Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yuma Yitwatela Kutemuka

Yuma Yitwatela Kutemuka

Yuma Yitwatela Kutemuka

“Enu anyana katubandayula, nayileji kutemuka kuzuwa kwamba kenza hinyi?”—MATEWU 3:7.

1. Yakutalilahwinyi yamuBayibolu yawantu atemukili?

 CHUMANYI chimwatoñojokaña neyi mutiya izu dakwila nawu “kutemuka”? Amakwawu anateli kwanuka Yosefu mukwenzi weyala walubanji nakutemuka iñoda Potifwari wakeñeleña nindi yeli nindi wuvumbi. (Kutachika 39:7-12) Amakwawu anateli kutoñojoka hadi akwaKristu atemukili muYerusalema muchaaka cha 66 C.E., atiyilili kusoñamisha kwaYesu kwakwila nawu: “Himwakamona Yerusalema anayikuchiki dehi namajita kwi-ndo, . . . hohenohu adi muYudeya akatemukili kumapidi; adi mukachi kamukala akafumumu.”—Luka 21:20, 21.

2, 3. (a) Indi Yowanu Mpapatishu watalishili mudihi hakuyihoshola akulumpi jansakililu? (b) Yesu wakonkomweneni ñahi hakusoñamisha kwaYowanu?

2 Iyi yakutalilahu yitunashimuni hewulu yadiña yakutemuka kwalala. Makonu, akwaKristu alala mumatuña amavulu kunyeñumuka kaayi kejima, atela kunyakala kutemuka muchifwikija. Yowanu Mpapatishu wazatishili izu ‘dakutemuka’ munjila yachifwikija. Hakachi kawantu enjileña nakumutala Yowanu hadiña akulumpi jansakililu yawaYudeya adimweneña kuloña, atoñojokeleña nawu hiyateleleli kubalumuka mumuchimaku. Adiwileña antu adiña nakupapatishewa, chinjikijilu chakumwekesha kubalumuka mumuchima. Chakubula kutiya woma, Yowanu Mpapatishu wayisolweli akulumpi jansakililu hatooka kudantu nindi adiña anfukeji, wahosheli nindi: “Enu anyana katubandayula, nayileji kutemuka kuzuwa kwamba kenza hinyi? Soñenu nyikabu yatelela kubalumuka mumuchima.”—Matewu 3:7, 8.

3 Yowanu hateneneña kutemuka kwakwenuku. Wadiña nakusoñamisha hakusompesha kudi kumbidi, kwefuku dakuzuwa; nawa wayisoñamishili akulumpi jansakililu nindi hakwila nawu akapuluki hanidi ifuku, ateleli kusoña mukabu wukumwekesha nawu anabalumuki mumuchima. Chimwahitili mafuku, Yesu wayihishili namuloña akulumpi jansakililu chakadi woma nawa yililu yawu yawubanji yamwekesheli nawu tata yawu wadiña Diyabolu. (Yowanu 8:44) Hakukonkomwena kusoñamisha kwaYowanu kwahatachi, Yesu wayiteneni nindi “anyana katubandayula” nawa wayihwili nindi: “Mukupuluka ñahi kukutanya kwamukaluña kachinana?” (Matewu 23:33) Indi Yesu watalishili mudihi hakuhosha nindi “mukaluña kachinana”?

4. Indi Yesu watalishili mudihi hakutena “mukaluña kachinana”?

4 Mukaluña kachinana mwadiña mwiluña dakunama dadiña kunsa yambañu yaYerusalema mwocheleleñawu nswadi niatunyama afwa. Yesu wazatishili izu dakwila nawu mukaluña kachinana hamu neyi chinjikijilu chakufwa kwahaya nyaka. Lwihu lwayihwiliyi kutalisha hakutemuka mukaluña kachinana lwamwekesheli nawu akulumpi jansakililu ejima ateleleli kuyijilumuna haya nyaka.—Matewu 5:22, 29.

5. Indi nsañu yanyaka yamwekeshaña ñahi nawu kusoñamisha kwaYowanu nikwaYesu kwashikijeweli?

5 Akulumpi jansakililu yawaYudeya abombeleluhu hanshidi jawu kuhitila mukuyandisha Yesu niatumbanji twindi. Kuhiñahu, kwesekeja nakusoñamisha kwaYowanu niYesu, ifuku dakuzuwa kwaNzambi denjili. Muniyi njila, ‘kuzuwa kwadiña kumbidi’ kwadi kushikena hohu iluña dimu, Yerusalema niYuda, dichi chadiña chaswayi kutemuka lufuchi lwalweni. Kuzuwa kwenjili hampinji yamukisañenuwu Yerusalema nitembeli kudi amashidika awaRoma mu 70 C.E. Luna “lukadi” lwadiña lweneni chikupu chakwila kanda lumwekaneñahu dehi muYerusalema. Antu amavulu ayijahili nawa amakwawu ayitwalili muwuduñu. Lukadi lwolumu ilaña lwasweja kutoha lunakuhembelela antu amavulu aditenaña kwikala akwaKristu niamunsakililu jikwawu.—Matewu 24:21.

Twatela Kutemuka Kuzuwa Kudi Kumbidi

6. Chumanyi chatachikili kumwekana muchipompelu chawakwaKristu akusambila?

6 Antu amakwawu hakachi kawakwaKristu akusambila ekalili akwakusekesha, nawa akokeli atumbanji. (Yililu 20:29, 30) Hampinji yadiñaku apostolu aYesu adiña ‘akwakulekesha’ akwakusekesha, ilaña chafwiluwu, kwanyamukili mazanvu awakwaKristu akutwamba amavulu. Makonu, kudi jinsakililu jajivulu jinakuditena nawu hiyakwaKristu, nawa akweti ntañishilu jaditadikishaña. Bayibolu yashimwineñahu dehi hakunyamuka kwawakulumpi jansakililu yaKristendomu, yatenawu hamu neyi izanvu nawu “muntu wanshidi” cheñi nawu “mwana kakunoña . . . akanoñeshawu kudi Mwanta Yesu . . . akelishawu wamukunkulwayi chakamwekanayi Mwanta Yesu hakenzayi.”—2 Atesalonika 2:3, 6-8.

7. Muloñadi mazu akwila nawu “muntu wanshidi” chinayiteleluwu akulumpi jansakililu yaKristendomu?

7 Akulumpi jansakililu yaKristendomu hiyakwanshidi muloña anadimbi antu amavulu kuhitila mukwiteja ntañishilu, mafuku akunooka, niyililu yabulaña kwendela hamu naBayibolu. Kufwana akulumpi jansakililu ahishiliyi Yesu namuloña, makonu akwakudifukula adi kukabadi ‘kamwana kakunoña’ akayijilumuna chakadi kuchiñeja kwakusañuka. (2 Atesalonika 1:6-9) Hanu dinu, chumanyi chikamwekena antu anadimbuwu kudi akulumpi jansakililu yaKristendomu nikudi antu amunsakililu jikwawu jakutwamba? Hakwila nawu twakuli ilu lwihu, tusambilenu kushinshika hayuma yamwekeni chelili Yerusalema anamujilumuni dehi, mu 607 B.C.E.

“Temukenu Mukachi kaBabiloni”

8, 9. (a) Yeremiya wadiña nansañwinyi yawuprofwetu yakuleja aYudeya adiña muwunkoli muBabiloni? (b) Chelili Babiloni anamushindi dehi kudi aMediya nawa Peresi, kutemuka kwamuchidinyi kwadiñaku?

8 Kaprofwetu Yeremiya washimwineñahu dehi kujilumuka kwaYerusalema kwamwekeni mu 607 B.C.E. Wahosheli nindi antu jaNzambi akayitwala muwunkoli ilaña akayifuntisha mwituña dawu neyi “nyaka makumi atanu nayiyedi” yinamani dehi. (Yeremiya 29:4, 10) Yeremiya wadiña nansañu yalema yakuleja aYudeya adiña muwunkoli muBabiloni; ateleleli kudambula kukudifukula kwakutwamba kwadiña muBabiloni. Dichi adiloñesheli kufunta kuYerusalema nakufuntisha kudifukula kwalala hampinji yafuukwiliyi Yehova. Ichi chamwekeni chelili aMediya nawaPeresi amushindi Babiloni mu 539 B.C.E. Mwanta wawaPeresi Kirusi II wabidikili nindi aYudeya afunti kulonda akatuñululi tembeli yaYehova muYerusalema.—Ezera 1:1-4.

9 A Yudeya akubadika ha 42,000 akolekeleli iyi mpinji nawa afuntili. (Ezera 2:64-67) Kuhitila mukwila mwenimu, ashikijili wuprofwetu waYeremiya wakuyileja nawu atemuki, nakuya kwiluña dacheñi. (Tañenu Yeremiya 51:6, 45, 50.) Nshakaminu yawu hayina mpinji yayikañesheli aYudeya ejima kwenda lwendu lwalulehi nakufunta kuYerusalema nikuYuda. Ashalili muBabiloni, chidi neyi kaprofwetu wakashinakaji Danyeli, adi kwikala nankisu yaNzambi, neyi chakwila emenenuku kudifukula kwalala namuchima wawu wejima kwadiña muYerusalema nakudambula kukudifukula kwakutwamba kwaweniBabiloni.

10. Indi “Babiloni muneni” nakukoña yumanyi ‘yayishimashima’?

10 Makonu, antu amavulu anadiñiji munsakililu yakutwamba yashiyashana yatachikilili muBabiloni wakushankulu. (Kutachika 11:6-9) Iyi nsakililu yejima hamu, ayitenaña nawu “Babiloni muneni, mama yawayivumbi niyayishimashima yaheseki.” (Chimwekeshu 17:5) Kufuma tuhu kushankulu nsakililu yakutwamba yakwashaña anyuli ansañu jamatuña nachiyulu chakanu kaayi. Hayuma ‘yayishimashima’ yakoñaña nsakililu yakutwamba hadi majita amavulu analeñeli makulakaji ayihita yawantu ‘anakujahawu hanu hamaseki.’ (Chimwekeshu 18:24) Yuma yikwawu ‘yayishimashima’ yabombelamu yililu yakwila wuvumbi nawanyana anyanya ninyichidi yikwawu yawuvumbi yakoñaña akulumpi jansakililu niyetejañawu akulumpi jayipompelu. Komana hichuma chakuhayamisha chakwila nawu Yehova Nzambi katataka yafumishihu nsakililu yakutwamba hanu hamaseki?—Chimwekeshu 18:8.

11. Mudimwinyi wukwetuwu akwaKristu alala, kushika tuhu nikukujilumuka kwaBabiloni muneni?

11 AkwaKristu alala, eluka yumiyi, akweti mudimu wakusoñamisha antu adi muBabiloni muneni. Elaña mwenimu kuhitila mukuhana maBayibolu ninyikanda yashindamena haBayibolu yasonekañawu kudi ‘nduñu wamaana nikashinshi,’ watondeliwu kudi Yesu kulonda kuhanaña ‘yakudya yakuspiritu hampinji yatelela.’ (Matewu 24:45) Neyi antu amwekesha mpwila yakukeña nsañu yamuBayibolu, twatachikaña kudiza nawu Bayibolu kulonda tuyikwashi. Tunakuhweleli netu, akwiluka nawu atela “kutemuka mukachi kaBabiloni” hohanu kuchidi mpinji.—Chimwekeshu 18:4.

Temukenu Kupesha

12. Indi Nzambi wamonaña ñahi kudifukula kudi yifwikija nikudi akishi?

12 Chuma chikwawu chachishimashima chavula kukoñawu muBabiloni muneni chidi chakudifukula kuyifwikija nikudi akishi. Nzambi wayitenaña nindi ‘hiyuma yayishimashima’ “niakishi awu atuji.” (Kuhituluka 29:17) Antu anakukeña kumuzañalesha Nzambi atela kutondolwela kupesha, kwesekeja nachahoshayi Nzambi nindi: “Yami Yehova; didu ijina dami; kulema kwami hinukwinka wacheñuku, hela kushimeka kwanshimekañawu hinukuyinka akishi akusoñaku.”—Isaya 42:8.

13. Nyichidinyi yakala kwiluka yakupesha yitwatela kutemuka?

13 Cheñi Izu daNzambi dalumbulula nyichidi yakupesha yakala kwiluka. Chakutalilahu, yatenaña lwisu nawu “himana kwawu nakupesha.” (Akolose 3:5) Lwisu hikukeña chuma chiyakanishawu, chidi neyi chuma chamukwenu. (Kwidika 20:17) Kañelu wabalumukili Satana Diyabolu wekalili nalwisu lwakukeña kwikala neyi Wabadika nikukeña nindi antu adifukuleña kudi yena. (Luka 4:5-7) Ichi chamuleñeleli kudikaña naYehova nikumudimba Evu kufwila chuma chakanishiliyi Nzambi. Munjila yoyimu, Adama niyena wapesheli kuhitila mukwiteja yililu yindi yalwisu yakukeña ñodindi yekali wasweja kulema kubadika kwovwahila Tata yindi wakukeña wamwiwulu. Kwambukaku, antu ejima anakukeña kutemuka ifuku daNzambi dakuzuwa chiña amutiya Nzambi woma nikuleka lwisu lwamuchidiwu.

“Temukenu Wuvumbi”

14-16. (a) Muloñadi Yosefu chekalilayi chakutalilahu chayililu yayiwahi? (b) Chumanyi chitwatela kwila neyi twikala nakufwila kwatama kwawuvumbi? (c) Tunateli ñahi kutwesha kutemuka wuvumbi?

14 Tañenu 1 Akorinda 6:18. Ñoda Potifwari chesekeliyi kumudimbeka Yosefu, Yosefu wamutemukili chalala. Wayimikila akwaKristu ajiki niadi mumaluwi chakutalilahu chachiwahi chikupu! Mwalala, chinleji chaYosefu chadiña chakola kuhitila muyuma yamwekeni kunyima yamwekesheleña Nzambi chamonañayi yuma yatama. Neyi tunakukeña kwovwahila lushimbi lwakwila nawu “temukenu wuvumbi,” twatela kutondolwela yuma yatela kutuleñela kutiya wuvumbi namuntu wabula kwikala mwinikwetu. Anakutufumba nawu: “Jahenu yidi yenu . . . wuvumbi, wuzondu wamumuchima, kufwila kwila yuma yatama, kusweja kukeña yatama, nilwisu himana kwawu nakupesha. Hansañu iyi dihu henjilaña kuzuwa kwaNzambi kwakuzuwila akwakujikwa.”—Akolose 3:5, 6.

15 Ilukenu nenu ‘kuzuwa kwaNzambi kunakwinza.’ Antu amavulu mukaayi ekalaña nakufwila kwatama kwawuvumbi nawa atwalekañahu nakufwila kwawu. Dichi, etu akwaKristu twatela kulomba wukwashu waNzambi nispiritu yajila kulonda kufwila kwatama kwawuvumbi kubuleña kutwiyula. Kubombelahu, kudiza Bayibolu, kuwanika kukupompa kwawakwaKristu, nikushimwina nsañu yayiwahi kudi antuñi netu kukutwikwasha ‘kwendaña chakutwendesha kudi spiritu.’ Kulonda ‘tubuli kwila yafwilaña chisemwa chaheseki.’—Aŋalija 5:16.

16 Mwalala, neyi tutalaña nyivwimbimbi yanzekesi, hitukutwesha ‘kwendaña chakutwendesha kudi spirituku.’ Chochimu, mukwaKristu wejima watela kutondolwela kutañaña, kutalaña, hela kutiyililaña kunsañu jaletaña wuvumbi. Munjila yoyimu, chaluwa “akwakujila” ambala aNzambi kutiyaña kuwaha kusensekaña hayuma yamuchidiwu hela kuhajekañahu. (Aefwesesa 5:3, 4) Dichi twamwekeshaña kudi Tata yetu wakukeña netu twakeñaña chikupu kupuluka kuzuwa kwindi kunakwinza nawa twakeñaña tukashakami mwituña dadiha daloña.

Temukenu “Kufwila Mali”

17, 18. Muloñadi wutwatela kutemuka “kufwila mali”?

17 Hamukanda windi watachi wasonekeleliyi Timotewu, Pawulu walumbulwili nshimbi jatela kulombola añamba akwaKristu, amakwawu akuhweleleña kwikala namaheta hamuloña wakwikala nawakankajawu akwaKristu. Amakwawu atela azatishileña yuma yajila kulonda kuheta yuma yakeñeleñawu. Pawulu wasoñamishili hakubula ‘kutoñojokaña nawu kwakama Nzambi hichuma chakuheta nachu.’ “Kufwila mali,” kwatela dikwaleteleña kukala, kwaluwañeshaña chikupu muntu wudi wejima, chili waheta hela kazweñi.—1 Timotewu 6:1, 2, 5, 9, 10.

18 Komana munateli kutoñojoka hayakutalilahu yawantu amuBayibolu aluwañesheli wubwambu wawu naNzambi hamuloña ‘wakufwila mali’ hela hamuloña wakukeña yuma yabula kulema yalandañawu namali? (Yoshuwa 7:11, 21; 2 Anyanta 5:20, 25-27) Pawulu wamukonkomweneni Timotewu nindi: “Ilaña eyi muntu waNzambi, temukaku yumiyi. Kabilaku nikuloña, nikwakama Nzambi, nikukuhwelela, nikukeña, nikutatakena, nikwovwaha.” (1 Timotewu 6:11) Antu ejima anakukeña kupuluka ifuku dinakwinza dakuzuwa, atela kutiyilila iku kufumba kwalema.

“Temukenu Kufwila Kwatama kwaWukwenzi”

19. Indi atwansi ejima atela kwiladi?

19 Tañenu Yishimu 22:15. Wusupi wekala mumuchima wakansi wunateli kunyakala kumuhuñumuna. Kufumba kwamuBayibolu kunateli kumukwasha kumanisha iwu wusupi. Atwansi akwaKristu amavulu akweti anvwali jawu abula kwikala aYinsahu jaYehova afwilaña kuwana nikuzatisha nshimbi jekala muBayibolu. Amakwawu ahetelaña mukufumba kwakuwahi kwawamana kwetu niahela muchipompelu akweti wubwambu wawuwahi naYehova. Hichikweti muloña namuntu wunakuhana kufumba kwamuBayiboluku, kwovwahila kufumba kweniku kwaletaña muzañalu hayinu mpinji nikumbidi.—Aheberu 12:8-11.

20. Indi atwansi anateli kuwana ñahi wukwashu watela kuyikwasha kutemuka kufwila kwatama?

20 Tañenu 2 Timotewu 2:20-22. Kakavulu muchima wakansi wakadi kufumba chachiwahi wadiñijaña munjila jawusupi, chidi neyi spiritu yakudibecha, lwisu, wuvumbi, kufwila mali, nikukeña chiseki. Yumiyi yamwekesha “kufwila kwatama kwawukwenzi,” kwatwikonkomwenaña Bayibolu nawu tukwitemuki. Kutemuka kwakeñekaña nawu kansi mukwaKristu yatondolweli kuluwañesha kwatama, hichidi namuloña nakunafumini kuluwañeshaku. Kufumba kwajila kwakukeña yililu yaNzambi “hamu nanawa atambikaña Mwanta nanyichima yitooka” kwakwashanaña chikupu.

21. Chikaninwinyi chachiwahi chakaniniyi Yesu Kristu atumbanji twindi adi neyi anyikoku?

21 Chili tudi atwansi hela akulumpi, kukana kutiyilila antu afwilaña kutwiluwañesha kwamwekeshaña nawu tunakukeña kwikala hakachi kawatumbanji twaYesu adi neyi anyikoku ‘atemukaña . . . izu dawantu acheñi.’ (Yowanu 10:5) Hela chochu, kupuluka ifuku daNzambi dakuzuwa chakeñekaña kwila yuma yayivulu kubadika kutemuka hohu yuma yafwana. Cheñi twatela kukeña yililu yayiwahi. Chibaba chinalondeluhu chikalumbulula yililu yitanu nayiyedi. Tukweti muloña wawuwahi wakutwalekelahu kushinshika haniyi nsañu, muloña Yesu wahanini chikaninu chachiwahi nindi: ‘Nayinkaña [anyikoku] ami wumi wahaya nyaka, hiyamba kanoñaku; kwosi wakayihukula muchikasa chamuku.’—Yowanu 10:28.

Mukwakula Nenudi?

• Kusoñamisha kwamuchidinyi kwayisoñamishiliyi Yesu akulumpi jansakililu?

• Yumanyi yafwana yinakumonawu antu amavulu makonu?

• Nyichidinyi yakupesha yakala kwiluka yitwatela kutemuka?

[Malwihu aKuzatisha haKudiza]

[Nyevulu yidi hefu 16, 17]

Chumanyi chimwatoñojokaña neyi mutiya izu dakwila nawu “kutemuka”?