Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yikuma Yamaneni Kufuma Mumukanda waIsaya—I

Yikuma Yamaneni Kufuma Mumukanda waIsaya—I

Izu daYehova daDumi

Yikuma Yamaneni Kufuma Mumukanda waIsaya—I

“NUKUTEMESHANYI? Wukutuyila hinyi?” Kuniwu mutambi wafumini kudi Yehova Nzambi, Isaya mwana kaAmozi wakwili nindi: “Yamonu, ntemeshami.” (Isaya 1:1; 6:8) Haniyi mpinji watambwilili mudimu wakwikala kaprofwetu. Nyidimu yaIsaya yawuprofwetu ayisoneka mumukanda waBayibolu wukweti ijina dindi.

Mukanda weniwu awusonekeli kudi kaprofwetu Isaya, hahitili yaaka 46 hakwila nawu wumani, kukamwihi na 778 B.C.E. nakushika hanyima ya 732 B.C.E. Hela chakwila iwu mukanda wukweti mazu akubabesha Yuda, Isarela, ninyuza yayinyeñumukili, mutu wampanji waweni hiwahosha hawunsompeshuku. Ilaña, wahosha ‘hawamwinu waYehova Nzambi.’ (Isaya 25:9) Ijina Isaya dalumbulula nawu ‘Wamwinu waYehova.’ Ichi chibaba chikuhanjeka hayikuma yamaneni kufuma muIsaya 1:1–35:10.

“AKASHALAHU AKAFUNTA”

(Isaya 1:1–12:6)

Bayibolu hiyashimuna neyi chakwila mazu awuprofwetu asonekawu mutupetulu tutanu twakutachikilahu twamukanda waIsaya, ayimwekesheli henohu Isaya kanda amwinki mudimu wawuprofwetu indi kwiji hanyima yakwila amwinka dehuku. (Isaya 6:6-9) Chalala chidi chakwila nawu Yuda niYerusalema akata lwakuspiritu “kufumisha kumadachilu ndo nikumutu.” (Isaya 1:6) Kupesha kunavuli nankashi. Alomboli anakwila yuma yatama. Ambanda anakudinka wanta. Antu hiyanakumukalakela Nzambi walala munjila yetejewaku. Isaya anamutemeshi kuya nakuleja ‘kapampa kakavulu’ antu abulileña kukeña kutiya hela kukeña kwiluka maana.

Yuda anamutiyishi woma chinamulukukiwu kudi amashidika aweni Isarela niSiriya anadibombi hamu. Hakuzatisha Isaya nianyanindi hamu neyi ‘yinjikijilu niyihayamisha,’ Yehova wakanini aYuda nindi chitiyañenu chaIsarela naSiriya hichikatweshaku. (Isaya 8:18) Kuwunda kwahaya nyaka kwakenjila hohu kuhitila muchiyulu ‘chaKalamba waKuwunda.’ (Isaya 9:6, 7) Yehova cheñi wakasompesha Ashuri, munza wazatishañayi hamu neyi ‘muhinyi wakuzuwa kwindi.’ Nkumininaku Yuda wakaya muwuduñu, ilaña “akashalahu akafunta.” (Isaya 10:5, 21, 22) Wuñanji walala wukashikijewa kuhitila muchiyulu ‘chachishinji chamutombu waJesi’ chachifwikija.—Isaya 11:1.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

Isaya 1:8, 9—Indi mwana kaZiyona wamumbanda “anamushiyi dehi neyi chisolu chidi mwitempa danyivinyu, neyi nkunka yindi mwitempa datutanda” munjilanyi? Ichi chinakulumbulula nawu hampinji yakulukuka kwaweniShuri, Yerusalema hakatwesha kudikiñaku, wakekala neyi chisolu chidi mwitempa danyivinyu hela nkunka yindi mwitempa datutanda yinateli kuhumuka swayi. Ilaña Yehova nenzi nakumukwasha muloña hanamwiteji kwikala neyi Sodoma naGomoraku.

Isaya 1:18—Indi mazu akwila nawu “Inzenu tutiyañanenu” anakulumbululadi? Iku hikutambika kulonda kuhanjeka nsañu nikuditejaku. Ilaña iyi vasi yinakuhosha hanjila oyu Ñaji waloña, Yehova, yakamwikelayi Isarela mpinji yakuhimpa kulonda kwikala wakadi majilu.

Isaya 6:8a—Muloñadi izu dakwila nawu “wukutuyila” chinadizatishiluwu hanu? Izu dakwila nawu “wukutuyila” dinakumwekesha nawu kudi muntu mukwawu wudi naYehova. Iwu diyi “Mwanindi wumu hohu.”—Yowanu 1:14; 3:16.

Isaya 6:11—Indi Isaya watwalili mudihi hakwihula nindi: ‘Nikumwakanyi Eyi Yehova?’ Isaya hadiña nakwihula yaaka yateleleliyi kushimuna mazu aYehova kudi antu abulileña kutiyililaku. Ilaña, wakeñeleña kwiluka yaaka yakashakamawu antu akata lwakuspritu nakutwalekahu kusawula ijina daNzambi.

Isaya 7:3, 4—Muloñadi Yehova chamupulwishiliyi Mwanta watama Ahazi? Anyanta amuSiriya niamuIsarela akeñeleña kumufumishahu Mwanta Ahazi wamuYuda nakuswanyikahu nyuli yadi kulejañawu chakuyula, mwana kaTebeyeli—muntu yeniwu hadiña nkakulula yaDaviduku. Kafuta katuñiliyi Satana Diyabolu kadi kukañesha nzatilu yachitiyañenu Chawanta naDavidi. Yehova wamupulwishili Ahazi kulonda kuhemba mavumu adi kuvwalikilamu ‘Kalamba waKuwunda’ wakaninuwu.—Isaya 9:6.

Isaya 7:8—Munjilanyi Efweremi ‘muyamukotweluwu kotu-kotu’ mukachi kayaaka 65? Kufumisha kwawantu amuwanta wanyitaña ikumi nakuleta enyi mwituña kwatachikili “mumafuku amwanta wawaIsarela Peka,” hanyima yakwila Isaya nahoshi dehi iwu wuprofwetu. (2 Anyanta 15:29) Kwatwalekeluhu kufuma haniyi mpinji nakushika mumafuku aMwanta wakuAshuri Esahadoni mwana kaSenakerebi nawa nswana yindi. (2 Anyanta 17:6; Ezera 4:1, 2; Isaya 37:37, 38) Iku kutuntuka kwafumishileñawu eniAshuri antu muSamariya nakuyifuntishamu kwatwalekeluhu hayaaka 65 yatenawu haIsaya 7:8.

Isaya 11:1, 10—Indi Yesu nateli kwikala ñahi ‘mutondu muchishinji chaJesi’ hampinji yoyimu “muji waJesi”? (Aroma 15:12) Yesu ‘wafumini muchishinji chaJesi’ muchisaka chawuntu. Wadiña nkakulula waJesi kuhitila mudi Davidi mwana kaJesi. (Matewu 1:1-6; Luka 3:23-32) Hela chochu, kwikala hachifulu chawanta kwakumini wuntaña waYesu nawankakulula jindi. Hamuloña wakwila amwinkeli ñovu niwuswa wakwinka muchidi wamuntu wumi wahaya nyaka hamaseki, Yesu wekalili ‘Tata yawu Wahaya Nyaka.’ (Isaya 9:6) Dichi, wekala cheñi “muji” wawankakulula jindi kubombelahu niJesi.

Yuma Yitwatela Kudizilaku:

Isaya 1:3. Kukaana kushakama kwesekeja nayuma yakeñañayi Nleñi yetu kudetu chidi neyi kwiluka yuma yantesha kubadika yinateli kwiluka ñombi hela chimbulu. Munjila yikwawu, kuhameka yuma yejima yatwikoñelayi Yehova yikatwikañesha kuzata yuma chakubula maana nikumufutalela.

Isaya 1:11-13. Yidika yansakililu yawupwapoki nikulomba kwakudimwekesha kwamuhilishaña Yehova. Nzatilu yetu nikulomba kwetu kwatela kufuma mumuchima nayitoñojoka yayiwahi.

Isaya 1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Wuduñu nikukisika kwaYuda kwamanini hampinji yafuntiluwu asheleluhu abalumukili munyichima kuYerusalema nakutachika kudifukula kwalala. Yehova watiyilaña wushona akwakuvulumuna abalumukaña mumuchima.

Isaya 2:2-4. Kuzata chikupu mumudimu wakushimwina Wanta nikwilisha atumbanji kwakwashaña antu akufuma kunyunza yayivulu kudiza kuwunda nikumwekesha kuwunda nawantu amakwawu.

Isaya 4:4. Yehova wamba kafumishahu yililu yatama ninyiloña yamashi.

Isaya 5:11-13. Kubula kutondolwela nikwesekeja kutonda yisela hikukaana kuzata kwesekeja nakwiluka.—Aroma 13:13.

Isaya 5:21-23. Aeluda awiniKristu hela ankoñi atela kutondolwela ‘kudimona nawu akweti maana.’ Atela cheñi kwesekeja ‘hakunwa vinyu’ nawa atela kutondolwela chaambu.

Isaya 11:3a. Chakutalilahu nintañishilu yaYesu yamwekeshaña nawu kumwakama Yehova kwaletaña muzañalu.

“YEHOVA WAKAMUTIYILAÑA YAKOBA WUSHONA”

(Isaya 13:1–35:10)

Mutupetulu 13 nakushika ku 23 mwekala wunsompeshi wakusompesha nyuza. Hela chochu, “Yehova wakamutiyilaña Yakoba wushona” kuhitila mukwiteja nyitaña yejima yaIsarela kufunta kumukala wawu. (Isaya 14:1) Mazu akujilumuna Yuda amutupetulu 24 nakushika ku 27 ekala hamu nachikaninu chakutuñulula. Yehova wamwekesheli kuzuwa kwindi ‘hakusheta kwaEfweremi [Isarela]’ hamuloña wakutiyañana naSiriya nihadi “kapristu nikaprofwetu” wamuYuda muloña wakukeña kutiyashana naAshuri. (Isaya 28:1, 7) Yihuñu anayishimuni kwikala hadi “Ariyeli [Yerusalema]” muloña ‘wakukunkumukila kuEjipitu’ kulonda ayikiñi. (Isaya 29:1; 30:1, 2) Hela chochu, kupuluka anakwishimwiñuhu dehi kudi antu akukuhwelela mudi Yehova.

Yehova wamba kakiña “Mpidi yaZiyona” neyi ‘chabulumaña mwenzi wamutupa hakanyama kindi kanakwatiyi.’ (Isaya 31:4) Kudi cheñi chikaninu chakwila nawu: ‘Tiyenu, mwanta wakayula chaloña.’ (Isaya 32:1) Hela chakwila eniAshuri anachiinishi aYuda nakuletesha ‘atuñanda ansañu yakuwunda’ kutumpa chikupu, Yehova nakani nindi antu jindi amba kayuuka, “akayanakena kuluwa kwawu.” (Isaya 33:7, 22-24) “Yehova hakutatashanina nyuza yejima, hakulendumukila izaza dawu dejima.” (Isaya 34:2) Yuda hakatwalekahu kwikala wakisikaku. “Niisaña nimpata yakadi antu yakatiya kuwaha; ikuna dakazañalala dakakenuka neyi wuluya walubanji.”—Isaya 35:1.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

13:17—Munjilanyi muyabulililuwu aMediya kusha siliva kumuchima hela wuru kuyitiya kuwaha nehi? Amediya naPeresi alemesheli kushinda kubadika kuhukula yuma munjita. Chumichi chekalili chalala kudi Kirusi wayinkeli antu afumineña muwunduñu wuru nisiliva niyuma yapupiliyi Nebukaneza mutembeli yaYehova.

Isaya 14:1, 2—Indi antu jaYehova ekalili ñahi ‘akakukwata owu ayikwatili nikuyula owu ayikabishaña’? Ichi chashikijeweli kudi antu akufwana neyi Danyeli, wekalili hachifulu cheneni muBabiloni muchiyulu chaMediya naPeresi, Esita wekalili mwadi muPeresi; niModekayi wekalili chinlonda chamwanta muWanta waPeresi.

Isaya 20:2-5 —Komana mwalala Isaya wendeli nzekesi yakasoñu hadi yaaka yisatu? Isaya wavulili chakuvwala chindi chahewulu hohu nakwenda iku navwali yakuvwala yamukachi.—1 Samweli 19:24, NW, tunsona twaheshina.

Isaya 21:1—Iluñanyi datenawu nawa “isaña dakukaluñalwiji”? Hela chakwila Babiloni hadiña kukamwihi nakaluñalwiji kakenuku, anamufwikiji muniyi njila. Chekala mwenimu muloña menji afumineña mukaloña Yufurati niTigrisi adiña nakwilisha dibaji munidi iluña chaaka nichaaka, nakutuña ichiñichiñi ‘dakaluñalwiji.’

Isaya 24:13-16—Indi aYudeya ateleli kwikala ñahi “mukachi kanyuza yawantu mwahita iseki, . . . neyi chalukumunañawu muolive, hela neyi chanonojolañawu nyikabu yavinyu helaña chilaaka chakudya chinamani dehi”? Neyi chochekala mukabu wunashali kumutondu hela vinyu hanyima yakumuna, aYudeya antesha hohu diwu ateleli kupuluka kujilumuka kwaYerusalema naYuda. Hichikweti muloña neluña dayitwaliluwu aYudeya apulukiluku, chili “kumusela [Kumusela waBabiloni]” chili “muyitutu yakukaluñalwiji [kaMediterranean],” ateleleli kumutuumbakesha Yehova.

Isaya 24:21—Indi “izaza dawakwewulu . . . nianyanta ahanu heseki” hiyanyi? “Izaza dawakwewulu” hiñovu yakuspiritu yawatama. Dichi “anyanta ahanu heseki,” hiyanyuli ahamaseki, ayulañawu kudi andemoni.—1 Yowanu 5:19.

Isaya 25:7—Komana “chifwiku chabuta nyuza yawantu yejima, nihina datanjikawu hanyuza yejima” hichumanyi? Iku kwesekeja kwalombolaña yitoñojoka kudi ayilumbu amaneni ayedi amuchidi wamuntu—nshidi nikufwa.

Yuma Yitwatela Kudizilaku:

Isaya 13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Mazu aYehova awuprofwetu ashikijewaña mpinji yejima neyi chichamwekeni muBabiloni.

Isaya 17:7, 8. Hela chakwila antu amavulu muIsarela hiyatiyililuku, antu amakwawu amukuhweleleli Yehova. Chochimu, antu amakwawu amuKristendomu etejaña nsañu yaWanta.

Isaya 28:1-6. Isarela akamutapa kudi Ashuri, ilaña Nzambi wamba kamona kwila nindi antu ashinshika anapuluki. Wunsompeshi waYehova wahanaña kuchiñeja kudi antu ashinshika.

Isaya 28:23-29. Yehova wahimpaña antu ashinshika kwesekeja nanshakaminu yawu nikukankila kwawu.

Isaya 30:15. Neyi tunakukeña netu Yehova yatupulwishi, twatela kumwekesha chikuhwelelu kuhitila ‘mukuduñumika,’ hela kuleka kukeña kupuluka kuhitila mukuloñesha kwawantu. Kuhitila ‘mukudiwunjika zo-o,’ hela kubula kutiya woma, twamwekeshaña cheñi chikuhwelelu muñovu yaYehova yakutukiña.

Isaya 30:20, 21. ‘Twamumonaña’ Yehova ‘nikutiya’ izu dindi dakupulwisha kuhitila mukwovwahila yuma yahoshayi Mwiizu dindi donenewa, Bayibolu, nimudi ‘nduñu wamaana nikashinshi.’—Matewu 24:45.

Wuprofwetu waIsaya waKoleshaña Chikuhwelelu Chetu Mwiizu daNzambi

Twatela kumusakilila Nzambi nankashi hansañu yidi mumukanda waIsaya. Wuprofwetu washikijewa dehi wakoleshaña chikuhwelelu chetu netu ‘izu dafumaña mukanwa kaYehova hidakafunta kudi yena makasakasaku.’—Isaya 55:11.

Indochu wuprofwetu wawuMesiya wudi neyi wekala haIsaya 9:7 ni 11:1-5, 10 wukashikijewa ñahi? Komana hiwakoleshaña chikuhwelelu chetu muyuma yatwinkañayi Yehova kulonda kutupulwishaku? Mukanda waIsaya wukweti cheñi wuprofwetu walema wunakushikijewa makonu hela wukashikijewa kumbidi. (Isaya 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Chalala mukanda waIsaya wabombelahu chikupu hawunsahu wakwila nawu “mazu aNzambi amomi”!—Aheberu 4:12.

[Mwevulu wudi hefu 6]

Isaya nianyanindi adiña ‘neyi yinjikijilu niyihayamisha muIsarela’

[Mwevulu wudi hefu 7]

Yerusalema wadi kwikala “neyi chisolu chidi mwitempa danyivinyu”

[Mwevulu wudi hefu 8]

Indi antu akufuma kunyuza anakuyikwasha ñahi ‘kuchila mpoku jawu kwikala matemwa’?