Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

CHIBALU 3

Anyi Ashakamaña muWanta WawaSpiritu?

Anyi Ashakamaña muWanta WawaSpiritu?

1. Munzhilanyi chisemwa muyanachesekezhiliwu kukawumbu?

CHISEMWA chaweni Africa, achesekezha neyi kawumbu. Hewulu, hadi Nzambi wabadika ñovu yezhima yakuspiritu. Mwibaña, mudi tunzambi hela tumaspiritu, diwu añamba zhaNzambi. Kabadi kakwawu kudi ankakulula, owu anukaña yisaka yawu heseki nakushaku kashinshi kakeni munshakaminu yawu. Mwishina dakawumbu mudi tuspiritu tukweti ñovu yatenshaya: waña, kuhoña nikupanda.

2. Nhoshelu yimu yamuAfrica yamwekeshaña ñahi nawu chisemwa chakañeshaña kwitiya?

2 Iyi yaaku yachisemwa yikweti ñovu yeneni yakañeshaña kwitiya kwekwawu muAfrica. Nhoshelu yimu yamuAfrica yahoshaña nawu: “Kukakela Kuchikuhwelelu (eniKristu hela aIslamu) hiyinatweshi kutulekesha kudifukula kudi anzambi ampata yetuku.”

3. Kudihi kutunatweshi kudizila chalala kutalisha kudi ana ashakamaña muwanta wawa spiritu?

3 Yaaku yachisemwa chaweni Africa yekala ñahi yalala? Bayibolu, yatulezha chalala hadi owu ashakamaña muwanta wawaspiritu.

Yehova, Nzambi Walala

4. Hachumanyi kwitiya kwamaneni kwamuAfrica haditezhelañawu?

4 Kwitiya kwamaneni kusatu kwamuAfrica kwetezha nawu Nzambi wekala kwoku nawa diyi wabadika. Bayibolu yamulumbululaña neyi “hiNzambi yawanzambi, hiMwanta wawanyanta, hiNzambi muneni diyi mukwañovu, wakutiya woma nankashi.” (Kuhituluka 10:17) Amoslemu niwena akuhwelela mudi Nzambi wabadika wumu hohu. Kutalisha kuchisemwa chamuAfrica, Profesa Geoffrey Parrinder wahosheli nindi: “Antu amavulu muAfrica akuhwelela mudi Nzambi wabadika, tata yawanzambi niantu, diyi nleñi yeseki.”

5. Mazhinanyi amu azatishañawu akumwilukilaku Nzambi?

5 Kubombelahu, helachakwila kukuhwelela mudi Nzambi kunatandi, antu amavulu hiyatiyishisha chikupu ntañishilu yakwila nawu Nzambi hinyiku. Nzhila yatachi yakwilukilamu muntu, yowu kwiluka izhina dindi. Mukachi kakwitiya mudi kuluwankana kutalisha kwizhina daNzambi. MuKristendomu, antu amavulu amutenaña nawu Nzambi, nkumbu yalumbulula nawu “Mukwa Ñovu.” Kudi aMoslemu, amutenaña nawu Allah. Hakachi kanana ekala muchisemwa, izhina dazatishañawu dakwilukilaku Wabadika, dashindamena hohu kwesekezha namwaya muchidi. Mumukanda windi waConcepts of God in Africa, John S. Mbiti wachinduzhola mazhina awanzambi amuAfrica kubadika ha 500 nizhinkumbu zhaNzambi. Chakutalilahu, mumuchidi wachiYoruba (Nigeria), Nzambi amutenaña nawu Olodumare; muKikuyu (Kenya), amutenaña nawu Ngai; nimukachi kawaZulu (South Africa), amutenaña nawu Unkulunkulu.

6, 7. Izhina daNzambi hinyi, nawa munzhilanyi mutwadilukilaña?

6 Hanu dinu Nzambi wahoshañahu nindidi kutalisha kwizhina dindi? Hampinji yamulezheliwu Mosi kudi Nzambi chakulombola aIsarela kufuma muEjipitu, Mosi wamwihwili nindi: “Tiya, chinakaya kudi anyana kaIsarela, chinakayila nami, Nzambi yawankakulula zhenu nantemeshi ninzi kudenu, niwena akañila nawu, izhina dindi hinyi? Indi ami nakayila namidi?”—Kwidika 3:13.

7 Nzambi hakumwila nindi: “Tiya chiwakayila anyana kaIsarela, neyi, Yehova Nzambi yawankakulula zhenu, . . . diyi nantemeshi kudenu; izhina dami dodenidi dahaya nyaka, dodamba kañanukañawu nachu, kunyaka yezhima amba kavwalikilañawu antu.” (Kwidika 3:15) Idi izhina dazhila damwekanaña kubadika hamapampa 7,000 munsona zhamuBayibolu, hela chakwila akwakutuntulula Bayibolu amakwawu adifumishamu nakuhiñishamu zhinkumbu “Nzambi” hela “Mwanta.”

8. Yehova wekala ñahi, nawa chumanyi chitwatela kwila neyi tunakukeña netu yatwikwashi?

8 Yehova wekala ñahi? Hispiritu, chinawezhi, nawa walema. Diyi wabadika, kwosi wesekana nindiku. (Kuhituluka 6:4; Isaya 44:6) Yehova wamwilili Mosi nindi: “Ami Yehova Nzambi yeyi niNzambi wamukawu.” Munzhila yikwawu, hakwila nawu Yehova yatwikwashi, twatela kudifukula kudi yena nkawindi. Hanakukeña etu tudifukuleña kuchuma chikwawu hela kudi muntu wacheñiku.—Kwidika 20:3-5.

Yesu Kristu, Mwanta waWanta waNzambi

9. Muloñadi wutukuhoshela netu Yesu hesekana naYehovaku?

9 Lelu dinu, kudi kuluwankana chikupu kutalisha hadi Yesu hinyi. Antu amavulu muKristendomu akuhwelela nawu, Yesu wekala hakachi kaWusatu “Wazhila.” Ilaña Bayibolu hiyatañishaña nawu Nzambi wekala musatu mumuntu wumuku. Nawa hiyatañishaña nawu Yesu wesekana naYehovaku. Yesu yomwenindi wahosheli nindi: “Tata wambadikami.”—Yowanu 14:28.

10. Yesu wadiña kudihi henohu kanda yenzi hanu heseki?

10 Bayibolu yashimunaña nawu henohu Yesu kanda yenzi hanu hamaseki neyi muntu, washakamineña kwiwulu neyi chileñaleña chañovu chakuspiritu. Neyi chochu chayileñeliwu Adama naEvu hamaseki kudi Yehova, Dichaleñeliyi nawa niantu akuspiritu mwiwulu. Yesu diyi wadiña muntu watachi wakuspiritu yaleñeliwu kudi Yehova.—Yowanu 17:5; Akolose 1:15.

11. Munzhilanyi Yesu mwasemukililiyi neyi muntu?

11 Kwakwihi nanyaka 2,000 yinahiti, Yehova watuntulwili wumi wanichileñaleña chakuspiritu mwivumu damuzhiki wezhina daMaliya. Kañelu Gabireli hakumwila nindi: “Wakababa ivumu, wakavwala mwana weyala, wakamutumba izhina dindi neyi Yesu. Wakekala mwanta . . . ; wanta windi hiwamba kakumaku.”—Luka 1:31, 33. *

12. Muloñanyi wumu owu Yesu wenzhililiyi heseki?

12 Munzhila yoyimu Yesu wasemukili, yokula nikukula, hakutañisha niantu mwaya muchima waYehova ninkeñelu yidi. Yesu wamwilili ñuvulu waweni Roma nindi: “Dichi chinavwalikilili, [haniwu muloña] dichi nezhilili mumpata yamunu mwishina, kulonda nakeli chinsahu chansañu yalala.” (Yowanu 18:37) Kutoñozhoka hayuma yatañishileñayi Yesu, tunatweshi kwiluka mwaya muchima waNzambi ninkeñelu yindi. Tunatweshi kudiza ochu twatela kuwana kwitezhewa kudi Nzambi.

13. Muloñanyi wamuchiyedi wenzhililiyi Yesu hamaseki?

13 Nzhila yamuchiyedi yezhililiyi Yesu hanu hamaseki yadiña yakuhana wumi windi wawuntu neyi nkuli kumuchidi wamuntu. (Matewu 20:28) Welili mwenimu kulonda kutukula kunshindi yitwaswana kufuma kudi nkakulula yetu Adama. Ichi, cheñi, chikwikala chaswayi kudi etu wezhima kushakama haya nyaka. Kapostolu Yowanu wasonekeli nindi: “Chaswezheliyi Nzambi kukeña mpata yamunu mwishina, waheni Mwanindi wumu hohu, kulonda muntu wukumukuhwelela aheti wumi wahaya nyaka, akabuli kunoña.”—Yowanu 3:16.

14. (a) Chumanyi chamwekeni kudi Yesu hanyima yakufwa kwindi neyi muntu? (b) Chifulwinyi chikwetiyi Yesu mwiwulu chakatataka?

14 Hanyima yakufwa kwindi neyi muntu, Yesu amusañwili nakuya kwiwulu nakufunta cheñi muchihandilu neyi chileñaleña chañovu chakuspiritu. (Yililu 2:32, 33) Hanyima, Yehova wamwinkeli “nikuyula, nimpuhu, niwanta, kulonda antu amwacheñi namwacheñi ezhima, ninyuza yawantu yezhima, niakwamadimi eñi naeñi ezhima akamukalakelaña.” (Danyeli 7:13, 14) Yesu amwilisha kwikala Mwanta walema; diyi Mwanta wanfulumendi yaYehova yakwiwulu. Swayi-swayi keña yamwekeshi ñovu yindi heseki dezhima.

Añelu, Hiyakwakumukalakela Nzambi

15. Mpinjinyi nawa kudihi kwayileñeleliwu añelu?

15 Yehova niYesu hidiwu hohu ashakama muwanta wawaspirituku. Yehova waleñeli yileñaleña yikwawu yakuspiritu, añelu. Gabireli wahosheli naMaliya, hiwumu hakachi kawu. Añelu hiyatachikili kuhanda neyi chahandañawu antu hesekiku. Ayileñeleli mwiwulu henohu tuhu niantu kanda ayileñi hanu heseki. (Yoba 38:4-7) Kudi yihita nayihita yawañelu.—Danyeli 7:10.

Añelu aloña hiyakeñaña antu kudifukula kudi wenaku

16. Muloñadi antu chiyabulilañawu kudifukula kudi añelu?

16 Añelu achikuhwelelu hiyakeñaña etu kudifukula kudi wenaku. Mapampa kayedi, helili kapostolu Yowanu hakukeña kudifukula kudi añelu, amuzuwilili nawu: “Nehi, lekaku. . . . Difukuli kudi Nzambi.”—Chimwekeshu 19:10; 22:8, 9.

17. Chumanyi chinakumwekesha kwila nawu añelu anatweshi kukiña antu zhaNzambi, nawa muloñadi ichi chichinekalili chakukundezha?

17 Ichi añelu hiyamwekanaña kudi antu zhaNzambi hamaseki neyi chiyamwekenuwu hakufumisha apostolu zhaYesu mukaleyaku. (Yililu 5:18, 19) Hela chikalichochu, neyi tudifukula kudi Yehova kwesekezha namwaya Izu dindi Bayibolu, tunatweshi kukuhwelela netu añelu zhaNzambi abulaña kumwekana aswezha ñovu, anatweshi kutukiña. Bayibolu yahoshaña nawu: “Kañelu kaYehova wayituñila amwakama musumba kwi-ndo, wayipulwishaña.” (Masamu 34:7; 91:11) Muloñadi ichi chichinekalili chakutukundezha? Muloña kudi ayilumbu afwaana nankashi adi muwanta wawaspiritu anakukeña kutukisañana!

Satana, Chilumbu chaNzambi

18. (a) Muloñadi kañelu wumu chadikañiliyi naNzambi? (b) Mazhinanyi amwinkeliwu ona kañelu wadikañili?

18 Bayi neyi añelu zhaNzambi ezhima adiña ovwahila kudi Nzambiku. Amakwawu adikañili naNzambi. Adilishili aweni kwikala ayilumbu zhaNzambi niayilumbu zhawantu heseki. Hanu dinu chadiña ñahi? Yileñaleña yezhima yawañelu yaleñeliwu kudi Yehova yadiñi yaloña nawa adiña amawahi. Ilaña, wumu hakachi kanawa anyana akuspiritu awanina wakeñeli antu adifukuleña kudi yena nakwila chuma chatama chafwilileñayi kwila. Ichi chileñaleña chakuspiritu achitumbili izhina nawu Satana, dalumbululaña nawu, “Mukwakudimbulula [Nzambi].” Amutenaña cheñi nawu Diyabolu, dalumbululaña nawu “Mukwakutwamba,” muloña wakushimunaña kutwamba hadi Yehova.

19. Muloñadi, nawa munzhilanyi Satana mwamukatishililiyi Yoba?

19 Satana wakanjikizhaña antu kudibomba kudi yena kulonda adikañi kudi Nzambi. Toñozhokaku chuma cheliliyi kudi ñamba yaNzambi Yoba. Yoba wadiñi muntu waheta hama. Wadiña nawanyikoku 7,000, angamali 3,000, añombi 1,000, kubombelahu niayimbulu yawakazhi 500. Wadiña cheñi nawanyana ikumi niantu amavulu nankashi. Chatachi, Satana wazhahili ayimuna niantu zhaYoba. Chalondelelihu, waleteli “mpepela yeneni” hiyikweta hambañu yetala nakuzhaha anyana kaYoba. Hanyima yanochu, Satana uhakukatisha Yoba “namahuti akata nankashi kufumisha kumadachilu ndo nimwishina damutu.”—Yoba 1:3-19; 2:7.

20. (a) Yoba amufweteli ñahi hakuloña kwindi? (b) Hela chakwila Yoba wadiña waloña kudi Nzambi, Satana nakukoñadi kudi antu amakwawu amavulu?

20 Helachakwila Yoba wadiña mukweseka kwaswezha kukala, watwalekelihu kwikala wachikuhwelelu kudi Nzambi. Yehova wamukili nawa “hakumuhetesha Yoba, hakumulunjikilamu niyikwawu yashikila muyakusambila.” (Yoba 42:10) Satana wakañenyi kufumpa chikuhwelelu chaYoba, ilaña watweshaña kuhuñumuna antu amakwawu kufuma kudi Nzambi. Bayibolu yahoshaña nawu: “Mpata yamunu mwishina yashakamaña mudi owu watama.”—1 Yowanu 5:19.

21. (a) Satana wamwekesheli ñahi mpwila yakukeña kudifula kudi yena? (b) Muloñadi Yesu chakaniniyi kudifukula kudi Satana?

21 Satana wakeñaña etu tudifukuleña kudi yena. Ichi chamwekeni hatooka hampinji yamwesekeleñayi Yesu kwakwihi nanyaka 2,000 yinahiti. Bayibolu yalumbululaña nawu: “Diyabolu hakumutwala [Yesu] hampidi yayilehi nankashi, hakumulezha mawanta ampata yamunu mwishina ezhima, nikulema kwawu; hakumwila nindi, Neyi wukudinata heseki nakudifukula kudami, nukukwinka yuma yezhimiyi. Yesu hakumwila nindi, Fumaku eyi Satana, muloña anasoneki nawu, Kadifukulaña kudi Yehova Nzambi yeyi, wakakalakelaña yena hohu kankawindi.” (Matewu 4:8-10) Yesu wazhilukili nshimbi zhaYehova chikupu, nawa hakoñeli mwafukwiliyi Satanaku.

Ademoni, HiyaSpiritu Atama

22. Chumanyi chelañawu ademoni kudi antu?

22 Añelu amakwawu adibombeli kudi Satana nakudikaña naNzambi. Awa mademoni awañelu hiyayilumbu zhawantu hanu heseki. Akweti wukatu nawa afwaana. Hanyaka, elishili antu amakwawu kwikala atumama niamputa mesu. (Matewu 9:32, 33; 12:22) Amakwawu akatishileña hela kuzalwisha antu. (Matewu 17:15, 18; Maku 5:2-5) Awa añelu ayandishileña niatwansi.—Luka 9:42.

23. (a) Chumanyi chakeñañawu aspiritu atama kudi antu? (b) Satana niademoni zhindi adimbaña antu kwiladi?

23 Aspiritu atama afwilaña antu adifukuleña kudi wena neyi chochakeñañayi Satana. Chatela akaneña kudifukala kwafumaña kudi antu—nakwiluka nawu kudifukula kwatelela hohu kudi Yehova—wena akukakela hohu mbe, nakuswezhesha nikuswezhesha. Kuhitila mutufuta, kutwamba, niwoma, Satana niademoni elishaña antu adifukuleña kudi wena. Eña, bayi neyi antu amavulu eluka nawu adifukulaña kudi Satana niademoni zhindiku. Antu amavulu ahayamaña hakutiya nawu kwitiya kwawu kwalemeshaña Satana. Kubombelahu, Bayibolu yahoshaña nawu: “Yimuna yaketulañawu [akamatuña, NW] aketwilaña ademoni, hiyamuketwilaña Nzambiku.”—1 Akorinda 10:20.

24. Kafutanyi kamu oku Satana kazatishañayi hakudimba antu?

24 Nzhila yimu Satana niademoni zhindi yakokwelañamu antu kulonda adifukuleña kudi wena yidi yakuhitila mukutanda kwantañishililu yakutwamba kutalisha kudi antu afwa dehi. Twayenu tutali ochu Bayibolu chiyatañishaña haniyi nsañu.

^ para. 11 Koran yashimunaña kusemuka kwachihayamisha kwaYesu haSurah (kapetuluka) 19 (Maliya). Yahoshaña nawu: “Tunatemeshi kudi [Maliya] spiritu Yetu yidi muchifwikizha cheyala wakula dehi. Nawa cheliliyi yamumoni iyalowu, wahosheli nindi: ‘Mwani Luwi luzhikilili kudi eyi! Neyi wukuchina Mwanta, fumaku aha wudiyilaña.’ Iyalowu hakwakula nindi, ‘Ami nikañanda kaMwanta, nenzi nakukwinka mwana wazhila.’ Mumbanda hakwakula nindi, ‘Nukusema ñahi mwana henohu nimuzhiki, chinabuli iyala?’ Iyalowu hakumwakula nindi, ‘Chumichi chakufuma kudi Mwanta.’ ‘Hichuma chakala kudi Yenaku. “Wakekala chinjikizhilu kudi antu ezhima,” dichanahoshiyi Mwanta, “nawa hinkisu yakufuma kudi Etu aweni. Ilu dilushimbi Lwetu.”’”