1-3. Gin weche mage ma nolworo twak ma Yesu nogolo e higa mar 31, to ang’o momiyo joma ne winje dhoggi nomoko?

 EN HIGA mar 31. Yesu Kristo ni machiegni gi Kapernaum, taon mochacho ahinya ma yudore e dho wath mar Nam Galili. E otieno motelo ne chieng’no, Yesu nodhi e got man machiegni gi dalano, kendo nolemo otieno mangima. Ka piny noru, noluongo jopuonjrene, kendo noyiero 12 kuomgi mochako luongogi ni joote. Joma wuok kuonde mopogore opogore osebedo ka luwo Yesu kendo gichokore kamoro mopie e tie got. Gin gi siso mar winjo ka Yesu puonjogi kendo chango tuoche ma gin-go. To mano e gima Yesu timonegi.—Luka 6:12-19.

² Yesu sudo butgi kendo ochango joma tuo duto. Gikone, kosechangogi kendo koro onge ng’at ma dende ramo, obet piny kae to ochako puonjogi. a Nyaka bed ni weche ma ne owacho odiechieng’no nomako dho joma ne winje. Mano en nikech ne pok giwinjoga ka ng’ato puonjo kaka Yesu. Ok nopuonj chike mag dhano kata tiyo gi weche ma jorabi ma Jo-Yahudi ne hinyo tiyogo eka ji okaw wechene mapek. Kar mano, notiyo gi weche ma yudore e Ndiko mag Dho-Hibrania. Ne ok ogaj weche, to notiyo gi weche mayot kendo ma winjore maler. Sama notieko wuoyo, oganda nohum nono. Ne gihum kamano nikech ne ipuonjogi gi ng’at mariekie mogik ma nosegadak e piny!—Mathayo 7:28, 29.

³ Twak ma ne Yesu ogolono kaachiel gi gik mamoko ma ne owacho kendo timo ondik e Wach Nyasaye. Ber ka wanono weche mokudh gi much Nyasaye ma wuoyo e wi Yesu, nikech “mwandu duto mag rieko” yudore kuome. (Jo-Kolosai 2:3) Kinde duto, Yesu ne tiyo gi ng’eyo kod lony e yo ma konyo. Noyudo rieko ma kamano kanye? Nonyiso riekono e yo mane, to ere kaka wanyalo luwo ranyisine?

4. Joma ne winjo Yesu e taon mar Nazareth nopenjo penjo mane, to nikech ang’o?

⁴ Kinde moro ka ne Yesu yalo, nodhi e taon mar Nazareth kama ne oponie, kendo nochako puonjo e sunagogi. Nomako dho joma ne opuonjo kendo ne gipenjore niya: ‘Ng’atni nogolo rieko kanye?’ Ne ging’eyo jonyuolne, owetene gi nyiminene, kendo ne ging’eyo ni gidhier. (Mathayo 13:54-56; Mariko 6:1-3) Bende, ne ging’eyo ni fundi bao ma koro ne wuoyo e yo molonyni, ne ok odhi e skul moro amora ma ne itiegoe jorabi. (Johana 7:15) Omiyo, penjo ma ne gipenjono nowinjore.

5. Yesu nowacho ni riekone noa kanye?

⁵ Yesu ne ok onyiso rieko mana nikech ne en ng’at makare. Bang’e ka ne Yesu puonjo ji e lela e hekalu, nowacho kama riekone noaye. Yesu nowacho niya: “Weche ma apuonjo ok gin maga, to gin mag ng’at ma ne oora.” (Johana 7:16) Ee, Nyasaye ma nooro Yesu, e wuon rieko ma ne Yesu nigo. (Johana 12:49) Kata kamano, Yesu noyudo rieko ma noa kuom Jehova nade?

6, 7. Gin yore mage ma Yesu noyudogo rieko kuom Wuon mare?

⁶ Roho mar Jehova e ma ne chiko pach Yesu kod chunye. Isaya nokoro weche moko e wi Mesia kowacho niya: “Roho mar Jehova nobed kuome, roho mar rieko kod mar winjo tiend weche, roho ma ng’ado ne ji rieko kod mar teko, roho mar ng’eyo kod mar luoro Jehova.” (Isaya 11:2) Ka roho mar Jehova ne ni kuome kendo tayo gik ma noparo kod yiero ma notimo, donge ok onego okawwa gi wuoro ni weche ma ne Yesu wacho kod gik ma notimo ne nyiso rieko e okang’ mamalo ahinya?

⁷ Nitie yo machielo ma Yesu noyudogo rieko ma noa kuom Wuon mare. Mana kaka ne waneno e Sula mar 2, ka ne Yesu pok obiro e pinyka, higni mang’eny ma ne odakgo gi Wuon-gi e polo nomiyo obedo gi thuolo maber mar ng’eyo paro ma Wuon-gi ne nigo e wi gik moko. Tem ane paro rieko ma noyudo ka en e bath Wuon-gi kaka “jatich molony,” ka gichueyo gik moko duto, bed ni gin gik mangima kata gik ma ok ngima. Mano e momiyo ka ne Wuod Nyasaye pok obedo dhano, ne iluonge ni rieko. (Ngeche 8:22-31; Jo-Kolosai 1:15, 16) E kinde ma ne Yesu tiyo ne Nyasaye e pinyka, ne otiyo gi rieko ma ne oyudo kuom Wuon-gi ka ne en e polo. b (Johana 8:26, 28, 38) Omiyo, lony ma ne Yesu nigo, ng’eyo matut ma ne en-go, kod kaka nong’ado bura e yo makare ok onego okawwa gi wuoro.

8. Kaka jolup Yesu, ere kaka wanyalo yudo rieko?

⁸ Kaka jolup Yesu, wan be Jehova e ma onego obed sokowa mar rieko. (Ngeche 2:6) En adier ni Jehova ok miwa rieko e yor hono. Kata kamano, odwokoga lamowa sama wakwaye rieko mar nyagruok gi chandruoge mag ngima. (Jakobo 1:5) Mondo wayud riekono nitie gima nyaka watim. Nyaka wadhi nyime manye gi kinda mana kaka wanyalo manyo “mwandu mopandi.” (Ngeche 2:1-6) Nyaka wadhi nyime nono Wach Nyasaye e yo matut, nikech kanyo e ma riekone yudore, kendo wati gi gik ma wapuonjorego e ngimawa. Ranyisi ma Wuod Nyasaye noketo nyalo konyowa ahinya ng’eyo kaka wanyalo yudo rieko. We wane ane moko kuom yore ma Yesu nonyisogo rieko kod kaka wanyalo luwo ranyisine.

9. Ang’o ma ne miyo puonj mag Yesu bedo puonj mag rieko?

⁹ Ji mang’eny ne chokorega mondo giwinj Yesu ka wuoyo. (Mariko 6:31-34; Luka 5:1-3) To mano ok kawwa gi wuoro nikech kinde duto ka ne Yesu wuoyo, wechene nopong’ gi rieko matamre gi nono! Weche ma nopuonjo ne nyiso kaka nong’eyo Wach Nyasaye e yo matut kod kaka nonyalo chopo e chuny wach. Puonjge mulo ji e piny mangima kendo inyalo ti kodgi kinde duto. Wane ane ranyisi moko ma nyiso weche mag rieko ma Yesu nowacho, konyiso gadier ni en “Jang’ad Rieko Molony” mana kaka nokor.—Isaya 9:6.

10. Gin kido mage mabeyo ma Yesu jiwowa ni wabedgo, to nikech ang’o?

¹⁰ Twak ma Yesu Nogolo e Got, ma ne osewuo kuome motelo, e ma oting’o ng’eny weche ma Yesu nopuonjo ma ok ochoche gi weche mag jomamoko. E twagno, Yesu ne ok onyisowa anyisa ni wawach weche makare kendo wabed gi timbe mabeyo. Kar mano, puonj ma nochiwo oriwo gik mang’eny. Nikech Yesu nong’eyo ni gik ma waparo kod kaka wawinjo e chunywa e ma chiko wechewa kod timbewa, nojiwowa ni wabed gi paro makare ma biro miyo wabed joma muol ma ok tim mirima piyo, joma gombo timo gik makare, joma ohero kecho ji, mohero kuwe, kendo mohero jowetegi. (Mathayo 5:5-9, 43-48) Sama watemo matek mondo wabed gi kido kaka mago, wechewa biro moro Jehova kendo biro miyo wabed gi winjruok maber gi dhano wetewa.—Mathayo 5:16.

11. Sama ne Yesu chiwo siem e wi tim moro marach, ere kaka nochopo e chuny wach?

¹¹ Ka ne Yesu chiwo siem e wi timbe maricho, nowacho nyaka gima ne nyalo kelo timbe marichogo. Ne ok owacho mana ni wawere gi timbe mag gero. Kar mano, nokwerowa ni kik wawe ich-wang’ obed e chunywa. (Mathayo 5:21, 22; 1 Johana 3:15) Ka nowuoyo e wi terruok, ne ok owacho awacha ni wawe terruok. Kar mano, nochiwo siem e wi gombo ma ng’ato nyalo bedogo e chunye ma nyalo miyo otim tim andhoga ma chalo kamano. Osiemowa ni kik wayie wengewa omi wabed gi gombo moro ma ok kare ma nyalo miyo watim tim moro marach. (Mathayo 5:27-30) Yesu ok wuo mana e wi gima rach ma ng’ato nyalo timo, to owuoyo e wi gima nyalo miyo watim gino. Owuoyo e wi paro kod gombo ma nyalo miyo watim richo moro.—Zaburi 7:14.

12. Jolup Yesu neno nade siem ma nochiwo, to nikech ang’o?

¹² Yesu ne wachoga weche ma nigi rieko! Kare e gin “oganda nowuoro ahinya yo ma nopuonjogo.” (Mathayo 7:28) Kaka jolupne, waneno weche mag rieko ma nowacho kaka ranyisi monego waluw e ngimawa. Watemo matek mondo wabed gi kido ma nojiwowa ni wabedgo kaka kecho ji, bedo joma ohero kuwe, kendo hero jowetewa nikech wang’eyo ni kidogo e ma biro miyo wabed joma moro Jehova. Watemo matek mondo wagol gombo kod paro maricho e chunywa mana kaka nojiwowa ni watim. Mano oriwo weyo bedo gi mirima kod paro molil nikech wang’eyo ni timo kamano e ma biro konyowa mondo kik wadonj e richo.—Jakobo 1:14, 15.

13, 14. Ang’o ma nyiso ni Yesu notiyo gi rieko e yiero kit ngima ma nodakie?

¹³ Yesu ne ok onyiso rieko e wechene kende, to nonyiso rieko nyaka e timbene. E yore duto mag ngimane, nonyiso ni ne en gi rieko e okang’ malach. Mano noriwo paro ma nong’ado, paro ma ne en-go kuome, kod gik ma notimo ne jomamoko. We wane ane ranyisi moko ma nyiso ni Yesu ne tiyo gi ‘rieko kod nyalone mar paro’ e yo maber.—Ngeche 3:21.

¹⁴ Tiyo gi rieko oriwo timo yiero mabeyo. Kit ngima ma ne Yesu odakie ne nyiso ni en gi rieko. Tem ane paro kit ngima mamalo ma dine Yesu odakie, ot maber ma nonyalo gero, ohala maduong’ ma nonyalo chako, kod huma mang’eny ma dine obedogo e piny. Yesu nong’eyo ni dak e ngima ma kamano “en gima nono, ma chalo mana ka lawo yamo.” (Eklesiastes 4:4; 5:10) Luwo ngima ma kamano en tim fuwo, kendo opogore ahinya gi gima rieko en. Yesu noyiero dak e ngima mayot. Ne ok oketo pache e manyo pesa kata choko mwandu. (Mathayo 8:20) Mana kaka nopuonjo, nochomo wang’e kuom gimoro achiel ma en timo dwach Nyasaye. (Mathayo 6:22) Yesu notiyo gi thuolone kod tekone e timo gik motudore gi Pinyruoth, to mano e gima duong’ ma ne dwarore kendo ma kelo gueth moloyo manyo mwandu mag piny. (Mathayo 6:19-21) Omiyo, onge kiawa ni noweyo ranyisi maber ma ji onego oluw.

15. Ere kaka jolup Yesu nyalo nyiso ni gichomo wang’gi kamoro achiel, to ang’o momiyo mano en gima nyiso rieko?

¹⁵ Jolup Yesu ma kindegi bende neno gimomiyo dwarore ni gichom wang’gi kamoro achiel. Omiyo, gitemo matek mondo kik gidonj e gowi ma ok ochuno kendo kik gilawre gi gige pinyni ma kawo thuologi kod tekogi mang’eny. (1 Timotheo 6:9, 10) Ng’enygi osekawo okenge ma miyo gidak e ngima mayot, mondo giyud thuolo momedore mar tiyo tije Nyasaye, kendo moko tiyo ne Nyasaye kuom thuologi duto. Onge ngima machielo maber ma loyo mano, nikech keto weche mag Pinyruoth motelo e ngimani kelo mor kod kuwe mogundho.—Mathayo 6:33.

16, 17. (a) Gin yore mage ma Yesu nonyisogo ni obolore kendo ong’eyo gik ma ok onyal timo? (b) Ere kaka wanyalo nyiso ni wabolore kendo ni nitie gik moko ma ok wanyal timo?

¹⁶ Muma wacho ni ng’at ma nigi rieko, en ng’at ma obolore mong’eyo ni nitie gik ma ok onyal timo. (Ngeche 11:2) Yesu ne en ng’at ma obolore kendo ma nong’eyo gik ma ne ok onyal timo. Nong’eyo ni ne ok onyal loko ji duto ma ne winjo weche ma nopuonjo. (Mathayo 10:32-39) Bende, nong’eyo ni kata otem nade, ne ok onyal chopo ne ji duto manie piny gi wach maber. Omiyo, nomiyo jolupne tich mar loko ji obed jopuonjrene. (Mathayo 28:18-20) Noyie ni ne “gidhi timo tije madongo moloyo ma notimo” nikech ne gidhi lendo ne ji mang’eny e alwora maduong’ kendo kuom kinde malach. (Johana 14:12) Bende, Yesu nong’eyo ni ne dwarore ni mondo okonye. Omiyo, noyie mondo malaika moro okonye ka ne en e thim, kendo noyie mondo malaika machielo omiye teko ka ne en Gethsemane. E kinde ma ne odwaroe kony moloyo, noywak ne Nyasaye mondo okonye.—Mathayo 4:11; Luka 22:43; Jo-Hibrania 5:7.

¹⁷ Wan bende dwarore ni wabed joma obolore kendo wang’e gik ma ok wanyal timo. Onge kiawa ni wadwaro ni wachiwre ne Jehova gi chunywa duto kendo watim duto ma wanyalo e tij lendo kod loko ji obed jopuonjre. (Luka 13:24; Jo-Kolosai 3:23) Bende, onego wang’e ni Jehova ok pimwa gi jomamoko, to wan bende ok onego watim kamano. (Jo-Galatia 6:4) Bedo gi rieko biro konyowa keto gik ma wanyalo chopo kaluwore gi nyalowa kod chal marwa. E wi mano, bedo gi rieko biro miyo jogo ma omi migawo mar tayo mondo ging’e ni nitie gik ma ok ginyal timo kendo biro dwarore ni giyud kony kuom jomamoko kinde ka kinde. Bolruok biro konyogi mondo girwak kony ma jomoko chiwo, ka ging’eyo ni Jehova nyalo tiyo gi jotich wetegi mondo ‘oho chunygi.’—Jo-Kolosai 4:11.

18, 19. (a) Ang’o ma nyiso ni Yesu ne en ng’at matur kendo ma manyo gik mabeyo kuom jopuonjrene? (b) Ang’o momiyo dwarore ni wane gik mabeyo ma jomoko timo, to ere kaka wanyalo timo mano?

¹⁸ Jakobo 3:17 wacho niya: ‘Rieko moa malo tur’. Yesu ne en ng’ama tur kendo mang’won gi jopuonjrene. Nong’eyo nyawogi to pod nomanyo gik mabeyo kuomgi. (Johana 1:47) Nong’eyo ni gidhi jwang’e e otieno mogik ma nidhi make, kata kamano, pod nong’eyo ni ne gidhi makore kode. (Mathayo 26:31-35; Luka 22:28-30) Petro nokwedo Yesu didek kowacho ni okiaye to e ma pod Yesu nolemo e lo Petro kendo ne en gadier ni nodhi makore kode. (Luka 22:31-34) Sama Yesu ne lemo e otieno mogik ka pok otho, ne ok oketo pache kuom gik ma ok kare ma jopuonjrene notimo. Kar mano, nowuoyo kuom gik mabeyo ma ne gisebedo ka gitimo ka nowacho kama: “Giserito wachni.” (Johana 17:6) Kata obedo ni ne gin joma ok kare, ne omiyogi migawo mar lando wach maber mar Pinyruoth kendo loko ji obed jopuonjre. (Mathayo 28:19, 20) Onge kiawa ni yie kod geno ma ne en-go kuomgi ne ojiwogi mondo gidhi nyime timo tich ma ne osemiyogi.

¹⁹ Nitie gimomiyo jolup Yesu luwo ranyisine e wachni. Ka Wuod Nyasaye ma en ng’at makare e ma nobolore sama ne en gi jopuonjrene ma ne gin joma orem, mano nyiso ni wan kaka joma orem onego wanyis kidono e okang’ malach! (Jo-Filipi 4:5) Kar mondo waket pachwa kuom nyawo mag Jokristo wetewa, onego waket pachwa kuom gik mabeyo ma gitimo. Onego wapar ni gin bende Jehova oywayogi ire. (Johana 6:44) Onge kiawa ni oneno kido mabeyo kuomgi, to wan be onego wane kido mabeyogo. Bedo gi paro makare biro konyowa ‘weyo ne ji kethogi’ kendo pwoyogi e gik mabeyo ma gitimo. (Ngeche 19:11) Sama waketo pachwa kuom gik mabeyo ma owetewa kod nyiminewa timo, wakonyogi timo duto ma ginyalo e tij Jehova kendo bedo mamor e tijno.—1Jo-Thesalonika 5:11.

20. Ang’o monego watim gi weche mag rieko ma yudore e buge mag Injili, to nikech ang’o?

²⁰ Buge mag Injili ma wuoyo e wi ngima Yesu kod tije mar lendo oting’o mana rieko lilo! Ang’o monego watim gi mich mabeyogo? E giko twak ma Yesu nogolo e wi got, nojiwo joma ne winje ni kik giwinj awinja weche mag rieko ma nowacho to giweyo gi kanyo, to gitimgi kata giti kodgi e ngimagi. (Mathayo 7:24-27) Ka watimo lokruok mondo gik ma waparo kod ma watimo oluwre gi weche mag rieko ma ne Yesu owacho kendo timo, mano biro konyowa dak e ngima maber sani kendo siko e yo ma dhi e ngima. (Mathayo 7:13, 14) Kiwacho awacha adier, luwo ranyisi mar Yesu e gima berie mogik ma wanyalo timo!