Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 8

Womikili Hela Chakwila Kwadiña Yuma Yamuneñesheli

Womikili Hela Chakwila Kwadiña Yuma Yamuneñesheli

1. Muloñadi antu muShilo chaneñeleluwu nikudila?

SAMWELI wamweni antu chaneñeluwu muShilo. Antu amavulu amuniwu musumba adiña nakudila. Ambanda añahi nianyana adilileña chatiyiluwu nawu atata jawu, anfumu jawu, anyanawu, niana kwawu anafwi? Tweluka hohu netu amashidika awaIsarela 30,000 ayijahili chayishindiluwu kudi aFwilistinu nawa hashimbwili wanyi kufuma hafwiluwu amashidika 4,000 munjita yikwawu.—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Kukalanyi kwaleteli nsonyi nawa kwaleñeleli kulema kufumi muShilo?

2 Iku kwadiña kukala kumu hohu hakukala kwakuvulu kwamwenuwu. Anyana ayedi atama aKapristu Muneni Eli, aHofwini naFwinehasi, asendeli chimbañu chachitiyañenu chajila kufuma kuShilo. Chimbañu chajila achihembeleleña mukapeka kajila katabanaka, yatuñiluwu neyi tembeli yetenti, nawa ichi chimbañu chalema chadiña chinjikijilu chamwekesheleña nawu Nzambi wudi mukachi kawu. Dichi, antu asendeli Chimbañu kunjita, nakutoñojoka mwawusupi nawu chikuyikiña nawa akushinda njita. Ilaña aFwilistinu atambwili Chimbañu, nawa ayijahili aHofwini naFwinehasi.—1 Sam. 4:3-11.

3 Hayaaka yayivulu, antu alemesheleña tabanaka yamuShilo mwahembeleleñawu Chimbañu. Ilaña aFwilistinu achitambwili. Chatiyiliyi iyi nsañu, Eli wadiña nayaaka 98, wahinukili kankata muchitwamu chindi nawa wafwili. Muku windi wamumbanda wekalili ntuluwa hadodina ifuku, niyena wafwili hakuvwala. Henohu kanda yafwi, wahosheli nindi: “Kulema kunayifumi dehi aIsarela.” Mwamweni, muShilo himwadiña cheñi kulemaku.—1 Sam. 4:12-22.

4. Yumanyi yitukudiza munaka kapetulu?

4 Indi Samweli wadi kuumika ñahi naniku kukala kwamweniyi? Komana wadi kwikala nachikuhwelelu chakola kulonda yakwashi antu abulili kukiñawu kudi Yehova nawa abulili wuselewa windi? Makonu wejima wetu twamonaña kukala niyuma yatuneñeshaña nawa yesekaña chikuhwelelu chetu, dichi tushinshikenu yuma yitunateli kudizila kudi Samweli.

‘Welili Mwaya Kuloña’

5, 6. Indi nsañu yamuBayibolu yahosha hayumanyi kutalisha hampinji yayaaka 20 nawa nyidimwinyi yazatileñayi Samweli hayina mpinji?

5 Kufuma haniyi mpinji Bayibolu hiyashimuna hadi Samweluku ilaña yashimunaña nsañu yaChimbañu chajila, nichakabakenuwu aFwilistinu hamuloña wakusenda Chimbañu nichachifuntishiluwu. Mwahitili yaaka 20 hakwila nawu Bayibolu yihoshi cheñi nsañu yaSamweli. (1 Sam. 7:2) Yumanyi yelileñayi haniyi yaaka? Bayibolu yatulejaña.

Indi Samweli wakwashili ñahi antu jindi kuumika chineñi chakufwisha antaña jawu?

6 Twadizaña nawu henohu kanda atachiki kuzata nyidimu yikwawu muniyi yaaka, ‘izu daSamweli dashikili kudi aIsarela ejima.’ (1 Sam. 4:1) Nsañu yasonekawu yalumbulula nawu iyi yaaka chiyamanini, Samweli wayileña kunyisumba yisatu yamuIsarela, wayileña muniyi ñinza hachaaka hachaaka nakusompa nyiloña nikwakula malwihu amwihwileñawu. Kufumahu wafuntileña kuRama kwashakamineñayi. (1 Sam. 7:15-17) Chakadi nikujina, Samweli wadikitileña nawa hakachi kaniyi yaaka 20, wadiña nanyidimu yayivulu yakuzata.

Hela chakwila Bayibolu yahosha wanyi hadi Samweli sampu nichimwahitili yaaka 20, tunateli kukuhwelela chikupu netu wadiña nakudikita mumudimu waYehova

7, 8. (a) Indi Samweli wayilejeli antu mazwinyi hanyima yakuzata nañovu hadi yaaka 20? (b) Indi antu elilidi chayikonkomweneniyi Samweli?

7 Kuluwalala kwawanyana kaEli kwazeyesheli chikuhwelelu chawantu. Chumichi chaleñeleli antu amavulu kutachika kupesha. Hela chochu, hanyima yakuzata nañovu hadi yaaka 20, Samweli walejeli antu awa mazu nindi: ‘Neyi mudi nakufunta kudi Yehova nanyichima yenu yejima, fumishenu mukachi kenu ankishi akwacheñi niAshitoreti, mutalishi nyichima yenu kudi Yehova, mumukalakeli yena hohu kanka windi; niyena wakayipulwisha kudi aFwilistinu.’—1 Sam. 7:3.

8 “A Fwilistinu” ayibadikili aIsarela ñovu. Chelili amashidika awaIsarela ayishindi, aFwilistinu atoñojokeli nawu akukabisha antu jaNzambi chakubula kuyibabesha. Ilaña Samweli wayikonkomweneni antu nindi yuma yinateli kuwaha neyi afunta kudi Yehova. Komana etejeli? Samweli watiyili kuwaha nankashi muloña antu alekeli kupesha akishi nawa ‘atachikili kumukalakela Yehova kanka windi.’ Samweli wapompesheli antu kuMizipa, mukala wamwituña damapidi wakukabeta kaluwunda kaYerusalema. Antu apompeli, alekeli kudya nawa abalumukili munyichima hanshidi jawu jajivulu jakupesha akishi.—Tañenu 1 Samweli 7:4-6.

A Fwilistinu atoñojokeli nawu chapompeluwu antu jaYehova abalumukili mumuchima yadiña mpinji yakuyikabisha

9. Chumanyi chaletesheli aFwilistinu kutiya kuwaha nawa antu jaNzambi elilidi chamwenuwu kukala?

9 Hela chochu, aFwilistinu chatiyiluwu nawu aIsarela anapompi, atiyili kuwaha. Atemesheli amashidika awu kuMizipa kulonda akajilumuni akwakudifukula aYehova. A Isarela atiyili nawu ayilumbu jawu anakuyilukuka. Afwili mutentu nawa amulejeli Samweli nawu yayilombeluku. Samweli walombeli kudi Yehova nawa walambwili nimulambu. Amashidika awaFwilistinu alukukili mukala waMizipa hampinji yachidika chajila. Yehova wakwili kulomba kwaSamweli. Kafwampi Yehova waleteli kudidima muloña wazuwili. Yehova ‘waleteli kudidima nankashi hadiñuwu aFwilistinu dena ifuku odu.’—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. (a) Muloñadi kudidima kwatiyiluwu amashidika awaFwilistinu kwafumini kudi Yehova chikwambukiluku nakudidima kudi kwejima? (b) Chumanyi chafuminumu munjita yalwiluwu kuMizipa?

10 Komana twatela kutoñojoka netu aFwilistinu adiña neyi anyana anyanya atiyaña woma nakubatama kunyima yawamama jawu neyi atiya kudidima kwanvula? Inehi, awa adiña amashidika añovu akulukili yitembi mukulwa njita. Iku kudidima kwambukiluku nakudidima kwelukiluwu. Komana atiyili hohu ‘kudidima kweneni nankashi’? Komana kudidima kwafumini mwiwulu mwakadi mavu, tahindi aluwankeni hakutiya mboñu-mboñu yafumineña kumpidi? Hituneluki chuma chamwekenuku, ilaña iku kudidima kwayitiyishili aFwilistinu woma nawa aluwankeni. Hamuloña wakuluwankana, atachikili kuyilukuka kudi aIsarela. Amayala awaIsarela afumini kuMizipa, ashindili aFwilistinu, nawa ayihañili hañe-e kushika nikukabeta kambwela kakumujika waYerusalema.—1 Sam. 7:11.

11 Iyi njita yaleñeleli antu jaNzambi kuhimpa chikupu. Muyaaka yejima yadiñayi Samweli hawunsompeshi, aFwilistinu atwalekeluhu kutemoka. Nyikala yapupiluwu yatachikili kwikala cheñi mumakasa awantu jaNzambi.—1 Sam. 7:13, 14.

12. Indi nhoshelu yakwila nawu Samweli ‘welili mwaya kuloña’ yalumbulukadi, nawa yililwinyi yamukwashili kutwalekeluhu kuzata chiwahi?

12 Chimwahitili yaaka yayivulu, kapostolu Pawulu wamuchindilili Samweli hadi ansompeshi niatuprofwetu ashinshika “elili mwaya kuloña.” (Heb. 11:32, 33) Chalala Samweli welili yuma yayiwahi nawa yaloña kumesu aNzambi nawa wayikolesheli akwawu kwila chochimu. Watwalekeluhu kuzata chiwahi muloña wadiña wadiwunjika hakumuchiñilila Yehova, nawa wazatileña nakashinshi mudimu windi hela chakwila kwadiña yuma yamuneñesheleña. Wadiña cheñi namuchima wakuhameka. Chelili anashindi dehi kuMizipa, Samweli wemikili ilola dakwanakana chayikwashiliyi Yehova antu jindi.—1 Sam. 7:12.

13. (a) Twatela kwikala nayililwinyi neyi tunakukeña kumwimbujola Samweli? (b) Munatoñojoki nenu mpinjinyi yitwatela kwikala nayililu yidi neyi yadiña naSamweli?

13 Komana mwakeñaña ‘kwila mwaya kuloña’? Neyi dichimwakeñaña, mwatela kudizila kudi Samweli wadiña wadiwunjika, wadizoza nawa wadiña namuchima wakuhameka. (Tañenu 1 Petulu 5:6.) Komana kudihu muntu wahela iyi yililu? Chawahili muloña Samweli wadizili iyi yililu kuwansi, muloña chakuliliyi wamweni yuma yayivulu yamuneñesheli.

“Anyaneyi Hiyelaña Muwelaña Eyuku”

14, 15. (a) Yumanyi yamuneñesheli chikupu Samweli henohu “nakuli dehi”? (b) Komana Samweli waleleli anyana wutotu neyi Eli? Lumbululenu.

14 Bayibolu yahosha cheñi hadi Samweli henohu “nakuli dehi.” Samweli wadiña nawanyana awamayala ayedi, Yoweli niAbiya, nawa wayikunjikili mudimu wakumukwashaku kusompa nyiloña. Chawushona, anyanindi hiyashili maana kumudimu wawuku. Hela chakwila Samweli wadiña washinshika nawa waloña, anyanindi azatishileña yifulu yawu munjila yalwisu, yakuheñeshaña wuñaji, nikutambula maseleka.—1 Sam. 8:1-3.

15 Ifuku dimu, akulumpi amuIsarela ayili kudi kaprofwetu wakashinakaji nakumwabila. Ahosheli nawu: “Anyaneyi hiyelaña muwelaña eyuku.” (1 Sam. 8:4, 5) Komana Samweli welukili iku kukala? Bayibolu hiyashimunaku. Kwambukaku naEli, Samweli hadiña nakulela anyana wutotuku. Yehova wamuzuwilili nikumubabesha Eli hakukañanya kufumba anyanindi akoñeleña yuma yomisha mbaña, nikulemesha anyanindi kubadika Nzambi. (1 Sam. 2:27-29) Yehova hamweni yiluwa yamuchidiwu mudi Samweluku.

Indi Samweli womikili ñahi chineñi chatiyiliyi nakuluwalala kwawanyanindi?

16. Kukalanyi kwamonañawu anvwali akweti anyana adikañaña, nawa chakutalilahu chaSamweli chinateli kuyikwasha nikuyikundeja ñahi?

16 Bayibolu hiyashimuna nawu Samweli watiyili nsonyi, nikwakama hela kuneña chamulejeluwu yuma yatama yakoñeleñawu anyaninduku. Hela chochu, anvwali amavulu aneluki chatiyiliyi Samweli. Munanu mafuku akala, anyana amavulu adikañaña nawanvwali jawu. (Tañenu 2 Timotewu 3:1-5.) Chakutalilahu chaSamweli chinateli kukwasha nikuyikundeja anvwali akweti anyana amuchidiwu. Hela chakwila anyanindi ekalili aluwalala, Samweli watwalekeluhu kwikala washinshika. Anukenu nenu, hela chakwila mukukañanya kuyishika anyanenu hamuchima nikuyifumba, chakutalilahu chenu chachiwahi chikuyikwasha nankashi. Nawa anvwali akweti kukooleka kwakumuzañalesha Tata yawu, Yehova Nzambi, neyi cheliliyi Samweli.

‘Tukunjiki Mwanta Walukanu’

17. Indi akulumpi amuIsarela amukanjikijili Samweli kuyilila chumanyi nawa welilidi?

17 Hadaha anyana kaSamweli hiyatoñojokeli hayuma yafumini muyililu yawu yalwisu nawa yakudikeñaku. Akulumpi amuIsarela amulejeli Samweli nawu: ‘Tukunjiki mwanta walukanu atusompeshaña neyi chelañawu munyunza yejima.’ Komana Samweli chamulejeluwu chumichi watoñojokeli nindi anamukaani? Kafwampi, wamwimeneneñaku Yehova hakusompesha antu wenawa hayaaka yayivulu. Haniyi mpinji hiyakeñeleña kaprofwetu wudi neyi Samweluku, ilaña akeñeleña mwanta walukanu kwikala nsompeshi yawu. Muloña nyunza yadikumashaninuwu nayu ayiyuulileña kudi anyanta, aIsarela niwena akeñeleña mwanta wakuyiyuula. Chumanyi cheliliyi Samweli? Twatañaña nawu, Samweli “wachimweni kutama nankashi.”—1 Sam. 8:5, 6.

18. Indi Yehova wamukundejeli Samweli munjilanyi nikushimuna nshidi yahamesu bwi-i yakoñeluwu aIsarela?

18 Talenu Yehova chakwiliyi chelili Samweli yamuleji chuma chakeñeleñawu antu mukulomba: ‘Tiyililaku mwizu dawantu, wili mwejima mwakukwilawu; ochu yeyi analekuwu wanyi, yami analekuwu, nibuli kwikala mwanta wawu wakuyiyuulaña.’ Awa mazu amukundejeli Samweli. Hela chochu, awa antu amutukili Nzambi Watwesha yejima. Yehova walejeli kaprofwetu kindi kuyisoñamisha aIsarela hakukala kwakamonawu hamuloña wakukeña mwanta walukanu wakuyiyuula. Chelili Samweli yayisoñamishi, antu amukanjikijili nawu: ‘Nehi, chiña twikali namwanta wetu wakutuyuula hohu.’ Muloña wakumwovwahila Nzambi yindi, Samweli wayili nakuwayisha manji mwanta atondeluwu kudi Yehova.—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) Munjilanyi mwovwahililiyi Samweli nshimbi yaYehova yakumuwayisha Sawulu manji kulonda yekali mwanta wawaIsarela? (b) Indi Samweli watwalekeluhu kukwasha ñahi antu jaYehova?

19 Indi Samweli wovwahililili munjilanyi? Komana wovwahilili chabula kufuma hamuchima? Komana yuma yamuneñesheli yamuleñeleli kwikala nandulu mumuchima? Antu amavulu anateli kwikala nandulu, hakwila Samweli helili mwenimuku. Wamuwayishili Sawulu manji nawa welukili nindi iwu muntu amutondeli kudi Yehova. Wamupwepujoleli Sawulu, chinjikijilu chamwekesheli nawu wetejeli kwovwahila mwanta wamuha. Nawa wayilejeli antu nindi: ‘Talenu anatondiyi Yehova, hadi antu ejima hadi wakwesekana nindi?’—1 Sam. 10:1, 24.

20 Samweli hashili maana hayiluwaku, ilaña washili maana hayililu yayiwahi yadiña namuntu atondeluwu kudi Yehova. Hakwila Samweli wakeñeleña kutwalekahu kwikala washinshika kudi Nzambi chatela yashi maana hadi antu ahimpaña nyichima. (1 Sam. 12:1-4) Wazatili cheñi nakashinshi mudimu windi wakufumba antu hayuma yadi kuyifuntisha hanyima kuspiritu nawa wayikolesheli kwikala ashinshika kumesu aYehova. Kufumba kwindi kwayishikili antu hanyichima nawa amulembeleleli Samweli nawu yayilombeluku kudi Nzambi. Wayakwili munjila yayiwahi nindi: “Chinjila kumuvulumuna Yehova muloña wakuleka kuyilombela. Nakayilejaña munjila yayiwahi yaloña.”—1 Sam. 12:21-24.

Chakutalilahu chaSamweli chinakutudizisha nawu, hitwatela kwikala nechima hela ndulu munyichima yetuku

21. Indi chakutalilahu chaSamweli chinateli kuyikwasha ñahi neyi anatondi mukwenu kwikala nachifulu hela anamwinki kukooleka kudi kwejima?

21 Komana mwaneñahu dehi neyi anatondi mukwenu kwikala nachifulu hela anamwinki kukooleka kudi kwejima? Chakutalilahu chaSamweli chatudizishaña nawu hitwatela kwikala nechima hela ndulu munyichima yetuku. (Tañenu Yishimu 14:30.) Nzambi wayinkaña antu jindi ejima ashinshika nyidimu yayivulu yayizañaleshaña.

“Mwakanyi Iwakakumisha Kumudila Sawulu?”

22. Muloñadi Samweli cheliliyi chiwahi hakushinshika yililu yayiwahi mudi Sawulu hakusambila?

22 Samweli welili chiwahi hakushinshika yililu yayiwahi mudi Sawulu; wadiña muntu wamuwahi. Wadiña wataluka nawa walubanji, chilobu nawa wababala mukwila yuma ilaña wadiña wadizoza nawa wawunda hakusambila. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Kubombelahu, wadiña nachawana chachiwahi, wuswa wakufuukulahu yuma yakeñeleñayi muchihandilu chindi. (Kuhit. 30:19) Komana wazatishili chachiwahi ichi chawana?

23. Chililwinyi chachiwahi chalekeliyi Sawulu kumwekesha hakusambila, nawa watwalekeluhu ñahi kudinka wanta?

23 Chawushona, muntu neyi amwinka ñovu, kakavulu hadizozañaku. Chimwahitili kapinji kantesha, Sawulu watachikili kudinka wanta. Wafuukwiluhu kudikaña nanshimbi jaYehova jamulejeluwu kudi Samweli. Mpinji yimu, wakañenyi kudiwunjika nawa walambwili mulambu wateleleli kulambulawu kudi Samweli. Samweli wamuzuwilili nankashi nawa washimwineñahu dehi nindi wanta hiwakatwalekahu kwikala muchisaka chaSawuluku. Chatela yadizili kuniku kufumba kwamufumbiluwu, Sawulu watwalekeluhu kwila yuma yomisha mbaña.—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Indi Sawulu wamwekesheli ñahi nawu wadikañili naYehova hampinji yalwiluwu njita nawaAmaleki? (b) Indi Sawulu wahosheli nindidi chamufumbiluwu nawa Yehova wafuukwiluhu chumanyi?

24 Yehova wamwilili Samweli kulonda yamuleji Sawulu kuya nakulwa njita nawaAmaleki. Nshimbi jaYehova jashimwini nawu amujahi mwanta wawu watama, Agagi. Ilaña, Sawulu hamujahili Agaguku nawa wahembeli yuma yayiwahi yapupiluwu, yateleleluwu kukisañana. Samweli chayiliyi nakumufumba, Sawulu wamwekesheli hatooka to-o chahimpiliyi. Chatela yadizozi nakwiteja nindi waluwañesheli, watachikili kudiyiñisha, kudikala, nikuleya muloña nakutwambila antu. Chelili Sawulu hakudibaba nindi yuma yikwawu yapupiluwu akeñeleña kuyilambula kudi Yehova, Samweli wahosheli awa mazu aya mpuhu nindi: “Tiya, kwovwahila kwabadika kuketula yimuna.” Samweli wamuzuwilili Sawulu chakadi kumutiya woma nikumuleja mwafuukwiliyi Yehova nindi: Sawulu akamutambula wanta nakuwuhana kudi muntu wamuwahi. *1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) Muloñadi Samweli chamudililiyi Sawulu, nawa Yehova wamufumbili ñahi iwu kaprofwetu Kindi mumesu awunda? (b) Chumanyi chadiziliyi Samweli hampinji yayiliyi kwitala daJesi?

25 Samweli wahilili nankashi hayiluwa yakoñeliyi Sawulu. Wachishili wufuku wejima nakumudilila Yehova hachuma chamwekeni. Watachikili cheñi kumudila Sawulu. Samweli watoñojokeleña nindi Sawulu watela kuzata chiwahi, wadiña nayililu yayiwahi, ilaña yuma yejima yayili mumenji. Muntu welukiliyi nindi wadiña nayililu yayiwahi wahimpili chikupu nawa wamufutaleleli Yehova. Samweli wakaanini kudimona cheñi naSawulu mesu namesu. Hela chochu, chimwahitili mpinji, Yehova wamufumbili Samweli, wamulejeli nindi: “Mwakanyi iwakakumisha kumudila Sawulu inaleka dehi kwikala mwanta wawaIsarela? Inzeshaku luseñu lweyi manji, nikutemeshi wuyi kudi Jesi wakuBetelemi. Muloña hadi anyanindi amayala namonuhu dehi mwanta.”—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

26 Yehova hashindamenaña hadi antu abula kuwanina, akañanyaña kwikala ashinshika, hakwila yashikiji nkeñelu yinduku. Neyi muntu yamufutalela, Yehova wukutonda wacheñi kulonda yakalakali mudimu Windi. Dichi, Samweli washinakajili walekeli mukudila Sawulu. Yehova wamulejeli Samweli kuya kwitala daJesi muBetelemi, kwawaniniyi anyana kaJesi awamayala amavulu alubanji. Yehova wasambilili kumuleja Samweli nindi bayi yatala chekalayi muntu kumesuku. (Tañenu 1 Samweli 16:7.) Nkumininaku, Samweli wamumweni Davidi, kabinda, diyi atondeluwu kudi Yehova.

Samweli welukili nindi hela muntu wukwikala nachineñi chamuchidinyi Yehova wukumukwasha, hela kumukiswila

27. (a) Chumanyi chamukwashili Samweli kutwalekahu kwikala nachikuhwelelu chakola? (b) Munatiyi ñahi kutalisha hachakutalilahu chemikiliyi Samweli?

27 Muyaaka yindi yakukumishaku, Samweli welukili chikupu nindi Yehova wafuukwili mwaloña hakumutonda Davidi kulonda yamusinsi Sawulu. Sawulu wekalili nechima damuletesheli yakeñi kumujaha Davidi nawa wekalili mukwakusekesha. Ilaña, Davidi wadiña nayililu yayiwahi, yidi neyi wulobu, kashinshi, chikuhwelelu, nikwovwahila. Chikwashalili mafuku antesha nakufwa, chikuhwelelu chaSamweli chakoleli chikupu. Welukili nindi hela muntu wukwikala nachineñi chamuchidinyi Yehova wukumukwasha, hela kumukiswila. Nkumininaku, Samweli wafwili, ilaña washili ijina dadiwahi danukileñawu antu hadi yaaka yayivulu. Dichaletesheli aIsarela ejima amudili iwu iyala washinshika. Nikulelu, ambuña Yehova atela kudihula nawu, ‘Komana nateli kwimbujola chikuhwelelu chaSamweli?’

^ par. 24 Samweli diyi wamujahili Agagi. Ona mwanta watama nichisaka chindi hiyateleleli kuyitiyila luwuku. Chimwahitili yaaka yayivulu ankakulula jaAgagi hadaha “kaAgagi Hamani” wakeñeleña kujilumuna antu jaNzambi ejima.—Esita 8:3; talenu Tupetulu 15 ni 16 twaniwu mukanda.