Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Komana Mweluka?

Wunsahwinyi wabula kwikala muBayibolu wamwekeshaña nawu Yesu wadiña muntu watiyakana munsañu yanyaka?

Ansoneki amavulu adiñaku mumpinji yaYesu ahosheli nankashi hadi yena. Hakachi kanawa ansoneki hadiña Cornelius Tacitus, wasonekeli nsañu yanyaka yetuña daRoma dadiña nakuyulawu kudi anyanta. Kutalisha hakesi kwocheli ituña daRoma muchaaka cha 64 C.E., Tacitus wahosheli nindi kwatiyakeni mbonji nawu Mwanta Nero diyi waleteli iku kukala. Tacitus watwalekeluhu nindi, Nero wafwishileña namuloña izaza dawantu dateneneñawu nawu akwaKristu. Tacitus wasonekeli nindi: “Kristu kwafumishawu ijina dawakwaKristu, amujahili kudi nguvulu Pontusi Pilatu muchiyulu chaTiberius.”—Annals, XV, 44.

Nsoneki wakunyaka kaYudeya wejina daFlavius Josephus niyena wasonekeli hadi Yesu. Hakushimuna yuma yamwekeni hakufwa kwaFestus, Nguvulu wamuRoma wawaYudeya muchaaka cha 62 C.E., nikwinza kwamuntu wamuswanini, Albinus, Josephus wahosheli nindi, Ananiya Kapristu Muneni wapompesheli ansompeshi ejima amuchota chaSanihedilini nawa wayileteleli iyala wejina daYakoba, mana kwaYesu ateneneñawu nawu Kristu niantu amakwawu.—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Muloñadi Yesu chiyadiña nakumutenawu nawu Kristu?

Nsañu Yayiwahi yashimuna nawu chelili kañelu Gabireli yamwekani kudi Mariya nakumuleja nindi wakabaaba ivumu, nawa mwanindi wakamutumba nindi Yesu. (Luka 1:31) Kumpinji yakunyima, aYudeya avulileña kuzatisha idi ijina. KaYudeya mukwakusandujola nsañu yanyaka wejina daJosephus wasonekeli hadi antu 12, abula kutenawu muNyikanda, atumbiluwu idi ijina. Mwana kaMariya amuteneneña nawu “wakuNazareta,” kulonda kumulumbulula nawu wadiña Yesu wafumini kuNazareta. (Maku 10:47) Amuteneneña cheñi nawu “Kristu,” hela nawu Yesu Kristu. (Matewu 16:16) Indi chumichi chatalisha mudihi?

Izu dachizungu ‘daKristu’ dafuma kwizu dachiGriki daKhri·stos, izu dadifwanaku nadachiHeberu daMa·shiʹach, (Mesiya). Mazu ejima ayedi atalisha mukwila nawu “Wawayishewa.” Idi izu adizatishileña hakutena antu amakwawu henohu Yesu kanda yenzi. Chakutalilahu, Mosi, Aroni, niMwanta Davidi, wejima wawu ayiteneni nawu adiña awayishewa, dikwila nawu ayinkeli mudimu niwunlomboli kudi Nzambi. (Alevi 4:3; 8:12; 2 Samweli 22:51; Aheberu 11:24-26) Yesu wadiña Mesiya ashimwineñawu dehi, nawa wadiña ñimenu waYehova walema nankashi. Dichi, ijina dakwila nawu “Kristu, Mwana kaNzambi wamumi,” damuteleleli Yesu.—Matewu 16:16; Danyeli 9:25.

[Mwevulu wudi hefu 15]

Mwevulu waFlavius Josephus waleñawu kudi akwakuleñaleña