinji yakutachika mbadi yakuyula kwindi kwayaaka 40, aka kamina kakweti nsañu yakukeña yakabiña wakansi nimumbanda wamumukala, kaShulami. Antu amakwawu atenawu muniyi nkumbu himama yakansi wamumbanda niamana kwindi, “anyana awambanda amuYerusalema [ambanda amuñanda],” ‘nianyana awambanda amuZiyona [ambanda amu Yerusalema].’ (Kamina kaSolomoni 1:5; 3:11) Chakala nankashi kudi ntañi yaBayibolu kwiluka anhoshi ejima asonekawu muKamina kaSolomoni, ilaña chaswayi kutoñojoka hayuma yahoshawu hela chinakuyilejawu.

Hamu neyi mbadi Yezu daNzambi, nsañu yekala muKamina kaSolomoni yalema nankashi hamuloña wayikuma yiyedi. (Aheberu 4:12) Chatachi, yatudizishaña chekala kukeña kwalala hakachi keyala namumbanda. Chamuchiyedi, kamina kenaka kalumbulula muchidi wakukeña wekala hakachi kaYesu Kristu nachipompelu chaweniKristu awahishewa.—2 Akorinda 11:2; Aefwesesa 5:25-31.

BAYI MWESEKA ‘KUSAÑUMUNA KUKEÑA MUDAMUKU’

(Kamina kaSolomoni 1:1–3:5)

“Ampwepujoli nakupwepujola kwakukanwa kindi; muloña kukeña kweyi kunabadiki vinyu.” (Kamina kaSolomoni 1:2) Mpanji yamuKamina kaSolomoni yatachika namazu akansi wamumbanda wamumukala wadizoza wunaletuwu mwitenti dawanta daSolomoni. Wenjilumu ñahi?

Wahosheli nindi, “Anyana kamama anzuwila dehi, anyinka dehi mudimu wakuhemba matempa anyivinyu.” Amana kwindi anamuzuwili muloña kabiña wakansi wakeñayi namutambiki kuya nakwenda nindi hefuku dadiwahi hampinji yanooña. Hakwila nawu amukañeshi kuya, anamwinki mudimu wakuhemba “anyana kanyumbu atamishaña matempa anyivinyu.” Iwu mudimu wunamuswiji kwakwihi nachilombu chaSolomoni. Kuwaha kwindi anakwimoni hampinji yinakunkumukiyi “mwitempa danyimu,” nawa anamuleti muchilombu.—Kamina kaSolomoni 1:6; 2:10-15; 6:11.

Chineli iwu kansi wamumbanda hakuhosha hampwila yindi yakukeña kumona nkeñi yindi kabiña, ambanda amuñanda hiyakumuleja nawu ‘yediki yalondeli mahaji awayimuna’ kulonda yamukeñi. Ilaña Solomoni hanamwiteji kuyaku. Hakumwekesha kalemesha hakuwaha kwindi, wamukanini “yibaba yawuru yakusha mota jasiliva.” Hela chochu, iwu kankaña hanatiyi kuwahaku. Kabiña wakansi hakwiñila muchipañu chaSolomoni, hakumuwana, hakubidika nindi: ‘Talaña! Eyi nkeñi yami wumuwahi, wumuwahi.’ Kansi wamumbanda hakusanyikisha ambanda amuñanda nindi: “Bayi mutonesha hela kuhindwisha kukeñaku chiña hanawahi.”—Kamina kaSolomoni 1:8-11, 15; 2:7; 3:5.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

Kamina kaSolomoni 1:2, 3—Muloñadi kwanuka mazu akukeña akabiña wakansi chaduwu neyi vinyu niijina dindi neyi manji? Neyi chochazañaleshaña vinyu muchima wamuntu nikuhuñunuka kwamanji hamutu kwawundishaña, chaanu chakukeña kwamukwenzi niijina dindi damukolesheleña nikumukundeja kansi wamumbanda. (Masamu 23:5; 104:15) EniKristu alala, sweje-e awahishewa, awanaña kukoleshewa hakutoñojoka hakukeña kwaYesu Kristu kwayimwekeshelayi.

Kamina kaSolomoni 1:5—Muloñadi kansi wamumbanda wamumukala chinafwanishiliyi mmwekenu yindi yiyila neyi “matenti amuKedari”? Mavuji ampembi akutuña mahina adiña nakuyizatisha munjila jajivulu. (Kuchinda 31:20) Chakutalilahu, “mahina amavuji ampembi” ayizatishileña hakutuña nachu ‘itenti dahatabanaka.’ (Kwidika 26:7) Neyi chochidi matenti awaBedouin nimakonu, matenti akuKedari chakubula kujinooka ayituñileña namavuji eyila ampembi.

Kamina kaSolomoni 1:15—Indi kabiña wakansi natwali mudihi hakuhosha nindi: “Mesu eyi adi neyi akatela”? Kabiña wakansi nakuhosha nindi mesu ankeñi yindi amwovu nawa amawahi mummwekenu, neyi chekala mesu akatela.

Kamina kaSolomoni 2:7; 3:5—Muloñadi ambanda amuñanda chinayisanyikishuwu ‘nawambaala nawakaji ankayi amumpata’? Ambala nawankayi ayilukila halubanji nihakuwaha kwawu. Muniyi njila, kansi wamumbanda kaShulami nakusanyikisha ambanda amuñanda nayuma yejima yakuzañalesha nawa yayiwahi kulonda kuyikañesha kusañumuna kukeña mudi yena.

Yuma Yitukudizilaku:

Kamina kaSolomoni 1:2; 2:6. Nhoshelu yakukeña yakubula kuhosha hajawuvumbi yatela kwikala yayiwahi hampinji yakudiluka kudi anakukeña kudisumbula. Hela chochu, anakukeña kudisumbula atela kwiluka nawu awa mazu amwekeshaña kukeña kwakweni bayi yililu yabula kushikilamu yinateli kulombola kukwila wuvumbuku.—Aŋalija 5:19.

Kamina kaSolomoni 1:6; 2:10-15. Amana kwa kaShulami hiyamwitejeli muhelawu kuya nankeñi yindi kwiluña dampidi kwaswamanikaku, bayi neyi himuloña wakwila nawu wadiña chivumbi hela nayitoñojoka yatamaku. Munjila yikwawu, azatishili njila yatela kumukiña kulonda kubula kudiñija mukukala kunatela kulombola mukweseka. Chuma chinateli kudizilaku anakukeña kudisumbula chidi chakwila nawu atela kutondolwela kwikala kwakankawawu.

Kamina kaSolomoni 2:1-3, 8, 9. Hela chakwila wadiña wamuwahi, kansi wamumbanda kaShulami mukudizoza wadimweneña neyi “wuluya wakusharoni [nkenu yawusekiseki].” Hamuloña wakuwaha kwindi nikashinshi kindi kudi Yehova, kabiña wakansi wamumweneña neyi “chadiyi lili mukachi kanyiña.” Indi yena anateli kumulumbulula nawudi? Hamuloña wakwila wadiña wamuwahi, kudi yena wafwanini “mbaala.” Watela cheñi wadiña mukakwakama Nzambi nawa wadihana nakashinshi kudi Yehova. Kankaña wahosheli nindi, “Neyi chiwudi mutondu wanyikabu yayiwahi [wasoñaña ninyikabu nikuleta wulelu] mukachi kanyitondu yamumpata, dichi chadiyi wami nakeña mukachi kawanyana amayala.” Komana chikuhwelelu nikudihana kudi Nzambi hiyililu yayiwahi yakutala mudi muntu yiwunakukeña kwiñila nindi mumaluwuku?

Kamina kaSolomoni 2:7; 3:5. Kansi wamumbanda wamumukala hatiyili ikoku dakumukeña Solomonuku. Wayisanyikishili cheñi ambanda amuñanda kubula kusañumuna kukeña kwindi kudi wudi wejima chiña kabiña wakansi hohu. Hichadiña chaswayi hela chachiwahi kumwekesha kukeña kwekala hakachi keyala namumbanda nawudi wejimaku. Mujiki wawiniKristu wunakukeña kwiñila mumaluwi watela kukeña hohu kambuña aYehova washinshika.—1 Akorinda 7:39.

‘MUNAKUBANJILADI MUDI KASHULAMI?’

(Kamina kaSolomoni 3:6–8:4)

Kudi chuma ‘chinakufuma mwisaña neyi yishimi yawishi.’ (Kamina kaSolomoni 3:6) Indi ambanda amuYerusalema anamonidi hampinji yanayuwu nakutalawu? Talenu, Solomoni niatulama twindi anakufunta mumusumba! Nawa mwanta nakwinza hamu nakansi wamumbanda kaShulami.

Kabiña wakansi namulondeli kansi wamumbanda nawa mukunyakashana nawani njila yatela kumumwenayi. Chinamulejiyi chikupu hakukeña kwamukeñayi, kansi wamumbanda hakumwekesha mpwila yindi yakukeña kufuma mumusumba, nindi: “Nukudiyila kwami kumpidi yamora, mpidi yalibona, nichikuwunda mwaana ninyevulu yinatemuki dehi.” Hakumutambika kabiña nindi “enzi mwitempa dindi, adyi nyikabu yindi yasweja kuwaha.” Hakwakula nindi: “Nenzi dehi mwitempa dami, eyi muhelami, eyi mwenga wami.” Ambanda amuYerusalema hiyakuyila nawu: ‘Enu mwadikeña dyenu! Nwenu nawa musheti namazu akukeña!’—Kamina kaSolomoni 4:6, 16; 5:1.

Hanyima yakushimuna chilota kudi ambanda amuñanda, kansi wamumbanda kaShulami hakuyileja nindi: “Nidi nayikatu yakukeña.” Hiyakumwihula nawu: “Weyi wakeña nabadikili akwawu akeñewa hadihi?” Hakuyakula nindi: “Wami nakeña wela nikutooka nikuchinana, hekumi damakombakaji yena diyi wabadikahu.” (Kamina kaSolomoni 5:2-10) Chelili Solomoni nasweji dehi kumulemesha, hakumwakula nakavumbi nindi: ‘Munakubanjiladi mudi kaShulami?’ (Kamina kaSolomoni 6:4-13) Chamweniyi nindi iyi diyi mpinji yatela kumwitejayi, mwanta hakumulundakesha mazu. Hela chochu, kankaña yeniwu saña akakelayi mbe-e nakukeña kwindi hadi kabiña wakansi. Nkumininaku Solomoni wamwitejeli kuya kumukala.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

Kamina kaSolomoni 4:1; 6:5—Muloñadi nsuki jakankaña chanajesekejeluwu ‘namukanka wawampembi’? Iku kwesekeja kunakumwekesha nawu nsuki jindi jadiña jakekema nawa jajiwahi neyi mavuji ampembi eyila.

Kamina kaSolomoni 4:11—Chumanyi chalema kutalisha kunyivumbu yakaShulami ‘yavwaña wuchi,’ nawa ‘mwishina dedimi dindi mwekala wuchi namayeli’? Mutu wawuchi wekala wawuwahi nankashi nawa wekala watowala kubadika wuchi wunatuluwu hatooka. Iku kwesekeja, hamu niyitoñojoka yakwila nawu wuchi nimayeli yadiña mwishina dedimi daniwu mumbanda, yamwekesheleña kuwaha kwamazu ahosheliyi kaShulami.

Kamina kaSolomoni 5:12—Kubalumunanyi kudi munawa mazu akwila nawu “mesu indi adi neyi tumbolu ekala kuyikumu yatuloña, akukosa dehi namayeli”? Iwu kankaña nakuhosha hakuwaha kwamesu ankeñi yindi. Hekwawu nakuhosha hamazu ankumbu nakufwanisha tuuntu twamesu twiliya twanyeñumuka mesu indi atooka natumbolu tutookoloka tunakudikosa mumayeli.

Kamina kaSolomoni 5:14, 15—Muloñadi makasa ninyendu yakabiña chinayilumbulwiluwu muniyi njila? Chinakumwekana neyi kankaña nakufwanisha nyinu yakabiña kutuzeya twawuru, nimazala indi adi neyi berili. Wafwanishili nyendu yindi ‘kuyishimi yamalola atooka’ muloña yakola nawa yayiwahi.

Kamina kaSolomoni 6:4,—‘Muloñadi mumbanda chinamufwanishiluwu naTiriza’? Iwu musumba waKenani awitambwili kudi Yoshuwa, nawa chiyahitili mpinji yaSolomoni wekalili musumba watachi weneni wakukabeta kaluwunda kanyitaña ikumi yawanta wawaIsarela. (Yoshuwa 12:7, 24; 1 Anyanta 16:5, 6, 8, 15) Mukanda wumu wahosha nawu, “Chamwekana neyi musumba weniwu watela wadiña wawuwahi nankashi, dichaletesheli kuwitena haniyi vasi.”

Kamina kaSolomoni 6:13—Indi “ñoma yakuhañanawu kuMahanayimi” hichumanyi? Awa mazu atela kuyitena cheñi nawu ‘ñoma yanakuhañanawu muyilombu yiyedi.’ Musumba wadiña nejina denidi wadiña kukabadi kamusela kaKaloña kaYodana kukamwihi nachinekineki chaYaboki. (Kutachika 32:2, 22; 2 Samweli 2:29) “Ñoma yakuhañanawu kuMahanayimi” yinateli kufwanañana nakuhañana kwadiñileña muwuna musumba hampinji yachawija.

Kamina kaSolomoni 7:4—Muloñadi Solomoni chanafwanishiliyi nshiñu yakansi wamumbanda kaShulami ‘nakaposhi kambiña yanzovu’? Kunyima, iwu kankaña watambwili iku kuhamekewa: “Nshiñu yeyi yindi neyi kaposhi kaDavidi.” (Kamina kaSolomoni 4:4) Kaposhi kekala kakalehi nawa kanyanya, nawa mbiña yanzovu yekala yalamba chiwahi. Solomoni natiyi kuwaha hakukeha nihakulamba kwanshiñu yakankaña.

Yuma Yitukudizilaku:

Kamina kaSolomoni 4:1-7. Kuhitila mukukana ikakeja daSolomoni, hela chakwila iwu kaShulami hadiña wamanininaku, wamwekesheli kwikala nayililu yayiwahi. Yililu yindi yayiwahi diyi yamuleñeleli kwikala wasweja lubanji. Dichatela kwikalawu ambanda awiniKristu.

Kamina kaSolomoni 4:12. Neyi itempa dadiwahi dinakolekuwu nekoli hela nambañu, dinateli kwitejewa hohu kwiñilila kuchinsu chakushinka, kansi wamumbanda kaShulami wamwekesheli kukeña kwindi kudi nfumwindi wakumbidi hohu. Ichi hichakutalilahu chachiwahi kudi ambanda niamayala awiniKristu ajiki.

‘MUZUZU WAYEHOVA’

(Kamina kaSolomoni 8:5-14)

Amana kwa kaShulami chanamumonuwu nafunti kumukala hiyakwihula nawu, ‘Indiwu mumbanda wunakufuma mwisaña iku nakundameni hadi windi wakeñayi hinyi?’ Kumafuku akunyima wumu hakachi kawu wahosheli nindi: “Neyi himpwembu, twakatuñilahu kakaposhi kasiliva. Neyi hichenzelu, twakamunyeñumwisha mapalanga anyisinda kwi-ndo.” Cheneli kukeña kwakaShulami anakwiyiñishi dehi nawa namwekeshi hatooka nawu wukweti kashinshi, hakuhosha nindi: ‘Ami nimpwembu, mayeli ami adi neyi tuposhi. Muniyi njila namwekani kumesu indi neyi muntu wunamoni dehi kuwunda.’—Kamina kaSolomoni 8:5, 9, 10.

Kukeña kwalala ‘himuzuzu waYehova.’ Muloñadi? Muloña kukeña kwamuchidiwu kwafuma kudi Yehova. Diyi watwinka wuswa wakumwekesha kukeña. Himuzuzu wukweti iyena dabulaña kujima. Kamina kaSolomoni kanalumbululi chiwahi nawu kukeña kwekala hakachi keyala namumbanda kunateli kwikala “nañovu [yabulaña kuhimpa] neyi kufwa.”—Kamina kaSolomoni 8:6.

Kamina kakawahi kaSolomoni kanatudizishi kwiluka wubwambu wakola wekala hadi Yesu Kristu niamwizaza dindi ‘dansumbuki’ wamwiwulu. (Chimwekeshu 21:2, 9) Kukeña kwaYesu hadi eniKristu awayishewa kwabadika kukeña kudi kwejima kwekala hakachi keyala namumbanda. Antu amwizaza dansumbuki ekala akola mukudihana kwawu. Yesu mukudikeñela wafwilili cheñi “anyikoku acheñi.” (Yowanu 10:16) Hela chochu, akwakudifukula alala ejima, atela kwimbujola chakutalilahu chakaShulami chakwikala nakukeña kwakubula kuhimpa nawa kwakudihana.

[Mwevulu wudi hefu 16, 17]

Indi Kamina kaSolomoni kanatudizishi yumanyi yitwatela kutala mudi muntu yitunakukeña kwiñila nindi mumaluwi?