Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waHoseya

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waHoseya

Izu daYehova Dadumi

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waHoseya

KWASHALILI chantesha hohu kudifukula kwalala nakujiya muwanta wanyitaña ikumi waIsarela wakukabeta kaluwunda. Muchiyulu chaYerobowami II, muIsarela mwadiña maheta nankashi, ilaña chafwiliyi maheta ejima amanini to-o. Kufumahu halondeleli mpinji yamadombu nikukala kwansañu jachiyulu. Hadi anyanta atanu nawumu aswanineña awana ayijahili. (2 Anyanta 14:29; 15:8-30; 17:1-6) Mudimu waHoseya wawuprofwetu waprofweteliyi hadi yaaka 59, watachikiliyi mu 804 B.C.E., washikili nimunawa mafuku alukadi.

Yitoñojoka yaYehova kutalisha hamuza watama waIsarela anayimwekeshi chikupu kuhitila muyuma yinakumwekana mumaluwi aHoseya. Nsañu yinakuhosha Hoseya yinashindameni hakusolola yiluwa yamuza waIsarela niwuprofwetu wakumusompesha hamu niwanta waYuda. Hoseya nasoneki yuma yejimiyi mumukanda wukweti ijina dindi kuzatisha nhoshelu yaluwi nawa yakwakamena ninhoshelu yakukonkomwena nawa yatiyakana. Chineli mukanda waHoseya Hiizu daNzambi donenewa, nsañu yidimu yayumi nawa yikweti ñovu.—Aheberu 4:12.

“YAKU WUSUMBULI MUMBANDA WAWUVUMBI”

(Hoseya 1:1–3:5)

Yehova wamwilili Hoseya nindi: “Yaku wusumbuli mumbanda wawuvumbi.” (Hoseya 1:2) Hoseya watiyilili nawa wavwalili mwana weyala naGomeri. Anyana alondeleluhu ayedi avweliyi adiña anyana amuwuvumbi chikupu. Majina awu, Lo-ruhama niLo-amimi, atalisha mukwila nawu Yehova hakutiyila cheñi mutaña waIsarela luwiku nawa nayikaani antu jindi abula kujila.

Indi Yehova natiyi ñahi hadi antu jindi akwakudikaña? Hakumuleja Hoseya nindi: “Yaku cheñi wakakeñi mumbanda akeñawu kudi kajila kindi, wela dehi chivumbi, neyi cha[yi]keñeluwu anyana kaIsarela kudi Yehova, hela tuhu atalisha mesu awu kudi akishi.”—Hoseya 3:1.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

1:1—Muloñadi Hoseya chatenenayi anyanta ejima awana ayulili muYuda hampinji yamudimu windi hakutena ijina danyuli wumu hohu wamuIsarela? Wayiteneni muloña anyanta amuchisaka chaDavidi diwu elukiluwu nawu anyuli atelela kuyula antu jaNzambi atondewa. Anyanta akuwanta wakukabeta kaluwunda hiyadiña amuchisaka chaDavidiku, chiña amuchisaka chaYuda.

1:2-9—Komana mwalala Hoseya wasumbwili mumbanda wawuvumbi? Eña, Hoseya wasumbwili mumbanda wenjili nakwikala chivumbi. Kwosi mazu anahoshiyi kaprofwetu anamwekeshi nawu nsañu yashimwiniyi yakuhanda kwachisaka chindi yadiña hichilota hela chimwenuku.

1:7—Mwakanyi wuyatiyilili chisaka chaYuda luwi nikuchipulwisha? Ichi chashikijeweli mu 732 B.C.E., mumafuku aMwanta Hezekiya. Hayina mpinji, Yehova wafumishilihu kuchinisha kwawaShuri kwachinishileñawu Yerusalema kuzatisha kañelu wumu wajilumwini ayilumbu jawu 185,000 hawufuku wumu. (2 Anyanta 19:34, 35) Dichi Yehova wapulwishili Yuda, bayi “nawuta wamukunji hela nampoku yakabali hela nanjitaku, natuwalu hela nawakwakwendela hatuwaluku,” ilaña kuhitila mudi kañelu wumu.

1:10, 11—Chineli wanta waIsarela wakukabeta kaluwunda wajilumukili mu 740 B.C.E., indi anyana kaIsarela ‘apompeli ñahi hamu’ nawanyana kaYuda? Antu amavulu amuwanta wakukabeta kaluwunda enjili kuYuda henohu antu amwituña daYuda kanda ayitwali muwunkoli muBabiloni mu 607 B.C.E. (2 Kushindulula 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25) Chiyafuntiluwu aYudeya mwituña dawu mu 537 B.C.E., antu akuwanta waIsarela wakukabeta kaluwunda adiña hakachi kawantu afuntili.—Ezera 2:70.

2:21-23—Chumanyi chiyashimwineñahu dehi mumazu aYehova akwila nawu: ‘Ami nakamutumba [Yezereyeli] akekalaña neyi mbutu yami mumaseki nawa nakamwanakena’? Ijina damwana kaHoseya weyala wawedi wavweliyi naGomeri wadiña diyi Yezereyeli. (Hoseya 1:2-4) Idi ijina daya mukwila nawu, “Nzambi Wukatumba Mbutu,” dawuprofwetu waYehova wakupompesha awayishewa ashalahu ashinshika mu 537 B.C.E. nakuyitumba neyi mbutu muYuda. Ituña dashalili kwamahembi hadi yaaka 70 ichi dinu datela kusoña mbutu, vinyu yatowala, nimanji. Munjila yakusampujola, iwu wuprofwetu washimunaña nawu iyi yuma yalubanji yakaleja iseki kwidisha wushi, nawa iseki dakalomba nvula kwiwulu. Kutwala muna, iwulu dakehula Nzambi kuleta mavu anvula. Iyi yuma yonsu yikakeñeka kulonda kwakamena chikupu ashalahu akafunta. Kapostolu Pawulu niPetulu azatisha mazu aHoseya 2:23 kutalisha kukupompesha ashalahu aIsarela akuspiritu.—Aroma 9:25, 26; 1 Petulu 2:10.

Yuma Yitukudizilaku:

1:2-9; 3:1, 2. Toñojokenu hakudihana kwadihaniniyi Hoseya kuhitila mukutwalekahu kwikala mumaluwi hakwovwahila nkeñelu yaNzambi! Indi hampinji yakwila nkeñelu yaNzambi, mukudikeñela twashikaña hachipimwinyi chakuleka yuma yitwakeña?

1:6-9. Yehova wahela wuvumbi wakuspiritu, neyi chochahelayi wuvumbi wakumujimba.

1: 7, 10, 11; 2:14-23. Yuma yashimwineñahu dehi Yehova kutalisha hadi Isarela niYuda yashikijeweli. Izu daYehova mpinji yonsu dashikijewaña.

2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Yehova wakeñaña kwanakena antu abalumukaña mumuchima chikupu. (Nehemiya 9:17) Kufwana Yehova, ninetu twatela kwikala awushona niluwi hakuzata nawantu amakwawu.

‘YEHOVA NAHANI MULOÑA’

(Hoseya 4:1–13:16)

“Yehova nenki ashakama mwituña muloña.” Muloñadi? Muloña “mwituña himudi kuhosha nsañu yalala, hela kwanakena, hela kwiluka Nzambuku.” (Hoseya 4:1) Akwakudikaña amuIsarela anadiñiji mukutwamba nikupwekesha mashi nawa aneli wuvumbi wakumujimba niwakuspiritu. Chatela alombi wukwashu kudi Nzambi, “atambikaña kuEjipitu, kuya hiyakuya kuAshuri.”—Hoseya 7:11.

Yehova washimuna wunsompeshi windi nindi: “AIsarela ayiminya dehi.” (Hoseya. 8:8) Wanta waYuda wudi namuloña. Hoseya 12:2 yahosha nawu, ‘Yuda wudi namuloña kudi Yehova’ “wakababesha Yakoba chakweseka nanjila jendañayi, wakamufweta chakweseka nayuma yelañayi.” Ilaña kwakekala kuyifuntisha, muloña Nzambi wakana nindi: “Ami nakayikuula kuñovu yejamu [Shelu]; nakayikuula kukufwa.”—Hoseya 13:14.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

6:1-3—Hinyi wahosheleña nindi: “Twatuyenu, tufuntenu kudi Yehova”? A Isarela akwanshidi atela adikolesheleña wumu namukwawu kufunta kudi Yehova. Neyi dimu, dikwila nawu adiña nakuditwambila hohu kubalumuka mumuchima. Kukeña kwawu kwadiña kwantesha nawa kwakapinji kantesha neyi ‘ivu dabudidi . . . neyi wuumi wafumaña swayi.’ (Hoseya 6:4) Cheñi nawa, nhoshi watela wadiña Hoseya walembeleleña antu kufunta kudi Yehova. Hela chikali chochu, awa antu ajikwa amuwanta waIsarela wanyitaña ikumi ateleleli kumwekesha kubalumuka mumuchima chalala nakufunta kudi Yehova chikupu.

7:4—Indi eniIsarela ayivumbi adiña ñahi neyi “ijiku danatatishuwu”? Iku kufwanisha kunakumwekesha kufwila kwatama chikwaswejeli munyichima yawu.

Yuma Yitwatela Kudizilaku:

4:1, 6. Neyi tunakukeña kwikala muluwi lwaYehova, twatela kutwalekahu kumwiluka yena nikuzatisha yuma yitwadizaña.

4:9-13. Yehova wukenka muloña antu elaña wuvumbi niadiñijaña mukudifukula kwatama.—Hoseya 1:4.

5:1. Anakulombola antu jaNzambi atela kukana chikupu kusenuka mukwitiya. Neyi nehi, akenda kukokola amakwawu kudiñija mukudifukula kwakutwamba, nakwikala ‘muhetu niwanda’ kudi wena.

6:1-4; 7:14, 16. Kubalumuka mumuchima kwahakanwa hohu hiwunfwikiji nawa kwamukunkulu. Hakwila nawu wunaluwañeshi amutiyili luwi kudi Nzambi, watela kubalumuka mumuchima chikupu, kwamwekenaña kuhitila mukufunta kuchuma ‘chabadika,’ dikwila nawu, kukudifukula kwalema. Yililu yindi yatela kwesekana nanshimbi jaNzambi jabadika.—Hoseya 7:16, NW.

6:6. Kwila nshidi kwamwekeshaña kubula kumukeña Nzambi chikupu. Kwosi nyidimu yakuspiritu yatela kubuta haniku kutama.

8:7, 13; 10:13. Lushimbi lwakwila nawu “yonsu yakudimayi muntu, diyi yakadyayi” dichamwekeni kudi aIsarela akwakupesha.—Aŋalija 6:7.

8:8; 9:17; 13:16. Wuprofwetu wahosheleña hawanta wakukabeta kaluwunda washikijeweli hampinji yajilumwini Ashuri musumba weneni, waSamariya. (2 Anyanta 17:3-6) Tunateli kukuhwelela netu Nzambi wakela mwanahoshiyi nawa wukakolesha mwanahoshiyi.—Kuchinda 23:19.

8:14. Yehova watemesheli “kesi hanyikala [yamuYuda]” mu 607 B.C.E. kuhitila mudi eniBabiloni, nakujilumuna Yerusalema niituña daYuda kuyashimwineñahu dehi. (2 Kushindulula 36:19) Izu daNzambi hidakañanyañaku.—Yoshuwa 23:14.

9:10. Hela chakwila adiña adihana kudi Nzambi walala, aIsarela ‘ayili kuBayali wakuPeyori, adijilikilili chuma chansonyi.’ Neyi tukweti maana tukudizilaku kuchakutalilahu chawu chatama nakubula kuluwañesha kudihana kwetu kudi Yehova.—1 Akorinda 10:11.

10:1, 2, 12. Twatela kudifukulaña kudi Nzambi namuchima wakadi wunfwikiji. Neyi ‘tuditumbila kuloña, twakaañula kwesekana naluwi lwaNzambi.’

10:5. Betaveni (ijina daya mukwila nawu “Itala daKutama”) hijina dakasawuntu diyatumba Beteli (daya mukwila nawu “Itala daNzambi”). Chiyatweli mukishi wamwana kañombi wakuBetavani muwunkoli, eniSamariya adilili makumbu hakujimbesha chuma wawu wuyadifukwileñaku. Kukuhwelela mukishi wakadi wumi wabulaña kudikiña yomweni hiwusupi chikupu!—Masamu 135:15-18; Yeremiya 10:3-5.

11:1-4. Yehova mpinji yejima wazataña nawantu jindi mukukeña. Mukumwovwahila Nzambi himwekala kutamaku.

11:8-11; 13:14. Izu daYehova dakutena kufuntisha antu jindi kukudifukula kwalala ‘hidafuntili kudi yena makasakasaku.’ (Isaya 55:11) Mu 537 B.C.E., wunkoli wamuBabiloni wamanini nawa ashaliluhu afuntili kuYerusalema. (Ezera 2:1; 3:1-3) Yuma yejima yahoshayi Yehova kuhitila mudi atuprofwetu indi mwalala yakashikijewa.

12:6. Twatela kufwila kumwekesha luwi, wuñaji, nikumuchiñeja Yehova mafuku ejima.

13:6. A Isarela ‘ekutili mavumu mbe, atwala ninyichima yawu kwiwulu; dichi chamuvulamenenuwu [Yehova].’ Twatela kutondolwela chaaku chakudivwimba.

“NJILA JAYEHOVA JALOÑA”

(Hoseya 14:1-9)

Hoseya hakulemba nindi: “Eyi Isarela, funtaku kudi Yehova Nzambi yeyi; muloña kuluwa kweyi kunakudimbwishi.” Hakuleja antu kuhosha kudi Yehova nawu: “Tufumishili kuluwa kwejima, wututambuli chachiwahi; ninetu tukukulambula nyilambu yañombi yakunyivumbu yetu.”—Hoseya 14:1, 2.

Mukwakuputola wunabalumuki mumuchima watela kufunta kudi Yehova, kulondela njila jindi, nakumulambula nyilambu yakumushimeka. Muloñadi? Muloña “njila jaYehova jaloña antu aloña diwu akendamu.” (Hoseya 14:9) Twazañalalaña muloña antu amavulu “hamafuku akukuminina akenza kudi Yehova nikukuwaha kwindi nawoma hohu”!—Hoseya 3:5.

[Mwevulu wudi hefu 15]

Chihandilu chachisaka chaHoseya chamwekesheli chatiyañeneñayi Yehova nawa Isarela

[Mwevulu wudi hefu 17]

Kujilumuka kwaSamariya mu 740 B.C.E., dihajiyili wanta waIsarela wanyitaña ikumi