Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 11

‘Enzeli naMuzañalu Chikupu niSpiritu Yajila’

‘Enzeli naMuzañalu Chikupu niSpiritu Yajila’

Pawulu cheliliyi nawantu atama nawa akaanineña kwiteja

Kushindamena haYilwilu 13:1-52

1, 2. Lwendu lunakuyawu aBaranaba naSawulu lunambukiku ñahi nalwendeliwu amishonali amakwawu, nawa mudimu wawu wukushikija ñahi mazu adi haYilwilu 1:8?

 HANIDI ifuku chipompelu chamuAntiyoki chinazañalali nankashi. Atuprofwetu ejima niantañishi adi hanu, Baranaba niSawulu anayitondi kudi spiritu yajila kulonda ayi nakushimwina nsañu yayiwahi kumaluña akwakulehi adiña hohu. a (Yilw. 13:1, 2) Amayala amakwawu ashikahu ayitemeshahu dehi. Hela chochu, amishonali kunyima, ayileña nakwendela kumaluña kwadiña dehi akaKristu. (Yilw. 8:14; 11:22) Haniyi mpinji, Baranaba naPawulu, kushilahu niYowanu Maku wukwikala mukakuyikalakela, akuyitemesha kumatuña kudi antu amavulu kwabulahu dehi antu kutiya nsañu yayiwahi.

2 Yaaka 14 yahitilihu, Yesu wayilejeli akakumulondela nindi: “Mwakekala ayinsahu jami muYerusalema, muYudeya nimuSamariya mwejima nikwakumina iseki dejima.” (Yilw. 1:8) Chinayitondiwu aBaranaba naSawulu kwikala amishonali chikuletesha mazu awuprofwetu waYesu kushikijewa. b

“Nfumishilenuhu . . . kulonda Azati Mudimu” (Yilwilu 13:1-12)

3. Yumanyi yaletesheleña lwendu kwikala lwakala muyaaka nkulakaji yakusambila?

3 Makonu, chineli kudi nyotoka nijindeki, antu anateli kwenda maluña amalehi mudi ora yimu hela ayedi. Yumiyi yadiñaku wanyi muyaaka nkulakaji yakusambila C.E. Kunyima, antu endeleña hohu hamaseki, kakavulu nyikwakwa yadiña yatama. Lwendu lwakwenda ifuku dimu, hadaha hadi makilomita 30, lwazeyesheleña chikupu! c Hela chakwila aBaranaba naSawulu afwilileña kuzata chikupu mudimu wawu, elukili chikupu nawu chakeñekeleña kudihana nikuzata nañovu.—Mat. 16:24.

4. (a) Hinyi walombweli hakwila nawu Baranaba naSawulu ayitondi, nawa akwawu akakwitiya elili ñahi chayitondeliwu? (b) Tunateli kuyikwasha ñahi amanakwetu anatambwili nyidimu yaWanta?

4 Muloñadi spiritu yajila chiyalombweli nawu nfumishilenuhu aBaranaba naSawulu kulonda azati mudimu’? (Yilw. 13:2) Bayibolu yahosha wanyi. Tweluka netu spiritu yajila yalombweli hakutonda. Kwosi wunsahu wamwekeshaña nawu atuprofwetu niantañishi muAntiyoki akaanini iku kufuukula. Ilaña etejeli chayitondeliwu awa amayala. Fwikijenu chatiyiliwu aBaranaba naSawulu hakumona amanakwawu chakadi kuyitiyila ichima ajiñi nanzala nikulomba, nawa ayinañiki “makasa nawa ayilejeli nawu ayeña.” (Yilw. 13:3) Ninetu twatela kukwasha owu anatambwili nyidimu yaWanta kushilahu niamayala anatondiwu kwikala akulumpi muchipompelu. Chatela tuyitiyileña ichima awa amayala anatondiwu, twatela kuyitoñojokelañaku “chikupu mukukeña muloña wanyidimu yawu.”—1 Tes. 5:13.

5. Lumbululenu chichadiña hampinji yashimwinineñawu hachitutu chaKipirosi.

5 Chendeliwu, ashikili muSelusiya, chikumu kwemenaña maatu kukamwihi naAntiyoki, aBaranaba naSawulu, akandamini watu nakuya kuchitutu chaKipirosi hadi makilomita 200. d Baranaba wafumini kuKipirosi wafwilileña chikupu antu amumukala wawu atiyi nsañu yayiwahi. Chashikiliwu tuhu kuSalamisi, musumba wekala kumusela wachikumu chanichi chitutu, awa amayala anatili mpinji wanyi. “Atachikili kushimwina izu daNzambi mumasinagogi awaYudeya.” e (Yilw. 13:5) Baranaba naSawulu ahitañeni muKipirosi yejima nakushimwina musumba himusumba hayileñawu. Kwesekeja nanjila yejima yazatishiliwu, awa amishonali ayedi hadaha endeli makilomita 160.

6, 7. (a) Seriji Pawulosi wadiña hinyi, nawa muloñadi Bara Yesu chafwilileña kumukañeshayi kutiya nsañu yayiwahi? (b) Indi Sawulu welili ñahi hakwila nawu amukañeshi?

6 Muyaaka nkulakaji yakusambila antu muKipirosi adifukwileña kudi anzambi akutwamba. Sweje-e ichi chuma chadiñaku chelili aBaranaba naSawulu ashiki muPafwosi kuchikumu chakumujika wanichi chitutu. Kweniku, adibulakeni “Bara Yesu wadiña katepa nawa kaprofwetu wakutwamba.” Nawa “wadiña hamu nanguvulu Seriji Pawulosi, iyala mukamaana.” f Muyaaka nkulakaji yakusambila, niAroma amavulu ayampuhu nawa “iyala mukamaana” wudi neyi Seriji Pawulosi, kakavulu ehwileña atutepa hela akakuhoña natutumbwa kulonda ayikwashi neyi anakufuukula. Hela chochu, Seriji Pawulosi amusañumwini chikupu nansañu yaWanta nawa “wakeñeleña chikupu kutiya izu daNzambi.” Chumichi chamutiyishili kutama Bara Yesu elukiliwu nejina damudimu wakoñeleñayi nawu Elimasi datalisha mukwila nawu “Katepa.”—Yilw. 13:6-8.

7 Bara Yesu wakaanineña nsañu yaWanta. Dichi, njila yimu yafwilileña kukiñilamu chifulu chindi, chakumuleja Seriji Pawulosi maana yadiña “yakufwila kumulekesha nguvulu aleki kukuhwelela.” (Yilw. 13:8) Ilaña Sawulu hamwitejeli iwu katepa Bara Yesu kumuluwañesha Seriji Pawulosiku. Sawulu welili ñahi? Mukanda waYilwilu wahosha nawu: “Kuhiñahu, Sawulu ateneneñawu cheñi nawu Pawulu, chenzeliyi naspiritu yajila, wamushinshikili chikupu nakuhosha nindi: ‘Eyi iyala wenzala wupwapoki niyilwilu yejima yatama, eyi mwana kaDiyabolu, eyi chilumbu chayuma yejima yaloña, mpinjinyi yiwakaleka kuheñesha njila jaYehova jaloña? Tiyaña! Yehova wukukubabesha, wukwikala mputamesu, wukuleka kumona chejeji hadi mpinji yayilehi.’ Hohenohu, hamesu indi helili mbundu nimwidima wasweja, nawa watachikili kukeñakeña muntu watela kumukwata kuchikasa kulonda amulomboli.” g Chumanyi chafumini munichi chihayamisha? “Nguvulu chamweniyi chuma chamwekeni, wetiyili, muloña wahayamini hayuma yadiziliyi hadi Yehova.”—Yilw. 13:9-12.

Kufwana Pawulu twamwekeshaña kuhamuka nakuhakwilaku chalala hela chakwila kudi ikañesha.

8. Tunateli kwikala ahamuka ñahi neyi Pawulu?

8 Pawulu hamutiyili woma Bara Yesuku. Munjila yoyimu, neyi akakudimbulula anakufwila kuzeyesha chikuhwelelu chawantu akweti mpwila, twatela kumwekesha kuhamuka kulonda tuhakwiliku nsañu yaWanta. Ilaña dinu, mazu etu “mpinji yejima ekaleña amawahi, akutoweja namuñwa.” (Kol. 4:6) Hampinji yoyimu, twatela kuzata nañovu kulonda tumukwashi muntu wukweti mpwila atwalekihu kudiza. Bayi tutiya woma kuhosha hayuma yatama yelañawu mukwitiya kwakutwamba yinatwalekihu “kuheñesha njila jaYehova jaloña” neyi Bara Yesuku. (Yilw. 13:10) Kufwana Pawulu, tutwalekihu kushimwina chalala chakadi kutiya woma nikukwasha antu akweti nyichima yashinshika. Hela chakwila Nzambi hakutukwasha muchihayamisha neyi chamukwashiliyi Pawuluku, ilaña twatela kwiluka chikupu netu Yehova wukuzatisha spiritu yindi yajila kulonda akoki antu atelela muchalala.—Yow. 6:44.

“Mazu Akukolesha” (Yilwilu 13:13-43)

9. Antu anakulombola chipompelu makonu anateli kwimbujola ñahi aPawulu naBaranaba?

9 Chakadi nikujina, kwadiña kuhimpika chelili awa amayala afumi muPafwosi nawa ayi kuPereja chikumu chekala kuAsia Minor hadi makilomita 250 kuhita mukaluñalwiji. HaYilwilu 13:13, idi izanvu anaditeni nawu “Pawulu niakwawu.” Awa mazu anakumwekesha nawu Pawulu diyi walombweleña idi izanvu. Hela chochu, kwosi hanakumwekesha nawu Baranaba wamutiyilili Pawulu ichima. Kwambukaku, awa amayala ayedi atwalekelihu kuzatila hamu kulonda ashikiji nkeñelu yaNzambi. Pawulu naBaranaba ashiya chakutalilahu chachiwahi chatela kwimbujola antu anakulombola chipompelu chaNzambi makonu. Chatela afwileña yifulu, akaKristu atela kwanukaña mazu aYesu ahosheliyi nindi: “Wejima wenu mudi amana kwamuntu.” Wabombelelihu nindi: “Muntu wejima waditoheshaña, akamuzozesha, nawa muntu wejima wadizozaña, akamutohesha.”—Mat. 23:8, 12.

10. Lumbululenu chadiña lwendu lwakufuma kuPereja nakuya kuPisidiya yakuAntiyoki.

10 Chashikiliwu hohu muPereja Yowana Maku wayishili aPawulu naBaranaba nawa wafuntili kuYerusalema. Bayibolu yashimuna wanyi chaletesheli ayishiyi. Pawulu naBaranaba atwalekelihu nalwendu lwawu kufuma kuPereja nakuya kuAntiyoki yamuPisidiya, musumba wekala munkambi yaÑalija. Ilu lwadiña lwendu lwapela wanyi, Pisidiya yamu Antiyoki yadiña hamukandu chikupu, mamita 1,100 kufuma hakaluñalwiji. Kweniku ahitileña munjila yahita kumpidi nawa yadiña yafwana muloña mwadiña atupondu. Kubombela hayuma iyi chinamwekani neyi Pawulu haniyi mpinji wakatileña. h

11, 12. Hampinji yahosheleñayi musinagogi yamuAntiyoki Pisidiya, Pawulu wakwashili ñahi antu adiña nakumutiyilila?

11 MuAntiyoki yamuPisidiya, Pawulu naBaranaba eñilili musinagogi haSabata. Mukanda waYilwilu wahosha nawu: “Chamanishiliwu kutañila antu Nshimbi nimazu awaTuprofwetu, nlomboli wamusinagogi watemesheli mazu kudi wena nindi: ‘Enu amayala, anakwetu, neyi mukweti mazu akukolesha nachu antu, yihoshenu.’” (Yilw. 13:15) Pawulu wemeni nakuhosha.

12 Pawulu watachikili kuleja antu amutiyilileña nindi; “Enu akwetu, aIsarela ninenu amakwawu mwamutiyaña Nzambi woma, tiyenu.” (Yilw. 13:16) Pawulu walejeleña aYudeya niantu abalumukili nakwikala aYudeya. Pawulu wahanjekeli ñahi nanawa antu, abulili kwiluka mudimu wukweti Yesu wakushikija nkeñelu yaNzambi? Pawulu wahosheli yuma yejima yelili muza waIsarela. Walumbulwili Yehova “chayituumbakesheliyi awa antu hashakamineñawu neyi añiinza mwituña daEjipitu nakuyifumishamu nachikasa chañovu” nawa chelili anayumbiku Nzambi “womikili nayilwilu yawu mwisaña” hadi yaaka 40. Cheñi, Pawulu walumbulwili aIsarela chatambwiliwu Ituña daChikaninu nihelili Yehova adihani idi ituña “kwikala wuswana wawu.” (Yilw. 13:17-19) Amakwawu ahoshaña nawu Pawulu wadiña nakuhosha hayuma yatiyiliwu antu haSabata hampinji yatañileñawu muNsona hadodenadina ifuku. Neyi dichuma chamwekeni, chinakumwekesha nawu Pawulu welukili chakwikala “yuma yejima kudi antu ejima.”—1 Kor. 9:22.

13. Tunateli kuyishika ñahi hamuchima antu itunakushimwina?

13 Dichi ninetu twatela kuzata nañovu kulonda tuyishiki hanyichima antu itwashimwinaña. Chakutalilahu, neyi twiluka yuma yakuhwelelayi muntu chumichi chikutukwasha kwiluka nsañu yinateli kumushika hamuchima. Cheñi, tunateli kutena nsañu yamuBayibolu yelukayi dehi. Chikusweja kuwaha neyi muntu aditañila muBayibolu yindi yomweni. Keñakeñenu njila yakushikilamu hamuchima antu imunakushimwina.

14. (a) Pawulu wayilejeli ñahi nsañu yayiwahi hadi Yesu nawa wayisoñamishili nindidi? (b) Izanvu delili ñahi namazu ahosheliyi Pawulu?

14 Kufumahu, Pawulu nalumbululi chisaka chawanyanta awa Isarela chashikili kudi “chamwinu, Yesu,” aloñesheleliwu njila kudi Yowanu Mpapatishi. Kuhiñahu, Pawulu nalumbululi Yesu chamujahiliwu nikumusañula mudi afu. (Yilw. 13:20-37) Pawulu nashimuni nindi: “llukenu nenu kuhitila mudi iwu muntu, anayishimwini enu nsañu yakwanakena nshidi. . . Nzambi wakatena muntu wejima wukwitiya nindi waloña” Kapostolu nayisoñamishi antiyili jindi nindi: “Babalenu kulonda yuma yinahoshiwu mumazu awaTuprofwetu yibuli kuyishikena, yakwila nawu: ‘Talenu iwu mudimu, enu akakusupishana, hayamenu nawa noñenu, muloña ami inakukalakala mudimu mumafuku enu, mudimu wumwabula kwiteja hela chakwila muntu wacheñi ayilumbulwilawu chikupu.’” Atiyili kuwaha namazu ahosheliyi Pawulu. Mukanda waYilwilu wahosha nawu: “Antu ayilembeleli nawu akahoshi haniyi nsañu haSabata yikalondelahu.” Kubombelahu, hanyima yakufuma musinagogi “aYudeya amavulu niantu abalumukili nakwikala aYudeya adifukwileña kudi Nzambi, ayilondeleli aPawulu naBaranaba.”—Yilw. 13:38-43.

“Tunabalumukili kudi Akanyuza” (Yilwilu 13:44-52)

15. Chumanyi chamwekeni haSabata hanyima yamazu ahosheliyi Pawulu?

15 HaSabata yalondelelihu, “kwakwihi namusumba wejima” apompeli nakumutiyilila Pawulu. AYudeya amakwawu azañaleli wanyi, “nawa atachikili kutaadika chatama yuma yahosheleñayi Pawulu.” Pawulu naBaranaba ahamukili nakuyileja nawu “Chawahili nankashi chasambililiwu kuyileja enu izu daNzambi. Chineli munakukaana idi izu nawa munakudisompesha enu aweni nenu himunateleli kutambwila wumi wahaya nyaakaku, tiyenu! ichi dinu tunabalumukili kudi akanyuza. Muloña Yehova natuleji munawa mazu nindi: ‘Nakutondi wiikali chejeji chanyuza, kulonda wiikali wamwinu kunsa jeseki.’”—Yilw. 13:44-47; Isa. 49:6.

“[Ayishinjilili] kumukabisha Pawulu niBaranaba . . . atumbanji atwalekelihu namuzañalu chikupu nikwinzala naspiritu yajila.”—Yilwilu 13:50-52

16. AYudeya elili ñahi namazu ahosheliwu amishonali, nawa aPawulu naBaranaba elili ñahi?

16 Akanyuza adiña nakutiyilila azañaleli nawa “antu ejima adiña nanyichima yashinshika yakukeña kwikala nawumi wahaya nyaaka, etiyili.” (Yilw. 13:48) Hashimbwili wanyi Izu daNzambi dataandili mwituña dejima. AYudeya kwawu eliliku chambukaku. Dichi awa amishonali ayilejeli nawu hela chakwila Izu daNzambi asambili kudishimuna kudi wena, wena amukaanini Mesiya nawa kuzuwa kwaNzambi kwenjileña hadi wena. AYudeya asañumwini amayala niambanda alema mumusumba “atachikili kumukabisha Pawulu niBaranaba nawa ayinatilili hanji yañinza jawu.” Indi aPawulu naBaranaba elili ñahi? “Ayitotomweneni lunkuñu lwakunyendu yawu, kuhiñahu ayili kuIkoniyumu.” Komana akaKristu muPisidiya Antiyoki ajiyili? Inehi mwani. Atumbanji ashalili kweniku “atwalekelihu namuzañalu chikupu nikwinzala naspiritu yajila.”—Yilw. 13:50-52.

17-19. Munjilanyi mutunateli kuyimbujolela aPawulu naBaranaba, nawa ichi chuma chinateli kutuletela ñahi muzañalu?

17 Tunateli kudizilaku kudi awa atumbanji atwalekelihu kwikala namuzañalu hela chakwila ayikabishileña. Twalekaña wanyi kushimwina hela chakwila antu alema amukaayi anakufwila kutulekesha kushimwina nsañu yaWanta. Mwatela kwiluka nenu chelili antu amuAntiyoki akaani mazu, aPawulu naBaranaba “ayitotomweneni lunkuñu lwakunyendu yawu,” hichinjikijilu chamwekesheleña nawu anazuwi wanyi ilaña anafumi mumuloña wamashi. Awa amishonali elukili nawu hiyanateli kukanjikija antu kwitiyaku. Chuma chatela kwilawu hikutwalekahu hohu kushimwina hela nehi. Wena atwalekelihu kushimwina hampinji yayiliwu kuIkoniyumu.

18 Indi atumbanji ashalili muAntiyoki? Dimu tuhu, adiña mwiluña datama. Ilaña muzañalu wawu washindameneni wanyi hakwiteja kwawantu. Yesu wahosheli nindi: “Adi namuzañalu wowu antu atiyaña izu daNzambi nikudihemba!” (Luka 11:28) Nawa dichuma cheliliwu atumbanji adiña Antiyoki yamuPisidiya.

19 Kufwana aPawulu naBaranaba, mpinji yejima twanukeña netu mudimu wetu hikushimwina nsañu yayiwahi. Antu itwashimwinaña diwu anateli kusakulahu kwiteja hela nehi. Neyi antu itunakushimwina anakukeña wanyi chalala, tunateli kwila neyi chelili atumbanji muyaaka nkulakaji yakusambila. Neyi tulemesha chalala nikwiteja spiritu yajila yitulomboleña, ninetu tukwikala namuzañalu hela chakwila tunakumona ikañesha.—Ñal. 5:18, 22.

a Talenu chikasha chinakwila nawu “ Baranaba—‘Mwana Kankundeji’” hefu 86.

b Haniyi mpinji, yipompelu yadiñaku dehi kwakulehi chidi neyi kuSiriya Antiyoki hadiña makilomita 550 kukabeta kachimunswa kaYerusalema.

c Talenu chikasha chinakwila nawu “ Hanjila,” hefu 87.

d Hayina mpinji, mbopolu yendeleleña makilomita 160 hefuku neyi kwosi mpepela yasweja. Neyi kunachi chiwahi wanyi, ilu lwendu lwashimbwileña nankashi.

e Talenu chikasha chinakwila nawu “ muMasinagogi awaYudeya,” hefu 89.

f Kipirosi ayiyuulileña kudi nguvulu wawaRoma. Aroma atondeleña nguvulu wakuyimenaku hanichi chitutu.

g Kufuma tuhu haniyi mpinji, Sawulu anatachiki kumutena nawu Pawulu. Antu amakwawu ahoshaña nawu watachikili kuzatisha idi ijina dachiRoma kulonda amulemeshi Seriji Pawulosi. Hela chochu, Pawulu watwalekelihu kudizatisha nihanyima yakufuma muKipirosi muloña wachuma chacheñi—dikwila nawu Pawulu “kapostolu kunyuza,” wafuukwilihu kuzatisha ijina dindi dachiRoma. Hadaha wazatishili cheñi ijina daPawulu muloña ijina dindi dachiHeberu daSawulu datiyakanaña neyi dachiGiriki dikweti kadivumba katama.—Rom. 11:13.

h Mukanda wayisonekeleliyi Pawulu aÑalija wawusonekeli henohu munahiti yaaka yayivulu. Muniwu mukanda Pawulu wasonekeli nindi: “Chikatu chami dichanletesheli niwani njila yakuyishimwina enu nsañu yayiwahi katachi.”—Ñal. 4:13.