Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 2

‘Wendeli naNzambi Walala’

‘Wendeli naNzambi Walala’

1, 2. Nowa nichisaka chindi azatileña mudimwinyi, nawa kukalanyi kwamwenuwu?

NOWA nakwolola nyima muloña wamabinjila anakutiyayi. Fwikijenu nashakami hamukambu weneni kulonda yanookuhu chantesha nawa nakutala watu weneni wunakutuñawu. Weñi wutata wunakwepuka ivumba datama; nawa kunakutiyakana hohu yayozelu yinakuzatishawu. Hanashakamiyi, Nowa nakumona anyanindi chinakudikitawu nyidimu yashiyashana yamapalanga amavulu. Anyanindi, añodi jawu, niñodindi akeñayi anazati dehi nindi iwu mudimu hayaaka yayivulu. Anazati mudimu weneni kwamu, ilaña kuchidi cheñi mudimu weneni hakwila amanishi kutuña watu.

2 Antu amudina ituña atoñojokeleña nawu wejima wawu adiña ayisupi. Nowa nianyanindi chatuñileñawu watu, antu ayiseheleña hakutiya nawu kwakenza dibaji mukaayi kejima. Nowa chayisoñamishileñayi nindi kukenza dibaji, amweneña neyi hikaanu nawa hichuma chawusupi. Akañenyi kwiluka chaleñeleli iwu muntu nichisaka chindi kumanisha mpinji yawu hakuzata mudimu wamukunkulwayi wamuchidiwu. Ilaña Nzambi yaNowa, Yehova, hamumweneña nindi hichisupuku.

3. Indi Nowa wendeli naNzambi munjilanyi?

3 Izu daNzambi dahosha nawu: ‘Nowa wendeli naNzambi walala.’ (Tañenu Kutachika 6:9.) Indi chumichi chatalishili mudihi? Bayi neyi Nzambi wendeleña hamaseki chili nawu Nowa wayili mwiwuluku. Ilaña chatalisha mukwila nawu, Nowa wamwovwahilili Nzambi yindi nankashi nawa wamukeñeli chikupu, neyi kwiji Nowa naYehova endeleña hamu neyi amabwambu. Chelili munahiti dehi yaaka yayivulu, Bayibolu yahosha hadi Nowa nawu: ‘Kuhitila muchikuhwelelu chindi wahishili antu ampata yamunu mwishina.’ (Heb. 11:7) Munjilanyi? Tunateli kudizila kwodi kuchikuhwelelu chindi makonu?

Muntu Wakadi Muloña Mukaayi Katama

4, 5. Indi kaayi kaswejeli ñahi kutama mumafuku aNowa?

4 Nowa wakulilili mukaayi mwaswejeluwu antu kukoña yuma yatama. Antu akoñeleña yuma yatama nimumafuku ankaka yatata yaNowa, Enoki, muntu mukwawu wakadi muloña wendeli naNzambi. Enoki washimwineñahu dehi nindi ifuku dawunsompeshi dakashikena antu amukaayi abula kumwiluka Nzambi. Mumafuku aNowa, kutama kwaswejeli. Kafwampi, Yehova wamweni nindi iseki dinatoki muloña dawaninini kwamadombu. (Kutach. 5:22; 6:11; Yuda 14, 15) Chumanyi chamwekeni hakwila kutama kusweji?

5 Chuma chasweja kukala chatachikili kumwekena hakachi kawanyana kaNzambi amayala akuspiritu, añelu. Wumu hakachi kawu wadiña wadikaña dehi naYehova nawa wekalili Satana Diyabolu kuhitila mukumutwambila Nzambi nikuhuñumuna Adama naEvu kulonda avulumuni. Mumafuku aNowa, añelu amakwawu atachikili kudikaña nachiyuulu chaYehova chaloña. Añelu wenewa ashili nyidimu yawu mwiwulu nakwinza heseki, avwalili nyijimba yawuntu nakusumbula ambanda alubanji. Ana añelu adinka wanta nawa alwisu adikañili akojejeleña antu kwila yuma yatama.—Kutach. 6:1, 2; Yuda 6, 7.

6. Indi aNefwili aleñeleli yuma kwikala ñahi mukaayi, nawa Yehova wafuukwiluhu kwiladi?

6 Kubombelahu, añelu avwalili nyijimba yawantu asumbwili ambanda nawa avweli anyana asweja kutaluka nawa asweja ñovu. Bayibolu yayitenaña nawu aNefwili, chaya mukwila nawu “Akwakudimbwisha,” antu adimbwishaña akwawu. Hakwikala antu asweja madombu, aNefwili aleñeleli yuma kusweja kutama mukaayi. Dichaletesheli Nleñi kumona nindi, “kutama kwawantu kunatohi hamaseki, nimwafuukwiluwu mwejima nakutoñojoka munyichima yawu munatami hohu bweñi mafuku ejima.” Yehova wafuukwiluhu nindi wukajilumuna antu atama henohu kuchidi yaaka 120.—Tañenu Kutachika 6:3-5.

7. Nowa nañodindi amweni kukalanyi hakukiña anyanawu kudi antu atama amumafuku awu?

7 Kwikala nachisaka mukaayi kamuchidiwu kwadiña kwakala hama. Ilaña Nowa wakulishilili anyana mudina ituña. Wasumbwili mumbanda wamuwahi. Nowa chashikijiliyi yaaka 500, ñodindi wamuvweleli anyana asatu, Shemi, Hami niYafweta. * Wejima wawu akiñileña anyanawu kudi antu atama adiñuwu nawu. Anyana anyanya ekala nachaaku chakukomoka ‘antu asweja ñovu niamayala atiyakana mpuhu,’ chakadi kujina anyana akomokeleña aNefwili. Nowa niñodindi hiyatwesheli kukiña chikupu anyanawu kuyuma yatama yejima yelileñawu ana antu asweja kutalukaku, ilaña ayidizishileña nsañu yalala yayiwahi yaYehova Nzambi wahela yuma yejima yatama. Ateleleli kukwasha anyanawu kulonda eluki nawu Yehova watiyaña kutama namadombu nikudikaña kwadikañiluwu antu mukaayi.—Kutach. 6:6.

Nowa nañodindi akiñili anyanawu kudi antu atama

8. Indi anvwali amaana makonu anateli kwimbujola ñahi chakutalilahu chaNowa nañodindi?

8 Anvwali makonu eluka chatiyiliyi Nowa nañodindi. Makonu mukaayi mudi antu adi nayililu yakudikaña nimadombu. Nyisumba yenzala namazanvu awatwansi ayiluwañimbi. Hela yisela yawanyana anyanya yenzala namadombu. Anvwali amaana azataña nañovu chikupu hakukañesha yililu yamuchidiwu kuhitila mukudizisha anyanawu hadi Nzambi wakuwunda, Yehova wamba kafumishahu madombu. (Mas. 11:5; 37:10, 11) Anyana anateli kudiza kwila yuma yayiwahi mukanu kaayi katama. Nowa nañodindi adizishili anyanawu. Anyanawu akulili nakwikala antu amawahi nawa asumbwili ambanda akeñeleña kumuzatila Nzambi walala, Yehova.

“Katuñi Watu”

9, 10. (a) Chumanyi chamulejeluwu Nowa kudi Yehova chahimpili chihandilu chindi? (b) Yehova wamulejelidi Nowa kutalisha hachakutuña watu ninkeñelu yawatu?

9 Ifuku dimu chihandilu chaNowa chahimpili haya nyaka. Yehova wahosheli nakambuñindi wakeñeliyi nakumuleja nkeñelu Yindi yakujilumuna kaayi kadiñaku hayina mpinji. Nzambi wamulejeli Nowa nindi: “Katuñi watu wamapalanga anyingofu.”—Kutach. 6:14.

10 Iwu watu wadiña mbopolu wanyi neyi chatoñojokañawu antu amakwawu. Hiwadiña nantoñi, chilapu hela mafunkuku. Kafwampi wadiña neyi chimbañu hela chikasha cheneni. Yehova wamulejeli Nowa kutoha kwawatu, nichakuwutuña nawa wamulejeli kuwulambwija weñi hanzi nimukachi. Nawa wamulejeli Nowa muloña wateleleliyi kutuña watu nindi: ‘Hinukuleta dibaji damenji hamaseki . . . niyuma yejima yekala hamaseki yakafwa.’ Hela chochu, Yehova watiyañeni ichi chitiyañenu naNowa nindi: “Wakeñila muwatu, nineyi, nianyaneyi, niñodeyi, niañodi jawanyaneyi hamu naneyi.” Nowa wateleleli cheñi kwiñija muwatu anyama akwimenaku nyichidi yejima yawanyama. Adiña muwatu hohu diwu apulukili haDibaji.—Kutach. 6:17-20.

Nowa nichisaka chindi azatilili hamu hakwovwahila nshimbi jaNzambi

11, 12. Nowa wadiña namudimwinyi weneni chikupu, nawa wawuzatili ñahi?

11 Nowa wadiña namudimu weneni chikupu. Watu wateleleli kutoha jimita 133 mukuleha, jimita 22 mukutoha, nijimita 13 mukuleha kwamwiwulu. Wadiña weneni chikupu kubadika mbopolu jamaneni jamapalanga jayaña hakaluñalwiji jatuñañawu makonu. Komana Nowa washintajalili kwiteja iwu mudimu, kutoba hakukala kwamweneñayi, hela kuhimpa yuma kulonda mudimu wumupeleli? Bayibolu yakula nawu: ‘Nowa welili mwejima mwamulejeliyi Nzambi, dichi cheliliyi.’—Kutach. 6:22.

12 Mwahitili yaaka yayivulu hakwila iwu mudimu wumani, hadaha yaaka 40 nakushika ku 50. Kwadiña kutema nyitondu, kukoka makunji, kupula mbawu, kusoña nikunuña. Watu awutuñili matala amakwawu mwishina, amakwawu hakachi, amakwawu hewulu, tupeka twatuvulu nichenzelu mumbavu. Chakadi nikujina, watu wadiña najinjanina hewulu nikasoña kulonda menji akunkumukeña.—Kutach. 6:14-16.

13. Mudimwinyi wukwawu wamukalilili Nowa kubadika mudimu wakutuña watu nawa antu elileñadi?

13 Chimwahitili yaaka henohu watu hiwukuya nakumana, Nowa watiyileña kuwaha hakumukwashaku kudi chisaka chindi. Kwadiña chuma chikwawu chadiña chakala kubadika mudimu wakutuña watu. Bayibolu yatulejaña nawu Nowa wadiña “mukwakushimuna kuloña.” (Tañenu 2 Petulu 2:5.) Dichi wazatileña nañovu hakusoñamisha antu atama amukaayi kabulili kumwiluka Nzambi kutalisha hakujilumuka kwadiña nakwinza. Indi antu elilidi chayisoñamishiluwu? Chimwahitili yaaka, Yesu Kristu wahosheli hayina mpinji nindi antu “kuchiluka nehi.” Wahosheli nindi antu ashili muchima kunyidimu yamafuku ejima, kudya, kunwa nikusumbula chakwila hiyashili maana kuyuma yayisoñamishileñayi Nowaku. (Mat. 24:37-39) Chakadi nikujina amavulu amuseheleña Nowa nichisaka chindi; amakwawu amutiyishileña woma nakumukañesha munjila yamadombu. Hadaha afwilileña nikukañesha mudimu wakutuña.

Chili amweneña wunsahu wakwila nawu Nzambi wamukiswilili Nowa, antu amuseheleña nikudiwula nsañu yashimwinineñayi

14. Indi yisaka yawakwaKristu yinateli kudizilaku yumanyi kudi Nowa nichisaka chindi?

14 Ilaña Nowa nichisaka chindi alekeli wanyi. Nowa nichisaka chindi atwalekeluhu kutuña watu hela chakwila antu atoñojokeleña nawu himudimu wamukunkulwayi hela nawu adiña ayisupi. Yisaka yawakwaKristu makonu yinateli kudizilaku yuma yalema kuchikuhwelelu chaNowa nichisaka chindi. Kafwampi, tunakushakama mumpinji yashimunawu muBayibolu nawu “mafuku akukuminina” akanu kaayi. (2 Tim. 3:1) Yesu wahosheli nindi mafuku etu akekala neyi chadiña mafuku atuñileñayi Nowa watu. AkwaKristu atela kumwanuka Nowa neyi chakwila antu adiwula nsañu yaWanta waNzambi, ayiseha hela ayikabisha. Hidiwu atachi kumona kukala kwamuchidiwuku.

“Inzaña Wiñili muWatu”

15. Nowa wafwishili anyi chashikijiliyi kwakwihi nayaaka 600?

15 Yaaka yakotokeli nawa amanishili kutuña watu. Chelili Nowa hakushikija yaaka kwakwihi na 600, wafwishili antaña jindi akeñayi. Tata yindi Lameki wafwili. * Chimwahitili yaaka yitanu tata yaLameki, nkaaka yaNowa, Metusela wafwili nayaaka 969, diyi washakamini yaaka yayivulu nankashi hakachi kawantu ashimunawu muBayibolu. (Kutach. 5:27) Metusela niLameki adiñaku henohu muntu watachi Adama kanda yafwi.

16, 17. (a) Mazwinyi amaha atambwililiyi Nowa chashikijiliyi yaaka 600? (b) Lumbululenu yuma yabulili kuvulamenawu yamweni Nowa nachisaka chindi.

16 Chashikijiliyi yaaka 600, nkakulula Nowa watambwilili mazu amaha kufuma kudi Yehova nindi: “Inzaña wiñili muwatu nineyi niantu akwitala deyi ejima.” Hampinji yoyimu Nzambi wamulejeli Nowa kwiñija anyama anyichidi yejima muwatu, anyama akadi majilu atela kuzatishawu hakulambula mulambu atanu nayedi atanu nayedi, anashali ayedi ayedi.—Kutach. 7:1-3.

17 Yuma yamweniyi hanidi ifuku hayivulamenenuku. Anyama amavulu nankashi eñilili, endaña, atuukaña, akayilaña, abatañilaña, niendaña chovu, anyitapu yashiyashana, anyanya, amaneni, azuwa niabula kuzuwa. Hitunateli kuhayamaku chesekeleñayi Nowa kulwisha nawanyama avulili hela kukondola anyama amwisaña ejima hakwila eñili mwiluña danyanya muwatu. Bayibolu yahosha nawu ‘eñilili muwatu mwadiñi Nowa.’—Kutach. 7:9.

18, 19. (a) Tunateli kuhanjeka ñahi hamalwihu ehulañawu antu ajinokaña kutalisha hayuma yashimunawu munsañu yaNowa? (b) Twamonaña ñahi maana aYehova munjila yatondeliyi hakupulwisha anyama?

18 Antu ajinokaña anateli kwihula nawu: ‘Indi chuma chamuchidiwu chinateli kumwekana ñahi? Indi ana anyama ejima anateli kushakama ñahi mukuwunda mwiluña danyanya?’ Toñojokenu chumiche: Komana Nleñi waleñeli yuma yejima nateli kukañanya kulombola yileñaleña yindi nikwilisha anyama afwana kwikala awunda? Anukenu nenu Yehova diyi Nzambi waleñeli anyama. Chimwahitili yaaka, wambwili Kaluñalwiji Kachinana nawa welishili mutena kwimana kuka-a. Komana hanateli kuzata yuma yejima yashimunawu munsañu yaNowaku? Kafwampi welili yuma yejimiyi.

19 Hela chochu, Nzambi wadi kutondahu kupulwisha anyama munjila yacheñi. Ilaña watondeli njila yatwanukishaña nkeñelu yindi yatachi, mudimu wayinkeliyi antu wakuhemba yuma yejima yikweti wumi hamaseki. (Kutach. 1:28) Anvwali amavulu makonu adizishaña anyanawu nsañu yaNowa nawu Yehova walemesha anyama niantu aleñeliyi.

20. Indi Nowa nichisaka chindi adikitileña ñahi nyidimu mumulungu wakukumishaku henohu Dibaji kanda dinzi?

20 Yehova wamulejeli Nowa nindi kunashali mulungu wumu hakwila Dibaji dinzi. Chisaka chadiña namudimu weneni hama. Toñojokenu mudimu wadiñahu wakwiñija anyama ejima niyakudya yawanyama, nawa chisaka chadiña namudimu wakuloñesha yuma chiwahi nikwiñija yuma yawu muwatu. Ñoda Nowa, niñoda Shemi, niñoda Hami, niñoda Yafweta, atela adiña nakudikita chikupu nakuwahisha tupeka twakushakamamu muwatu.

21, 22. (a) Muloñadi wutukubula kuhayamina hakasekesha kadiña nawantu amumafuku aNowa? (b) Mpinjinyi yalekeluwu kumuseha Nowa nichisaka chindi kudi antuñi nawu?

21 Indi antu amuchituñilu elileñadi? Hela chakwila amweneña wunsahu wejima wakwila nawu Yehova wamukiswilileña Nowa ninyidimu yindi, “wena kuchiluka nehi.” Kwosi chuma cheliluwu, ilaña amweneña anyama cheñilileñawu muwatu. Ilaña hitwatela kuhayama hakasekesha kawuku. Nimakonu antu ashañaku maana wanyi kuwunsahu wunakumwekesha hatooka to-o nawu tunakushakama mumafuku akukuminina akanu kaayi. Neyi chashimwineñahu dehi Petulu, akwakusekesha anakuseha nikudimbulula antu atiyililaña kusoñamisha kwaNzambi. (Tañenu 2 Petulu 3:3-6.) Chochimu antu amuseheleña Nowa nichisaka chindi.

22 Alekeli kuseha mpinjinyi? Bayibolu yatulejeña nawu chelili Nowa neñiji dehi chisaka chindi nianyama muwatu, ‘Yehova hakumwenzelelamu.’ Neyi akwakuseha adiña kwakwihi, chakadi nikujina chuma chazatiliyi Nzambi chayimwenesheli. Neyi atwalekeluhu kuseha, nvula yayimwenesheli muloña yanokeli. Nawa yatwalekeluhu kunoka noke-e, yenzesheli iseki dejima neyi chahosheliyi Yehova.—Kutach. 7:16-21.

23. (a) Tuneluki ñahi netu Yehova watiyili kutama hakufwa kwawantu atama amumafuku aNowa? (b) Muloñadi chichawahila kwimbujola chikuhwelelu chaNowa makonu?

23 Komana Yehova watiyili kuwaha chafwiluwu ana antu atama? Inehi. (Ezek. 33:11) Ilaña wayinkeli mpinji yeneni yakuhimpa yililu yawu nikwila yuma yaloña. Komana adi kuhimpa? Adi kuhimpa kuhitila mukumwimbujola Nowa. Nowa wamwekesheli nindi antu adi kupuluka kuhitila mukwenda naYehova muloña wadiña nakumwovwahila Nzambi yindi muyuma yejima. Chikuhwelelu chindi chahishili antu ampata yamunu mwishina amumafuku indi; chamwekeshaña hatooka to-o yuma yatama yelileñawu antu amumafuku indi. Wapulukili hamu nachisaka chindi muloña wachikuhwelelu chindi. Neyi mwimbujola chikuhwelelu chaNowa, ninenu nawa mwakapuluka hamu nawantu imwakeña. Kufwana Nowa, munateli kwenda hamu naYehova Nzambi neyi Ibwambu denu. Nawa wubwambu wenu wukekala wahaya nyaka.

^ par. 7 Antu amunana mafuku ashakamineña yaaka yayivulu kubadika etu amakonu. Ashakamineña yaaka yayivulu muloña nshidi yavulumwinuwu aAdama naEvu yachidiña kanda yisweji.

^ par. 15 Lameki wamutumbili mwanindi ijina daNowa, hadaha dalumbuluka nawu “Kunooka” hela “Kukundeja” nawa waprofweteli nindi Nowa wakakoña mudimu walema muloña wejina dindi kuhitila mukunookesha antu kunyidimu yakabakeneñawu heseki dashiñewa. (Kutach. 5:28, 29) Lameki wafwili henohu wuprofwetu windi kanda wushikijewi. Mama yaNowa, ana kwindi niahelindi atela afwili haDibaji.