Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yumanyi Yakeñañawu Amayala Niambanda Amfwila? Munateli Kuyikwasha Ñahi?

Yumanyi Yakeñañawu Amayala Niambanda Amfwila? Munateli Kuyikwasha Ñahi?

Yumanyi Yakeñañawu Amayala Niambanda Amfwila? Munateli Kuyikwasha Ñahi?

Jeanne wadiña mwitala dindi mwajimunukila, washili yeña nijingutu hamesa chakubula kwiluka. Kafwampi watela kudya. Chineli nindi yatali hamesa, hadi yeña yiyedi . . . yatachika nikudila. Wenjilili kusha yeña yawantu ayedi hamesa. Munahiti dehi yaaka yiyedi kufuma hafwiliyi mfumwindi.

ANTU abulahu dehi kufwisha hiyanateli kutiya kumuchima kukata neyi chatiyañawu afwishahu dehi mwinikwawuku. Kafwampi hashimbulaña hakwila nawu antu eteji chuma chatama chamwekeni. Beryl wudi nayaaka 72 hetejeli nindi mfumwindi nafuku. Wahosheli nindi, “Hinetejeli nami nafuku. Chankalilili kwiteja nami hamba keñila cheñi mwitalaku.”

Antu amakwawu neyi anafumi hakuyiketula mwendu hela chikasa, mpinji yikwawu “atoñojokaña” nawu mwendu hela chikasa chawu chichidi kwoku. Munjila yoyimu, antu anafwishi mwinikwawu mpinji yikwawu atoñojokaña nawu “anakumona” mwinikwawu mwizaza dawantu hela kuhanjeka namwinikwawu chakubula kwiluka nawu wafwa dehi.

Kakavulu amabwambu niantaña eluka wanyi chakwila neyi muntu akeñawu nakukabakana hamuloña wakufwisha mwinikwindi. Mwelukahu muntu wafwisha mwinikwindi? Munateli kumukwasha ñahi? Chumanyi chimwatela kwiluka kulonda mukwashi amayala niambanda amfwila adi nachineñi chakufwisha? Munateli kukwasha ñahi muntu wunafwishi mwinikwindi hakwila nawu yekali cheñi namuzañalu mukuhita kwampinji?

Yuma Yitwatela Kutondolwela

Amabwambu niantaña anateli kutiya kutama chinakukabakanayi muntu akeñawu nawa afwilaña kumukwasha kulonda chineñi chimani swayi. Hela chochu, mukwakusandujola wumu wehwili amayala niambanda amfwila 700 wasonekeli nindi: “Hikwekala mpinji yatanjikawu nawu diyatela kuleka muntu kudilaku.” Chatela mumulekeshi muntu kudila, mulekenu wunafwishi yadidilili.—Kutachika 37:34, 35; Yoba 10:1.

Hela chakwila munateli kukwashana nyidimu yahachipenji, bayi mutoñojoka nenu yuma yejima yahachipenji yidi mumakasenuku. Paul mfwila wudi nayaaka 49 wahosheli nindi: “Natiyili kuwaha hakuwana neyi antu ankwashili kuloñesha yuma hachipenji anyinkeli mpinji yakufuukulahu yuma yalema. Ankwashili mwamuvulu nankashi hakwila nawu chipenji chañondami chendi chiwahi. Nelukili nami dichuma chakukumishaku chinatela kwila hakumulemesha.”

Hela chochu, antu amavulu atiyaña kuwaha kuyikwasha. Eileen, mfwila wudi nayaaka 68, wahosheli nindi: “Kuloñesha chipenji niyuma yikwawu yidi neyi kusoneka jakusoneka kwadiñi kwakala muloña hinatoñojokeleña chiwahuku. Nakoolekeleli mwanami weyala nimukuwami wamumbanda ankwashiluku.”

Cheñi bayi mutiya woma wakuhosha hadi mukwenu wafwaku. Beryl atenawu hakusambila wahosheli nindi: “Amabwambu jami ankwashili hama. Hela chochu, namweni neyi amavulu akeñeleña wanyi kuhosha hadi mfumwami John. Chamwekeni neyi kwiji hadiña kwokuku, nawa chumichi chankatileña kumuchima.” Chimwahita mpinji amayala niambanda amfwila atela kutiya kuwaha kuhosha hadi mwinikwawu. Munakwanuka chuma chachiwahi cheliliyi hela mpanji yayiwahi yayilejeliyi muntu wafwa dehi? Mulejenu mwinikwindi; bayi mutiya woma wakumulejaku. Neyi mumona nenu akutiya kuwaha chimwayileja, hoshenu chuma cheliliyi chayizañalesheli hela chuma chimwamutoñelaña. Chumichi chinateli kuleñela muntu wafwisha kwiluka nindi niantu amakwawu adilaña.—Aroma 12:15.

Neyi munakukwasha muntu wunafwishi, bayi musweja kumuleja mwakwililaku. Bayi musweja kumukanjikija muntu wunafwishi kufuukulahu swayuku. * Ilaña zatishenu kashinshi nawa dihulenu nenu, ‘Yumanyi yayiwahi yinatela kwila hakwila nawu nikwashi ibwambu hela ntaña hampinji yidiyi mukukala kwasweja muchihandilu?’

Yuma Yimwatela Kwila

Muntu wunafwishi mwinikwindi nateli kukeña kumukwasha munjila jikwawu hampinji yachipenji. Komana munateli kuloñesha yakudya, kukeñela antaña anenzi kuchipenji hakukama hela kwikala hamu namfwila?

Mwatela cheñi kwiluka nenu amayala niambanda anateli kuneña hela kutiya wuudi munjila jashiyashana. Chakutalilahu, kumaluña amakwawu amukaayi amayala amfwila kubadika hachikuku asumbulaña cheñi hanyima yakufwisha mwinikwawu chimwahita tukweji 18, chumichi hichavula kuzatika kudi ambanda amfwilaku. Chumanyi chaleteshaña hekali kushiyashana?

Kwambukaku nachuma chakuhwelelawu antu amavulu, bayi neyi amayala asumbulaña cheñi muloña ekali azañalala hela kukeña kukama namumbandaku. Amayala asumbula ekala nachaaku chakuleja añodijawu nsañu yidi kumuchima. Dichi neyi mumbanda yafwa, ashalaña nawuudi nankashi. Kakavulu ambanda amfwila chayipelelaña kuwana atela kuyikundeja hela chakwila mpinji yikwawu ayidiwulaña kudi amabwambu jamfumwawu. Chaaku chenichi dichaleteshaña amayala amfwila kukeña kusumbula cheñi kulonda amanisheña wuudi, hichikweti muloña nakukala kwekala mukusumbula swayuku. Dikwila nawu ambanda amfwila anateli kwiluka chikupu chakumanisha wuudi.

Neyi mfwila weyala hela wamumbanda hiibwambu denu hela ntaña yenu, chumanyi chimwatela kwila kulonda mumukwashi kumanisha wuudi? Helen wudi nayaaka 49 nawa mfwila wahosheli nindi: “Antu amavulu ahoshaña nawu anakukeña kukwashana, ilaña hiyafwilaña kuditachikila kukwashanaku. Avula kuhosha nawu, ‘Neyi kudi chuma chinatela kuzata, watela kunleja.’ Ilaña natiyileña kuwaha neyi muntu yanleja nindi, ‘Inakuya nakulanda yuma. Kwila tuya hamu nehi?’” Paul, wukweti iñodindi wafwili nachikatu chakansa washimwini chuma chamuzañalesheleña neyi amutambika. Wahosheli nindi, “Mpinji yikwawu hiwunateli kutiya neyi kwinji wunakukeña kuhanjeka nawantu hela kuyileja kukala kweyuku. Ilaña hanyima yakuhanjeka nawakwenu, wukutiya chiwahi; hiwukutiya wuuduku. Wukwiluka neyi antu akwakamenaña nawa yuma yikukupelela.” *

Mpinji Yakeñekaña Kumutiyila Mfwila Wushona

Helen wamweni neyi mpinji yafuntiluwu antaña jindi amavulu kumatalawu diyi mpinji yakeñeliyi chikupu kumukundeja. Wahosheli nindi, “Amabwambu niantaña akwashanaña chikupu hampinji yinafwiyi mwinikweyi, ilaña neyi chipenji chinamani apalañenaña munyidimu yawu. Hakwila eyi chineñi saña chashalila.” Amabwambu alala atwalekañahu kukwashana hamuloña wakwiluka chumichi.

Hadaha mfwila weyala hela wamumbanda nakukeña mwikali nindi hamu hakwanakana ifuku dadisumbwiluwu hela ifuku dafwiliyi mwinikwindi. Eileen atenawu hakusambila wahosheli nindi mwanindi weyala wamukulumpi wamukwashañaku kumanisha wuudi watiyañayi hakwanakana ifuku dadisumbwiluwu. Wahosheli nindi, “Chaaka nichaaka twayaña nakwendujola ifuku damukuma namwanami Kevin. Twadiilaña hamu, dichitwelaña hamu neyi mama yawantu namwanindi.” Komana kwila musoneka awa mafuku aswejaña kuneñayi ntaña yenu hela ibwambu denu mfwila weyala hela mumbanda nehi? Munateli kwikala nindi hamu hela kuleja amakwawu kwikala nindi hamu hanidi ifuku daneñañayi.—Yishimu 17:17.

Amakwawu awana nawu antu afwishahu dehi mwinikwawu anateli kuyikundeja. Annie wunashakami yaaka yitanu nayisatu kufuma hafwiliyi mfumwindi, wahosheli hadi mukwawu mfwila nindi, “Kuumika kwindi kwantiyishili kuwaha nawa kwankolesheli.”

Hanyima yakuumika kukala kwamonañawu, amfwila amayala niambanda anateli kukolesha amakwawu. MuBayibolu atenamu amfwila ayedi, kansi wamumbanda Luti, nimuku windi wamumbanda Nyawomi, adikolesheli chikupu. Iyi nsañu yayiwahi yashimuna nawu awa ambanda adakameneni chiwahi, nawa chumichi chayikwashili kuumika chineñi nikukala kwamwenuwu.—Luti 1:15-17; 3:1; 4:14, 15.

Mpinji Yakuleka Kudila

Hakwila nawu ekali azañalala cheñi, amayala niambanda amfwila atela kwesekeja yuma kutalisha hakwanuka mukwawu wafwa dehi nikwakamena yuma yinakukeñawu. Mwanta wamaana Solomoni wahosheli nindi kwekala “mpinji yakudila.” Wahosheli cheñi nindi kwekala “mpinji yakuuka,” hela mpinji yakuleka kudila.—Mukwakutaŋisha 3:3, 4.

Paul atenawu dehi, washimwini kukala kwekala hakuleka kutoñojoka yuma yakunyima. Wahosheli nindi: “Ami nañodami twadiña neyi nyitondu yiyedi yanyanya yakulilili hamu yadikasa. Ilaña mutondu wumu womini nawa awufumishili, wukwawu washeli kumwekenaña chiwahi nehi. Natiyileña wuudi kwikala nkawami.” Hamuloña wakukeña kwikala ashinshika kudi mukwawu wamumaluwi wunafwi, amakwawu atwalekañahu kutoñojoka chahandileñawu namwini kwawu. Amakwawu atoñojokaña nawu kudiluñisha chikumwekana neyi hiyamukeñeli mukwawuku, dichi akaanaña kuya nakuhema hela kuhanjeka nawakwawu. Tunateli kuyikwasha ñahi munjila yayiwahi amfwila amayala niambanda kulonda aleki kudila, nakutwalekahu nachihandilu chawu?

Njila yatachi yekala yakumukwasha muntu kulonda yahoshi jidi kumuchima windi. Herbert wunashakami yaaka yitanu nachimu kufuma hafwishiliyi ñodindi wahosheli nindi: “Natiyaña kuwaha neyi antu anañendeli amwena nakuntiyilila chinnakuhosha chuma chinnakutoñojoka hanoyu mpinji. Neluki chikupu nami akwetu hiyatiyileña kuwaha kwikala nanami mpinji yejimaku, ilaña nahamekeleña hakuntiyila wushona.” Paul wazañaleleña nankashi hayuma yakoñeleñayi ibwambu dindi wapama wamwihwileña chinakuhandayi mpinji yejima. Paul wahosheli nindi, “Namusakililileña hakunsolomoka munjila yayiwahi nawa kakavulu namulejeleña chinatiyileña hanoyu mpinji.”—Yishimu 18:24.

Muntu wunafwishi wetejaña nindi chalala mukwawu wamumaluwi wafwa neyi nakuditoñesha, nakwakama, hela kutiya kutama. Mwanta Davidi welili chumichi kuhitila mukumuleja muntu wakamenaña chikupu, Yehova Nzambi. Ichi chamukwashili kwikala nañovu ‘yakwimana’ nakwiteja nindi mwanindi nafwi.—2 Samweli 12:19-23.

Hela chakwila chikwikala chakala hakusambila, chimwahita mpinji muntu wunafwishi natali kutachika cheñi nyidimu yindi yelañayi dikalu. Komana kwila muzata nindi nyidimu yimwelaña mafuku onsu, chidi neyi kulanda hela kuya nakwolola nyendu nehi? Kwila mumuleja ibwambu denu yayikwashuku nyidimu yikwawu nehi? Hinjila yikwawu yimunateli kumukwasha kumanisha wuudi. Chakutalilahu, kwila mumushila mudimu wakutala anyana hela yayileja chatelekañayi yakudya yikwawu nehi? Komana kwila yayikwasha kuloñesha itala nehi? Kubombela hakumuleja muntu kulonda yayikwashuku kwila yuma yikumuzañalesha, yuma yamuchidiwu yaleñelaña muntu kwiluka nindi walema.

Neyi yalejaña akwawu yuma yinakutoñojokayi, muntu wunafwishi nateli kuleka kudila mukuhita kwampinji nikutachika kudiluñisha cheñi, nawa nateli kwimika yikonkwanyi yayiha. Dichuma chelili Yonette mfwila wudi nayaaka 44 nawa mama yawantu. Wahosheli nindi: “Kutachika kuzata nyidimu yamafuku ejima chadiña chakala. Kuzata nyidimu yahetala, kuzatisha chiwahi mali, nikuhemba anyanami asatu chadiña chakala.” Hela chochu, chimwahitili mpinji Yonette welukili chakuzata nikuhanjeka chiwahi nawanyanindi. Welukili cheñi chakwiteja wukwashi wamukwashileñawu kudi akwawu amukeña.

“Wumi hiChawaana Chalema”

Hakwila nawu akwashani chiwahi, amabwambu niantaña atela kwiluka chinakukalakelawu ochu chuma. Neyi munahiti dehi tukweji hela yaaka, muntu wunafwishi wakelaña aha yaneña aha yazañalala. Eña ‘chuma chamukataña kumuchima windi’ chinateli kusweja nankashi.—1 Anyanta 8:38, 39.

Haniyi mpinji yidiyi mukukala muntu wunafwishi wakeñekaña kumukolesha kulonda yatwalekuhu kudikunda nawakwawu. Wukwashu wamuchidiwu wunaleteshi amayala niambanda amfwila kushakama chiwahi cheñi. Claude mfwila weyala wayaaka 60 nawa wazataña mudimu wakushimwina mpinji yejima muAfrica, wahosheli nindi: “Wumi hichawaana chalema, chili wunasusuti muloña wakufwisha mwinikweyi.”

Chihandilu chahimpaña neyi munafwishi mwinikwenu. Hela chochu, antu anafwishi mukwawu akeñawu akweti yuma yayivulu yakukwasha akwawu.—Mukwakutaŋisha 11:7, 8.

[Footnotes]

^ Talenu chikasha chinakwila nawu “Yuma yaMwinikwenu Wafwa Yayikwashaña Kumwanuka Tahindi Yayiletelaña Chineñi?” hefu 28.

^ Neyi munakukeña nsañu yikwawu yinakuhosha chakukwasha muntu wunafwishi, talenu buloshuwa yinakwila nawu Ilyo Untu Watemwa Afwa, mafu 20-25, yasonekawu kudi aYinsahu jaYehova.

[Caption on page 27]

Amabwambu alala atwalekañahu kukwashana

[Caption on page 25]

Kuduhu mafuku atela kukeña antu nawu muyikwashi?

[Caption on page 25]

Anukenu kuyitambika

[Caption on page 26]

Zatilenuña hamu nyidimu yamafuku onsu nawamayala niambanda amfwila hela kuya nawu nakuhema

[Caption on page 28]

Yuma yaMwinikwenu Wafwa Yayikwashaña Kumwanuka Tahindi Yayiletelaña Chineñi?

Helen wafwishili mfumwindi yaaka yantesha yinahituhu wahosheli nindi, “Nahembeli yuma yamfumwami yayivulu. Yumiyi yañanukishaña mpinji yitwadiluñishileña chikupu. Hinakeñeleña kuyinata hohenohuku muloña yitoñojoka yahimpaña mukuhita kwampinji.”

Kwambukaku, Claude wafwishili iñodindi yaaka yitanu yinahituhu, wahosheli nindi: “Hinakeñaña kuhemba yuma yindi kulonda nimwanukileñahuku. Neluka nami kunata yuma yindi kwankwashaku kwiluka nami wafwa nawa hinaneñaña nankashuku.”

Nsañu yidi hewulu yinakumwekesha kushiyashana kwayitoñojoka kutalisha hakuhemba yuma yamuntu wunafwi. Dichi amabwambu niantaña akweti maana hiyakweseka kuhosha yuma yinakutoñojokawu haniyi nsañuku.—Aŋalija 6:2, 5.