Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Wadiña wamuChisaka chaKayafwasi

Wadiña wamuChisaka chaKayafwasi

Wadiña wamuChisaka chaKayafwasi

Mpinji yikwawu, akwakuvumbujola yuma yawantu akushankulu ashimuna nawu antu atenawu muBayibolu adiña kwoku. Chakutalilahu, mu 2011 atudizi amuIsarela asonekeli nsañu yawaninuwu yinakuhosha haniyi nsañu. Iyi nsañu yinakuhosha hambokoshi yinashakami hadi yaaka 2,000, mwekala ntulu yelola ditooka dakuwahisha chiwahi mwashiluwu mafwaha amuntu wafwa hanyima yakutoka.

Haniyi mbokoshi asonekahu nawu: “Miriyami mwana kaYeshuwa wamumbanda, mwana kaKayafwasi weyala, kapristu wakuMayaziya wafumini kuBeth ʹImri.” Kapristu muneni wamusompesheli Yesu nikumujaha wadiña Kayafwasi. (Yow. 11:48-50) Flavius Josephus wadizili nsañu yakunyaka wamuteneni nindi, “Yosefu wateneneñawu nawu Kayafwasi.” Chakadi nikujina, iyi mbokoshi yadiña yantaña yindi wumu. Chineli nsañu yasonekeluwu hambokoshi yawaninuwu kunyima yashimuna nawu mbokoshi yadiña yakapristu muneni yomweni yamuteneni nawu Yehosef bar Caiapha, hela nawu Yosefu mwana kaKayafwasi weyala, * Miriyami watela wadiña hintaña yaKayafwasi.

Kwesekeja nansañu yashimwini mutayi waIsrael Antiquities Authority (IAA), mbokoshi yaMiriyami ayiyili kudi amakombi ajikwili ijamu dakushankulu. Nsañu yasandujoleluwu nikusoneka haniyi mbokoshi yamwekeshaña nawu yadiña yalala.

Iyi mbokoshi yatulejelañahu nsañu yikwawu. Yahoshaña hadi “Mayaziya,” wadiña kapristu wakukumishaku hakachi kawatupristu 24, adiña nakuzatila mutembeli yamuYerusalema mukudihimpahimpa. (1 Kushi. 24:18) Mutayi waIAA washimuna nawu nsañu yasonekeluwu hambokoshi yamwekeshaña nawu “chisaka chaKayafwasi adiña antaña naMayaziya.”

Iyi nsañu yahosha cheñi nihadi Beth ʹImri. Iyi nsañu yatela kulumbulukila muyedi. Mutayi waIAA wahosha nawu, “Wunsahu watachi wudi wakwila nawu Beth ʹImri hiijina dachisaka chawatupristu, anyana ka’Immer awamayala (Ezera 2:36-37; Nehe. 7:39-42) akweti ankakulula jawu amakwawu amuchisaka chaMayaziya. Wunsahu wamuchiyedi wunakumwekesha nawu [Beth ʹImri] didi iluña kwafuminiyi Miriyami hela chisaka chindi chejima.” Dichi, mbokoshi yaMiriyami yamwekeshaña wunsahu wakwila nawu Bayibolu yatenaña hadi antu alala afumini kuyisaka yalumbuluka.

[Tumazu twaheshina]

^ Neyi munakukeña nsañu yikwawu kutalisha hambokoshi yaKayafwasi, talenu chibaaba chinakuhosha nawu “Shimapepo Mukalamba Uwapingwilile Yesu Ukwipaiwa,” muKaposhi Kakutalila kaChibemba kaJanuary 15, 2006, Mafu 10-13.

[Mwevulu wudi hefu 30]

Mwevulu wudi kwishina: Itala mwahembeleleñawu jimbokoshi

[Mazu aKusakilila]

Todd Bolen/BiblePlaces.com

Boaz Zissu, Bar-Ilan University, Israel