Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Muloñadi Nowa Chiyamutoñeleli Kudi Nzambi? Nawa Chumanyi Chitukudizilaku?

Muloñadi Nowa Chiyamutoñeleli Kudi Nzambi? Nawa Chumanyi Chitukudizilaku?

Muloñadi Nowa Chiyamutoñeleli Kudi Nzambi? Nawa Chumanyi Chitukudizilaku?

ETU amavulu twanukaña mpinji yitwatiyili nsañu yalema. Twanukaña yuma yejima, bayi neyi hitwanukaña iluña kutwadiña niyuma yitwelileña hohuku ilaña nichitwatiyili. Chakadi kujina, Nowa hajimbeli ifuku damulejeluwu nsañu kudi Yehova Nzambi, Mwanta wakuleña kwejimaku. Nawa nsañwinyi yadiña yabadika kulema? Yehova wahosheli nindi wafuukwiluhu kujilumuna “antu ejima.” Nowa amwinkeli mudimu wakutuña watu weneni mwakupulukila yomweni, chisaka chindi, niatunyama anyichidi yejima.—Kutachika 6:9-21.

Indi Nowa welili ñahi? Komana wazañaleli hakutiya iyi nsañu, tahindi wakanini? Indi ñodindi nichisaka chindi wayilejeli ñahi iyi nsañu? Bayibolu hiyashimunaku. Yatwilejaña hohu nawu: “Dichi cheliliyi Nowa; mwejima mwamulejeliyi Nzambi dimu mweliliyi.”—Kutachika 6:22.

Mwalala ichi dichikuma cheneni, muloña awa mazu anakulumbulula chikupu chaleñeleli Nowa amutoñeña kudi Nzambi; Nowa wadihanini kwila chuma chamulejeluwu kudi Nzambi. (Kutachika 6:8) Chumanyi chikwawu chaleñeleli Nzambi yamutoñeña Nowa? Ñakwilu yalema chikupu muloña twatela kufwana Nowa hakwila nawu tukapuluki hampinji yakafumishayi Nzambi cheñi kutama heseki. Hela chochu, tusambilenu kushinshika chadiña chihandilu chamumafuku aNowa henohu Dibaji kanda.

Andemoni Enjili Heseki

Nowa wadiñaku kumpinji yakunyima. Wasemukili chimwahitili yaaka ikombakaji dimu kufuma haleñeluwu muntu watachi. Haniyi mpinji antu hiyadiña nakushakama mumayeñu neyi chatoñojokaña antu amavulu nawu adiña antu akweti wuvuji, ahombola endeleña nakubandañila nanyikombu mumakasaku. Kwadiña yitwa yakuchila yayikuñu niwuneñu, nawa Nowa watela wazatishili iyi yitwa hakutuña watu. Cheñi kwadiña yisanji yakwimba nachu tumina. Antu asumbwileña, adiña nayisaka, adimineña mbutu, nawa adiña nayimuna. Alandileña nikulandulula yuma. Dikwila nawu, chihandilu chadiña neyi chochichidi makonu.—Kutachika 4:20-22; Luka 17:26-28.

Munjila jikwawu, yuma yadiña yambukaku. Chambu chimu chidi chakwila nawu antu ashakamineña yaaka yayivulu. Chadiña chatelela muntu kushakama yaaka kubadika ha 800. Nowa wahandili nyaka 950; Adama, 930; nawa Metusela, nkaka yaNowa, yaaka 969. *Kutachika 5:5, 27; 9:29.

Chaambu chikwawu anachilumbululi haKutachika 6:1, 2, hahosha nawu: “Cheliliwu antu anatachiki dehi kuvula mwahita iseki, hiyakuvwala nianyana awambanda, anyana kaNzambi [walala] amayala amweni anyana kawantu awambanda nawu akweti lubanji, asumbula niañodi jawu, ejima akeñeluwu.” Awa “anyana kaNzambi [walala]” adiña añelu afumini mwiwulu adibalumwini nakwikala antu nakululuta heseki neyi antu. Nzambi hayitumini kwinza heseki; hela hiyenjili nakukwasha chisaka chawantuku. Ilaña, “hiyakufuma mwaawu mwashakaminañawu,” mwiwulu kwinza nakwila wuvumbi nawambanda alubanji hamaseki. Ekalili andemoni.—Yuda 6.

Awa añelu adiña neyi andemoni aluwañesheli antu chikupu nayililu yidi neyi kudikaña, yililu yawuvumbi, nawa adiña antu asweja ñovu nimaana. Atela alombweleña nikuyula munza wawantu. Hiyakoñeleña yuma mukusweka, neyi ikombi wakuluka yitembi wadiswekaña nakwila yuma yatama mukuswamujokaku. Ilaña, akoñeleña yuma hatooka chakadi nsonyi mukudikaña nantanjikilu yaNzambi.

Awa añelu anyana kaNzambi akamini nawambanda, nawa ambanda avweli anyana akulili nakwikala nañovu yabadika. Ayiteneneña muchiHeberu nawu “aNefwili.” Atwileja nawu: “Hanyaka yina hamaseki hadiñi antu ataluka [aNefwili], nkumininaku anyana kaNzambi amayala cheñililuwu mudi anyana kawantu awambanda, hiyakuyivwela anyana; wenowu antu ahashankulu adiñi asweja, amayala atiyakana mpuhu.” (Kutachika 6:4) A Nefwili ayitiyileña woma chikupu. Izu dakwila nawu “Nefwili” daya mukwila nawu “Akwakudimbwisha,” antu adimbwishaña akwawu. Adiña akwakujahana nawa yililu yawu yawubanji ayishimuna mutwaanu twakushankulu nimutuheka.

Muntu Waloña Waneñeli

Kulumbulula kwamuBayibolu kwadina ikiñu hikulumbulula kumu kunashimbuli chikupu nawa kwalumbulula hakutama kwaswejeli. Yahosha nawu: “Kutama kwawantu kunatohi hamaseki, nimwafuukwiluwu mwejima nakutoñojoka munyichima yawu munatami hohu bweñi mafuku ejima. . . . Iseki dawaninini kwamadombu hohu. . . . Antu ejima aditokesheli mwendeluwu hamaseki bu-lu-lu.”—Kutachika 6:5, 11, 12.

Ituña damuchidiwu dimwashakamineñayi Nowa. Kwambukaku nawantu adiña munidi ituña, “Nowa wadiñi muntu waloña, . . . wendeli naNzambi [walala.]” (Kutachika 6:9) Hichekala chaswayi muntu waloña kushakama nawantu atamaku. Mazu ahosheleñawu antu niyuma yakoñeleñawu yatela yamuneñesheleña Nowa chikupu! Watela watiyili neyi chatiyiliyi Loti, iyala mukwawu waloña wadiñaku hampinji yelili Dibaji dinahiti dehi. Loti, washakamineña nawantu atama amuSodoma, “watiyilaña kubajama kwawantu atama kumuchima bwi,” nawa “chashakaminiyi mukachi kawu nakumona nikutiya, watiyilaña kutama nankashi kumuchima windi waloña hefuku hefuku, nanyidimu yakuluwalala yakoñeleñawu.” (2 Petulu 2:7, 8) Nowa niyena watiyileña chochimu.

Komana mwatiyaña kutama hakumona yuma yatama yinakumwekana yashimunañawu muyipapilu yansañu hela nawantu adi mwituña abulaña kulondeja nshimbi jaNzambi? Neyi mwatiyaña kutama, munateli kwiluka chatiyileñayi Nowa. Toñojokenu chichamukalilili Nowa kushakama mwituña datama hadi yaaka 600, muloña henjili Dibaji wadiña nayaaka 600. Watela wadiña nakutalila chikupu mpinji yakumanisha kutama!—Kutachika 7:6.

Nowa Wadiña Womika Hakwikala Wambukaku

Nowa wadiña “muntu walala hadi akwawu antu.” (Kutachika 6:9) Bayibolu yahosha nawu wadiña walala hadi, bayi neyi kwesekeja nachamumweneñawu akwawu antuku. Mumazu amakwawu, wadiña wakadi muloña kumesu aNzambi, ilaña kudi antu adiña mwituña henohu Dibaji kanda, Nowa amumweneña neyi muntu wazaluka. Tunateli kukuhwelela netu wakaanini mwatoñojokeleñawu antu, nawa hadibombeli muyisela yatama nimunyidimu yamunana mafukuku. Toñojokenu antu chiyamumweneña hampinji yatachikiliyi kutuña watu! Atela adiña nakumuseha, nikumudiwula. Hiyatoñojokeleña nawu mwahosheleñayi mukamwekanaku.

Kubombelahu, Nowa wadiña wetiya chikupu, nawa yuma yetiyiliyi hayihembeli chakadi kulejaku amakwawuku. Bayibolu yahoshaña nawu wadiña “mukwakushimuna kuloña.” (2 Petulu 2:5) Chakadi kujina, Nowa welukili nindi wakamona ikañesha. Kanka yindi Enoki wadiña muntu waloña washimwineñahu dehi nindi Nzambi wakasompesha antu atama. Mwalala, ichi chaleteli ikabisha hadi Enoki, hela chakwila Nzambi halekeli akwakumukabisha amujahiku. (Kutachika 5:18, 21-24; Aheberu 11:5; 12:1; Yuda 14, 15) Nowa wakeñekeleña kwikala womika nikwikala nachikuhwelelu muñovu yaYehova yakumukiña, muloña waSatana, andemoni, aNefwili, niantu amuheleli niamukañesheleña.

Akwakumukalakela Nzambi mpinji yejima ayikañeshaña kudi antu abulaña kumukalakela. Yesu Kristu niyena amuheleli, nikudi antu ejima amulondeleleña. (Matewu 10:22; Yowanu 15:18) Nowa wadiña nawulobu wakumukalakela Nzambi, hela chakwila hichadiña chaswayiku. Welukili nindi kwikala nawuselewa waNzambi kwalema chikupu kubadika kumukeña kudi antu adiña Nakumudimbulula. Nawa Nzambi wamutoñeli Nowa.

Nowa Watiyilili

Neyi chitunadizi, Nowa washimwinini antu chakadi woma. Elili ñahi chayishimwininiyi nsañu? Bayibolu yahosha nawu henohu Dibaji kanda antu “adiilaña, anwinaña, asumbwilaña, asumbwishilaña, nikwifuku deñililiyi Nowa muwatu, nichenjili dibaji nakuyikumpula wejima wawu, wena kuchiluka nehi.” Akañenyi kutiyilila kusoñamisha.—Matewu 24:38, 39.

Yesu wahosheli nindi dichakamwekana nimumafuku etu. Kubadika hadi yaaka nkulakaji, aYinsahu jaYehova anasoñamishi nawu Yehova wakakoña yuma yamaneni kulonda kushikija nkeñelu yindi yakuleta ituña dadiha daloña. Hela chakwila yihita yawantu anetiyi chikupu, antu amavulu hamaseki hiyanakutiyililaku. ‘Kwesekeja nayitoñojoka yawu NW,’ adiwulaña nawu Dibaji dakutwamba nawa hidalemaku.—2 Petulu 3:5, 13.

Ilaña, Nowa welukili. Wakuhweleleli mwamulejeluwu kudi Yehova Nzambi. Kwovwahila kwamuleñeleli kupuluka. Kapostolu Pawulu wasonekeli nindi: “Nakukuhwelela Nowa, chamulejeluwu kudi Nzambi nsañu yayuma yachidiñi kanda yimwekani, chamutiyiliyi Nzambi woma, hakuloñesha watu wakuhandisha nachu akwetala dindi.”—Aheberu 11:7.

Chakutalilahu Chitwatela Kwimbujola

Watu watuñiliyi Nowa wadiña weneni nankashi, wadiña wawulehi kubadika ibulu dangunja nawa wadiñi wazanduka neyi itala deneni dakulundakesha matala atanu. Wadiña wawulehi kubadika mamita 30 kubadika watu watenañawu nawu schooner Wyoming, washimwiniwu nawu diwatu wabadika kutoha wakutuña nambawu. Hela chochu, watu waNowa hiwadiña watu wakusendelamu antu hela yumaku; wakeñekeleña hohu kufumpoka hamenji. Dichi, wakeñekeleña kuwituña chachiwahi chikupu. Nawa awijikili mukachi nihanji naweñi wamupachi. Watela awituñili kubadika hadi yaaka 50.—Kutachika 6:14-16.

Kwadiña nyidimu yayivulu. Nowa wateleli kuhemba yakudya yachisaka chindi yachaaka chimu niyakudya yawatunyama. Henohu Dibaji kanda dinzi, atunyama ateleleli kuyipompesha nikuyiñija mukachi. “Nowa welili mwejima mwamulejeliyi Yehova.” O muzañalu watiyili chelili mudimu wejima wunamani dehi nawa Yehova yenzela nipitu dawatu!—Kutachika 6:19-21; 7:5, 16.

Kufumahu Dibaji denjili. Yanokeli hadi mafuku 40 mwaana niwufuku. Ejima adiña muwatu ashakaminumu chaaka chamukuma nichomini menji. (Kutachika 7:11, 12; 8:13-16) Antu atama ejima ajilumukili. Nowa hohu nichisaka chindi diwu apulukili nakwiñila mwituña dadiwahi.

Bayibolu yashimunaña nawu Dibaji damumafuku aNowa dadiña mukaayi kejima dadiña “chuma chakutalilahu.” Munjilanyi? Twatañaña nawu: “Mawulu niiseki aduku katataka, anayiswekeli kesi nezu dodimu, anayiswekeli ifuku dakusompesha nikujilumuka kwawantu asekeshaña Nzambi.” Hela chochu, kufwana mafuku aNowa, kwakekala akapuluka. Kuhwelelenu nenu “Yehova weluka kupulwisha akwakumwakama mukweseka.”—2 Petulu 2:5, 6, 9; 3:7.

Nowa wadiña muntu wamwakamineña Nzambi, muntu waloña washakamineña nawantu atama. Wamwovwahilili Nzambi chikupu. Wadiñi nawulobu wakwila chuma chachiwahi hela chakwila welukili nindi chadi kuleta ihosha nikumuhela kudi antu abulileña kukeña kumukalakela Nzambi. Kuhitila mukumwimbujola Nowa muniyi njila, ninetu tukwikala nawuselewa waNzambi nikuchiñeja kwakutwipulwisha nakutwiñija mwituña dadiha didi kwakwihi nakwinza.—Masamu 37:9, 10.

[Tumazu twaheshina]

^ Talenu chibaba chinakwila nawu “Did They Really Live That Long?” muAwake! yaJuly 2007 ifu 30.

[Mazu ekoku adi hefu 5]

Yililu yawubanji yawaNefwili atela ayishimunaña mutwaanu twakushankulu

[Mwevulu wudi hefu 7]

Kuhitila mukwimbujola chikuhwelelu chaNowa, tunateli kwikala nawuselewa waNzambi

[Mazu aKusakilila eniMwevulu wudi hefu 5]

Alinari/Art Resource, NY