Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yileñaleña Yamumwekeshaña Nzambi Wamumi

Yileñaleña Yamumwekeshaña Nzambi Wamumi

Yileñaleña Yamumwekeshaña Nzambi Wamumi

“Eyi Yehova wetu, eyi Nzambi yetu, wunateli kutambula kulema . . . Muloña yeyi waleñeli yuma yejima.”—CHIM. 4:11.

MUKWAKULA NENUDI?

Yumanyi yitwatela kwila hakwila tusandi “mpwembu jakola” jantañishilu yakutwamba?

Indi yileñaleña yamwekeshaña ñahi ñovu nimaana aNzambi?

Indi anvwali anateli kukwasha ñahi anyanawu kwikala nachikuhwelelu chakola mudi Yehova?

1. Chumanyi chitwatela kwila kulonda chikuhwelelu chetu chitwalekuhu kwikala chakola?

 ANTU amavulu ahoshaña nawu akuhwelela hohu muyuma yinateli kumonawu namesu awu kapu. Tunateli kukwasha ñahi antu amuchidiwu kumukuhwelela Yehova? Muloña Bayibolu yahosha nawu “hikwekala muntu wamonahu dehi Nzambuku.” (Yow. 1:18) Haniwu muloña, tunateli kukolesha ñahi chikuhwelelu chetu mudi Yehova, “Nzambi wakamonewaña”? (Kol. 1:15) Njila yatachi yidi yakwiluka ntañishilu yakañeshaña kwiluka chalala hadi Yehova. Kuhiñahu twatela kuzatisha chachiwahi Bayibolu kulonda tusandi yitoñojoka yejima “yadikañaña nakubula kumwiluka Nzambi.”—2 Kor. 10:4, 5.

2, 3. Ntañishilwinyi yiyedi yakañeshaña antu kulonda abuli kwiluka chalala hadi Nzambi?

2 Ntañishilu yimu yakutwamba yatanda chikupu yinaputishi antu mesu kulonda akañanyi kwiluka chalala hadi Nzambi, hintañishilu yakwila nawu yuma yadileñeli yayeni. Iyi yitoñojoka yawuntu yaditadikishaña nachahosha Bayibolu nawa yaleñelaña antu abuli kwikala nakuchiñeja. Iyi ntañishilu yatañishaña nawu wumi wadileñeli waweni. Neyi iyi ntañishilu yadiña yalala, dikwila nawu hitwadi kutwesha kulumbulula muloña wutwekalila hanu hamasekuku.

3 Cheñi antu ahoshaña nawu hiyakwaKristu akañanyaña kwiluka yuma yatañishaña Bayibolu nawa atañishaña nawu yuma yejima yekala mukanu kaayi kubombelahu nidinu iseki niyuma yawumi yekalamu, yinashakami hohu hadi yaaka makombakaji antesha anahituhu. Antu atañishaña mwenimu anateli kulemesha chashimunaña Bayibolu, ilaña ahoshaña nawu Nzambi waleñeli yuma yejima mumafuku atanu nadimu amaora 24. Antu akuhwelela mwenimu akanaña yuma yasayansi yejima yaditadikishaña nayuma yakuhwelelawu. Anateli kulemesha Bayibolu, ilaña iyi ntañishilu yaleñelaña antu amakwawu chiyikalileña kukuhwelela Izu daNzambi. Muloñadi? Muloña iyi ntañishilu yaleñelaña Bayibolu ayimoneña neyi hiyatelela hela hiyolokaku. Antu atañishaña iyi ntañishilu atwanukishaña hadi antu adiñaku muyaaka nkulakaji yakusambila. Adiña neyena dakudifukula kudi Nzambi, ilaña hiyadifukwileña ‘kwesekeja namwaya kwiluka kwalalaku.’ (Rom. 10:2) Tunateli kuzatisha ñahi Izu daNzambi kulonda tumwekeshi chikupu netu iji “mpwembu jakola” jantañishilu yakwila nawu yuma yadileñeli yayeni nintañishilu yikwawu jakutwamba? Tunateli kwila mwenimu neyi halwetu tuzata nañovu chikupu kwiluka nsañu yalala yatañishaña Bayibolu.

CHIKUHWELELU CHASHINDAMENEÑA HAWUNSAHU WALALA NIYITOÑOJOKA YAYIWAHI

4. Chikuhwelelu chetu chatela kushindamena hayumanyi?

4 Bayibolu yatudizishaña nawu tulemesheña chikupu kwiluka. (Yish. 10:14) Yehova wakeñaña nindi chikuhwelelu chetu mudi yena chishindameni hayuma yalala nihayitoñojoka yayiwahi, bayi hamaana awantu hela hatushidikilu twansakililuku. (Tañenu Aheberu 11:1.) Hakwila tukoleshi chikuhwelelu chetu mudi Nzambi, twatela kusambila kwiluka chikupu netu Yehova wekala kwoku. (Tañenu Aheberu 11:6.) Twelukaña netu Nzambi wekala kwoku, bayi neyi hamuloña wakukeña kukuhwelela hohu muchumaku, ilaña kuhitila mukushinshika hayuma yalala nikuzatisha ‘ñovu yayitoñojoka’ yetu.—Rom. 12:1.

5. Muloñanyi wumu watela kutuleñela tukuhweleli netu Nzambi wekala kwoku?

5 Kapostolu Pawulu wahana wunsahu wumu watela kutuleñela tukuhweleli netu Nzambi wekala kwoku, hela chakwila hitwamumonañaku. Kutalisha hadi Yehova, Pawulu wasonekeli nindi: “Yuma yindi yakadi kumonewa yalumbulukila, muloña ayilukaña nayuma yaleñeliyi, joju ñovu jindi jahaya nyaka niwuNzambi windi.” (Rom. 1:20) Munateli kukwasha ñahi muntu wajinokaña neyi Nzambi wekala kwoku kulonda yeluki nindi mazu aPawulu onenewa alala? Munateli kushinshika hawunsahu wunalondeluhu wamwekeshaña ñovu yaNleñi yetu nimaanindi.

ÑOVU JANZAMBI JAMWEKENAÑA MUYILEÑALEÑA

6, 7. Indi ñovu jaYehova jamwekenaña ñahi muyuma yindi yatukiñaña?

6 Ñovu jaYehova jamwekenaña muyuma yiyedi yatukiñaña, mpepela yamuluzwizu niñovu yakokaña. Chakutalilahu, mpepela yamuluzwizu yazataña yuma yayivulu kubadika hohu hakuleta mpepela yitonaña. Yatukiñaña cheñi kuyuma yayivulu yaholokaña muluzwizu. Malola ahumokaña ahitaña muluzwizu anateli kukisañana chikupu neyi aholokela haseki. Ilaña chumichi hichavula kumwekanaku muloña ahaña neyi ashika mumpepela yamuluzwizu, nawa hakuha amwekeshaña muzuzu wakesi walubanji nawufuku mwiwulu.

7 Ñovu yaheseki yakokaña niyena yatukiñaña kuyuma yinateli kuleta wubanji. Hakachi keseki haheni hekala yuma yasuñunuka yitata chikupu. Iyi yuma yasuñunuka yanyeñumukaña yaleñelaña kwikala ñovu yakokaña yatunyeñumuka nawa yashikaña muluzwizu. Dichi iyi ñovu yatukiñaña kumwaana nikuyuma yafwana yafumaña kumwaana. Hamuloña wakwila iseki dakiñewa, yuma yafumaña kumwaana hiyochaña yuma yawumi yahamasekuku. Ilaña, ayisuñununaña nikuyiteñulwila kwacheñi. Twamonaña wunsahu walala waniyi ñovu yakokaña yabulaña kumwekana kuhitila muwulombu wayejeji yamwekanaña mwiwulu nawufuku kwakwihi nakabeta kaluwunda nikabwela (North niSouth pole.) Chakadi nikujina, Yehova ‘watakalala nañovu.’—Tañenu Isaya 40:26.

MAANA ANZAMBI AMWEKENAÑA MUYUMA YAHAMASEKI

8, 9. Indi maana aYehova amwekenaña ñahi munjila yazatishañayi hakukwasha yuma yawumi yitwalekuhu kuhanda?

8 Maana aYehova amwekenaña munjila mwakwashilañayi yuma yawumi kulonda yitwalekuhu kuhanda hanu hamaseki. Chakutalilahu: Fwikijenu mwashakamaña mumusumba wakuchikawu nampwembu mwenzala antu chikupu nawa kwosi njila yimunateli kuletelamu menji atooka hela njila yakunatilamu majiluku. Musumba wamuchidiwu wukwikala wamajilu nawa kwosi antu anateli kushakamamuku. Munjila yoyimu, iseki detu didi neyi iwu musumba wakuchikawu nampwembu. Mwekala menji antesha, nawa hitunateli kufumishamu majilu ejimaku. Hela chochu, iwu “musumba wakuchikawu nampwembu” watweshaña kukiña yileñaleña yayivulu nankashi kufuma kwikiñu dimu nakushika kwikiñu dikwawu. Muloñadi? Muloña iseki dikweti ñovu yakuzatisha yuma yazatishawu dehi kulonda yitukwashi tutwalekuhu kuhanda.

9 Tutalenu mpepela yitonaña yaoxygen chayituñañawu. Yileñaleña yayivulu yonaña mpepela yaoxgen nikwidisha mpepela yacarbon dioxide. Hela chochu, mpepela yaoxygen hiyamanañaku, nawa luzwizu hilwenzalañaku nampepela “yamajilu” yacarbon dioxide. Muloñadi? Muloña yuma yamenaña yejima yazatishaña mpepela yacarbon dioxide, menji, mwaana niyuma yaleñelaña mbutu jikuleña nawa yatuñaña yakudya nioxygen. Dichi tonaña mpepela yaoxygen nikwidisha mpepela yacarbon dioxide yakwashaña yuma yamenaña. Dikwila nawu, Yehova wazatishaña yuma yamenaña yaleñeliyi kulonda ‘yenkeña antu ejima wumi nimuuya.’ (Yil. 17:25) Maanindi abadika chikupu!

10, 11. Indi ipupwila nididila jamwekeshaña ñahi maana aYehova?

10 Tunateli cheñi kumona maana aYehova kuhitila muyileñaleña yayivulu yaleñayi yashakamaña hamaseki. Kusandujola kwamwekeshaña nawu hanu hamaseki hekala yuma yawumi yashiyashana kufuma ha 2 miliyoni nakushika ku 100 miliyoni. (Tañenu Masamu 104:24.) Tukudiza hamaanindi kuhitila mukushinshika hanjila yaleñelamu yileñaleña yikwawu.

11 Chakutalilahu, ipupwila datenañawu nawu Danaus plexippus dekala nawoñu wudi neyi kamutu kansonekeshi. Ilaña, idi ipupwila dikweti ñovu nimaana akutuuka makilomita kwakwihi na 3,000 kufuma kuCanada nakuya kwivunda dekala kuMexico, kuzatisha itañwa kulonda diluki kudinakuya. Datweshaña ñahi kwiluka kudinakuya neyi itanwa dinahumi dehi? Yehova waleña woñu wanyanya wanidi ipupwila munjila yakwila hela itañwa dinahumi, ipupwila dinatweshi kutuuka nakwiluka kudinakuya. Toñojokenu cheñi hadisu dedidila. Iwu kabubu wazatishaña mesu ayedi hakumona. Woñu wanyanya wedidila watweshaña kwiluka yinjikijilu yayivulu yamonaña mesu nikwiluka nswalu yanyanya nankashi kwiluña kudidi.

12, 13. Chumanyi chinayihayimishi hanjila yatuñilamu Yehova masewuzi amujimba wenu?

12 Twahayamaña cheñi Yehova chaleñayi masewuzi atuña yileñaleña yikweti wumi. Chakutalilahu, mujimba wenu watuñewa namasewuzi akushika ku 100 tililiyoni. Mukachi kanawa masewuzi mwekala kachuma kadi neyi kamonji katenañawu nawu DNA (deoxyribonucleic acid). Kahembaña nsañu yejima yakeñekaña hakutuña mujimba wenu wejima.

13 Indi DNA yahemba nsañu yishika hadihi? Tunateli kwesekeja gilamu yimu yaDNA na CD yimu. CD yimu yinateli kuhemba nsañu yejima yekala mudikishonali, chumichi chakuhayamisha muloña CD hikachuma kanyanya kapapalala kapulasitiki. Hela chochu, gilamu yimu yaDNA yinateli kuhemba nsañu yinateli kuhembelawu hama CD akushika kutililiyoni yimu. Munjila yikwawu, DNA yawuma yakushikila hakangutu kamu yinateli kuhemba nsañu yinateli kutuña antu akushika kwakwihi na 2.5 tililiyoni.

14. Indi yuma yawanañawu asayantisiti yayileñelaña mutiyeña ñahi hadi Yehova?

14 Mwanta Davidi walumbulwili nsañu yakeñekaña hakutuña mujimba wamuntu nindi ayisoneka mumukanda wachifwikija. Hakuhosha hadi Yehova Nzambi, welili nindi: “Chinadiñi nichidi wamwisu, mesu eyi anmweni, asonekeli mumukanda weyi yidi yami yejima yatuñilañawu hefuku hefuku, hela yachidiñi kwosi kwayu.” (Mas. 139:16) Mwamweni, chamusañumwini Davidi kumushimeka Yehova hampinji yashinshikiliyi mujimba windi chawuleñawu. Yuma yawanawu asayantisiti makonu kutalisha hamujimba wamuntu yatuhayamishaña nankashi. Iyi yuma yawanañawu yatuleñelaña kwiteja chikupu mazu asonekeliyi ñimbi yamasamu hadi Yehova nindi: “Nakusakilili; chanantuñuwu chakala chakuhayama hohu! Nyidimu yeyi yakuhayama hohu; muchima wami wunachiluki nankashi.” (Mas. 139:14) Indi antu dinu akañanyaña ñahi kumona nawu yileñaleña yamwekeshaña nawu kwekala Nzambi wamumi?

KWASHENU ANTU AMAKWAWU KULONDA AMULEMESHEÑA NZAMBI WAMUMI

15, 16. (a) Indi nyikanda yetu yatukwashaña ñahi kuhameka ñovu jaYehova jakuleña? (b) Chibaabanyi chimu hayibaaba yahoshaña nawu “Was It Designed?” (“Komana Achileñeli?”) chayizañalesheli hama?

15 Hadi yaaka yayivulu yinahituhu, magazini yaAwake! yinakwashi yihita yawantu kwiluka yileñaleña chiyamumwekeshaña Nzambi yetu wamumi. Chakutalilahu, muchaaka cha 2006, magazini yaSeptember yadiña namutu wakwila nawu “Is There a Creator?” (“Komana Kwekala Nleñi?”) Iyi magazini ayisonekeli kulonda yikwashi antu anaputishuwu mesu nantañishilu yakwila nawu yuma yadileñeli yayeni nintañishilu yikwawu yakutwamba. Kutalisha haniyi magazini yadimena, muhela wumu wasonekeleli kukasanji kamutayi kakuUnitedi States nindi: “Kampeni yakuhana iyi magazini yadimena yendeli chiwahi nankashi. Mumbanda wumu walombeli nindi nimwinki makopi 20. Hintañishi wabiology nawa wakeñeleña atudizi indi ekali naniyi magazini ejima wawu.” Mana kwetu wasonekeli nindi: “Nekala wadikita chikupu mumudimu wakushimwina kutachika tuhu muma 1940 nawa ichi hinukunamina muyaaka 75, ilaña kanda nidiluñisheñahu dehi mumudimu wakushimwina neyi chinadiluñishi kanu kakweji kakuhana magazini yadimena yaAwake!”

16 Muyaaka yamakonu, magazini amavulu aAwake! Asonekañamu chibaaba chahoshaña nawu “Was It Designed?” (“Komana Achileñeli?”) Iyi yibaaba yayihi yamwekeshaña wunsahu wakuhayamisha wutwamonaña muyileñaleña nikushimuna jinjila mwesekelañawu antu kwimbujola Nleñi Wabadika. Mu 2010 twatambwilili nsañu yikwawu yakutukwasha kumuhameka Nzambi kuhitila mubuloshuwa yedikili yahoshaña nawu Was Life Created? (Komana Wumi Awuleñeli?) Nyevulu yalubanji niyikasha yakuhituluka yidi muniwu mukanda ayisoneka kulonda yitusañumuneña tuhamekeña ñovu jaYehova jakuleña yuma. Malwihu adi kunsa yachibalu chidi chejima akwashaña ntañi kutoñojoka hansañu yinatañeñayi. Komana mwadiluñishaña kuzatisha iyi buloshuwa hakushimwina kwitala nikwitala, kudantu amavulu hela muwunsahu wamumpanji?

17, 18. (a) Anvwali, munateli kukwashaña ñahi anyanenu ekali nachikuhwelelu chakola hakuhakwilaku yuma yakuhwelelawu? (b) Mwazatishaña ñahi mabuloshuwa ahosha hayileñaleña mukudifukula kwenu kwachisaka?

17 Anvwali, komana mwadizahu dehi muniyi buloshuwa yayiwahi nawanyanenu hakudifukula kwachisaka? Neyi mwila mwenimu, mukukwasha anyanenu kulonda amuhamekeña chikupu Nzambi yetu wamumi. Hadaha mukweti anyana anyikwenzi niatunkaña achidi kuya kushikola yeneni. Antu atañishaña nawu yuma yadileñeli yayeni afwilaña kuleñela anyanenu akuhweleli nawu hikwekala Nleñuku. Asayantisiti, antañishi jashikola, maprogiramu ahoshaña hayileñaleña, niyisela yamukaayi, hamu nimaprogiramu aha TV ninyevulu, yetejaña nawu ntañishilu yakwila nawu yuma yadileñeli yayeni yalala. Munateli kukwasha anyanenu akwenzi niatunkaña kulonda akaani ntañishilu yamuchidiwu yakutwamba kuhitila mukuzatisha buloshuwa yikwawu yakwila nawu The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, (Kwafumini WumiMalwihu Atanu Alema Kwihula) yedishiluwu mu 2010. Kufwana buloshuwa yaKomana Wumi Awuleñeli?, iwu mukanda wakoleshaña atwansi kwikala ‘nakutoñojoka kwakashinshi.’ (Yish. 2:10, 11) Wayidizishaña chakwiluka neyi yuma yayidizishañawu kushikola yalala.

18 Buloshuwa yaKwafumini Wumi ayisonekeli kulonda yikwasheña atudizi kufuukula aweni neyi chakwila nsañu yawanañawu asayantisiti yahoshaña hayuma yakujikula yamwekeshaña nawu ntañishilu yakwila nawu yuma yadileñeli yayeni yalala. Yayidizishaña cheñi chakwakula antu ahoshaña nawu asayantisiti atweshaña kuleña cheñi wumi mutupeka muyazatilañawu. Anvwali, neyi mukuzatishaña awa mabuloshuwa, mukwasha chikupu anyanenu ekali nachikuhwelelu chakola hakwakula antu ayihulaña muloña wakuhwelelawu mudi Nleñi.—Tañenu 1 Petulu 3:15.

19. Kukoolekanyi kutukweti wonsu wetu?

19 Nsañu yakusoneka chiwahi yitwatambwilaña mukuloñesha kwaYehova yatukwashaña kwiluka yililu yindi yayiwahi yitwamonaña muyileñaleña yindi. Iwu hiwunsahu walala watuleñelaña kumushimeka chikupu Nzambi yetu. (Mas. 19:1, 2) O kukooleka kutukweti kwakumwinka Yehova, Nleñi wayuma yejima, mpuhu nikulema kwatela kutambwilayi!—1 Tim. 1:17.

[Malwihu aKuzatisha haKudiza]

[Nyevulu yidi hefu 9]

Maana aNzambi amwekenaña munjila yaleñelamu mesu edidila; iwu mwevulu wunakumwekesha chekala mesu edidila (Talenu parakalafu 11)

[Mazu aKusakilila]

Akwatili mwevulu: Boris Krylov, www.macro-photo.org

[Nyevulu yidi hefu 11]

Anvwali, kwashenu anyanenu kulonda ahakwilañaku yuma yakuhwelelawu (Talenu parakalafu 17)