Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Indi Ambanda Azataña Mudimwinyi muNkeñelu yaYehova?

Indi Ambanda Azataña Mudimwinyi muNkeñelu yaYehova?

‘Ambanda ashimunaña nsañu yayiwahi hiizaza deneni.’—MAS. 68:11.

1, 2. (a) Nzambi wamwinkeli Adama kukoolekanyi? (b) Muloñadi Nzambi chamwinkeleliyi Adama mumbanda? (Talenu mwevulu wakutachikilahu.)

 KUDI chuma chaletesheli Yehova yaleñi iseki. ‘Wadiwumbili nindi mushakameña antu.’ (Isa. 45:18) Adama muntu wasambililuwu kuleña wadiña wawanina nawa Nzambi wamwinkeli mukala wawuwahi, itempa daEdeni. Adama wadiluñishileña chikupu hakumona nyitondu yayiwahi yadiñamu, tuloña twahitileña menji chiwahi nianyama ahemeneña. Ilaña kwadiña chuma chalema nankashi chabuliliyi. Yehova washimwini chumichi hampinji yahosheliyi nindi: “Hichinawahi iyala kushakama kanka winduku; nukumwilila nkwashi wamutelela.” Nzambi wamukamikili Adama mutulu twatweni, wanoneli lubavu lwindi lumu, nawa “lubavu olu . . . watuñili nachu mumbanda.” Adama chahindukiliyi watiyili kuwaha nankashi. Adama wahosheli nindi, ‘Iwu neli dehi ifwaha dami, neli dehi mujimba wami; akumutenaña nawu mumbanda, nanichi chanamufumishiyi mudi iyala.’—Kutach. 2:18-23.

2 Nzambi wamwinkeli iyala chawana chachiwahi muloña mumbanda wekalili nkwashi yindi watelela. Mumbanda wadiña cheñi nakukooleka kwakuwahi kwakuvwala anyana. Kafwampi, ‘Adama wamutumbili iñodindi ijina nindi, Evu, muloña diyi wekalili mama yawakwakuhanda ejima.’ (Kutach. 3:20.) Nzambi wayinkeli ana antu adisumbula atachi chawana chachiwahi. Adiña nawuswa wakuvwala antu amakwawu awanina. Awa antu ayedi adi kwinzesha iseki nawantu awanina adi kwikala anyanta hayuma yikwawu nawa iseki dadi kwikala paradisa.—Kutach. 1:27, 28.

3. (a) Hakwila nawu Nzambi yayikiswili, Adama niEvu ateleleli kwiladi, ilaña chumanyi chamwekeni? (b) Tukuhanjeka hamalwihwinyi?

3 Hakwila nawu atambwili nkisu yayikaninuwu, Adama naEvu ateleleli kumwovwahila Yehova nikwiteja nawu diyi Nyuuli yawu. (Kutach. 2:15-17) Neyi elili mwenimu adi kushikija yuma yayifuukwililiyi Nzambi. Chawushona, ayidimbili kudi “kapela mukulu,” Satana, nawa amuvulumwini Nzambi. (Chim. 12:9; Kutach. 3:1-6) Yuma yafumini mukudikaña yaleñela ambanda kumona kukalanyi? Yumanyi yeliluwu ambanda akushankulu amwakameneña Nzambi? Ambanda akwaKristu amakonu ayitenenañadi nawu ‘hiizaza deneni’?—Mas. 68:11.

YUMA YAFUMA MUKUDIKAÑA

4. Hinyi enkeluwu muloña hanshidi yavulumwinuwu antu adisumbula atachi?

4 Chamwihwiluwu chuma chaleñeleli yadikañi, Adama wadiyiñishili muniyi njila yabula kushikilamu nindi: ‘Mumbanda wanyinkeli kushakama nindi diyi wanyinkahu wena mukabu wamutondu owu, hinukudya.’ (Kutach. 3:12) Adama wakañenyi kwiteja nindi wavulumwini nawa wamutwikili mumbanda muloña niNzambi wukweti kukeña waMwinkeli mumbanda. Wejima wawu Adama niEvu avulumwini, ilaña Adama diyi enkeluwu muloña hanshidi yakoñeluwu. Dihu hafumini kapostolu Pawulu kusoneka nindi, ‘kudi iyala wumu [Adama] nshidi yeñilili mumpata yamunu mwishina, ninshidi yaleteli kufwa.’—Rom. 5:12.

5. Chumanyi chamwekana hamuloña wakwila Nzambi weteja antu kudiyuulu aweni hadi mpinji yeneni?

5 Ana antu atachi ayikojejeli kutoñojoka nawu hiyakeñeleña Yehova kwikala Nyuuli yawuku. Chumichi chaletesheli kwihula ilu lwihu lwalema lwakundama kuwanta nawu: Hinyi wukweti wuswa wakuyuula? Hakwila nawu yakuli ilu lwihu chahaya nyaka, Nzambi wayitejeli antu kudiyuula aweni hadi mpinji yeneni. Welukili nindi yuma yikumonañawu yikumwekesha nawu antu hiyanatweshi kudiyuula awenuku. Hayaaka yayivulu yinahituhu, chiyuulu chawantu chinaleti makabi amavulu nankashi mukaayi. Hayaaka 100 yinahituhu, antu akushika kwakwihi na 100,000,000 anafwi nanjita, kushilahu niamayala, ambanda nianyana amavulu nankashi akadi muloña. Iwu hiwunsahu wunakumwekesha hatooka to-o nawu, ‘mudi muntu wendaña himwekala yakuyuula nyendu yinduku.’ (Yere. 10:23) Chumichi chatuleñela kwiteja netu Yehova diyi Nyuuli yetu.—Tañenu Yishimu 3:5, 6.

6. Indi ambanda ayimonaña ñahi mumatuña amavulu?

6 Dichi amayala niambanda amonaña makabi mukanu kaayi kadi muñovu jaSatana. (Mukwa. 8:9; 1 Yow. 5:19) Yuma yikwawu yasweja kutama yakoñañawu antu yabombelamu kukabisha ambanda. Mukaayi kejima, wunsahu wamwekeshaña nawu mumbanda wumu hadi ambanda asatu amukabishahu dehi kudi nfumwindi hela kajila kindi. Muyisemwa yikwawu, amayala ayilemesha nankashi muloña atoñojokaña nawu chakakulawu akatwalekahu nejina dachisaka nikuhemba anvwali niankaka jawu neyi anashinakaji. Mumatuña amakwawu, anyana awambanda ayikeña wanyi nawa ankemba awambanda ayisulumunaña kubadika awamayala.

7. Nzambi wayinkeli amayala niambanda chihandilu chamuchidinyi?

7 Nzambi waneñaña hama nansañu yakukabisha ambanda. Muloña wayakamenaña chiwahi ambanda nawa wayilemesha. Evu chamuleñeluwu wawanina nawa nayililu yamuleñeleli kwikala nkwashi yaAdama wamutelela bayi nduñuku, hiwunsahu wamwekeshaña nawu Yehova walemesha ambanda. Dihu hafumini Nzambi ‘kumona yuma yejima yeliliyi nindi yinawahi nankashi’ hefuku damuchitanu nadimu dakumishiliyi kuleña. (Kutach. 1:31) Eña, “yuma yejima” yeliliyi Yehova yadiña ‘yayiwahi nankashi.’ Nzambi wayinkeli amayala niambanda chihandilu chachiwahi kumatachikilu.

AMBANDA AKWASHILUWU KUDI YEHOVA

8. (a) Lumbululenu yililu yawantu amavulu. (b) Hiyanyi ekala nawuselewa waNzambi mukuhanda kwawantu?

8 Amayala niambanda atwalekeluhu kwila yuma yatama chelili antu adikañi muEdeni nawa muyaaka 100 yinahituhu, yililu yawantu yinasweji kutama. Bayibolu yashimwinañahu dehi nawu yililu yatama yakatanda ‘mumafuku akukuminina.’ Antu anasweji kwila yuma yatama chakwila chinakumwekana hatooka to-o nawu yinu ‘hinyaka yakala.’ (2 Tim. 3:1-5) Hela chochu, mukuhanda kwawantu ejima ‘Mwanta Yehova’ wamwekeshaña wuselewa amayala niambanda amukuhwelela nawa ovwahilaña nshimbi jindi nikumwovwahila yena neyi Nyuuli yawu.—Tañenu Masamu 71:5.

9. Antu añahi apulukili haDibaji nawa muloñadi?

9 Nzambi chajilumwiniyi antu atama akushankulu naDibaji mumafuku aNowa, antu antesha hohu diwu apulukili. Neyi ana kwaNowa niahelindi adiña amomi hayina mpinji, niwena afwili nadibaji. (Kutach. 5:30) Naambala yawambanda niamayala apulukili haDibaji yadiña yesekana. Antu apulukili adiña Nowa, iñodindi, anyanindi asatu awamayala niañodi jawu. Ayipulwishili muloña adiña nakumwakama Nzambi nawa elileña mwakeñayi. Antu amavulu adiku makonu afumini kudi ana antu atanu nasatu apulwishiluwu kudi Yehova.—Kutach. 7:7; 1 Pet. 3:20.

10. Muloñadi añodi jawankakulula ashinshika amwakamineña Nzambi chadiñileñawu nawuselewa waYehova?

10 Chimwahitili yaaka yayivulu, añodi jawankakulula ashinshika amwakamineña Nzambi niwena adiñi nawuselewa waNzambi. Hiyadi kwikala nawuselewa waNzambuku neyi adiñi nakutoba hayuma yamwenuwu muchihandilu chawu. (Yuda 16) Iñoda Abarahama Sara wadiñi nakalemesha hatobeleña chelili afumi mumukala wawu wawuwahi waUri nakwikala añinza akwakwenda ashakamineña mumatenti mwituña dacheñuku. Ilaña ‘Sara wamwovwahilili Abarahama, nakumutena nindi mwanta.’ (1 Pet. 3:6) Shinshikenu cheñi Rebeka wadiña chawana chachiwahi chakufuma kudi Yehova nawa wekalili mumbanda wamuwahi. Dichi chaletesheli nfumwindi Isaka ‘yamukeñi, niwushona wakufwa kwamama yindi wumana nikumana.’ (Kutach. 24:67) Twatiyaña kuwaha makonu hakwikala nawambanda amwakamaña Nzambi adi neyi Sara naRebeka mukachi ketu.

11. Indi ankoñu ayedi awaHeberu amwekesheli ñahi wulobu?

11 Hampinji yadiñawu muwuduñu muEjipitu, aIsarela avulileña chikupu nawa Fwaro wahanini lushimbi nindi ankemba awamayala awaHeberu ejima ayijaheña hakuvwalika. Hela chochu, shinshikenu cheliluwu ankoñu awaHeberu aShifwira naPuwa, adiña nakutala mudimu wawunkoñu. Amwekesheli wulobu hakukaana kujaha ankemba muloña adiña nakumwakama Yehova. Dichi Nzambi wayikiswilili nawa wayinkeli yisaka.—Kwid. 1:15-21.

12. Chumanyi chekomwesha cheliluwu aDebora naYahela?

12 Mumafuku ayuulileñawu ansompeshi muIsarela, mumbanda wumu wadiña nawuselewa waNzambi wadiña kaprofwetu wamumbanda Debora. Wamukolesheli nsompeshi Baraka nawa wazatili mudimu weneni hakukwasha aIsarela kulonda ashindi ayilumbu jawu, ilaña washimwineñahu dehi nindi chakayishindawu aKenani, mpuhu hiyakaya kudi Barakaku. Ilaña, Nzambi wukamuhana Sisera mukulumpi wawamashidika awaKenani kulonda ‘amushindi kudi mumbanda.’ Ichi dichi chuma chamwekeni chelili mumbanda wabulili kwikala kaIsarela Yahela amujahi Sisera.—Ansomp. 4:4-9, 17-22.

13. Indi Bayibolu yatulejañadi hadi Abigayili?

13 Abigayili wadiña mumbanda washinshika wadiñaku muyaaka yamuma 1,100 henohu Kristu kanda yavwaliki. Wadiña namaana, ilaña nfumwindi Nabali wadiña wazuwa, wamukunkulwayi nawa wasupa. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Davidi niantu jindi amuhembeleli Nabali maheta indi hampinji yayilehi, ilaña chamulombeluwu yakudya yena ‘wayitalumokeleli’ nawa hayinkeli chuma chidi chejimaku. Chumichi chamuhilishili Davidi chikupu chakwila wafuukwiluhu kuya nakumujaha Nabali niamayala ejima amuchisaka chindi. Abigayili chatiyiliyi iyi nsañu, wasendeli yakudya nivinyu nakumutwalila Davidi niantu jindi, nawa wamukañesheli Davidi kumwaña mashi. (1 Sam. 25:8-14, 18) Davidi wamwilili Abigayili nindi: “Kisu kisu Yehova Nzambi yaIsarela nakutemeshi lelu nindi wumbulakani.” (1 Sam. 25:32) Nabali chafwiliyi, Davidi wamusumbwili Abigayili.—1 Sam. 25:37-42.

14. Anyana kaShalumi awambanda azatili mudimwinyi, nawa ambanda akwaKristu azataña ñahi mudimu wadifwanaku makonu?

14 Amayala, ambanda nianyana amavulu afwili hampinji yajilumwinuwu Yerusalema nitembeli kudi amashidika akuBabiloni mu 607 B.C.E. Mpwembu jamusumba ajituñulwili mu 455 B.C.E. nawa Nehemiya diyi wadiña nakulombola iwu mudimu. Hakachi kawantu akwashiluku mudimu wakutuña mpwembu hadiña nianyana kaShalumi awambanda, wadiña nyuuli muchibalu chaYerusalema. (Nehe. 3:12) Adihanini kuzata mudimu wabula kulemeshawu antu. Makonu, twalemesha chikupu ambanda akwaKristu amavulu adihanaña namuzañalu kuzata nyidimu yaNzambi yashiyashana yakutuñatuña.

AMBANDA AKUSHANKULU ADIÑA NAKUMWAKAMA NZAMBI

15. Indi mumbanda wejina daMariya amwinkeli kukoolekanyi kudi Nzambi?

15 Yehova wenkeli ambanda amavulu nyidimu yadimena henohu yaaka nkulakaji yakusambila C.E. kanda yishiki nimukachi kaniyi yaaka. Hakachi kawu hadiña niMariya wadiña kanda yakameñahu dehi neyala. Henohu amwota dehi kudi Yosefu, wabaabili ivumu muchihayamisha naspiritu yajila. Muloñadi Nzambi chamutondeleliyi Mariya kwikala mama yaYesu? Chakadi nikujina wadiña nayililu yayiwahi yakeñekeleña hakulela mwanindi wawanina. Kwadiña kukooleka kwakweni kwakwikala mama yamuntu wabadika kulema.—Mat. 1:18-25.

16. Hanenu chakutalilahu chinakumwekesha Yesu chalemesheliyi ambanda.

16 Yesu walemesheli chikupu ambanda. Chakutalilahu, shinshikenu mumbanda wapwekeleña mashi hadi yaaka 12. Wahitili kunyima yaYesu mwizaza nakukunka kumahinindi. Chatela yamuzuwili, Yesu wahosheli mumesu awunda nindi: ‘Eyi mwanami, chikuhwelelu cheyi chinakukoleshi dehi; yaña nakuwunda, musoñu weyi wukufumi.’—Maku 5:25-34.

17. Chihayamishanyi chamwekeni hefuku daPentekosta 33 C.E.?

17 Ambanda amakwawu adiña atumbanji twaYesu amukalakeleleña yena niapostolu indi. (Luka 8:1-3) Hefuku daPentekosta 33 C.E., amayala niambanda akushika ku 120 atambwilili spiritu yaNzambi munjila yadimena. (Tañenu Yililu 2:1-4.) Nzambi washimwineñahu dehi nindi wakechila spiritu yajila nanawa mazu: ‘Ami [Yehova] nakechila spiritu yami hadi antu ejima; anyanenu amayala nawambanda akaprofweta, . . . Hadi ambuñenu amayala nihadi ambuñenu awambanda hamafuku owu nakechila spiritu yami.’ (Yoweli 2:28, 29) Chihayamisha chamwekeni hefuku daPentakosta, chamwekeshaña nawu Nzambi walekeli kukwasha aIsarela adiña akwakusekesha nakutachika kukwasha amayala niambanda ekala ‘aIsarela aNzambi.’ (Ŋal. 3:28; 6:15, 16) Fwilipu mukwakushimwina wadiña nawanyana awambanda adiña hakachi kawambanda akwaKristu azatiluku mudimu wakushimwina kushankulu.—Yil. 21:8, 9.

‘IZAZA DENENI’ DAWAMBANDA

18, 19. (a) Nzambi wayinka amayala niambanda kukoolekanyi kutalisha hakudifukula kwalala? (b) Indi ñimbi yamasamu wayitena ambanda ashimwinaña nsañu yayiwahi nindidi?

18 Hakukuma kwayaaka yamuma 1800, amayala niambanda antesha amwekesheli mpwila yakudifukula kwalala. Diwu atachikili kuzata iwu mudimu wakushimwina wunakuzatawu makonu hakushikija wuprofwetu waYesu wakwila nawu: ‘Ninsañu iyi yayiwahi yaWanta akayishimwañena mwahita matuña ejima mwashakamawu antu, kulonda yakayilili nyunza yejima wunsahu; henohu dihu hakenza kukumisha.’—Mat. 24:14.

19 Izanvu danyanya dawaAtudizi aBayibolu dinatohi nakwikala aYinsahu jaYehova akubadika ha 8,000,000 makonu. Antu amakwawu akubadika ha 11,300,000 anakumwekesha mpwila yakudiza Bayibolu kuhitila mukwinza kuChanukishu chakufwa kwaYesu chahachaaka. Mumatuña amavulu, antu amavulu apompeli hiyambanda. Hakachi kawakwakushimwina Wanta ampinji yejima akushika ku 1,000,000 mukaayi kejima, ambanda diwu amavulu. Nzambi wayinka ambanda ashinshika kukooleka kwakuzata mudimu washikijaña mazu añimbi yamasamu akwila nawu: ‘Yehova wahanaña izu; niambanda ashimunaña nsañu yayiwahi hiizaza deneni.’—Mas. 68:11.

Ambanda ashimwinaña nsañu yayiwahimwamweni ‘hiizaza deneni’ (Talenu maparakalafu 18, 19)

AMBANDA AMWAKAMAÑA NZAMBI AKATAMBWILA NKISU YAYIVULU

20. Nsañwinyi yitwatela kudiza?

20 Hitukutwesha kushimuna hadi ambanda amavulu ashinshika asonekawu muBayiboluku. Ilaña wejima wetu tunateli kutaña nsañu jawu Mwizu daNzambi nimuyibaaba yasonekañawu munyikanda yetu. Chakutalilahu, tunateli kutoñojoka chikupu hakashinshi kamwekesheliyi Luti. (Luti 1:16, 17) Kutaña mukanda wamuBayibolu wejina daMwadi Esita niyibaaba yahosha hadi yena kunateli kukolesha chikuhwelelu chetu. Tunateli cheñi kuhetelamu neyi tudizaña hayibaaba yamuchidiwu haKudifukula kwaChisaka kwamelela. Neyi twekala nkawetu, tunateli kutaña iyi nsañu neyi tunakudiza nkawetu.

21. Indi ambanda amwakamaña Nzambi amwekeshaña ñahi kashinshi kudi Yehova hampinji yakala?

21 Chakadi nikujina, Yehova wakiswilaña mudimu wakushimwina wazatañawu ambanda akwaKristu nawa wayikwashaña hampinji yekalañawu mukweseka. Chakutalilahu, Yehova wayikwashili ambanda amwakamineña Nzambi kuhemba kashinshi kawu hachiyuulu chaNazi nichaKominisiti, hampinji yakabakenuwu antu amavulu nawa amakwawu afwili muloña wakukeña kumwovwahila Nzambi. (Yil. 5:29) Nimakonu aheletu niakwawu akwakudifukula ejima afwilaña kuhakwilaku wanta waNzambi. Neyi chochichadiña kudi aIsarela akushankulu, Yehova wakwataña kuchikasa chawu chachidiilu nakuhosha nindi: “Bayi wutiyaña womaku, ami nidi neyi.”—Isa. 41:10-13.

22. Tunateli kutalila nkiswinyi kumbidi?

22 Kumbidi, amayala niambanda akazataña mudimu wakubalumuna iseki kwikala paradisa nikukwasha antu amavulu nankashi akasañulawu kudiza nkeñelu yaYehova. Chitunakuchiñilila iyi mpinji, twatela kulemesha kukooleka kwetu kwakumukalakela Nzambi ‘namuchima wetu wumu’ chili tudi amayala hela ambanda.—Zef. 3:9.