Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 9

“Nzambi Hakweti Chaambuku”

“Nzambi Hakweti Chaambuku”

Atachikili kuyishimwina akanyuza

Kushindamena haYilwilu 10:1–11:30

1-3. Chimwenwinyi chamweniyi Petulu, nawa muloñadi chitwatela kwiluka muchatalisha?

 HICHAAKA cha 36 C.E. Petulu nakulomba mukapeka kahewulu mwitala didi kukamwihi nakaluñalwiji mumusumba wudi kuchikumu muYopa iku kudi nkanza. Hiñenji munidi itala nawa nashakamimu mafuku. Chinashakamiyi munidi itala chinakumwekesha nawu hakweti chaambuku. Ijina dindi diyi Shimona, wazataña mudimu wakuloomba yitembi, dichi kaYudeya wejima wukwiteja wanyi kushakama namuntu wamuchidiwu. a Hela chochu, Petulu keña eluki chuma chimu chalema nindi Yehova hakweti chaambuku.

2 Hampinji yinakulombayi Petulu, natachiki kumona chimwenu. Yuma yinamoniyi muchimwenu yinateli kumutiyisha kaYudeya kutama. Namoni chuma chidi neyi ihina chinakuzenzumuka kufuma mwiwulu hadi anyama ambokamboka amajilu kwesekeja naNshimbi. Chinamulejiwu nawu ajahi nakuda, Petulu nakuli nindi: “Kanda nideñahu dehi yuma yatama nawa yamajilu.” Izu dinamuleji cheñi kamuchiyedi nawu: “Lekaku kutena yuma yinatookeshiyi Nzambi neyi yatama.” (Yilw. 10:14-16) Ichi chimwenu chinamuluwañeshi Petulu ilaña hadi kapinji kantesha hohu.

3 Chimwenu chamweniyi Petulu chatalishili mudihi? Twatela kwiluka mwatalishili ichi chimwenu muloña chinateli kutukwasha kwiluka Yehova chamonañayi antu. Etu akaKristu hitukutwesha kushimwina chikupu wunsahu haWanta waNzambi chakadi kwiluka chamonañayi Nzambi antuku. Hakwila tutiyishishi mwatalisha chimwenu chamweniyi Petulu, lekenu tumoni yuma yamwekeni.

“Nakulemba Kudi Nzambi Mpinji Yejima” (Yilwilu 10: 1-8)

4, 5. Konelisu wadiña hinyi, nawa chumanyi chamwekeni hampinji yalombeleñayi?

4 Petulu welukili wanyi nindi ifuku dalondelelihu muKesareya hadiña makilomita kubadika ha 50 kukabadi kachidilu, iyala wejina daKonelisu amumwekesheleli chimwenu. Konelisu, kapitawu mushidika wawaRoma watalaña amashidika 100, “iyala wadiña wadihana.” b Wadiña mutu wachisaka wakamenaña amwitala dindi nawa iyala “wamutiyileña Nzambi woma hamu nachisaka chindi chejima.” Konelisu wabalumukili wanyi nakwikala kaYudeya; yena wadiña muntu wakumuza wabula kwalama. Ilaña wayitiyilileña wushona aYudeya akankilili nawa wadiña nakuyikwasha. Iwu muntu woloka “walombeleña nakulemba kudi Nzambi mpinji yejima.”—Yilw. 10:2.

5 Nampinji ya 15:00, Konelisu walombeleña nawa wamweni chimwenu. Munichi chimwenu, kañelu wamulejeli nindi: “Kulomba kweyi niyawaana yeyi yaluwi yinashiki kudi Nzambi nawa yinekali yakukwanukilahu.” (Yilw. 10:4) Chamulejeliwu kudi kañelu, Konelisu watemesheli amayala kuya nakumutambika kapostolu Petulu. Chineli Konelisu wadiña muntu wakumuza wabula kwalama, wenjileña nakwikala muntu watachi kufuma kunyuza nakwikala mukaKristu, nakutambwila mazu awamwinu.

6, 7. (a) Shimunenu chakutalilahu chinakumwekesha nawu Nzambi wakulaña kulomba kwawantu anakukeña kumwiluka? (b) Iyi yakutalilahu yamwekeshañadi?

6 Komana Nzambi makonu watiyaña kulomba kwawantu akweti nyichima yashinshika anakukeña kwiluka chalala hadi yena? Talenu ichi chakutalilahu. Mumbanda wakuAlbania watambwilili Kaposhi Kakutalila mwadiña chibaaba chahosheleña hachakukulisha anyana. c Wamulejeli Chinsahu wenjili nakudondomwena hetala dindi nindi: “Nadiña nakumulomba Nzambi nami ankwashi chakukulisha mwanami. Nayitemeshi enu! Munanshiki hamuchima, ichi dichuma chinafwilaña nankashi.” Iwu mumbanda nimwanindi atachikili kudiza Bayibolu, kuhiñahu nfumwindi niyena watachikili kudiza nawu.

7 Yakutalilahu yamuchidi iwu yavula kumwekana nawa kumaluña ambokamboka. Hiyamwekanaña hohu chamaposuku. Iyi yakutalilahu yatulejaña chumanyi? Chatachi, Yehova wakulaña kulomba kwawantu ashinshika nawa amukeñakeñaña. (1 Anya. 8:41-43; Mas. 65:2) Chamuchiyedi, añelu atukwashaña mumudimu wetu wakushimwina.—Chim. 14:6, 7.

‘Petulu Wachidiña Kutoñojoka’ (Yilwilu 10:9-23a)

8, 9. Spiritu yamukwashili Petulu kwilukadi, nawa Petulu welili ñahi?

8 Iku wuchidi mukapeka kahewulu, ‘Petulu wachidiña kutoñojoka’ chimwenu chamweniyi chelili Konelisu atemeshi antu enzi kwitala. (Yilw. 10:17) Komana Petulu wahosha mapampa kasatu nakukaana kuda yakuda yamonañawu nawu yatama kwesekeja naNshimbi wukwiteja kuya nanawa amayala nikwiñila mwitala damukamuza? Nzambi wazatishili spiritu yindi yajila kumukwasha Petulu kwiluka chuma chakeñeleñayi nindi eli. Amulejeli nawu: “Tiyaña! Kudi amayala asatu anakukukeña. Dichi nyamukaku, kunkumukaku wuyi hamu nawu, bayi wujinokaku, muloña nayitemeshi.” (Yilw. 10:19, 20) Ichi chimwenu chachuma chidi neyi ihina chamweniyi Petulu chakadi nikujina chamukwashili, wadiloñesheli kulondela mwamulombweliwu kudi spiritu yajila.

9 Petulu chatiyiliyi nawu kañelu wamulejeli Konelisu kutemesha awa amayala, wayitejeli awa amayala kwiñila mwitala “nawa washakamini nawu.” (Yilw. 10:23a) Iwu kapostolu wovwahilili watachikili kuhimpa yitoñojoka kulonda eli nkeñelu yaNzambi.

10. Yehova walombolaña ñahi antu jindi nawa twatela kudihula netudi?

10 Makonu, Yehova walombolaña antu jindi chovu-chovu. (Yish. 4:18) Nakuzatisha spiritu yindi yajila kulombola “nduñu wamaana nikashinshi.” (Mat. 24:45) Mpinji yikwawu, tunateli kutambwila kuhimpika kwantiyishishilu yetu Yezu daNzambi hela chazataña kuloñesha. Twatela kudihula netu: “Nelaña ñahi neyi nitiya kuhimpika kwamuchidiwu? Komana novwahilaña chinakulombola spiritu yaNzambi munsañu jamuchidiwu?

Petulu “Wayilejeli Nindi Ayipapatishi” (Yilwilu 10:23b-48)

11, 12. Chumanyi cheliliyi Petulu chashikiliyi muKesareya, nawa wenjili nakwilukadi?

11 Ifuku dalondelelihu kufuma hamweniyi chimwenu, Petulu niakwawu 9, antemesha jaKonelisu asatu ‘amanakwetu aYudeya 6’ akuYopa ayili kuKesareya. (Yilw. 11:12) Konelisu wadiña nakumuchiñilila Petulu, wapompesheli “antaña jindi niamabwambu jindi akeñeliyi,” ejima wawu adiña akanyuza. (Yilw. 10:24) Chashikiliyi, Petulu welili chuma chabulili kukuhwelelayi: Weñilili mwitala damuntu wabula kwalama wakunyuza. Petulu walumbulwili nindi: “Mweluka chikupu nenu nshimbi hiyeteja kaYudeya kudikunda hela kuswina kwakwihi namuntu wakumuchidi wacheñiku, ilaña Nzambi nanleji nindi bayi nitena muntu hela wumu nami watama hela nami wudi namajiluku.” (Yilw. 10:28) Haniyi mpinji Petulu welukili nindi chimwenu chamweniyi chakundamini hohu kuyakuda yatela kudayi muntuku. Hatela ‘kutena muntu hela muntu wakunyuza nindi watamaku.’

“Konelisu wadiña nakuyitalila nawa wapompesheli antaña jindi niamabwambu jindi akeñeliyi.”—Yilwilu 10:24

12 Antu akeñeleña kutiyilila amuhembeleleña Petulu. Konelisu walumbulwili nindi: “Wejima wetu tunapompi kumesu aNzambi kulonda tutiyi yuma yejima yinakulejiwu kudi Yehova nindi wuhoshi.” (Yilw. 10:33) Fwikijenu chimukutiya neyi muntu wunakukeña kudiza chalala ahosha mazu amuchidiwu! Petulu watachikili kuhosha namazu akwila nawu: “Ichi dinu neluki chikupu nami Nzambi hakweti chaambuku, ilaña munyuza yejima, muntu wamutiyaña woma nawa welaña yuma yaloña, amutambwilaña kudi yena.” (Yilw. 10:34, 35) Petulu wenjili nakwiluka nindi Nzambi hamonaña hohu muntu muloña wekowa, muchidi ituña hela yuma yikwawuku. Petulu wayishimwinini wunsahu kutalisha hamudimu waYesu, kufwa kwindi nihakusañuka.

13, 14. (a) Chumanyi chafuminimu chelili Konelisu niakwawu akunyuza mu 36 C.E. abalumuki nakwikala akaKristu? (b) Muloñadi chitwatela kubula kukunkulula kwesekeja nachinakumwekanayi muntu kumesu?

13 Chuma chabulahu dehi kumwekana chamwekeni. “Henohu Petulu wuchidi kuhosha,” spiritu yajila ayihuñunwinini hadi “antu akunyuza.” (Yilw. 10:44, 45) Iyi diyi nsañu yimu hohu yashimunawu muBayibolu yechililiwu antu spiritu henohu kanda apapatishewi. Petulu chamweniyi chinjikijilu nindi Nzambi nayiteji “wayilejeli [idi izanvu dawakanyuza] nindi ayipapatishi.” (Yilw. 10:48) Awa akanyuza chekaliliwu akaKristu mu 36 C.E. chamwekeshaña nawu diyi mpinji Nzambi yalekeliyi kwiteja aYudeya. (Dan. 9:24-27) Haniyi mpinji Petulu wazatishili nsapi yamuchisatu nawa yakukumishaku, “hansapi jaWanta.” (Mat. 16:19) Iyi nsapi yakwashili antu akunyuza abula kwalama kwikala akaKristu awayishewa naspiritu.

14 Chineli tudi akakushimwina aWanta makonu, tweluka netu “Nzambi wukweti chaambu wanyi.” (Rom. 2:11) Wakeñaña nindi “antu ejima ayamwini.” (1 Tim. 2:4) Dichi bayi tukunkululaña kwesekeja nachinakumwekana antuku. Etu mudimu wetu hikushimuna chikupu wunsahu haWanta, munabombeli kushimwina antu ejima hichikweti muloña nekowa dawu, ituña, chinakumwekanawu hela kwitiya kwawuku.

“Alekeli Kumwinka Nyiloña, Nawa Amulemesheli Nzambi” (Yilwilu 11:1-18)

15, 16. Muloñadi aYudeya akaKristu amakwawu chamusompesheleliwu Petulu, nawa walumbulwili ñahi chaletesheli eli yuma muyina njila?

15 Petulu wafwilileña kushimuna yuma yamwekeni, wafuntili kuYerusalema. Chakadi nikujina, iyi nsañu yakwila nawu akanyuza abula kwalama “anatambwili izu daNzambi” adiña ayitiya dehi. Chashikiliyi hohu Petulu “antu alemesheli kwalama atachikili kumwinka nyiloña.” Aluwankeni muloña Petulu “wayili mwitala dawantu abula kwalama nawa wadiili nawu.” (Yilw. 11:1-3) Azuwili wanyi hamuloña wakwila nawu antu abula kwikala aYudeya anekali akakumulondela Kristu. Ilaña, awa atumbanji aYudeya akeñeleña nawu awa abulili kwikala aYudeya atela kulondela Nshimbi, kushilahu tuhu nikwalama, hakwila nawu adifukuleña kudi Yehova munjila yetejewa. AYudeya amakwawu chayikalileña kuleka kulondela Nshimbi jaMosi.

16 Petulu walumbulwili ñahi chaletesheli eli yuma muyina njila? Kwesekeja naYilwilu 11:4-16, washimuna wunsahu wuwana wunakumwekesha nawu amulombweli kudi Nzambi: (1) chimwenu chamumwekesheleliwu kudi Nzambi (Mavasi 4-10); (2) yuma yamulejeliwu kudi spiritu (Mavasi 11, 12); (3) añelu ayili nakumuwana Konelisu (Mavasi 13, 14); cheñi (4) chayichililiwu antu akunyuza spiritu yajila. (Mavasi 15, 16) Petulu wakunkulwili mazu indi nalwihu lwakwila nawu: “Neyi Nzambi wayinkeli [Antu akunyunza] chawaana chochimu neyi chatwinkeliyi etu [aYudeya] etiya mudi Mwanta Yesu Kristu, yaminyi nadi kumukañesha Nzambi?”—Yilw. 11:17.

17, 18. (a) Nsañu yahosheliyi Petulu yayiletesheli ñahi aYudeya kutoñojokahu kulonda afuukulihu? (b) Muloñadi chichinateli kwikala chakala kwikala nakuwunda muchipompelu, nawa twatela kudihula netudi?

17 Yuma yahosheli Petulu yayiletesheli akaKristu aYudeya kutoñojokahu kulonda afuukulihu. Komana akuleka chaambu nakwiteja akanyuza anabalumuki nakupapatishewa kwikala akwawu akaKristu? Mukanda waYilwilu wahosha nawu: “[Apostolu niaYudeya akaKristu amakwawu] chatiyiliwu yumiyi, alekeli kumwinka nyiloña, nawa amulemesheli Nzambi nakuhosha nawu: ‘Komana Nzambi neteji niantu akunyuza kubalumuka munyichima yawu kulonda amoni wumi.’” (Yilw. 11:18) Hamuloña wakwila ahimpili yitoñojoka yawu, chipompelu chatwalekelihu kwikala chanuñañana.

18 Makonu chinateli kuyikalila antu jaYehova kwikala mukuwunda muloña afuma “kunyuza yejima, kunyichidi yejima, kudi antu ejima nikumadimi ejima.” (Chim. 7:9) Dichi, muyipompelu yayivulu makonu, mudi antu akweti makowa ashiyashana yisemwa yambokamboka ninkulilu yashiyashana. Wejima wetu twatela kudihula netu: ‘Komana nafumisha chaambu chejima mumuchima wami? Komana inakufwila kuleka yilwilu yejima yidi mukaayi, chidi neyi chaambu chamatuña, chanyichidi, yisemwa nimakowa kulonda nimoneña ejima nami hiyamanakwetu akaKristu?’ Anukenu chuma chamumwekeneni Petulu hela (Kefasi) chimwahitili yaaka hanyima yakwila antu akunyuza anekali akaKristu. Wetejeli chaambu chawakwawu ‘chiyambuli’ nawakwawu akaKristu afumini kunyuza nawa amufumbili kudi Pawulu. (Ñal. 2:11-14) Twatela kutwalekahu kwikala asoñama kulonda tubuli kwikala nachaambu.

“Antu Amavulu Nankashi Etiyili” (Yilwilu 11:19-26a)

19. AkaKristu aYudeya muAntiyoki atachikili kushimwina kudi anyi, nawa mwafumini yumanyi?

19 Komana akakumulondela Yesu atachikili kushimwina kudi antu anyuza abula kwalama? Talenu chuma chamwekeni muAntiyoki yamuSiriya chimwahitili mpinji. d Muniwu musumba mwadiña aYudeya amavulu, ilaña hadiña chaambu chantesha hadi aYudeya niabulili kwikala aYudeya. Dichi Antiyoki dadiña iluña dadiwahi kushimwinamu antu akanyuza. Mwenimu dimwatachikiliwu atumbanji aYudeya kushimwina nsañu yayiwahi kudi antu “ahosheleña chiGiriki.” (Yilw. 11:20) Ashimwinineña kudi aYudeya ahosheleña chiGiriki hohuku, ilaña nikudi antu akunyuza abula kwalama. Yehova wakiswilili iwu mudimu nawa “antu amavulu nankashi etiyili.”—Yilw. 11:21.

20, 21. Baranaba wamwekesheli ñahi kudikehesha, nawa tunateli kumwekesha ñahi ichi chilwilu kulonda tuzati chiwahi mudimu wakushimwina?

20 Hakwila ayishimwini awa antu anakukeña kudiza, chipompelu muYerusalema chamutemesheli Baranaba kuAntiyoki. Chinamwekani neyi mudimu wadiña weneni chakwila wadi kutwesha kuwuzata nkawindi wanyi. Hinyi wadi kukwashana kubadika Sawulu, wenjili nakwikala kapostolu wakunyuza? (Yilw. 9:15; Rom. 1:5) Komana Baranaba wukutiya Sawulu kutama? Kwambukaku Baranaba wadikehesheli. Diyi waleteli yitoñojoka yakuya kuTarusa nakumukeñakeña Sawulu nawa wamuleteli kuAntiyoki kulonda amukwashiku. Wejima wawu ashakaminiku chaaka chimu nakukolesha chipompelu.—Yilw. 11:22-26a.

21 Tunateli kudikehesha ñahi kulonda tuzati mudimu wetu wakushimwina? Munichi chilwilu mwabombela kwiluka hitwatela kukumina. Wejima wetu tukweti ñovu niwuswa washiyashana. Chakutalilahu, amakwawu eluka kushimwina wunsahu wamumpanji hela kushimwina kwitala nikwitala, ilaña chayikalilaña kufuntila hela kutachika atudizi aBayibolu. Neyi munakukeña kuwahisha njila jakushimwinamu, kwila mulomba wukwashu nehi? Neyi mwikala nayitoñojoka yamuchidiwu mukuzata chiwahi nawa mukwikalaña namuzañalu mumudimu wakushimwina.—1 Kor. 9:26

Kutemesha ‘Yuma Kudi Anakwawu’ (Yilwilu 11:26b-30)

22, 23. Amanakwetu muAntiyoki amwekesheli ñahi nawu akeña amanakwawu, nawa antu jaNzambi elaña ñahi chuma chochimu makonu?

22 MuAntiyoki dimwadiña mwatachi kutena “atumbanji katachi nawu akaKristu kuhitila muwunlomboli waNzambi.” (Yilw. 11:26b) Idi ijina dayinkeliwu kudi Nzambi dayiteleleli antu akeñeli kumulondela Kristu. Antu akunyuza chekaliliwu akaKristu, komana aYudeya niantu akunyuza etiyili ekalili anuñañana? Toñojokenu chuma chamwekeni chelili kwinzi nzala yakapwelendendi mu 46 C.E. e Kunyima iyi nzala yashikeneneña atuzweñi abulileña kuhemba mali hela yakuda. Haniyi mpinji yikwadiña nzala, akaKristu aYudeya ashakamineña muYudeya, chinamwekani neyi amavulu adiña atuzweñi. Amanakwetu muAntiyoki kushilahu niantu akunyuza ekalili akaKristu chelukiliwu nawu amanakwawu anakankili, atemesheli yuma “kudi anakwawu ashakamineña muYudeya.” (Yilw. 11:29) Amwekesheli kukeña kwakweni kudi amanakwawu!

23 Dichuma chinakumwekana kudi antu jaNzambi makonu. Neyi twiluka netu amanakwetu kwituña dacheñi hela mwiluña detu adi nakukala, twayaña nakuyikwasha. Makometi Anyitayi anyakalaña kuloñesha Kometi Yatalaña haWubanji Wadimwekenaña kulonda akwashi amanakwetu adi mukukala, kushilahu maharikeni, nyitentanshi nimasunami. Yuma yejimiyi yamwekeshaña chitwadikeña wumu namukwawu.—Yow. 13:34, 35; 1 Yow. 3: 17.

24. Tukumwekesha ñahi netu twasha muchima kuchimwenu chamweniyi Petulu?

24 Etu akaKristu alala twashaku muchima chikupu kuchimwenu chamweniyi Petulu hadiñayi hewulu detala muYopa muyaaka nkulakaji yakusambila. Twadifukulaña kudi Nzambi wabula chaambu. Wakeñaña nindi tushimuneña chikupu wunsahu haWanta windi, kudi antu ejima hichikweti muloña nekowa, ituña hela chayimonañawu kudi antuku. Dichi, tuzateña nañovu kulonda antu ejima akweti muchima wakutiya nsañu yayiwahi atiyi.—Rom. 10:11-13.

Neyi amanakwetu adi mukukala, twayaña nakuyikwasha

a AYudeya amudiwileña mukakuloomba yitembi muloña mudimu windi mwadibombeleli kukwata anyama afwa nawa yuma yadibombeleli muniwu mudimu yadiña yamajilu. Akakuloomba yitembi ayimweneña nawu atelela wanyi kwinza hatembeli, nawa maluña awu kwazatilañawu atela kwikala hadi mamita 20 kufuma mutawuni. Dichinaleteshi Itala daShimona kwikala “kuchikumu chakaluñalwiji.”—Yilw. 10:6.

b Talenu chikasha chinakwila nawu “ Konelisu niMashidika awaRoma.

c Chibaaba chinakwila nawu “Reliable Advice for Raising Children, chadiña mukaposhi kaNovember 1, 2006, hefu 4 nakushika ku 7.

d Talenu chikasha chinakwila nawu “ Antiyoki yamuSiriya,” hefu 73.

e KaYudeya mukakusoneka nsañu wakunyaka Josephus wahosheli nindi “nzala yakapwelendendi” yadiñaku mpinji yayuulileña Kaladusa (mu 41-54 C.E.).