Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Nakwati Kwihina dakaYudeya Hadi Yaaka Makumi Atanu Nayedi

Nakwati Kwihina dakaYudeya Hadi Yaaka Makumi Atanu Nayedi

Nsañu Yachihandilu

Nakwati Kwihina dakaYudeya Hadi Yaaka Makumi Atanu Nayedi

Washimwini Leonard Smith

Henohu nichidi kansi, kudi nyikanda yiyedi yamuBayibolu yanshikili hamuchima. Kushika nikulelu, munahiti yaaka kubadika ha 70, nichidi kwanuka mwatalisha nsona yaZekariya 8:23, yahosha hadi “ikumi dawamayala” anakwaati ‘kwihina deyala kaYudeya.’ Hiyakuleja iwu kaYudeya nawu: “Tuyi nenu, muloña tunatiyi nawu Nzambi mwekala nindi.”

IWU iyala kaYudeya wemenañaku akwaKristu awayishewa, “ikumi dawamayala” dinakwimenaku “anyikoku acheñi,” hela “aYonadaabi,” neyi chayiteneneñawu kunyima. * (Yow. 10:16) Chinelukili chalala, nanukili nami hakwila nawu kuchiñeja kwami kwakushakama haya nyaka hamaseki kukashikijewi chiña nitwalekahu kukwasha izaza dawawayishewa.

Chishimu chaYesu ‘chawanyikoku nawampembi,’ chekala haMatewu 25:31-46, nichena chanshikili hamuchima. “Anyikoku” emenañaku antu akasompeshawu chiwahi hampinji yakukuminina muloña ayikwashaña amana kwaKristu awayishewa achidi hamaseki. Henohu nichidi Yonadaabi wakansi, nadihoshesheli nami, ‘Len, neyi wunakukeña kwikala mukoku waKristu, watela kukwasha amana kwindi awayishewa, watela kwovwahila wunlomboli wawu muloña Nzambi wudi nawena.’ Iyi nsañu yinankwashi chikupu hadi yaaka yakubadika ha 70.

‘KOMANA INAKUHEMBELELADI?’

A mama ayipapatishili mu 1925 mwitala dakupompela dahaBeteli. Idi itala aditeneneña nawu London Tabernacle nawa dimwapompeleleñawu amana kwetu amunidi iluña. Nasemukili haOctober 15, 1926. MuMarch 1940, ampapatishili hakupompa kwadiña mumusumba waDover kuchikumu chamuEngland. Nakulileña namuchima wakukeña chalala chamuBayibolu. Chineli aMama adiña akwaKristu awayishewa, ‘ihina dakaYudeya’ datachi kukwata, dadiña dawamama. Hayina mpinji, atata niyayami wamumbanda hiyamukalakeleleña Yehovaku. Twapompeleleña muchipompelu chakuGillingham chekala muchipakasu chakabeta kambwela namusela waEngland, mwadiña akwaKristu awayishewa amavulu. A mama adiña akutalilahu amawahi mumudimu wakushimwina.

MuSeptember 1941, mpanji yahenuwu hakupompa kwankambi kwadiña muLeicester, yahosheleña nawu “Kashinshi” yakonkomweneni hamuloña wabombelamu antu ejima. Iyi diyi yadiña mpinji yatachi kutiya mpanji yankwashili kwiluka nami wonsu wetu tudi muniwu muloña wudi hakachi kaYehova naSatana. Dichi, twatela kumuhakwilaku Yehova nikuhemba kashinshi muloña diyi Mwanta Wakuleña Kwejima.

Haniku kupompa kweneni, akonkomweneni nankashi hamudimu wawupayiniya, atwansi ayikolesheli kuzataku iwu mudimu. Mpanji yahosheleña nawu “Mudimu Wukwetuwu Apayiniya Mukuloñesha” yanleñeleli nitachiki kudihula nami, ‘Komana inakuhembeleladi?’ Kuna kupompa kwanshikili hamuchima chakwila nekalili namudimu wakukwasha izaza dawawayishewa mumudimu wakushimwina kushika hakumina ñovu jami neyi kaYonadaabi. Momuna muLeicester, nasonekesheli wupayiniya.

MUDIMU WAWUPAYINIYA MUMPINJI YANJITA

HaDecember 1, 1941, henohu nidi nayaaka 15, antondeli kwikala payiniya wadimena. Natachikili kuzata nawamama, chimwahitili chaaka chimu, alekeli wupayiniya muloña wakukatakata. Kasanji kamutayi kamuEngland kanyinkeli mana kwetu Ron Parkin wakuzata nindi, chayinu mpinji hiMembala waMutayi muPuerto Rico.

Atutemesheli kujimbaka jakuchikumu jaBroadstairs niRamsgate kwiluña daKent, kutwasonkeleleña kapeka. Apayiniya adimena ayinkeleña 40 shilinyi hakakweji (hayina mpinji himali akushika ku$8, mali akuAmerica). Chitwasonkelamu itala, twashalileña hohu nakadali kantesha kakuhandilamu, nawa hitwelukileña kukufuma mali amakwawu akulandamu yakudyaku. Ilaña Yehova watukwashileña munjila jamboka-mboka.

Twavuwileña tuluwasha nankashi, iku tunasendi yiteli yalema nakunyika nampepela yamukaluñalwiji kaNorth Sea yatukañesheleña hakwenda. Twomikili cheñi nyitenda nzumbu yaholweleñawu najindeki ninyitenda nzumbu yawaGerman V-1 yahitileña muKent nakubuvula muLondon. Mpinji yimu nakilukili hakaluwasha nakudibwachika mwijinji chelili mutenda nzumbu wuhiti hamutu wami nakwandukila kwakwihi nahinadiñi. Hela chochu, twadiluñishili yaaka yitwazatileña wupayiniya muKent.

NAYILI ‘HABETELI HENOHU NICHIDI KANSI’

A mama ahamekeleña nankashi chihandilu chahaBeteli. Ahosheleña nawu: “Nakatiya kuwaha neyi wuya haBeteli henohu wuchidi kansi.” Wenowu muzañalu wunatiyili, muJanuary 1946, natambwilili mukanda nawu niyi kuBeteli muLondon nakuzatilahu hadi nyilungu yisatu. Chamanini iyi nyilungu, mana kwetu Pryce Hughes, nkoñi wamutayi, wanlejeli nindi nitwalekuhu kushakama haBeteli. Yuma yinadizili yankwashili muchihandilu chami chejima.

Muchisaka chaBeteli chamuLondon hayina mpinji, mwadiña akwakukalakala 30, amana kwetu anyikwenzi ajiki diwu avulilumu cheñi nawa mwadiña amana kwetu awayishewa amavulu, chidi neyi Pryce Hughes, Edgar Clay, niJack Barr, wekalili membala Mwizaza Dalombolaña. Nadiña nakukooleka kweneni kwakukwasha amana kwaKristu kuhitila mukulombolewa naniyi “yishimi” atubiña akuspiritu muwukwenzi wami.—Ŋal. 2:9.

Ifuku dimu haBeteli, mana kwetu wumu wanlejeli nindi hawiñililu hadi muhela wunenzi nakuntala. Nami nitali, amama niifunda dawu mumakasa. Ahosheli nawu akwiñila wanyi kulonda abuli kuluwañesha mudimu wunazatileña, ilaña anyinkeli hohu ifunda hiyakuya nikuya. Hanidi ifunda hadiña munkukumba wamashika. Kukeña kwamwekesheluwu kwañanukishili Hana waleteleli mwanindi Samweli chikowelu hatabanaka hazatilileñayi.—1 Sam. 2:18, 19.

HINAKAJIMBALA MPINJI YINAYILI KUGILEYADUKU

Mu 1947, wejima wetu atanu azatilileña haBeteli atutambikili kuShikola yaGileyadi kuUnited States, chaaka chalondeleluhu atushili mushikola yanaambala 11. Chitwashikili, kwadiña mashika nankashi mumusumba waNew York, kwadiña shikola. Natiyili kuwaha hakwikala namunkukumba wanlandililuwu amama.

Hinakajimbala itu tukweji tutanu nakamu tunashakamini mushikola yaGileyaduku. Kudikunda nawakwetu akashikola afumini kumatuña 16 kwankwashili kwiluka yuma yayivulu. Kubombela hayuma yinadizileña mushikola, nadiluñishileña kudikunda nawakwaKristu apama. Mukwetu wumu mutwadizilileña, Lloyd Barry; wumu wahadi antañishi, Albert Schroeder; niJohn Booth, mukulumpi Wetempa daWanta (kwadiñi Shikola yaGileyadi) ekalili mamembala aMwizaza Dalombolaña. Nahamekaña nankashi hamazu anfumbileñawu awa amana kwetu nihachakutalilahu chawu chachiwahi chakwikala ovwahila kudi Yehova nikuloñesha kwindi.

KUZATILA MUÑINZA NIKUFUNTA HABETELI

Chinafumini kuGileyadi, antemesheli mumudimu wamuñinza mumusumba waOhio U.S.A. Nadiña hohu nayaaka 21, amana kwetu antambwilili hela chakwila nadiña kansi. Muniyi ñinza, nadizili yuma yayivulu kudi akulumpi akuluka yitembi.

Chimwahitili tukweji twanti, antambikili cheñi kuBeteli kuBrooklyn nakudizilaku yuma yikwawu. Haniyi mpinji, nadilukili nayishimi yidi neyi Milton Henshel, Karl Klein, Nathan Knorr, T. J. (Bud) Sullivan niLyman Swingle, wonsu wawu ekalili mamembala aMwizaza Dalombolaña. Natiyileña kuwaha hakumona chazatileñawu nihachihandilu chawu chawuKristu. Natachikili kukinka nankashi manuñu mukuloñesha kwaYehova. Anfuntishili cheñi kuEurope nakuzatilaku.

A mama afwili muFebruary 1950. Chitwajikili, nashakamini hamaseki nakuhanjeka nawatata nimuhelami Dora chakadi kuhita mumbadi. Nayihujoleli neyi atela kudiza chalala chineli aMama mwiluña mwosi ninami nawa nashakamineña kwacheñi. Adiña adiluka dehi namana kwetu wawayishewa wakashinakaji walemesheluwu, Harry Browning, nawa etejeli kudiza nindi. Muchaaka chimu hohu, aTata niDora ayipapatishili. Mukuhita kwampinji, atata ayitondeli kwikala nkoñi wakuzatila muChipompelu chaGillingham. Chafwiluwu aTata, muhela Dora amusumbwili kudi eluda washinshika Roy Moreton, nawa wamukalakeleli Yehova nichafwiliyi mu 2010.

NATACHIKILI KUZATILA MUFRANCE

Hashikola yimu, nadizili French, chiGerman nichiLatini nawa hadawa madimi, chiFrench dichankalilili nankashi. Natachikili kwakamena hampinji yanlejeluwu kuya nakuzatila muBeteli yamuParis France. Chinashikili, natachikili kuzata nankoñi wamutayi Henri Geiger, mana kwetu wachikulumpi wawayishewa. Mpinji jikwawu, mudimu wakalileña nawa naluwañesheleña nankashi, ilaña nelukili chakuzata nawantu.

Cheñi, kwadiña kuloñesha kupompa kwanyuza muParis hanyima yanjita mu 1951 nawa nadiñi hakachi kawantu aloñesheleña iku kupompa. Nkoñi wendaña wakansi, Léopold Jontès, wenjili haBeteli nakunkwashaku. Nkumininaku, Léopold amutondeli kwikala nkoñi wamutayi. Kupompa kwadiña mwibulu daPalais des, kwakwihi naEiffel Tower. Antu enjili afumini kumatuña 28. Hefuku dakukumishaku, aYinsahu 6,000 amuFrance azañaleli hakumona antu 10,456 apompeli!

Chinashikili muFrance, nakabakeneña hakuhosha chiFrench. Sweje-e dinu, naluwañesheleña muloña nahosheleña hohu neyi kudi izu daFrench dinneluki. Ilaña neyi kuluwañesha hakuhosha nehi, kwosi muntu wukukwashaku nawa hiwakadizaku.

Natoñojokeli kumanisha iku kukala kuhitila mukusonekesha mushikola mwadizishileñawu añinza chiFrench. Nayileña kuniyi shikola neyi tunakupompa wanyi. Natachikili kukeña idimi daFrench, nawa nakutwalekahu kukeña idi idimi. ChiFrench chinankwashi nankashi muloña nakwashi kasanji kamuFrance mudimu wakubalumuna. Mukuhita kwampinji, nekalili mukwakubalumuna, kufumisha muEngilishi nakutwala muFrench. Iku kwadiña kukooleka kweneni nankashi kwakubalumwina amana kwetu ahoshaña chiFrench mukaayi kejima yakudya yakuspiritu yatwinkaña izanvu danduñu.—Mat. 24:45-47.

KUSUMBULA NINKISU JIKWAWU JINATAMBWILILI

Mu 1956, nasumbwili Esther, payiniya wakuSwitzerland inadilukili nindi yaaka yantesha yahitiluhu. Twadisumbwilili Mwitala daWanta dadiñi kwakwihi naBeteli yamuLondon (Tabanaka yayaaka yamuLondon, hayipapatishililuwu amama). Mana kwetu Hughes diyi waheni mpanji yamaluwi. A mama yamwini kwami Esther adiña hohu, niwena adiña nakuchiñeja kwakuya mwiwulu. Bayi neyi nadiluñishileña nebwambu dami wamuwahi washinshika hohuku, ilaña nahanjekeleña cheñi nawakuwami awambanda aha kuspiritu hadi maora amavulu, nichakumishiluwu mudimu wawu hamaseki mu 2000.

Chamanini chidika chakudisumbula, ami niñodami Esther hitwashakamineña muBeteluku. Hela chakwila natwalekeluhu kubalumuna haBeteli, ñodami Esther wazatileña wupayiniya wadimena mutunyikala tudi kunsa yaParis. Wakwashili antu amavulu kwikala ambuña aYehova. Mu 1964, atutambikili kuBeteli. Mu 1976, mpinji yatachikiluwu kutonda aMakomiti aMutayi, anami nawa antondeli. Yaaka yejimiyi, Esther nankwashi hama.

“AMI HINIDI NENU MAFUKU EJIMAKU”

Mumpinji mumpinji nadiña nakukooleka kwakuya kuchishina chamukaayi kejima kuNew York. Neyi tunayi, amamembala amakwawu aMwizaza Dalombolaña ankolesheleña nankashi. Chakutalilahu, mpinji yimu chinahosheli nami twanyikaña hakwila tumanishi mudimu mumpinji, Mana kwetu Knorr wamwemweteli nindi: “Bayi wakamaku. Zataña hohu!” Kakavulu kufuma hayina mpinji, hela nyidimu yivuli ñahi, chatela nitachiki kukidimoka, nasambilileña kumanisha mudimu wumu henohu kanda nikwati wukwawu nawa namanishileña mumpinji.

Henohu kanda yafwi, Yesu walejeli atumbanji twindi nindi: “Ami hinidi nenu mafuku ejimaku.” (Mat. 26:11) Etu anyikoku yacheñi tweluka netu hitwakatwalekahu kushakama nawamana kwaKristu awayishewa hamasekuku. Dichi, nidi namuzañalu weneni hakudikunda nankashi nawawayishewa amavulu hadi yaaka yakubadika ha 70, nakukwata chikupu kwihina dakaYudeya.

[Tumazu twaheshina]

^ Neyi munakukeña kwilukilahu jajivulu hezu “daYonadaabi,” talenu mukanda waJehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, mafu 83, 165, 166.

[Mazu ekoku adi hefu 21]

Mana kwetu Knorr wamwemweteli nindi: “Bayi wakamaku. Zataña hohu!”

[Nyevulu yidi hefu 19]

(Kuchimunswa) A mama niatata

(Kuchidiilu) Hashikola yaGileyadi mu 1948, navwali munkukumba wamashika wanyikeluwu aMama

[Mwevulu wudi hefu 20]

Inakumubalumwina Mana kwetu Lloyd Barry hakuhana mutayi wamuFrance, mu 1997

[Nyevulu yidi hefu 21]

(Kuchimunswa) Nidi nañodami Esther hefuku dakudisumbula

(Kuchidiilu) Tunakushimwina hamu