Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Ambanda—Lemeshenu Anfumu Jenu Chikupu

Ambanda—Lemeshenu Anfumu Jenu Chikupu

Ambanda—Lemeshenu Anfumu Jenu Chikupu

‘Enu ambanda, ovwahilenu anfumu jenu.’—AEFWESESA 5:22.

1. Muloñadi kulemesha iyala kakavulu chikwakalilaña?

 MUMATUÑA amavulu neyi eyala namumbanda adisumbula, nsumbuki wasanyikaña, nakukana nindi wukamulemeshaña nfumwindi chikupu. Ilaña munjila munakuyihembelawu ambanda kudi anfumu jawu yinakuletesha kujinoka neyi kusanyika kweniku kwakala kuhemba hela nehi. Ilaña, maluwi adiña nantachikilu yayiwahi. Nzambi wanoneli lubavu lwaAdama, iyala watachi, nakuleñelaku mumbanda. Adama hakuzañajala nindi: “Iwu neli dehi ifwaha dami, neli dehi mujimba wami.”—Kutachika 2:19-23.

2. Munjilanyi munahimpikili mudimu niyililu yawambanda munsañu jamaluwi makonu?

2 Hela chakwila maluwi adiña nantachikilu yayiwahi, izanvu dateneneñawu nawu kukuulika kwawambanda—kweseka kwawambanda kwakufuma mumakasa awamayala—kwatachikili muyaaka yatachi yamuma 1960 kuUnited States. Hayina mpinji chipimu chawamayala 300 chabadikili hadi mumbanda wumu adiña nakushiya yisaka yawu. Kukukuma kwayaaka yamuma 1960, chipimu chahimpikili nakwikala amayala 100 namumbanda wumu. Makonu chinakumwekana neyi, ambanda anakutukana, anakusheta, kunwa makanya nikuluwa nankashi neyi chinakwilawu amayala. Hanu dinu ambanda adi namuzañalu? Inehi. Mumatuña amakwawu, kwakwihi nachikunku chawantu adisumbulaña anakukumina dakudiseña. Komana nzatilu yawambanda amakwawu yakuwahisha nshakaminu yawu yamumaluwi yinawahishuku yuma tahindi yinaleti kukala kweneni?—2 Timotewu 3:1-5.

3. Kukalanyi kweneni kunakuluwañesha maluwi?

3 Kukalanyi kweneni kudiku? Munjila yikwawu, hikukala kwatachikili dehi kufuma hampinji yamudimbiluwu Evu kudi kañelu mukwakudikaña, “kapela mukulu atenañawu nawu Diyabolu, diyi Satana.” (Chimwekeshu 12:9; 1 Timotewu 2:13, 14) Satana nadiwuli chuma chatañishaña Nzambi. Chakutalilahu, Diyabolu naleteshi maluwi amwekaneña neyi akañeshaña nawa akala. Nsañu yamakudi yatiyakeshañayi kuhitila muyikuzulemba yamukanu kaayi—munekaliyi nyuli—yaleteshaña nshimbi yaNzambi kumwekana neyi yamukunkulwayi nawa neyi yanyaka. (2 Akorinda 4:3, 4) Hela chochu, neyi tukushinshika chiwahi hayuma yahoshañayi Nzambi kutalisha hachifulu chamumbanda mumaluwi, tukumona kuwaha niIzu daNzambi chidatela kukwashana.

Kusoñamisha Anakusumbuka

4, 5. (a) Muloñadi mumbanda chatela kwikalilayi wasoñama hakutoñojoka hansañu yamaluwi? (b) Chumanyi chatela kwilayi mumbanda henohu kanda yafuukulihu kusumbuka?

4 Bayibolu yahanaña mazu akusoñamisha. Yashimunaña nawu mukanu kaayi kanakuyulewa naDiyabolu, ninana adi namaluwi amuzañalu akamona “yihuñu.” Hela chakwila maluwi ayiloñesheli kudi Nzambi, Bayibolu yasoñamishaña owu anakusumbuka. Nsoneki waBayibolu wumu wonenewa wahosheli hadi mumbanda wunafwishi iyala nawa wunakasunuki kusumbuka cheñi nindi: “Wukusweja kutiya kuwaha neyi wukushakama chochenochu.” Yesu niyena wahosheli hawujiki kudi ana ‘akuwiteja.’ Ilaña neyi muntu nakukeña kusumbula, watela kusumbula muntu ‘wamudi Mwanta,’ dikwila nawu mukwakudifukula kudi Nzambi wadihana nawa wapapatishewa.—1 Akorinda 7:28, 36-40; Matewu 19:10-12.

5 Kufumba kwaBayibolu kwakwila nawu: ‘Mumbanda wasumbuka neyala nakasiki kunshimbi jeyala’ dimuloña wunateli kutoñojokahu mumbanda nankashi kutalisha hamuntu wunakusumbukayi nindi. Chiña hohu neyi iyala nafwi hela neli wuvumbi nawa adisumbula adiseña hamuloña wayumiyi ‘dihakufumayi kunshimbi jindi.’ (Aroma 7:2, 3) Kukeña muntu hakumumona katachi kwabakulaña muchima, ilaña bayi neyi dihashindamena chikupu maluwi amuzañaluku. Dichi, mumbanda mujiki watela kudihula nindi, ‘Komana nadiloñeshi kwiñila muchitiyañenu chakwikala munshimbi janiwu iyala?’ Henohu kanda wiñili mumaluwi diyi mpinji yakudihula ilu lwihu, bayi neyi wasumbuka dehuku.

6. Chumanyi chinateli kufuukulawu ambanda amavulu makonu, nawa muloñadi chikunekalili kwalema nankashi?

6 Mumaluña amavulu makonu, mumbanda watela kwiteja hela kukaana neyi kudi wunamukeñi kumusumbula. Ilaña, hakwila nawu mumbanda yafuukulihu chiwahi chinateli kumukalila nankashi, chineli mpwila yindi yawubwambu nikukeña maluwi yinateli kusweja nankashi. Nsoneki wumu wahosheli nindi: “Chitwasweja kukeña kwila chuma—chili kusumbula hela kukandama mpidi—dihu tukutoñojoka netu yuma yejima yidi hohu chiwahi nakusha maana kunsañu yinakutuleja yuma yitunakukeña kutiya hohu.” Mukwakukandama mpidi chafuukulayi chakadi kutoñojokahu chiwahi chikuletesha kujimbesha wumi windi; kufuukula chatama hadi muntu wakudisumbula nindi nikwena kunateli kwikala kwafwana nankashi.

7. Kufumbanyi kwakuwahi kuyanaloñeshi hakukeña mukwenu wamumaluwi?

7 Mumbanda watela kutoñojokahu chikupu hayuma yekala mukwikala munshimbi jeyala wunakukeña kumusumbula. Yaaka yamunyima, chañadima wakuIndia wetejeli chikupu nindi: “Anvwali jetu akula dehi nawa adi namaana nankashi, hiyayidimbaña swayi neyi chatudimbañawu etuku. . . . Ami nateli kuluwañesha mukapinji kantesha hohu.” Kukwasha kwatukwashañawu anvwali jetu niamakwawu kwalema nankashi. Mukwakufumba wamaana wumu hadi yaaka yayivulu walejeleña atwansi kudiluka nawanvwali jamuntu wakekala mwinikwawu kumbidi nikushinshika chiwahi chahoshañayi nawanvwali niantaña jindi.

Yesu Chamwekesheliyi Kwovwahila

8, 9. (a) Indi kwovwahila kudi Nzambi Yesu wakwimweni ñahi? (b) Nkiswinyi yinateli kufuma mukwovwahila?

8 Hela chakwila kwovwahila kwakala, ambanda atela kukwimona nawu kwalema, neyi cheliliyi Yesu. Hela chakwila kwovwahila Nzambi kwabombelelumu yihuñu, kushilahu nikufwila hamutondu wakuyandishilahu, Yesu wekalili namuzañalu hamuloña wakumwovwahila Nzambi. (Luka 22:41-44; Aheberu 5:7, 8; 12:3) Ambanda atela kushindamena hadi Yesu neyi chakutalilahu chawu, muloña Bayibolu yahoshaña nawu: “Mutu wamumbanda diyi iyala; mutu waKristu diyi Nzambi.” (1 Akorinda 11:3) Hela chochu, ambanda hiyatela kwovwahila hohu amayala chiña neyi asumbukaku.

9 Bayibolu yalumbululaña nawu ambanda, chili asumbuka hela ansanda, atela kwovwahila wumutu wawamayala ashikahu lwakuspiritu owu alombolaña muchipompelu chawiniKristu. (1 Timotewu 2:12, 13; Aheberu 13:17) Neyi ambanda alondela nshimbi jaNzambi hakwila mwenimu, akwimika chakutalilahu kudi añelu muntanjikilu yakuloñesha kwaNzambi. (1 Akorinda 11:8-10) Cheñi nawa, akulumpi awambanda asumbuka, kuhitila muchakutalilahu chawu chachiwahi nikuhana maana amawahi, alejaña atwansi awambanda asumbuka ‘kwovwahila anfumu jawu aweni.’—Titusa 2:3-5.

10. Indi Yesu wemikili ñahi chakutalilahu hakumwekesha kwovwahila?

10 Yesu welukili kulema kwakwovwahila kwashikila. Mpinji yimu, wamulejeli kapostolu Petulu kusonkela nyisoku yawejima wawu kunfulumendi jawuntu, chakwila yamwinka niPetulu mali akusonka nachu. Nkumininaku, Petulu wasonekeli nindi: “Ovwahilenu mawanta ejima akubuzawu antu, hansañu yaMwanta.” (1 Petulu 2:13; Matewu 17:24-27) Kuhosha hachakutalilahu chabadika chakwovwahila kwaYesu, twatañaña nawu: “Wadibalumwini kwikala wakadi kulema, hakwikala mwekalila nduñu, hakwikala chaduwu antu. Chamumwenuwu himuntu, hakudizoza, hakwovwahilaña ho-o, ndo nikukufwa.”—Afwilipi 2:5-8.

11. Muloñadi Petulu chayikolesheleliyi ambanda kwovwahila nikudi anfumu jawu abula kwitiya?

11 Hampinji yakolesheleñayi eniKristu kwovwahila nikudi akwakuyula chatama, awukatu akanu kaayi, Petulu walumbulwili nindi: “Dichi chayitambikililuwu, muloña Kristu niyena wayimweneni yihuñu, wayishiyilili chuma chakutalilahu, kulonda mwendi mumahaji indi.” (1 Petulu 2:21) Hanyima yakushimuna chaswejeliyi Yesu kuyanda nichomikiliyi mukudizoza, Petulu wayikolesheli ambanda akweti amayala abula kwitiya nindi: ‘Mwomumu ninenu ambanda, shakamenu nakwovwahila anfumu jenwenu aweni; kulonda, hela amu anabuli kwovwahila mazu akayikoki chakadi mazu, nanochu chakushakamawu añodi jawu; chakumonawu chimukushakama nakalemesha kakeni, chakubula kubajama.’—1 Petulu 3:1, 2.

12. Nkiswinyi yatambwililiyi Yesu hamuloña wakwovwahila kwindi?

12 Hela chakwila anakusekesha nikukuhoshola kwovwahila anateli kukwimona neyi hikuzeya kwakweni. Ilaña Yesu hakwimweni muniyi njilaku. Petulu wasonekeli nindi: “Yena chamutukiluwu, hafuntishili cheñi matukaku; chamweniyi yihuñu hazuwiluku.” (1 Petulu 2:23) Antu amumweneña Yesu nakuyanda etiyili, kafwampi kwasheleli tuhu chanti nakwitiya chikupu, kushilahu nikapondu wadikuminiyi nindi hamutondu nimukulumpi wamashidika watalileña mudimu wakujahana. (Matewu 27:38-44, 54; Maku 15:39; Luka 23:39-43) Munjila yoyimu, Petulu wachimwekesheli nindi amayala abula kwitiya—ninana adi nawukatu—akekala eniKristu hanyima yakumona yililu yakwovwahila mudi añodi jawu. Makonu tunakumona yumiyi yinakumwekana.

Ambanda Chiyanateli Kuheta Wuselewa

13, 14. Indi kwovwahila kudi amayala abula kwitiya kunekali ñahi chuma chakuhetesha?

13 Ambanda anekali akwakwitiya anashindi anfumu jawu nayililu yawu yidi neyi yaKristu. Hakupompa kwankambi kwawaYinsahu jaYehova kwakatataka, iyala wumu wahosheli hadi iñodindi nindi: “Natoñojoki nadiña wawukatu munjila munahembeleleña iñodami. Ilaña yena wadiña nakunlemesha hama. Kwosi ifuku nidimu dansawiliyi. Hesekeli kunkanjikija nindi nitiyi mwetiyayuku. Wadiña nakuñakamena munjila yayiwahi. Henohu kanda yayi kukupompa kweneni, wazatilili chadimu nyidimu yahetala nikunloñeshela yakudya. Yililu yindi yatachikili kusañumuna mpwila yami yakukeña kudiza Bayibolu. Chinafumimu, nekali Chinsahu!” Mwamweni, ‘amukokeli chakadi izu’ kuhitila muyililu yañodindi.

14 Neyi chakonkomweneniyi Petulu, bayi neyi yuma yahoshañayi mumbanda diyaswejaña kusoña nyikabu yayiwahuku ilaña yuma yakoñañayi. Chumichi anachimwekeshi kudi mumbanda wumu wadizili chalala chaBayibolu nawa wadiña wakola kuwanika kukupompa kwawiniKristu. Nfumwindi wahosheli nezu dankalu nindi: “Agnes, neyi wukwidikila kunochu chinsu, bayi wufunta cheñi kunuku!” Mumbanda yeniwu hedikilili ‘kuchina chisuku’ ilaña, wedikilili kuchisu chikwawu. Hawufuku wukwawu wakupompa, wamuchinishili nindi: “Chiwukufunta, wukuwanahu wanyi.” Mwamweni, wamuwenihu wanyi—wafuminihu hadi mafuku asatu. Chafuntiliyi, wamwihwili mumesu awunda nindi: “Niyinki yakudya?” Agnes hasenukili hela chantesha mukwakama kwindi kwamwakamayi Yehovaku. Mukuhita kwampinji, nfumwindi wetejeli kudiza kwaBayibolu, nawa waheni wumi windi kudi Nzambi, nkumininaku wakalakeli neyi nkoñi wukweti nyidimu yayivulu.

15. ‘Kudiwahishanyi’ kuyanayitejiwu ambanda awiniKristu?

15 Kapostolu Petulu wahosheli hachuma chimu chamwekesheluwu ambanda anashimuniwu hewulu, dikwila nawu, ‘kudiwahisha,’ bayi neyi kuhitila mukwakamena nankashi ‘kukuyindayinda nsuki,’ hela “nakuvwalavwala mahinaku.” Ilaña Petulu nindi: ‘Chiña [kudiwahisha kwenu] kwikali mumuchima wamuntu wamukachi, naspiritu yayovu yawunda yabulaña kutoka, dichi chalema nankashi kumesu aNzambi.’ Iyi spiritu yamwekenaña muntiyakenu yezu niyililu yayiwahi bayi kuditadikishaña hela kukanjikijaku. Dichi mumbanda wawiniKristu watela kumwekeshaña kalemesha kakeni kudi nfumwindi.—1 Petulu 3:3, 4.

Yakutalilahu yaKudizilaku

16. Munjilanyi munekaliliyi Sara chakutalilahu chachiwahi kudi ambanda awiniKristu?

16 Petulu wasonekeli nindi: “Dimu mwadiwahishililuwu nawa ambanda ajila ahamwaka, amukuhweleleli Nzambi, ovwahililili anfumu jawu aweni.” (1 Petulu 3:5) Ambanda amuchidiwu elukili nawu kumuzañalesha Yehova kuhitila mukutiyilila kufumba kwindi nkumininaku kukaleta muzañalu muchisaka niwuloku wawumi wahaya nyaka. Petulu wateneni Sara walubanji, iñoda Abarahama, nindi ‘wadiña nakumwovwahila Abarahama, nakumutena nindi mwanta.’ Sara wayili nanfumwindi wamwakamineña Nzambi, owu enkeluwu mudimu kudi Nzambi wakukalakela kwituña dakwakulehi. Washiyili chihandilu chachiwahi chamaheta nakusha wumi windi hakatoña. (Kutachika 12:1, 10-13) Petulu wamuhamekeli Sara hakwikala nachakutalilahu chachiwahi chakumika, nindi: “Enu muneli anyanindi, neyi mukwila chachiwahi nakubula kutiya woma hela kufwa mutentu.”—1 Petulu 3:6.

17. Muloñadi Petulu chadiña nakutoñojokelayi hadi Abigayili neyi chakutalilahu chawambanda awiniKristu?

17 Abigayili niyena wadiña mumbanda wahamuka wamuchiñejeleña Nzambi, Petulu watela wamwanukileña. “Wadiñi namaana,” ilaña nfumwindi Nabali “wadiña wakala watama mwelilañayi mwejima.” Chelili Nabali yakaani kumukwasha Davidi niantu jindi, adiloñeshili kuya nakumukisañana Nabali nichisaka chindi chejima. Ilaña Abigayili welili chuma chakupulwishilamu chisaka chindi. Waloñejekeli yakudya hachimbulu nakuya nakudihumañana naDavidi hampinji yenjileñayi nachendu chindi. Chamumweniyi Davidi, wasulukili hachimbulu, hakudinata kunyendu yindi, nakumulembelela kulonda yabuli kwila yuma mukunyakala. Ichi chamuletesheli Davidi kutiya luwi. Wahosheli nindi: “Kisu, kisu Yehova Nzambi yaIsarela wunakutemeshi lelu nindi wumbulakani. Maana eyi ayikiswili nkisu.”—1 Samweli 25:2-33.

18. Neyi ayeseka kudi muntu wabula kwikala nfumwawu, ambanda atela kwanuka chakutalilahu chanyi, nawa muloñadi?

18 Kankaña wakuShulami watwalekeluhu kwikala washinshika kudi kabiña wamukanini nindi wakamusumbula hichakutalilahu chachiwahi chikwawu chawambanda. Kukeña kwamukeñeliyi kabiña kwaswejeli hela chakwila amukeñeleña kudi mwanta wamaheta. Kuhosha kutalisha hakukeña kwakeñeliyi kabiña wakansi, wahosheli nindi: ‘Nlamiki hamuchima weyi neyi chilamiki, nihachikasa cheyi neyi chilamiki; muloña kukeña kukweti ñovu neyi kufwa . . . Meji amavulu hiyatweshaña kujima kukeñaku, hela dibaji kutwesha kukumpula kukeña nehi.’ (Kamina kaSolomoni 8:6, 7) Komana ichi dichatela kwikala nikudi ambanda ejima akwiteja nawu ayisumbuli kutwalekahu nakashinshi kudi anfumu jawu nikuyilemesha chikupu.

Kufumba kwaNzambi Kukwawu

19, 20. (a) Muloñadi ambanda chiyanateli kwovwahilawu anfumu jawu? (b) Chakutalilahwinyi chinayimikiliwu ambanda?

19 Hakukunkulula, toñojokenu hansona yamutu wetu wansañu: ‘Enu ambanda, ovwahilenu anfumu jenu.’ (Aefwesesa 5:22) Muloñadi iku kwovwahila chikwalemena? “Muloña,” vasi yinalondelihu yinatwalekuhu nawu, “iyala diyi mutu wamumbanda, chochadiyi Kristu mutu wachipompelu.” Dichi, ambanda anayikonkomweni: ‘Neyi chovwahilaña chipompelu kudi Kristu, niambanda nawa chiña ovwahilaña anfumu jawu muyuma yejima.’—Aefwesesa 5:23, 24, 33.

20 Hakwila ambanda ovwahili ilu lushimbi, atela kudiza nikwimbujola chakutalilahu chachipompelu chaKristu chawatumbanji awayishewa. Mwani tañenu 2 Akorinda 11:23-28 kulonda mwiluki muntu wumu wamuchipompelu, kapostolu Pawulu, chomikiliyi hakwikala washinshika kudi Mutu windi, Yesu Kristu. Kufwana Pawulu, ambanda hamu niantu ejima muchipompelu atela kutwalekahu kwikala ashinshika hakwovwahila Yesu. Ambanda amwekeshaña kashinshi kuhitila mukwovwahila anfumu jawu.

21. Chumanyi chatela kwikala neyi chuma chakukolesha nachu ambanda kutwalekahu kwovwahila anfumu jawu?

21 Hela chakwila ambanda amavulu anateli kuhila hakutiya nawu atela kwovwahila, mumbanda wamaana wukushinshika kuwaha kwekalamu. Chakutalilahu, neyi chakwila iyala hetiyaku, kwovwahila wumutu windi muyuma yejima yikubula kumuletesha kufumpa nshimbi jaNzambi hela yishina kwatela kusoña nyikabu yayiwahi yakutwesha ‘kuhandisha nfumwindi.’ (1 Akorinda 7:13, 16) Cheñi nawa, nateli kwikala namuzañalu hakwiluka nindi Yehova Nzambi wazañalalaña nayililu yindi nawa wakamwinka wuloku weneni hakwimbujola chakutalilahu chaMwanindi wakeñayi.

Komana Munakwanuka?

• Muloñadi chichinateli kumukalila wamumbanda kulemesha nfumwindi?

• Muloñadi kwiteja muntu wunakukeña kukusumbula chikwalemena chikupu?

• Indi Yesu wekalili ñahi chakutalilahu kudi ambanda, nawa nkiswinyi yinateli kufuma mukulondela chakutalilahu chindi?

[Malwihu aKuzatisha haKudiza]

[Mwevulu wudi hefu 16]

Muloñadi chichalemena kufuukulahu neyi chakwila wukwiteja muntu wunakukeña kukusumbula?