Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waYowanu

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waYowanu

Izu daYehova daDumi

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waYowanu

YOWANU—“kambanji akeñeluwu kudi Yesu”—diyi muntu wakumishaku kusoneka nsañu yonenewa yawumi waKristu nimudimu windi wakushimwina. (Yowanu 21:20) Ayisonekeli kwakwihi na 98 C.E., Nsañu Yayiwahi yasonekeli Yowanu hiyavula kuwanika muNsañu yikwawu Yayiwahi yisatuku.

Kapostolu Yowanu wasonekeli iyi Nsañu Yayiwahi nankeñelu yatelela muyitoñojoka. Kutalisha hayuma yasonekeliyi, wahosheli nindi: “Yeniyi anayisoneki kulonda mwitiyi nenu Yesu diyi Kristu, Mwana kaNzambi, kulonda chimukwitiya chakukuhwelela mumoni wumi mwijina dindi.” (Yowanu 20:31) Chalala nsañu yaYowanu yalema chikupu kudetu.—Aheberu 4:12.

“TALENU MWANA KAMUKOKU WANZAMBI”

(Yowanu 1:1–11:54)

Yowanu Mpapatishu chamumweniyi Yesu, wabidikili nañovu nindi: “Talenu Mwana kamukoku waNzambi, mukwakufumisha nshidi yawantu ampata yamunu mwishina!” (Yowanu 1:29) Hampinji yahitañeneñayi Yesu muSamariya, muÑaliliya, muYudeya nimumatuña adiña kumusela waYodana—nakushimwina nikutañisha nikukalakala nyidimu yañovu, ‘antu amavulu enjili kudi yena nawa amwitiyili.’—Yowanu 10:41, 42.

Chihayamisha chabadika chakoñeliyi Yesu chadiña chakusañula Lazaru. Antu amavulu amwitiyili hampinji yamwenuwu muntu wafwili hadi mafuku awaana yasañuki. Hela chochu, akulumpi jawatupristu niAfwarisi atuñili kafuta kakukeña kumujaha Yesu. Ilaña Yesu wafuminuku nakuya “mwisaña didi kwakwihi nekuna, hakwiñila mumukala wumu ijina dawu Efweremi.”—Yowanu 11:53, 54.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

1:35, 40—Kambanjinyi mukwawu kufumishaku Anderi wemeni naYowanu Mpapatishu? Nsoneki mpinji yejima wahoshaña hadi Yowanu Mpapatishu hamu neyi diyi “Yowanu” nawa muNsañu yindi Yayiwahi hadilumbulula yomweni hejinaku. Dichi kambanji wabula kuditena hejina nsoneki waNsañu Yayiwahi diyi Yowanu.

2:20—Tembeli yimu yidihi ‘yatuñiluwu nyaka makumi awana nanyaka yitanu nawumu’? A Yudeya adiñi nakutena hakutuñulula kwatembeli yaZerubabeli kudi Mwanta Herodi wamuYuda. Kwesekeja nansañu yaJosephus, mudimu weniwu watachikili muchaaka chamu 18 muchiyulu chaHerodi, hela mu 18/17 B.C.E. Tembeli nimatala amakwawu amaneni ayituñili muyaaka yitanu nayisatu. Matala amakwawu akukamwihi natembeli atwalekeluhu kuyituña nihanyima yaPaseka mu 30 C.E. dihafumini aYudeya kuhosha nawu mwahitili yaaka 46 hakwila nawu tembeli yimani kuyituña.

5:14—Komana kukoña nshidi dikwaleñelaña yikatu? Bayi neyi mpinji yejimaku. Iyala wokiliyi Yesu wadiña wakata hadi yaaka 38 hamuloña wanshidi yaswaniniyi. (Yowanu 5:1-9) Yesu watwalili mukwila nindi, iyala wuyatiyililuwu luwi, wateleli kulondela njila yawamwinu nikubula kwila cheñi nshidi kulonda chuma chabadika yikatu chibuli kumumwekena. Iwu iyala wadi kwikala namuloña wakwila nshidi yakubula kwanakena, yashikijaña kukufwa kwakubula kusañuka.—Matewu 12:31, 32; Luka 12:10; Aheberu 10:26, 27.

5:24, 25—Hiyanyi ‘anakufuma mukufwa nakuya kuwumi’? Yesu nakutena antu azeyeli lwakuspiritu ilaña chanatiyiwu izu dindi hiyakumwitiya nawa hiyakuleka kwenda munjila yatama. Dichi ‘anafumi dehi mukufwa nakuya kuwumi’ munjila yakwila nawu wunsompeshi wakuyitenena kufwa anawufumishihu, nawa anayinki kuchiñeja kwawumi wahaya nyaaka muloña wakukuhwelela Nzambi.—1 Petulu 4:3-6.

5:26; 6:53—Indi kuheta ‘wumi mudi yomweni’ chalumbulukadi? Kutalisha kudi Yesu Kristu, chumichi chalumbuluka kutambwila wuswa wuyedi kudi Nzambi—wuswa wakukwasha antu kwikala nañimenu yayiwahi naYehova niwuswa wakuhana wumi kuhitila mukusañula afu. Kutalisha kudi atumbanji twaYesu, ‘kwikala nawumi mudi aweni’ chalumbuluka kwikala nawumi wawanina chikupu. AkwaKristu awayishewa ekala nawumi wawanina chikupu hampinji yayisañulañawu nawumi wakwiwulu. Antu ashinshika akweti chikuhwelelu chakushakama heseki, akekala nawumi wahaya nyaka hanyima yakuhita mukweseka kwakukumishaku kwakekalaku hanyima yakumana kwaYaaka Ikombakaji yaKuyula kwaKristu.—1 Akorinda 15:52, 53; Chimwekeshu 20:5, 7-10.

6:64—Komana Yesu welukili hampinji yamusakwiliyi Yudasi Isakaroti nindi Yudasi diyi wakamufukeja? Hadaha welukili wanyi. Hampinji yimu muchaaka cha 32 C.E., Yesu walejeli apostolu indi nindi: “Mwinenu wumu hidiyabolu.” Hadaha, hayina mpinji ‘dihatachikiliyi’ Yesu kumona yililu yatama mudi Yudasi Isakaroti.—Yowanu 6:66-71.

Yuma Yitukudizilaku:

2:4. Yesu wadiña nakumuleja Mariya nindi, chineli hiMwana kaNzambi wapapatishewa nawa wawayishewa, watela kutambula wunlomboli kudi Tata yindi wamwiwulu. Hela chakwila Yesu dihatachikiliyi mudimu windi wakushimwina, welukili chikupu mpinji yakutachika mudimu windi, hamu tuhu nimpinji yakuhana wumi windi hamu neyi mulambu. Kwosi muntu niwumu wamuchisaka chindi wetejeliyi kumuluwañesha kwila nkeñelu yaNzambi, hela tuhu Mariya. Ninetu twatela kumukalakela Yehova Nzambi munjila yoyimu.

3:1-9. Chakutalilahu chaNikodemu nyuli yawaYudeya, chatudizishaña yuma yiyedi. Chatachi, Nikodemu wamwekesheli kudizoza, kashinshi, nawa welukili kukankila kwindi kwakuspiritu, cheñi welukili mwana kamukwakusoña wakehelamu hamu neyi ntañishi watemesheluwu kudi Nzambi. AkwaKristu alala makonu atela kwikala nanichi chililu chakudizoza. Chamuchiyedi, Nikodemu wakaanini kwikala kambanji hampinji yadiñayi Yesu hamaseki. Hekwawu watiyileña antu woma, indi kwiji wakameneni chifulu chindi chamuchota, hela kukeña mahetindi. Kuniyi nsañu tunateli kudizilaku chuma chalema: Bayi twiteja yililu yamuchidiwu yitwikañeshi ‘kunyamuna mutondu wakuyandishila nikutwalekahu kumulondela Yesuku.’—Luka 9:23.

4:23, 24. Hakwila nawu kudifukula kwetu kwitejewi naNzambi, kwatela kwesekana nachalala chashimunawu muBayibolu nawa kwatela kulombolewa naspiritu yajila.

6:27. Hakwila nawu tukalakeli “yakudya yashikaña nikuwumi wahaya nyaka” chakeñekaña kushaku ñovu kulonda kwiluka chikupu yuma yakuspiristu. Neyi twila mwenimu tukwikala amuzañalu.—Matewu 5:3.

6:44. Yehova watwakamenaña. Watukunjikaña kudi Mwanindi hamuntu hamuntu kuhitila mumudimu wakushimwina nikutukwasha kutiyishisha nikuzatisha chalala chamuBayibolu kuhitila mudi spiritu Yindi yajila.

11:33-36. Kumwekesha wushona bayi neyi hichinjikijilu chakuzeyaku.

‘TWALEKENU KUMULONDA’

(Yowanu 11:55–21:25)

Chelili Paseka hiyikuswila kwakwihi mu 33 C.E., Yesu wafuntili kuBetani. HaNisani 9, wenjili kuYeresalema, iku nakwendela hamwana kachimbulu. HaNisani 10 Yesu wenjili cheñi kutembeli. Hampinji yalombeliyi kulonda ijina daTata yindi adilemeshi, izu dafumini mwiwulu nakuhosha nawu: “Nadilemeshi dehi, nakadilemesha nawa cheñi.”—Yowanu 12:28.

Hampinji yadyileñawu Paseka, Yesu wayifumbili atumbanji twindi kufumba kwalema muloña wadiña kwakwihi nakuyishiya nawa wayilombeleluku. Kufumahu amukwatili, amwesekeli nikumujaha, kuhiñahu Yesu amusañwili.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

14:2—Indi Yesu wadi ‘kuyiloñeshela ñahi mwakushakama’ atumbanji twindi ashinshika mwiwulu? Chumichi chabombelelumu Yesu kushikija chitiyañenu chindi chachiha kudi Nzambi nikuhana kulema kwamashi indi kudi Nzambi. Iku kuloñesha kwabombelelumu cheñi Kristu kutambwila ñovu jawanta, kuhiñahu kusañuka kwawumi wakwiwulu kwawatumbanji twindi awayishewa kukatachika.—1 Atesalonika 4:14-17; Aheberu 9:12, 24-28; 1 Petulu 1:19; Chimwekeshu 11:15.

19:11—Komana Yesu wateneneña Yudasi Isakaroti hampinji yahosheliyi naPilatu kutalisha hadi muntu wamuhanini kudi Yena? Chatela yamuteni hohu Yudasi hela yateni muntu wudi wejima, chinamwekana neyi Yesu wateneneña antu ejima akwatili kafuta kakumujaha. Hakachi kanawa antu hadiña Yudasi, “akulumpi jawatupristu, niakwachota ejima,” hamu tuhu ‘nimazaza’ akanjikijiluwu kulonda alombi Baraba amumbiku.—Matewu 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.

20:17—Muloñadi Yesu chamukanishililiyi Mariya Mandeleni kumukundamena? Chakadi nikujina, Mariya wakundameneni Yesu, muloña watoñojokeli nindi Yesu wadiña kwakwihi nakuya mwiwulu nawa hakamumonahu cheñuku. Hakwila nawu yamuleji nindi mpinji yindi yakukandama mwiwulu kanda yishiki, Yesu wamulejeli nindi bayi wunkundamenaku ilaña wamulejeli kuya nakuleja atumbanji twindi nsañu yakusañuka kwindi.

Yuma Yitukudizilaku:

12:36. Hakwila nawu twikali ‘anyana kachejeji,’ hela akwachejeji, twatela kwiluka maana alala aMwizu daNzambi Bayibolu. Kufumahu twatela kuzatisha iku kwiluka kulonda kufumisha antu adi mumwidima wakuspiritu nakuyileta kuchejeji chaNzambi.

14:6. Tunateli kwikala nawuselewa waNzambi kuhitila hohu mudi Yesu Kristu. Neyi tumukuhwelela Yesu nikulondela chakutalilahu chindi tunateli kuswila kwakwihi naYehova.—1 Petulu 2:21.

14:15, 21, 23, 24; 15:10. Kwovwahila nkeñelu yaNzambi kukutukwasha kutwalekahu kumukeña Nzambi nikumukeña Mwanindi.—1 Yowanu 5:3.

14:26; 16:13. Spiritu yaYehova yajila yatwanukishaña yuma yitwadizili kunyima. Yazatikaña cheñi hakumwekesha chalala. Dichi, yinateli kutukwasha kuyilaku hambidi mukwiluka, kwikala namaana, kutiyishisha, wuñanji nikwikala nawuswa wakutoñojoka. Dichi twatela kutwalekahu kulomba chakadi kuleka, nakulomba chikupu spiritu yajila.—Luka 11:5-13.

21:15, 19. Petulu amwihwili neyi chakwila wamukeñeli Yesu “chakubadikawa,” dikwila nawu wadiña nakutena inshi jalumbikiluwu. Dichi Yesu wamulumbulwili chikupu Petulu kulonda yatonduhu kumulonda mpinji yejima chatela yazateña mudimu wakukwata anshi. Hanyima yakushinshika haNsañu Yayiwahi, lekenu tusweji kumukeña Yesu kubadika chuma chidi chejima chinateli kutukokola. Eña, tutwalekenuhu nakumulondela namuchima wetu wejima.

[Mwevulu wudi hefu 9]

Chumanyi chitunateli kudizila kuchakutalilahu chaNikodemu?