1-3. (a) Chuny Yesu chandore okang’ ma romo nade ka en e puodho mar Gethsemane, to ang’o momiyo chunye chandore ahinya kamano? (b) Ang’o minyalo wacho e wi ranyisi mar Yesu mar nano, to gin penjo mage monego wapenjore?

 YESU nigi parruok ahinya. Pok nobedoga gi gik ma chando chunye e yo ma kamano. Odong’ mana gi seche matin to otho. En kaachiel gi jootene, gidhi e puodho mar Gethsemane. Kinde mang’eny, Yesu ne jaromoga gi jopuonjrene kanyo. Kata kamano, e otienoni, nogombo ni obed kar kende. Oweyo jootene chien kendo odonjo kama osokore e puodhono, ogo chonge piny kae to ochako lemo. Olemo gi kinda ka chunye lit kendo ‘luche bedo kaka remo maton.’—Luka 22:39-44.

² Ang’o momiyo chuny Yesu chandore kamano? Ong’eyo ni ji chiegni sande malit, kata kamano, mano ok e gima duong’ momiyo chunye chandore. Nitie weche moko madongo ma miyo chunye chandore. Odewo ahinya nying Wuon mare, kendo ong’eyo ni chung’ne motegno e ma dhi miyo dhano odag maber e kinde ma biro. Yesu ong’eyo ni onego onan. Ka ok otimo kamano, to nying Jehova dhi kethore. Omiyo, onano nyaka giko. E odiechieng’no, ka pok ogamo muche mogik, oywak kowacho kama: “Duto oserumo!” (Johana 19:30). Mano kaka noketonwa ranyisi maber mar nano!

³ Muma jiwowa niya: “Paruru ahinya kuom jalno [Yesu] mosenano.” (Jo-Hibrania 12:3) Mano miyo wapenjre penjo kaka: Moko kuom tembe ma ne Yesu onanoe gin mage? Ang’o ma ne okonye nano? Ere kaka wanyalo luwo ranyisine? Ka pok wayudo dwoko mag penjogo, wakwong wane ane ni nano oriwo timo ang’o.

4, 5. (a) “Sinani” en ang’o? (b) Wanyalo tiyo gi ranyisi mane e lero ni sinani ok en mana nyagruok gi chal moro matek mochomo ng’ato?

⁴ Waduto waromoga gi “tembe mopogore opogore.” (1 Petro 1:6) Be bedo ni wakalo e tem moro nyiso ni koro wanano e temno? Ooyo. Wach ma yudore e dho Grik molok ni “sinani” tiende en “chung’ motegno kata obedo ni ikalo e chal moro matek.” Jasomo moro nowuoyo e wi sinani ma Muma wuoyoe kowacho kama: “En nyalo mar chung’ motegno ma ok ijogi, ka in gi geno madier. . . . En kido ma miyo ng’ato chung’ kar tiende kata obedo ni okalo e chandruoge mang’eny. Omiyo gimoro matek nenore ni yot, nikech kata obedo ni ng’ato kalo e pek moro, oneno ber ma gino biro kelone.”

⁵ Omiyo, nano ok en mana nyagruok gi pek moro mochomo ng’ato. Kaluwore gi Muma, nano oriwo chung’ motegno, bedo gi paro mowinjore kod geno, kata obedo ni ikalo e tembe moko. Ne ane ranyisini: Nitie chwo moko ariyo motue e jela achiel, kata kamano, otuegi nikech gik mopogore. Achiel kuomgi en jamahundu kendo okuyo ahinya nikech kum ma omiye. To machielo en Jakristo madier motue nikech omakore gi Nyasaye. Ochung’ motegno kendo omor nikech ong’eyo ni mano en thuolo mar nyiso ni en gi yie motegno. Jamahunduno ok ket ranyisi maber mar nano, kata kamano, Jakristono to keto ranyisi maber mar nano.—Jakobo 1:2-4.

6. Ere kaka wanyalo bedo gi kido mar sinani?

⁶ Sinani en kido ma dwarore mondo ng’ato oyud resruok. (Mathayo 24:13) Kata kamano, ok en kido minyuolowago. Nyaka watim kinda mondo wabed gi kido mar sinani. E yo mane? Jo-Rumi 5:3 wacho ni “masira miyo wanano.” Omiyo, ka wadwaro bedo gi kido mar sinani, ok wanyal badhore ne tembe duto ma nyalo temo yiewa. Kar mano, nyaka wanyagre kodgi. Sama wanyagore gi tembe madongo gi matindo pile ka pile, mano konyowa bedo gi kido mar sinani. Tem ka tem ma wanyagorego tegowa mondo wabi walo tem ma biro nyime. Ok wanyal nano gi tekowa wawegi. “Teko ma Nyasaye chiwo” e ma konyowa. (1 Petro 4:11) Jehova omiyowa ranyisi mar Wuode mondo okonywa nano. Wanon ane e yo matut ranyisi ma ne Yesu oketo mar nano.

7, 8. Yesu nonano e gik mage e giko ngimane e pinyka?

⁷ Ka ne Yesu chiegni chopo e giko mar ngimane e pinyka, nonano e tem mager. Ne en gi parruok mang’eny e chunye e otieno mogik ka pok otho. E wi mano, temie paro gik mang’eny ma ne onyoso chunye kod kaka ne ojare. Ne ondhoge gi ng’at ma ne ni machiegni kode, osiepene ne ojwang’e, jotend din nodonjone gi bura ma ok kare, ne ong’ul olaw kuome, kendo ne ogoye adhong’. To e ma pod nonano ka okuwe mos kendo ka en gi chir.—Mathayo 26:46-49, 56, 59-68.

⁸ Kodong’ seche matin to otho, Yesu nonano e gik mang’eny ma ne hinyo dende. Nogoye marach mi obedo gi “adhonde e dende, kendo rembe ne ochuer mang’eny.” Ne ogure mi “otho mos kowinjo rem mang’eny kendo kosandore malit.” Tem ane paro lit ma ne owinjo ka ne iguro musmal madongo dongo e lwetene kod tiendene, mondo olierego e yath. (Johana 19:1, 16-18) Parie apara lit ma ne owinjo sama ne ichungo yath ma ne ogureeno ka dende oliero mana e musmal ma ne ogurego kendo toke rudhore e yath. Nonano e gigo duto, ka weche ma ne wanono e chak sulani bende chando pache.

9. Ting’o ‘yadh sand’ kendo luwo Yesu oriwo timo ang’o?

⁹ Kaka jolup Kristo, gin ang’o gini ma nyalo dwarore ni wananie? Yesu nowacho kama: “Ka ng’ato dwaro luwa, to mondo . . . oting’ yadh-sandne kae to odhi nyime luwa.”(Mathayo 16:24) ‘Yadh sand’ mitiyogo e ndikono, itiyogo e yor ranyisi kiwuoyo kuom chandruok, wich-kuot, kata mana tho. Luwo Kristo ok en gima yot. Chike ma waluwo kaka Jokristo, miyo wabedo mopogore gi jomamoko. Pinyni osin kodwa nikech ok wan mag piny. (Johana 15:18-20; 1 Petro 4:4) Kata kamano, waikore kawo yadh sandwa, tiende ni, waikore chandore nyaka e tho, tek mana ni wadhi nyime luwo ranyisi mar Yesu.—2 Timotheo 3:12.

10-12. (a) Ere kaka nyawo mag joma ne olworo Yesu nokete e tem mar nyiso kido mar sinani? (b) Moko kuom tembe ma ne Yesu onanoe gin mage?

¹⁰ E kinde ma Yesu ne lendo e pinyka, ne oyudo tem moko nikech joma ne olwore ne gin joma ok kare. Par ni ne en “jatich molony” ma Jehova notiyogo e chueyo piny kod gik moko duto manie iye. (Ngeche 8:22-31) Omiyo, Yesu nong’eyo dwaro mar Jehova ne dhano. Jehova ne dwaro ni dhano onyis kido mabeyo ma ne en-go, kendo gidag en ngima maber mopong’ gi mor. (Chakruok 1:26-28) Ka ne Yesu nie piny, noneno chandruok ma richo kelo achiel kachiel. Nikech ne en dhano, nonyalo ng’eyo lit ma dhano bedogago. Onge kiawa ni nowinjo malit ahinya ka ne oneno ka ngima ma dhano odakie opogore ahinya gi ngima makare ma Adam gi Hawa nodakie! Omiyo Yesu ne nyaka nan e tem ma ne odhi romogo. Be chunye ne dhi nyosore mi ool, ka oneno dhano ma joricho ma koro ne onge geno? We wane ane.

¹¹ Bedo ni Jo-Yahudi ne ok rwak wach nomiyo Yesu obedo gi parruok mi oywak. Be ne oweyo mondo mano omone lendo gi kinda? Ooyo. “Nodhi nyime puonjo pile ka pile e hekalu.” (Luka 19:41-44, 47) “Nowinjo malit ahinya” ka ne Jo-Farisai ma chunygi tek ng’iye mondo gine ka ne odhi chango ng’at moro chieng’ Sabato. Be noweyo joma ne kwedego kendo ma ne okawore ni joma kare mondo omiye luoro? Ooyo ngang’! Nochung’ motegno mi ochango ng’atno kendo mana e chuny sunagogi tir!—Mariko 3:1-5.

¹² Nitie gimachielo ma nyaka bed ni ne kelo ne Yesu tem, ma en nyawo mag jopuonjrene. Mana kaka ne wapuonjore e Sula mar 3, jopuonjre Yesu ne dwaro huma, to mano en gima ne gitimo ding’eny. (Mathayo 20:20-24; Luka 9:46) Yesu nomiyogi siem mokalo dichiel ni dwarore mondo gibed joma obolore. (Mathayo 18:1-6; 20:25-28) To ne ok girwako siemno mapiyo. To parie ni kata mana e otieno mogik ka ne en kodgi, ‘ne pod giyware’ ka gidwaro ng’eyo ni ng’ano maduong’ e kindgi! (Luka 22:24) Be Yesu nojok kodgi koparo ni ok ginyal lokore? Ooyo. Nikech kinde duto ne ohore, ne odhi nyime bedo gi paro makare kuomgi kendo ne ok ojok kodgi. Nodhi nyime neno kido mabeyo ma ne gin-go. Nong’eyo ni gihero Jehova koa e chunygi kendo ne gidwaro timo dwache.—Luka 22:25-27.

13. Gin tembe mage ma Yesu noromogo ma wan bende wanyalo romogo?

¹³ Wanyalo romo gi tembe machal gi ma ne Yesu oromogo. Kuom ranyisi, wanyalo yudo joma ok rwak wach maber ma walando kata ma kwedo wach maber mar Pinyruoth. Be wabiro yie mondo gik moko kaka mago odwok kindawa chien kata onyos chunywa, koso wabiro dhi nyime lendo gi kinda? (Tito 2:14) Bedo ni Jokristo wetewa gin joma ok kare, nyalo ketowa e tem. Ginyalo wacho kata timo gima nyalo chwanyowa. (Ngeche 12:18) Be wabiro weyo nyawo ma gin-go omi chunywa ool kodgi, koso wabiro dhi nyime nano kodgi kendo keto pachwa kuom kido mabeyo ma gin-go?—Jo-Kolosai 3:13.

14. Gin weche mage ariyo ma ne okonyo Yesu chung’ motegno?

¹⁴ Ang’o ma ne okonyo Yesu nano kendo makore gi tim matir, kata obedo ni ji ne ochaye, gik moko ne nyoso chunye kendo ne osandore? Nitie gik moko ariyo madongo ma ne okonyo Yesu. Mokwongo, ne ochomo wang’e kuom “Nyasaye ma konyowa bedo gi sinani.” (Jo-Rumi 15:5) Mar ariyo, noketo pache e gueth ma ne odhi yudo ka onano. Wanon ane wechego e yo matut.

15, 16. (a) Ang’o ma nyiso ni Yesu ne ok onano gi tekone owuon? (b) Yesu ne ni gadier ni Wuon-gi ne dhi timo ang’o, to nikech ang’o?

¹⁵ Kata obedo ni ne en Wuod Nyasaye makare, ne ok onano gi tekone owuon. Kar mano, ne omanyo kony kuom Wuon-gi manie polo. Jaote Paulo nondiko niya: “Kristo . . . ne olamo kosayo kendo kokwayo Jal ma ne nigi nyalo mar rese kuom tho, koywak malit kendo ka pi wang’e chuer.” (Jo-Hibrania 5:7) Ne ni Yesu ne ok ‘olemo’ alema, to ne osayo Nyasaye. Wach motigo e ndikono ni ‘sayo’ tiende en hombo gi kinda koa chunyi, kata kwayo kony. Wach motigo ni ‘sayo’ nyiso ni Yesu nokwayo Jehova nyading’eny mondo okonye. Kuom adier, ka ne en e puodho mar Gethsemane, Yesu nolemo nyading’eny gi kinda.—Mathayo 26:36-44.

¹⁶ Yesu ne ni gadier ni idhi winj kwayone nikech Jehova e “Jawinj lamo.” (Zaburi 65:2) Ka ne pok obiro e piny, Yesu noseneno kaka Wuon-gi dwoko lamo mag jotichne momakore kode. Kuom ranyisi, noneno kaka Jehova nooro malaikane mondo odwok lamo mar janabi Daniel, kata ka Daniel ne pok otieko lamo. (Daniel 9:20, 21) Donge mano nyiso ma onge kiawa ni Nyasaye ne dhi winjo Wuode ma miderma sama ne olemo koa e chunye, “koywak malit kendo ka pi wang’e chuer”? Jehova nowinjo kwayo mar Wuode kendo ne ooro malaika mondo omiye teko ma ne dhi konye nyagore gi chal matek ma ne entiereno.—Luka 22:43.

17. Ang’o momiyo dwarore ni wachom wang’wa kuom Nyasaye, to ere kaka wanyalo timo mano?

¹⁷ Wan bende mondo wanan, nyaka wachom wang’wa tir kuom Nyasaye ma e ‘jal ma miyowa teko.’ (Jo-Filipi 4:13) Ka Wuod Nyasaye makare e ma ne osayo Jehova mondo okonye, donge mano nyiso ni wan to koro onego wasaye moloyo? Dwarore ni wan bende wasa Nyasaye nyadinwoya mana kaka Yesu notimo. (Mathayo 7:7) Kata obedo ni ok wabi geno ni oor malaika mondo olimwa, gima wan-go gadier en ni Wuonwa ma jahera biro winjo kwayo mag jotichne ma ‘siko ka sayo kendo lemo odiechieng’ gi otieno.’ (1 Timotheo 5:5) Bed ni watuore, watwa kata osiepwa otho, ji kwedowa kata isandowa, Jehova biro dwoko lamowa ma wakwayego rieko, chir, kod teko mar nano.—2 Jo-Korintho 4:7-11; Jakobo 1:5.

18. Ere kaka Yesu ne oketo pache kuom gik ma ne ni nyime to ok kuom sand ma noyudo?

¹⁸ Wach mar ariyo ma ne okonyo Yesu en ni ne oketo pache kuom ber ma nano ne dhi kelo to ok lit ma ne okale gie sechego. Muma wuoyo kuom Yesu kowacho niya: “Nikech mor maduong’ ma ne oket e nyime, ne onano e yadh-sand.” (Jo-Hibrania 12:2) Ranyisi mar Yesu konyowa neno kaka geno, mor, kod nano otudore. Tudruokno inyalo ket kama: Geno miyowa mor, to mor miyo wanano. (Jo-Rumi 15:13; Jo-Kolosai 1:11) Yesu ne geno yudo gik mabeyo miwuoro. Nong’eyo ni chung’ne motegno ne dhi siro ratiro ma Wuon-gi nigo mar locho kendo reso dhano kuom richo kod tho. Bende, Yesu ne geno locho kaka Ruoth kendo tiyo kaka Jadolo Maduong’, to mano ne dhi kelo ne joma winjo wach gueth momedore. (Mathayo 20:28; Jo-Hibrania 7:23-26) Nikech Yesu noketo pache kuom gik ma ne rite nyime, mano nomiyo obedo mamor to morno nokonye nano.

19. Sama wayudo tem moro, ere kaka geno, mor, kod sinani nyalo konyowa?

¹⁹ Mana kaka Yesu, dwarore ni wawe geno, mor, kod sinani mondo ochik ngimawa. Jaote Paulo nowacho niya: “Moruru nikech geno.” Kae to nomedo niya: “Nanuru e masira.” (Jo-Rumi 12:12) Dibed ni ikalo e tem moro sani? Tem matek mondo ichom wang’i kuom Nyasaye. Kik wiyi wil gi kaka sinani mari biro kelo ne Jehova pak. Ket pachi kuom gik mabeyo ma Pinyruoth biro kelo. Tem ane paro ni in e piny manyien ma Nyasaye osingonwa kendo iyudo gueth duto ma biro bet e paradiso. Parie kaka gik mabeyo ma Jehova osingo biro chopo kare, moriwo ratiro ma en-go mar locho, golo gik maricho e piny, kendo golo tuoche kod tho. Paro gigo biro miyo ibed mamor to morno biro konyi nano kata ka iromo gi tembe ma chalo nade. Ka wapimo gik ma Pinyruoth biro kelo kod masiche ma wayudo e pinyni, onge kiawa ni masiche ma wayudo gin “ma kadho piyo kendo gitindo.”—2 Jo-Korintho 4:17.

20, 21. Kodok korka wach nano, Jehova geno ni wabiro timo ang’o, to ang’o monego wang’ad ni wabiro timo?

²⁰ Yesu nong’eyo ni bedo jalupne ne ok dhi bedo mayot, to mano e momiyo kido mar sinani dwarore. (Johana 15:20) Noikore ketonwa ranyisi kong’eyo ni ranyisineno ne dhi konyowa. (Johana 16:33) Yesu noketo ranyisi makare chuth mar nano, kata kamano, wan to wan joma orem. Jehova dwaro ni watim ang’o? Petro lero niya: “Kristo ne osand nikech un, koweyonu ranyisi maber mondo uluw ondamo mage machiegni.” (1 Petro 2:21) Yo ma ne Yesu onyagorego gi tembe ma ne oyudo noketonwa “ranyisi” ma wanyalo kopo. a Yo ma ne onanogo inyalo pim gi “ondamo.” Ok wanyal luwogi e yo makare chuth, kata kamano, wanyalo luwogi “machiegni” kaka nyalore.

²¹ Omiyo, watemuru luwo ranyisi mar Yesu e yo maber kaka nyalore. Bende, kik wiwa wil ni kaka wamedo luwo ranyisi mar Yesu, e kaka wabiro dhi nyime nano “nyaka giko,” bed ni en giko mar pinyni kata giko mar ngimawa. Ok wang’eyo ni giko mar ngimawa e ma biro kwongo kata giko mar pinyni. Kata kamano, gima wan-go gadier en ma: Jehova biro miyowa gueth mochwere ka wanano.—Mathayo 24:13.