1-3. En wach mane ma orito Yesu, to otimo ang’o?

 OGANDA moro manyo Yesu mondo gimake. Oganda mang’ongono oting’o ligengni kod runge kendo gin gi jolweny e kindgi. Paro ma gin-go ok ber. Giwuotho e nderni mag Jerusalem motimo mudho ka gikalo e Hoho mar Kidron ka giidho Got Zeituni. Dwe owuok te kendo orieny maler to e ma pod giting’o teyni. Dibed ni giting’o teyni mondo gimenygo yo nikech boche odino ler mar dwe? Koso giting’ogi nikech giparo ni ng’at ma gimanyo opondo kamoro? Gima wang’eyo en ma: Ng’ato ang’ata ma paro ni Yesu nyalo pondo nikech oluor ok ong’eyo Yesu maber.

² Yesu ong’eyo ni idwa make. Kata kamano, ok oring kendo obet abeta kama entieno korito. Oganda ma manyeno chiegni chopo ire kotelnegi gi Judas, ma kinde moko ne en achiel kuom osiepene mogeno. Judas ndhogo Yesu gi wang’ matek kowuondore ni omose kendo onyodhe. Kata kamano, pod Yesu okuwe mos. Yesu wuok e lela kopenjogi niya: “Umanyo ng’a?” Ne gidwoke niya: “Yesu ma Ja-Nazareth.”

³ Ng’eny ji bedoga maluor ahinya ka gima kamano otimorenegi. Samoro mano e gima ogandano paro ni Yesu biro timo. Kata kamano, Yesu ok oluor, ok oringi, bende ok obadhre gi miriambo moko. Kar mano, owachonegi niya: “An e en.” Yo ma okuwego kod chir ma en-go, miyo jogo bwok ahinya. Gidok chien kendo gipodho piny!—Johana 18:1-6; Mathayo 26:45-50; Mariko 14:41-46.

4-6. (a) Ipimo Wuod Nyasaye gi ang’o to nikech ang’o? (b) Gin yore mage adek ma Yesu nonyisogo ni en gi chir?

⁴ Ang’o ma nokonyo Yesu fwenyore ne oganda ma nobiro make? Nonyalo timo mano nikech ne en gi chir. Chir en achiel kuom kido ma ji gomboga neno kuom jatendgi, kendo onge dhano moro amora ma nyalo chopo e rang’iny ma Yesu osenyisogo chir. E sula mokalo, ne waneno kaka Yesu nobolore kendo nomuol. Mano e momiyo ne iluonge ni “Nyarombo.” (Johana 1:29) Kata kamano, chir ma ne Yesu nigo nomiyo oluonge gi nying machielo mopogore. Muma wacho kama kowuoyo kuom Wuod Nyasaye: “Ne! Sibuor moa e dhood Juda.”—Fweny 5:5.

⁵ Sibuor en le ma nigi chir. Be isegaromo gi sibuor ma dichwo wang’ gi wang’? Ka po ni iseromogo, onge kiawa ni nogeng’ne gi sing’enge mondo kik ochop kama intie. To e ma pod niluor. Sama ing’iyo le maduong’ kendo makwinyno e wang’e tir to en be ong’iyi, ibedo gadier ni onge gima nyalo bwoge ma oringi. Muma wacho ni ‘sibuor en le ma ratego moloyo duto kendo ma ok oluoro gimoro amora.’ (Ngeche 30:30) Mano e chir ma Kristo nigo.

⁶ We wane ane kaka Yesu nonyiso chir machal gi mar sibuor e yore adek: e siro adiera, e neno ni ong’ad bura kare, kendo e nano sama ikwede. Bende, wabiro neno kaka waduto wanyalo nyiso kido mar chir bed ni nonyuolwa ka wan gi chir kata ooyo.

7-9. (a) Ang’o ma ne otimore ne Yesu ka ne en jahigni 12, to ang’o momiyo gima notimoreno en gima nyalo kawi gi wuoro? (b) Ere kaka Yesu nonyiso chir ka ne owuoyo gi jotend din e hekalu?

⁷ Satan ma “wuon miriambo” e ma locho e pinyni. Omiyo, dwarore ni wabed gi chir eka waked ne adiera. (Johana 8:44; 14:30) Yesu ne ok orito ni obed ng’at maduong’ eka otim kamano. Kinde moro ka Yesu en jahigni 12, jonyuolne noweye chien Jerusalem bang’ nyasi mar Pasaka. Nokawo ndalo adek ka Maria gi Josef manye amanya. Gikone ne giyude e hekalu. Notimo ang’o kuno? Ne giyude “kobet e dier jopuonj, kowinjogi kendo kopenjogi penjo.” (Luka 2:41-50) Tem ane paro gik ma ne timore kanyo.

⁸ Johistori wacho ni jotend din noheroga dong’ e hekalu bang’ nyasi ka gipuonjo e achiel kuom varanda madongo ma ne ni kanyo. Ji ne bedoga butgi ka winjogi kendo penjogi penjo. Jopuonjgo ne gin joma nigi lony. Ne gilony gi Chik Musa kaachiel gi chike kod kueche ma ne dhano oloso ma ne osenyuolore ma obedo mang’eny kaka higni ne medo kalo. Dine iwinjo nade ka dine in e kind joma ne winjogi? Ninyalo bedo maluor, donge? Onge rach bedo maluor. To nade ka dine in mana jahigni 12 kende? Ng’eny rowere bedoga maluor ahinya. (Jeremia 1:6) Moko kuomgi temoga matek mondo kik jopuonj fwenygi e skul kata kik luonggi e lela. Giluor ni inyalo kuod wigi e lela kata ni inyalo jargi.

⁹ Kata kamano, Yesu to wayudo ka obet e kind jopuonj molony kendo openjogi penjo ma ok oluor kata matin. Nodhi nyime bedo kanyo kopenjogi penjo momedore. Ndiko nyisowa niya: “Jogo duto ma ne winje ne siko ka wuoro riekone mar ng’eyo tiend weche kod kaka ne odwoko.” (Luka 2:47) Muma ok nyiswa gima Yesu ne wacho e kindeno, kata kamano, wanyalo bedo gadier ni ne ok owach miriambo ma ne jotend din ohero wacho e kindeno. (1 Petro 2:22) Nosiro adiera ma ne nie Wach Nyasaye, kendo joma ne winje ne wuoro ahinya ni nyathi ma ne jahigni 12 kendeno, ne nyalo wuoyo gi rieko ma kamano kod chir.

10. Ere kaka rowere ma Jokristo ma kindegi luwo ranyisi mar Yesu e nyiso chir?

¹⁰ E kindegi, nitie rowere mang’eny ma Jokristo ma bende luwo ranyisi mar Yesu. En adier ni ok gin joma kare kaka Yesu. Kata kamano, mana kaka Yesu, gin bende ok girit ni gibed joma dongo eka giked ne adiera. Sama gin e skul kata kuonde ma gidakie, gitiyo gi rieko e penjo ji penjo, gichiko itgi, kendo ginyisogi adiera ma yudore e Muma e yor luor. (1 Petro 3:15) Roweregi osekonyo joma gisomogo, jopuonjegi, kod jirendegi mondo obed jolup Kristo. Onge kiawa ni chir ma ginyiso moro Jehova! Muma pimogi gi tho momoko e lum gokinyi nikech ging’eny. Gimoro Jehova kendo giduogo chuny ji.—Zaburi 110:3.

11, 12. Ka Yesu nosebedo ng’at maduong’, ere kaka nonyiso chir e kedo ne adiera?

¹¹ Ka ne Yesu osebedo ng’at maduong’, nosiro adiera nyading’eny kendo notimo kamano gi chir. Gima iwuoro en ni ka nochako tij lendo, noromo gi chal moro ma ng’eny ji nyalo neno ni en gima tek miwuoro. Yesu ne nyaka ked gi Satan jasik Jehova maduong’ie mogik, ok kaka malaika maduong’ie mogik, to kaka dhano ma nigi remo kod ringruok. Yesu nokwedo Satan gi yo ma ne Satan otiyogo gi Ndiko e yo marach. Yesu nochungo mbakano kowacho gi chir niya: “Dhi kucha Satan!”—Mathayo 4:2-11.

¹² Yesu noketo ranyisi maber e tij lendo, ka nokedo ne Wach Wuon mare gi chir kendo geng’o mondo kik gwenye kata ti kode e yo marach. E kindego bende, ji ne ok wach adiera e weche mag din mana kaka e kindegi. Yesu nonyiso jotend din ma kindene niya: “Utimo wach Nyasaye doko kayiem nono nikech timbeu kod chikeu ma usepuonjo jo ma oluwo bang’u.” (Mariko 7:13) Ng’eny ji nomiyo jotend din-go luor ahinya, kata kamano, Yesu to nokwedogi gi chir koluongogi ni muofni kendo joma wuondore. a (Mathayo 23:13, 16) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu e yo ma ne onyisogo chir?

13. En ang’o monego wapar sama waluwo ranyisi mar Yesu, to en thuolo mane ma kende ma wan-go?

¹³ Ber paro ni wan waonge ratiro mag ng’ado ne ji bura kod nyalo mar ng’eyo gima nie chunygi kaka Yesu. Kata kamano, wanyalo luwo ranyisi ma noketo mar kedo ne adiera ka wan gi chir. Kuom ranyisi, sama wanyiso e lela miriambo mag din e wi Nyasaye, dwache, kod Wachne, wamiyo ler mar adiera rieny e piny mopong’ gi miriambo mag Satan. (Mathayo 5:14; Fweny 12:9, 10) Wamiyo ji bedo thuolo kuom miriambo ma osepong’ e chunygi ma miyo gibedo maluor kendo winjruokgi gi Nyasaye bedo marach. Wan gi thuolo makende mar neno kaka weche ma Yesu nowachogi chopo: “Adiera noketu thuolo!”—Johana 8:32.

14, 15. (a) En yo mane ma Yesu nonyisogo “tiend tim makare”? (b) Ka ne Yesu wuoyo gi Nya-Samaria, gin ang’o gini ma ne ok oketo e pache?

¹⁴ Weche mokor e Muma nyiso ni Mesia ne dhi puonjo ogendni “tiend tim makare.” (Mathayo 12:18; Isaya 42:1) Yesu nochako timo kamano ka en e pinyka. Nonyiso chir kuom ng’ado ne ji bura e yo makare ma ok obwonogi. Kuom ranyisi, notamore puonj ma ne ok otudore gi ndiko ma ne onya e kindeno ma ne miyo ibwono ji kendo itimonegi gik ma ok kare.

¹⁵ Ka ne Yesu wuoyo gi dhako ma Nya-Samaria e dho soko mar Sika, jopuonjrene nobwok ahinya. Nikech ang’o? E ndalogo, Jo-Yahudi nochayo Jo-Samaria kendo mano en gima nochakore higni mang’eny ka pok Yesu obiro e piny. (Ezra 4:4) E wi mano, jorabi be nochayo joma mon. Bang’e, noduog ondik e chike mag jorabi ni ng’at ma dichwo ok onego owuo gi ng’at ma dhako kendo ne giwacho ni joma mon ok onego opuonj chike Nyasaye. Nyi-Samaria to koro ne ineno kaka joma ok ler chuth. Yesu to ne ok obwono joma mon kendo nopuonjo Nya-Samaria moro (ma nodak e ngima mar anjawo), mofwenyone nyaka ni en e Mesia.—Johana 4:5-27.

16. Ang’o momiyo dwarore ni Jokristo obed gi chir mondo kik gibwon ji?

¹⁶ Be isegayudori e kind joma bwono jowetegi kendo ma ok winjre kata matin? Samoro gihero jaro joma pien dendgi opogore gi margi kata joma wuok e oganda machielo. Ka gin joma mon ginyalo wuoyo marach e wi joma chwo, to ka gin joma chwo ginyalo wuoyo marach e wi joma mon. Samoro gichayo joma odhier ma ngimagi ni piny. Jolup Kristo ok bed gi paro kaka mago kendo gitemo matek mondo gigol kido moro amora mar bwono ji ma nyalo bedo e chunygi. (Tich Joote 10:34) Ng’ato ka ng’ato kuomwa onego otim kinda mar bedo gi chir mondo okwed tim mar bwono ji.

17. Yesu notimo ang’o e hekalu, to nikech ang’o?

¹⁷ Bende, chir nomiyo Yesu okedo matek mondo jotich Nyasaye osik ka ler kendo lamo madier bende kik chid e yo moro amora. Ka Yesu nochako tije mar lendo, nobwok ahinya ka nodonjo e hekalu mar Jerusalem moyudo jolok ohala gi jowil pesa ka timo tijegi kanyo. Nikech nohero tim makare, iye nowang’ ma oriembo jolok ohalago kendo wito gigegi mag ohala. (Johana 2:13-17) Notimo gima kamano bende ka nochiegni tieko tije mar lendo e pinyka. (Mariko 11:15-18) Gik ma notimogo nomiyo jomoko omako sigu kode, kata kamano, mano ne ok obadhe. Nikech ang’o? Chakre tinne, nosebedo ka oluongo hekalu ni od Wuon-gi kendo mano e paro ma ne en-go kinde duto. (Luka 2:49) Tim duwo lamo madier ma ne timore e hekalu ne en tim ma ok kare ma ne ok onyal fwayo kata matin. Kinda ma ne en-go nomiyo obedo gi chir mar kawo okang’ ma ne dwarore.

18. Ere kaka Jokristo ma kindegi nyalo nyiso chir e neno ni kanyakla osiko ka ler?

¹⁸ Jolup Kristo ma kindegi bende temo matek mondo gisik ka giler kendo lamo madier bende kik chid e yo moro amora. Ka gineno ka Jakristo wadgi otimo richo moro maduong’, ok gifwa afwaya wachno. Gichoko chir mar wuoyo kode kendo neno ni jodong-kanyakla ong’eyo wachno. (1 Jo-Korintho 1:11) Jodongo nyalo konyo ng’at ma winjruokne gi Jehova okethoreno kendo kawo okang’ mar neno ni rombe Jehova osiko ka ler.—Jakobo 5:14, 15.

19, 20. (a) Gin timbe mage mag mahundu ma nonya ahinya e kinde Yesu, to mano nomiyo jomoko othung’e gi wach mane? (b) Ang’o momiyo jolup Kristo tamore donjo e weche mag siasa kod mahundu, to giseyudo ber mage nikech mano?

¹⁹ Be mano onego omi wapar ni Yesu ne timo duto monyalo mondo otiek tim ma ok kare duto ma ne nie piny? Gik ma ok kare ne timore e alwora duto ma nodakie. Pinygi bende notelne gi jotelo ma wuok e piny machielo. Nikech Jo-Rumi ne nigi jolweny ma roteke, ne gisando Jo-Yahudi ahinya. Bende, ne giketonegi osuru man malo kendo ne gidonjore nyaka e wechegi mag lamo. Kare e gin ng’eny ji ne dwaro ni Yesu odonjre e weche siasa ka ne en e pinyka. (Johana 6:14, 15) Mano nomiyo onyiso chir e yo machielo kendo.

²⁰ Yesu nolero e yo maber ndi ni Pinyruodhe ok en mar pinyni. Kuom keto ranyisi maber, notiego jolupne mondo kik gidonjre e weche mag siasa mag pinyni kendo giket pachgi e lando wach maber mar Pinyruodh Nyasaye. (Johana 17:16; 18:36) Kinde moro ka oganda nobiro make, nonyiso maler tiend weyo donjruok e weche mag pinyni. Petro nokawo chik e lwete kendo wuodho liganglane ma ohinyogo ng’ato. Yot neno ni gima Petro notimono ne ok rach. Ka dine bed ni yawo lweny en gima kare, kare e otienono e ma Yesu dine oriwo lwedo gima Petro notimono. Kata kamano, Yesu noketo ne jolupne ranyisi maber ma ne ginyalo luwo ka ne owacho niya: “Duok liganglani kare, nimar jogo duto ma tiyo gi ligangla notho tho ligangla.” (Mathayo 26:51-54) Jolup Kristo ma kindeno ne dwarore ni obed gi chir mondo girit kuwe, to mano e gima jolup Kristo ma kindegi bende timo. Ok giriw lwedo weche mag pinyni e yo moro amora, ok gidonjre e lweny, ok ging’any, kendo ok gitim tim mahundu moro amora. Ranyisi maber ma giketono nyiso gadier ni gin gi chir.

21, 22. (a) Yesu noyudo kony mane ka pok oromo gi tem maduong’ie mogik e ngimane? (b) Ere kaka Yesu nonyiso ni ojachir nyaka dakika mogik?

²¹ Wuod Jehova noseng’eyo ni nodhi yudo akwede mager ka obiro e piny. (Isaya 50:4-7) Nobwoge ni idwa nege nyading’eny mana kaka waneno e chak sulani. Ere kaka Yesu nonyiso ni ojachir ka ne oromo gi weche matek ma chalo kamago? Noyudo Yesu timo ang’o ka ne pok oganda obiro make? Nolemo gi kinda. To Jehova notimo ang’o? Muma nyisowa ni “ne owinj lamone.” (Jo-Hibrania 5:7) Jehova nooro malaika koa e polo mondo omi Wuode teko.—Luka 22:42, 43.

²² Bang’ ka osemiye teko, Yesu nonyiso jootene niya: “Auru malo, wadhiuru.” (Mathayo 26:46) Onge kiawa ni Yesu nonyiso chir kuom wacho wechego. Nowacho ni “wadhiuru,” kong’eyo ni nodhi kwayo oganda mondo owe osiepenego. Bende, nong’eyo ni osiepenego kata jootene ne dhi ringo ma weye kende. E wi mano, nong’eyo ni nodhi dong’ kende e kinde ma ne weche tekie mogik e ngimane. Noyale mong’adne bura ma ok kare, noyanye, nosande, kendo ne otho tho malit. E wechego duto, nodhi nyime bedo jachir.

23. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Yesu ne otang’ gi gik ma ne nyalo hinye kata ka ne tho ochome?

²³ Be Yesu ne en ng’at ma weche ok obadho? Ooyo. Ng’at ma weche ok obadho ok nyal wach ni en jachir. Yesu nopuonjo jolupne ni gibed motang’ gi gik ma ne nyalo hinyogi kendo gidhi nyime timo dwach Nyasaye. (Mathayo 4:12; 10:16) Kata kamano, e tem mogikni, Yesu ne ong’eyo ni nyaka onan anana nyaka giko. Nong’eyo dwach Nyasaye. Yesu noramo ni nyaka odhi nyime makore gi Jehova, omiyo ne ok onyal badhore ne temno.

24. Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni wanyalo bedo gi chir kata warom mana gi tem mane?

²⁴ Jolup Yesu osenyiso ni giluwo ondamo mage machiegni kuom nyiso chir nyading’eny! Gisenyiso ni gichung’ motegno sama ijarogi, isandogi, imakogi, itueyogi e jela, to kata mana ka tho ochomogi. Dhano adhana morem nyalo yudo chir ma kamano kanye? Chir ma kamano ok en gima inyuologo ng’ato kata ma biro abira kende. Nyasaye e ma nokonyo Yesu, to en bende e ma okonyo jolup Yesu e kindegi. (Jo-Filipi 4:13) Omiyo, kik iluor ni ang’o ma biro timoreni. Ng’ad e chunyi ni ibiro siko ka imakori gi Jehova, to obiro miyi chir ma dwarore. Ranyisi ma Jatendwa Yesu noketo onego omiwa teko. Nowacho niya: “Beduru gi chir! Aseloyo piny.”—Johana 16:33.