Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 5

“Mumbanda Washinshika”

“Mumbanda Washinshika”

1, 2. (a) Mudimu wamuchidinyi wazatiliyi Luti? (b) Yumanyi yayiwahi yelukiliyi Luti kutalisha haNshimbi yaNzambi niantu jindi?

LUTI wafukamini kwakwihi namulumba wansachi yabali yanonojoleliyi namwaana. Wadiña mumaha amuBetelemi nampinji yamelela, nawa akwakuzata amavulu endeleña chovu-chovu nakuya kuchinsu chamusumba wanyanya wadiña hampidi. Luti watela wazeyeli nankashi hanyima yakukalakala mwaana wejima. Hela chochu watwalekeluhu nakuhula bali. Hela chakwila wadiña mudimu wakola, yuma yawahili nankashi kabadika chatoñojokeleñayi.

2 Komana yuma yatachikili kumwendela chiwahi iwu ntuluwa wakansi? Neyi chitwamona mukapetulu kanafumuhu, wafuukwiluhu kushakama namuku windi Nyawomi, nawa wasanyikili kushakama nindi nikwilisha Nzambi yaNyawomi, Yehova kwikala Nzambi yindi. Awa ambanda ayedi afwishili afumini kuMowabi nakuya kuBetelemi nawa Luti wakuMowabi welukili nindi Nshimbi yaYehova yalemesheli atuzweñi muIsarela kushilahu niañinza. Dichi welukili nindi antu jaYehova amakwawu adiña nayililu yayiwahi, akeñeli Nshimbi yaYehova nawa chumichi chamukwashili nankashi.

3, 4. (a) Indi Bowazi wamukolesheli ñahi Luti? (b) Indi chakutalilahu chaLuti chatela kutukwasha ñahi munanu mafuku munakali mali?

3 Bowazi, mukulumpi waheta wadiña neha mwanonojolileñayi Luti wadiña hakachi kawantu akeñeli Nshimbi jaYehova. Hanidi ifuku wamwakameneni neyi mwanindi. Wamwemweteli chatoñojokeliyi hamazu amawahi amuhamekeluwu muloña wakumwakamena Nyawomi nichatondeliyi kubatama mumpuula jaNzambi walala, Yehova.—Tañenu Luti 2:11-14.

4 Hela chochu, Luti watoñojokeleña chakahandañayi kumbidi. Chineli wadiña kazweñi nawa ñinza wakadi iyala hela mwana, adi kahanda ñahi naNyawomi muyaaka yakumbidi? Komana adi kuhandilaña hohu mukunonojola? Nawa hinyi wukamuhembaña neyi nashinakaji dehi? Neyi watoñojokeleña hayumiyi, antu ejima dichatoñojokañawu. Munanu mafuku munakali mali, antu amavulu akamenaña yuma yoyimu. Chitweluka chomikiliyi Luti kukala kwamuchidiwu muloña wachikuhwelelu chindi, tukuwana yuma yayivulu yitwatela kwimbujola.

Anyi Atuñaña Chisaka?

5, 6. (a) Indi Luti wanonojoleli yakudya yishika hadihi ifuku datachi mwiha daBowazi? (b) Indi Nyawomi welilidi chamumweniyi Luti?

5 Luti chakumishiliyi kuhula nakupompesha bali yejima hamu yashikili neyi chimpaya chimu chabali. Hekwawu chiteli chindi chalemeni makeji 14. Hadaha wakasilili hehina, yoditwika nihamutu yoholekela nimunjila yaya kuBetelemi henohu mutena iwukuya nakuhuma.—Luti 2:17.

6 Nyawomi watiyili kuwaha hakumona muku windi akeñayi, hadaha wahayamini chamweniyi Luti nasendi chiteli chalema chabali. Luti wamuleteleli cheñi yakudya yashaliluku yayinkeliyi Bowazi akwanyidimu nawa adilili hamu. Nyawomi wehwili nindi: ‘Indi eyi lelu waya nakunonojola kudihi? Wakalakela kudihi? Nkisu yindi owu wakutoñojoka.’ (Luti 2:19) Nyawomi washili maana kuchiteli, welukili nindi hakwila Luti yekali nayakudya yayivulu, kudi muntu wamukwasha.

7, 8. (a) Nyawomi wamweni nindi hinyi wamuleñeleli Bowazi kumutiyila Luti luwi, nawa muloñadi? (b) Indi Luti wamwekesheli ñahi cheñi kukeña kwalala kudi muku windi?

7 Atachikili kuhanjeka mwayedi wawu nawa Luti wamulejeli Nyawomi nindi Bowazi wamutiyilili luwi. Chumichi chamuleñeleli Nyawomi kuhosha nindi: “Amukiswili nkisu kudi Yehova, Yehova luwi lwindi saña atiyilayi niamomi niafu.” (Luti 2:20) Wamweni nindi Yehova diyi wamuleñeleli Bowazi kumutiyila luwi, nawa diyi wasañumunaña ambuñindi kuhana nawa wayikana nindi wukafweta antu jindi haluwi lwamwekeshañawu. *Tañenu Yishimu 19:17.

8 Nyawomi wamulejeli Luti kwiteja chamulejeliyi Bowazi nindi yanonojoleña mwiha dindi nikwikala hamu nawayañadima amwitala dindi kuchiina kumukabisha kudi akwakumuna. Luti watiyilili chamufumbiluwu. Nawa Luti ‘watwalekeluhu kushakama namuku windi.’ (Luti 2:22, 23) Awa mazu amwekeshaña cheñi chililu chindi chabadika, kukeña kwalala. Chakutalilahu chaLuti chinateli kutuleñela kudihula neyi chakwila twalemesha wulunda wamuchisaka, kukwasha antu itwakeña nikuyinka yuma yakaankilañawu. Yehova wamonaña mpinji yejima chitwamwekeshaña kukeña kwalala.

Yakutalilahu yaLuti naNyawomi yatwanukishaña kulemesha chisaka chitukweti

9. Chumanyi chitunateli kudizila kudi Luti niNyawomi kutalisha hachisaka?

9 Komana aLuti naNyawomi hiyatuñili chisaka chachenuku? Antu amakwawu atoñojokaña nawu hakwila antu atuñi chisaka “chacheni,” chiña kwikala iyala, mumbanda, mwana weyala niwamumbanda, nkaka yawantu niantu amakwawu. Ilaña chakutalilahu chaLuti naNyawomi chatulejaña nawu ambuña Yehova atela kwikala akasunuka nakwilisha antu ekala antesha muchisaka kwikala namuzañalu, luwi nikukeña. Komana mwalemesha chisaka chimukweti? Yesu wayanukishili atumbanji twindi nindi chipompelu chawakwaKristu chinateli kwikala neyi chisaka kudi antu abula yisaka.—Maku 10:29, 30.

Luti niNyawomi adikwashileña nikudikolesha

“Diyi Wuteji Kwikala Nkuuli Yetu”

10. Indi Nyawomi wakeñeleña kumukwasha Luti munjilanyi?

10 Luti watwalekeluhu kunonojola mwiha daBowazi kutachika muApril mwamunineñawu bali nakushika muJune mwamunineñawu tidiku. Chimwahitili nyilungu, chakadi nikujina Nyawomi watoñojokeleña hachuma chatela kumwililayi muku windi wakeñeliyi. Henohu achidi kuMowabi, Nyawomi welukili chikupu nindi hanateli kumukwasha Luti kuwana iyalaku. (Luti 1:11-13) Ilaña ichi hatoñojokeleña muniyi njilaku. Wamulejeli Luti nindi: “Eyi mwanami, ochu nibuli kukukeñela kwakushakama.” (Luti 3:1) Munana mafuku anvwali adiña nakashidikilu kakukeñela anyanawu mumbanda hela iyala, nawa Luti wekalili mwana kaNyawomi chikupu. Wakeñeleña kumukeñela Luti “kwakushakama,” watalishili hakwikala netala niiyala wunateli kumuhemba. Chumanyi cheliliyi Nyawomi?

11, 12. (a) Indi Nyawomi chamuteneniyi Bowazi nindi “nkuuli,” wahosheleña haNshimbi yaNzambi yayiwahi yimu yidihi? (b) Indi Luti welilidi nayuma yamulejeluwu kudi muku windi?

11 Chelili Luti yamuteni Bowazi katachi, Nyawomi welili nindi: “Yenowu iyala twasemuka nindi, diyi wuteji kwikala nkuuli yetu.” (Luti 2:20) Chumichi chatalishili mudihi? Nshimbi jayinkeliyi Nzambi aIsarela hadiña ninshimbi yahosheleña cheñi hakukwasha yisaka yakabakeneña hamuloña wakufwisha hela wuzweñi. Neyi mumbanda yofwisha iyala henohu kanda yakwati kulusemu, waneñeleña chikupu muloña ijina danfumwindi, nimahetindi akajiya muyisaka yakumbidi. Hela chochu, Nshimbi yaNzambi yetejeli ntuluwa kusumbuka namana kwanfumwindi kulonda akavwali nswana wamba kusañula ijina danfumwindi nikuhemba maheta achisaka. *Kuhit. 25:5-7.

12 Nyawomi washimwini chatela kuloñeshayi awa maluwi. Luti watela wahayamini chamulejeleñawu iyi nsañu kudi muku windi. Luti wachidiña kanda yelukishi Nshimbi nitushindikilu twatuvulu twamuIsarela. Hela chochu, wamulemesheli Nyawomi chakwila watiyilili mazu ejima ahosheleñayi. Hadaha chuma chamulejeliyi Nyawomi kwila chadiña chakala hela chakutiyisha nsonyi, ilaña Luti wetejeli. Wahosheli nakudizoza nindi: “Mwejima muwunanleji dimu nukwila.”—Luti 3:5.

13. Yumanyi yitukudizila kudi Luti kutalisha hakutiyilila kufumba kwawakulumpi? (Talenu cheñi Yoba 12:12.)

13 Mpinji yikwawu atwansi chayikalilaña kutiyilila kufumba kwawakulumpi eluka yuma chikupu. Anateli kutoñojoka nawu akulumpi atiyishishaña wanyi kukala kwamonañawu atwansi. Chakutalilahu chaLuti chakudizoza chatudizishaña nawu kutiyilila mazu amaana awakulumpi atukeña nawa atusha maana kunateli kutukwasha hama. (Tañenu Masamu 71:17, 18.) Indi Nyawomi wamufumbili Luti yumanyi, nawa Luti wahetelelumu hakutiyilila iku kufumba?

Luti Wudi Kwiluña Dakuhulila

14. Indi iluña dakuhulila hichumanyi, nawa adizatishileña ñahi?

14 Chikwelili melela, Luti wayili kwiluña dakuhulila kwatwalileñawu andimi amavulu mbutu yawu nakuyihula nikuhuña. Avulileña kuhuñila hampidi muloña hadiñi nakukunka mpepela chikupu nampinji yamwaana hela namelela. Hakwila afumishi muzuñu nintotu kubali, akwanyidimu azatishileña tutunya yeneni hela fosholu hakuleleka bali kulonda muzuñu wulelokeña, bali yiholokeleña hamaseki.

15, 16. (a) Lumbululenu yuma chiyadiña kwiluña dakuhulila chamanishiliyi Bowazi kuzata namelela. (b) Indi Bowazi welukili ñahi nindi Luti nakami kunyendu yindi?

15 Luti washinshikileña nakanañachima chamanishileñawu akwanyidimu mudimu wawu wamelela. Bowazi watalileña mudimu wakuhuña bali yindi yadiña yayivulu chikupu. Hanyima yakudya chiwahi, wakamini kunsa yamulumba wabali natidiku. Ichi dichaaku chadiña nawantu, elileña mwenimu kulonda mbutu yawu abuli kuyiya kudi amakombi. Luti wamumweni Bowazi chayiliyi nakukama. Mpinji yakwila chuma chamulejeliyi Nyawomi yashikili.

16 Luti watachikili kubeba nakushika kwakwihi iku muchima wunakweta. Welukili nindi Bowazi wudi mutulu twakamini nvudi mwiteñu. Neyi chochamulejeliyi Nyawomi, wayili kunyendu yindi nakumubutununa, yokama nikukama. Wahembeleli. Hahitili mpinji yeneni. Luti wamweni neyi yaaka yinakotoki. Nkumininaku, chikwelili himukachi kawufuku, Bowazi watachikili kubalumuka. Chatiyiliyi mashika, wabalumukili kulonda yadibuti cheñi kunyendu. Nawa watiyili nindi kudi muntu. Twatañaña muBayibolu nawu, “Nindi atali, mumbanda iwu nakami kunyendu yindi.”—Luti 3:8.

17. Indi antu ahoshaña nawu Luti wamwekesheli kukenkama hayuma yelili adiwulaña yumanyi yiyedi yalema?

17 Wehwili nindi, “Yeyinyi?” Hadaha Luti wazaalileña hakwakula nindi: “Yami kumbuñeyi Luti, ambutuhu ami kambuñeyi ihina deyi, muloña eyi yeyi wuteji kunkuula.” (Luti 3:9) Akwakubalumuna amakonu ahoshaña nawu Luti wamwekesheli kukenkama hayuma yeliliyi niyahosheliyi, ilaña adiwulaña yuma yiyedi yalema. Chatachi, Luti welili chuma chesekana natushidikilu twamunana mafuku, nawa twatuvulu twazatikaña wanyi makonu. Dichi tukuluwañesha neyi twesekeja chuma cheliliyi nayililu yatama yinatandi mukaayi makonu. Chamuchiyedi, Bowazi wakwili munjila yamwekeshaña nawu wamweni yililu yaLuti nindi yayiwahi nankashi.

Yuma yelili Luti hakumukeña Bowazi yadiña yayiwahi nawa yakadi lwisu

18. Mazwinyi ahosheliyi Bowazi amukundejeli Luti, nawa wateneni hayumanyi yiyedi yamwekesheliyi kukeña kwalala?

18 Chakadi nikujina, chahosheliyi Bowazi mumesu awunda nawa nezu dadovu wamukundejeli Luti. Wahosheli nindi: “Yehova akukiswili nkisu, mwanami. Hela hakusambila wela chachiwahi, katataka wunasweji dehi, ochu chiwunabuli kukeña anyikwenzi hela abula kuheta, hela aheta.” (Luti 3:10) Bowazi chahosheli nindi “hakusambila” wateneneña hakukeña kwalala kwamwekesheliyi Luti hakwinza naNyawomi muIsarela nikumwakamena. Hakuhosha nindi “katataka” wateneni hachuma chelili Luti hayina mpinji. Bowazi welukili nindi chañadima wudi neyi Luti nateli kukeña iyala wuchidi mukwenzi chili waheta hela kazweñi. Hela chochu, hakeñeleña kumwilila hohu Nyawomi kakawahuku ilaña ninfumwa Nyawomi, kulonda amusañwili mufu ijina mwituña dawu. Chalala kukeña kwamwekesheliyi iwu chañadima kwamushikili Bowazi hamuchima.

19, 20. (a) Muloñadi Bowazi chabuliliyi kumusumbula Luti chakubula kuumba mpinji? (b) Indi Bowazi wamutiyililiyi ñahi Luti luwi nikumwakamena hejina dadiwahi datuñiliyi?

19 Bowazi watwalekeluhu nindi: “Ichi dinu, mwanami, bayi wutiya womaku. Nukukwila mwejima muwunahoshi. Muloña antu ejima amumukala wetu anakwiluki nawu wumumbanda washinshika.” (Luti 3:11) Wazañaleli hakwiluka nindi hekwawu wakamusumbula Luti; hadaha wahayamini nankashi wanyi hakumuleja nawu yekali nkuuli yindi. Hela chochu, Bowazi wadiña muntu waloña nawa hakeñeleña kwila hohu yuma yaya kumuchima winduku. Wamulejeli Luti nindi kwadiña nkuuli mukwawu, ntaña wadikuma chikupu nachisaka chanfumwa Nyawomi wafwili. Bowazi wadi kusambila kumwinka ona muntu kukooleka kwakumusumbula Luti.

Muloña wakwila Luti walemesheli antu acheñi nikuyitiyila luwi watuñili ijina dadiwahi

20 Bowazi wamulejeli Luti kukama cheñi nakuhembela kuchi; kulonda yawomboloki nakuya kumukala. Hakeñeleña kumusawisha hela kudisawisha yomwenuku, chineli antu adi kutoñojoka mwaheña nawu elili chuma chatama. Luti wakamini cheñi kwakwihi nanyendu yindi, hadaha watulishili muchima mwivumu chineli wamwakwili mumesu awunda hayuma yamulejeliyi. Luti wahindukili henohu kuchidi mwidima. Bowazi wamwinkeli bali yayivulu nawa wafuntili kuBetelemi.—Tañenu Luti 3:13-15.

21. Chumanyi chaletesheli Luti amwiluki nawu ‘himumbanda washinshika,’ nawa tunateli kumwimbujola ñahi?

21 Luti watiyili kuwaha nankashi hakutoñojoka hayuma yahosheliyi Bowazi, nindi amwilukili kudi antu ejima neyi “mumbanda washinshika.” Chakadi nikujina wadiña nejina dadiwahi muloña wakeñeleña chikupu kumwiluka Yehova nikumukalakela. Wamwekesheli cheñi luwi lwasweja hakumwakamena Nyawomi niantu jindi, nikulondela tushindikilu niyuma yikwawu yabulili kwilukayi. Neyi twimbujola chikuhwelelu chaLuti, tukulemesha amakwawu nitushindikilu twawu. Neyi twila mwenimu tukutuña ijina dadiwahi.

Luti Nawani Kwakushakama Chiwahi

22, 23. (a) Indi chawana chamwinkeluwu Luti kudi Bowazi chatela chatalishili mudihi? (Talenu cheñi tumazu twaheshina.) (b) Nyawomi wamulejeli Luti kwiladi?

22 Chashikiliyi Luti kwitala Nyawomi wahosheli nindi, ‘Yeyinyi mwanami?’ Hadaha kwadiña mwidima dichaletesheli yehuli ilu lwihu, ilaña Nyawomi wakeñeleña cheñi kwiluka neyi Luti wachidiña ntuluwa indi kwiji amukanini kumusumbula. Luti wanyakeli kumuleja muku windi yuma yejima yamwekeni hadi yena naBowazi. Wamwinkeli cheñi bali yamwinkeluwu kudi Bowazi nindi amutwalili Nyawomi. *Luti 3:16, 17.

23 Nyawomi wamulejeli Luti kushakama hetala hadina ifuku chatela yayi nakunonojola mumaha. Wamulejeli Luti nindi: “Owu iyala hakulekaku chiña chumichi chimana.”—Luti 3:18.

24, 25. (a) Indi Bowazi wamwekesheli ñahi nawu wadiña muntu waloña nawa wakadi lwisu? (b) Luti amukiswilili munjilanyi?

24 Nyawomi wahosheli mwalala nindi Bowazi hakushakamaku. Wayili kuchinsu chamukala, kwabulakeneneñawu akulumpi nawa wahembeleleli kushika nimpinji yahitileñayi ntaña yawu. Bowazi wamwinkeli iwu muntu kukooleka kwakwikala nkuuli kuhitila mukusumbula Luti, kumesu awayinsahu. Ilaña ona muntu wakaanini nindi wukamba katamisha wuswana windi. Kuna kuchinsu chamukala, Bowazi wahosheli kumesu awayinsahu nindi wukwikala mukwakukuula kuhitila mukulanda maheta anfumwa Nyawomi wafwili, Elimeleki nikusumbula Luti ntuluwa waMahaloni, mwana kaElimeleki. Bowazi washimwini nindi kwila mwenimu ‘wukumusañwila mufu ijina hawuswana windi.’ (Luti 4:1-10) Chalala Bowazi wadiña muntu waloña nawa wakadi lwisu.

25 Bowazi wamusumbwili Luti. Kufumahu twatañaña nawu: ‘Yehova wamwitejeli kwimita ivumu, wavweli mwana weyala.’ Ambanda amuBetelemi amukiswilili Nyawomi nikumuhameka Luti nawu wabadikili anyana awamayala atanu nayedi. Tweluka netu, chimwahitili yaaka mwana kaLuti wekalili nkakulula yaMwanta muneni Davidi. (Luti 4:11-22) Davidi wadiña nkakulula waYesu Kristu.—Mat. 1:1. *

Yehova wamukiswilili Luti nawa wadiña nakukooleka kwakwikala nkakulula waMesiya

26. Indi yakutalilahu yaLuti naNyawomi yatwanukishaña chumanyi?

26 Luti amukiswilili chikupu neyi chamukiswililuwu Nyawomi wamukwashili kulela mwana neyi kwiji windi. Chihandilu chanawa ambanda ayedi chatwanukishaña nawu Yehova Nzambi wamonaña antu akabakanaña hakuloñeshela chisaka chawu nawa amukalakelaña nakashinshi nawantu jindi atondayi. Hakañanyaña kukiswila antu ashinshika adi neyi Bowazi, Nyawomi niLutuku.

^ par. 7 Neyi chahosheliyi Nyawomi, Yehova hatiyilaña luwi amomi hohuku, niafu anateli kuhetela muluwi lwindi. Nyawomi wafwishili nfumwindi nianyanindi ayedi. Luti wafwishili nfumwindi. Chakadi nikujina, aNyawomi naLuti adiña akeña awa mayala ejima asatu. Neyi muntu yayitiyila aNyawomi naLuti luwi, chidi neyi wayitiyilili luwi ana amayala akeñeleña kwakamena ana ambanda akeñeluwu.

^ par. 11 Wuswa wakusumbula ntuluwa yeniwu wasambilileña kuya kudi ana kwamufu kuhiñahu antaña jindi awamayala, neyi chochadiña wuswa wawuswana.—Kuch. 27:5-11.

^ par. 22 Bowazi wamwinkeli Luti yikopu yabali yitanu nachimu yakadi kupezelesha, hadaha chumichi chamwekesheli nawu neyi chochadiña mafuku atanu nadimu akukalakala halondeleleña ifuku daSabata dakunooka, dikwila nawu mafuku aLuti akukabakana neyi ntuluwa adiña kwakwihi nakumana nawa hadi kulondela mafuku “akushakama chiwahi” muloña wakwikala netala niiyala wakumwakamena. Hela chochu, yikopu yabali yitanu nachimu hadaha diyi yatwesheliyi Luti kusenda.

^ par. 25 Luti himumbanda wumu hadi ambanda atanu atenawu muBayibolu hadi ankakulula jaYesu. Mukwawu diyi Rahaba, mama yaBowazi. (Mat. 1:3, 5, 6, 16) Kufwana Luti, niyena hadiñi kaIsarelaku.