1, 2. Petro gi Johana timo hono mane machiegni gi rangach mar hekalu?

 CHIENG’ mager rieny kuom oganda mang’ongo. Jo-Yahudi moluoro Nyasaye kod jopuonjre Kristo opong’o alwora mar hekalu. Sa mar “lemo” koro chiegni chopo. a (Tich 2:46; 3:1) Petro gi Johana ma ni e kind oganda, donjo e hekalu gi rangach miluongo ni Malong’o. Sama ji wuoyo kendo jomoko bende wuotho koni gi koni, jakwecho moro ma hike nie diere ma ne onyuol ka en puth kwayogi kony.​—Tich 3:2; 4:22.

² Sama Petro gi Johana sudo machiegni, jakwechono kwayogi pesa. Jootego chung’, to mano miyo jakwechono bedo gi geno ni gidwaro miye gimoro. Petro wachone kama: “Fedha gi dhahabu aongego to adwaro miyi gima an-go. E nying Yesu Kristo Ja-Nazareth, chung’ mondo iwuothi!” Par ane kaka ogandano bwok ahinya sama Petro mako lwet ng’at ma puthno kendo ng’atno timo gima pok notimoga nyaka nene, ochung’ kae to ochako wuotho! (Tich 3:6, 7) Tem ane paro ka ng’atno ng’iyo tiendene ma koro osechango kendo ochako chwalo tiende mondo owuoth. Kare mano e momiyo ne ochikore koni gi koni komor ahinya kendo kopako Nyasaye!

3. En mich mane maduong’ ma puth ma ne ochangcha kod oganda maduong’ noyudo?

³ Oganda ma morno ringo ka dhi ir Petro gi Johana e agoch Solomon. Ka gin kanyo, Petro leronegi tiend gima oa timoreno. Kanyo bende e kama kinde moro Yesu nochung’ie kopuonjo. (Joh. 10:23) Ne omiyo ogandano kaachiel gi ng’at ma ne ong’olno mich moro maber moloyo fedha gi dhahabu. Michno ok en mana bedo gi ngima maber kende. Omiyogi thuolo mar loko chunygi, mondo owenegi richogi, kendo gibed jolup “Jatelo Maduong’ moseket mondo ochiw ngima,” ma en Yesu Kristo jal ma Jehova oseyiero.​—Tich 3:15.

4. (a) Hono ma Petro gi Johana notimo nokelo ywaruok mane? (b) Gin penjo mage ariyo ma wadwaro yudo dwoko maggi?

⁴ Mano doko odiechieng’ makende! Ochang ng’at moro ma puth kendo  koro onyalo wuotho. Ji alufe mang’eny omi thuolo mar ng’eyo Nyasaye e yo maber, mondo giwuoth e yo mamoro Nyasaye. (Kol. 1:9, 10) E wi mano, gik ma notimore e odiechiengno nokelo ywaruok e kind jolup Kristo momakore kode kod jotelo ma ne temo tamogi chopo ote ma Yesu nomiyogi mar lando wach Pinyruoth. (Tich 1:8) Ang’o ma wanyalo puonjore e wi yore ma Petro gi Johana nolendonego oganda maduong’ kata obedo ni ne gin “ji ajia ma ok osomo? b (Tich 4:13) Sama ikwedowa, ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Petro gi Johana kod mar joote mamoko?

5. Ang’o ma wapuonjore e wi kaka Petro nowuoyo gi oganda maduong’?

⁵ Petro gi Johana ochung’ e nyim oganda ka ging’eyo ni samoro nitie jomoko e ogandano ma ne ogoyo koko matek ka gidwaro ni oneg Yesu. (Mar. 15:8-15; Tich 3:13-15) Par ane chir ma Petro nonyiso ka nowacho ayanga ni ng’at ma ne en puthno ne ochang e nying Yesu. Petro ne ok opando adiera kata matin. Ne owacho ayanga ni ogandano ne nigi ketho mar nego Kristo. Petro ne ok omakonegi sadha ‘nikech ne gikia.’ (Tich 3:17) Ne owuoyo kodgi kaka owetene kendo ne oketo pache kuom gueth mabeyo mag Pinyruoth. Ka giloko chunygi kendo giketo yie kuom Kristo, Jehova ne dhi miyogi “kinde mag yueyo.” (Tich 3:19) Wan be onego wabed gi chir kendo wawach adiera, sama walando kum mabiro mag Nyasaye. Sama watimo kamano, kik wabed mager kata ng’ado ne ji bura. Kar mano, onego wane joma walendonegi kaka joma nyalo bedo owetewa, kendo waket pachwa e gueth mag Pinyruoth, mana kaka Petro notimo.

6. Ere kaka Petro gi Johana nonyiso ni gibolore?

⁶ Joote ne gin joma obolore. Ok ne gimiyore duong’ ka giwacho ni ne gitimo honono gi tekogi giwegi. Petro nonyiso ogandano niya: “Marang’o ung’iyowa ahinya ka gima wamiyo ng’atni owuotho kuom tekowa wawegi?” (Tich 3:12) Petro gi joote mamoko nong’eyo ni Nyasaye e ma ne miyogi teko mar timo gik mabeyo e tij lendo to ne ok gitimgi gi tekogi giwegi. Omiyo, ne gibolore kendo ne gipako Jehova gi Yesu kuom gik moko duto ma ne gitimo.

7, 8. (a) En mich mane ma wanyalo miyo ji? (b) Ere kaka tij “duoko gik moko duto obed kaka ne gin” chopo e kindegi?

⁷ Wan bende onego wabolre sama walando wach Pinyruoth. Adiera en ni, Nyasaye ok mi Jokristo ma kindegi roho mare mondo gitigo e chango ji e yor hono. Kata kamano, wanyalo konyo ji mondo giyud mich ma Petro nochiwo, tiende ni gibed gi yie kuom Nyasaye gi Kristo mondo owenegi  richogi kendo giyud yueyo moa kuom Jehova. Higa ka higa, ji mang’eny ahinya yiega gi michno kendo gibedo jolup Kristo mosebatis.

⁸ Adiera en ni, wadak e kinde ma Petro nowuoyoe ma en kinde “mar duoko gik moko duto obed kaka ne gin.” Pinyruodh Nyasaye nochako locho e higa mar 1914, kendo mano nochopo wach ma “Nyasaye nowacho kokalo kuom dho jonabine maler mag ndalo machon.” (Tich 3:21; Zab. 110:1-3; Dan. 4:16, 17) Kinde matin bang’ mano, Kristo nochako tayo tij dwoko lamo madier e piny. Mano osemiyo milionde mag ji odonjo e paradiso mar ranyisi, ma gibedo raia mag Pinyruodh Nyasaye. Giseweyo timbegi machon ma ‘girwako kit dhano manyien ma ne ochue kuom dwaro mar Nyasaye.’ (Efe. 4:22-24) Mana kaka roho maler nokonyo e chango jakwecho ma puth, wan bende ok watim tije madongogi gi tekowa wawegi, to roho mar Nyasaye e ma konyowa timogi. Mana kaka Petro, nyaka wabed gi chir kendo wati gi Wach Nyasaye sama wapuonjo jomoko. Roho mar Nyasaye e ma konyowa mondo walok ji mondo gibed jolup Kristo, to ok watim kamano gi tekowa wawegi.

9-11. (a) Jotend Jo-Yahudi notimo ang’o ka ne giwinjo weche ma Petro gi Johana nowacho? (b) Jootego nong’ado mar timo ang’o?

⁹ Weche ma Petro nowacho, koko ma ng’at ma ne ong’ol ne goyo kod kaka ne ochikore ne okelo tulo. Kuom mano, kapten ma ne ochung’ ne ng’iyo arita mar hekalu kaachiel gi jodolo ne odhi mondo ginon gima timore. Nenore ni jogo ne gin Jo-Sadukai, ma ne omewo ahinya kendo josiasa ma ne nigi teko ma ne temo matek mondo gibed gi kuwe gi Jo-Rumi. Jo-Sadukaigo ne kwedo chike mag Jo-Farisai, kendo ne gitamore yie kuom chier. c Igi nowang’ ahinya ka ne giyudo Petro gi Johana e hekalu, ka gipuonjo gi chir ni ne osechier Yesu!

¹⁰ Jo akwedego ne oketo Petro gi Johana e jela kendo kinyne ne giterogi e kot maduong’ mar Jo-Yahudi. Jotelo ma ne lichorego ne neno Petro gi Johana kaka “ji ajia ma ok osomo” kendo ma ne onge gi ratiro mar puonjo e hekalu. Petro gi Johana ne ok osomo e skunde mong’ere mag joma ne puonjo weche mag din. Kata kamano, yo ma ne giwuoyogo kod chir ma ne gin-go nomiyo kot ohum ahinya. Ang’o ma nokonyo Petro gi Johana mondo giwuo e yo maber kamano? Achiel kuom gimomiyo en ni “yande ne gin-ga gi Yesu.” (Tich 4:13) Ruodhgi ne puonjo kaka ng’at ma nigi teko to ok kaka jondiko.​—Mat. 7:28, 29.

¹¹ Kot nochiko jootego ni giwe lendo. E kindeno, ji nomiyo luor ahinya wach ma kot nong’ado. Jumbe moko mokalo ka Yesu nochung’ e nyim  kotno ne giwacho niya: “Owinjore gi tho.” (Mat. 26:59-66) To e ma pod Petro gi Johana ne ok oluor kata matin. Sama ne gichung’ e nyim joma omewo kendo ma ne osomogo, Petro gi Johana nowuoyo e yo ma nyiso luor kendo ka gin gi chir ka giwacho niya: “Ka en gima kare e wang’ Nyasaye ni mondo wawinju kar winjo Nyasaye, mano ng’aduru uwegi. To wan, ok wanyal weyo wuoyo e wi gik ma waseneno kendo ma wasewinjo.”​—Tich 4:19, 20.

12. En ang’o ma nyalo konyowa mondo wabed gi chir?

¹² Be in be inyalo nyiso chir ma kamano? Iwinjoga nade sama iyudo thuolo mar lendo ne joma omewo, joma osomo, kata joma nigi huma e gweng’u? To nade sama joodu, joklasu kata jotich weteni jari nikech yieni? Be iwinjoga ka iluor? Ka en kamano, inyalo loyo luorono. Ka ne en e pinyka, Yesu nopuonjo jootene kaka ne ginyalo siro yiegi gi chir kod luor. (Mat. 10:11-18) Bang’ ka Yesu ne osechier, ne osingo ne jootene ni ne odhi bedo kodgi “kinde duto nyaka e giko mar ndalo.” (Mat. 28:20) Yesu tayo “jatich mogen kendo mariek” mondo opuonjwa kaka wanyalo siro yiewa. (Mat. 24:45-47; 1 Pet. 3:15) Jatich mogen kendo mariek timo kamano kokalo kuom chokruoge mag kanyakla, kaka Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa. Bende, otiyo gi buge kod gik mamoko mitiyogo e lero Muma kaka sula ma yudore e websaitwa mar jw.org ma wiye wacho ni; Dwoko Penjo ma Ji Nigo e Wi Muma. Be itiyoga maber gi gigo? Ka en kamano, ibiro medo bedo gi chir. Kendo mana kaka joote notimo, in bende ok ibi weyo wuoyo gi ji e wi adiera manie Muma misepuonjori.

13, 14. Sama wayudo akwede, ang’o monego watim, to nikech ang’o?

¹³ Mapiyo ka ne osegonygi e jela, Petro gi Johana noromo gi jo kanyakla. Giduto kanyachiel, “ne giting’o dwondgi malo . . . ne Nyasaye” mi gilemo ka gikwayo Nyasaye mondo omigi chir mar dhi nyime gi lendo. (Tich 4:24) Petro nong’eyo ni geno kuom tekone owuon sama otemo timo dwaro mar  Nyasaye, en fuwo lilo. Jumbe moko mokalo, Petro nohedhore mi owacho kama ne Yesu: “Kata ka jogi duto ochwanyore nikech in, an to ok abi chwanyora ngang’!” To mana kaka Yesu nosekoro, luoro dhano nomiyo Petro okwedo osiepne kendo japuonjne. Kata kamano, Petro noyudo puonj kuom richo ma ne otimo.​—Mat. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Wacho awacha ni ibiro chiwo neno e wi Kristo kende ok oromo. Luw ranyisi mar Petro gi Johana sama jo akwede temo ketho yieni kata tami mondo kik ilend. Kwa Jehova mondo omiyi teko. Many kony kuom jo kanyakla. Nyis jodongo kod Jokristo mamoko motegno chandruoge ma ikaloe. Inyalo yudo teko sama jomamoko lemoni.​—Efe. 6:18; Jak. 5:16.

15. Ang’o momiyo chunywa ok onego onyosre ka nitie kinde moro ma ne waweyo lendo?

¹⁵ Ka po ni nitie kinde moro ma ne iweyo lendo nikech luoro, kik chunyi nyosre. Par ni joote Yesu noweyo lendo kuom kinde bang’ tho Yesu, kata kamano, mapiyo bang’e, ne gichako lendo kendo. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Kar weyo mondo gik ma ne itimo chon onyos chunyi, be inyalo nono gik ma ipuonjori e chalno kendo tiyo gi puonjgo e jiwo jomoko?

16, 17. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom lamo ma jolup Kristo nolamo ka ne gin Jerusalem?

¹⁶ Ang’o monego wakwa Nyasaye sama jotelo mag piny chandowa? Ne ni jopuonjre ne ok okwayo Nyasaye mondo ogeng’negi chandruok. Ne giparo weche ma ne Yesu owacho niya: “Ka gisesanda, un bende gibiro sandou.” (Joh. 15:20) Kar mano, jopuonjrego ne okwayo Jehova mondo ‘owinj siem’ ma jo akwede ne siemogigo. (Tich 4:29) Jopuonjrego nong’eyo maler gik ma ne timore, kendo ne gifwenyo ni sand ma ne giyudo ne chopo gik ma ne okor. Ne ging’eyo ni mana kaka Yesu nosenyisogi ni gilem, dwaro mar Nyasaye ‘ne dhi timore e piny,’ kata bed mana ni jotelo mag dhano ne dhi wacho ang’o.​—Mat. 6:9, 10.

¹⁷ Mondo mi gitim dwaro mar Nyasaye, jopuonjrego nokwayo Jehova niya: ‘Mi jotichni nyalo mar dhi nyime hulo wachni gi chir duto.’ Jehova nodwoko lamogi nade? “Kama ne oyudo gichokoreeno  ne oyiengni mi giduto ne gipong’ gi roho maler, kendo ne gihulo wach Nyasaye gi chir.” (Tich 4:29-31) Onge gima nyalo mono dwach Nyasaye mondo kik timre. (Isa. 55:11) Kata bed ni weche tek ma chalo nade, kendo kata bed ni jowasikwa tek ma romo nade, ka wakwayo Nyasaye e lamo, wan gadier ni obiro miyowa teko mar dhi nyime lando Wachne gi chir.

18. Ang’o ma jo kanyakla ma ne ni Jerusalem notimo mondo gikony jowetegi?

¹⁸ Jo kanyakla ma ne tinno nomedore ma gichopo ji mokalo 5,000. d Kata obedo ni jopuonjre ne opon kuonde mopogore opogore, ne gin gi “chuny achiel kod paro achiel.” Giduto ne gin gi winjruok achiel kendo ne ok gibedo gi pogruok e kindgi. (Tich 4:32; 1 Kor. 1:10) Ne ok giling’ aling’a bang’ kwayo Jehova mondo oguedh kindagi. Ne gijiwore ng’ato ka ng’ato kendo ne gimiyo jowetegi gige ringruok ka timo kamano ne dwarore. (1 Joh. 3:16-18) Kuom ranyisi, japuonjre miluongo ni Josef, ma joote nomiyo nying ni Barnaba, nouso puothe kae to ochiwo pesa duto mondo okonygo joma ne owuok kuonde maboyo ma ne odhi nyime bedo Jerusalem mondo gimed puonjore weche momedore e wi yiegi manyien.

19. Ang’o momiyo Jehova nonego Anania gi Safira?

¹⁹ Anania kod jaode ma Safira bende nouso puothgi ma gigolo chiwo. Ne giwuondore ni ne gigolo pesa duto; kata kamano, ‘ne gidong’ gi pesa moko.’ (Tich 5:2) Jehova nonegogi, ok nikech ne gigolo pesa matin, to ne onegogi nikech ne gigolo chiwo ka gin gi paro ma ok owinjore kendo ne giriambo. Ne ‘giriambo ne Nyasaye, to ok ne dhano.’ (Tich 5:4) Mana kaka joma wuondore ma ne Yesu okwedo, Anania gi Safira ne dwaro ni dhano omigi duong’ kar bedo joma Nyasaye oyiego.​—Mat. 6:1-3.

20. Gin puonj mage ma wayudo e wi chiwo ma wagolo ne Jehova?

²⁰ Mana kaka jopuonjre ma ne ni Jerusalem notimo e kinde Jokristo mokwongo, milionde mang’eny mag Joneno mag Jehova bende siro tij lendo e piny mangima kuom golo chiwo ma onge achune. Onge ng’at ma chunogi ni giti gi thuologi kata pesagi e siro tijno. Kuom adier, Jehova ok dwar ni watine gi “chuny matek kata e yor achune.” (2 Kor. 9:7) Sama wagolo chiwo, Jehova morga gi chuny ma wachiwogo to ok ng’eny mar gima wachiwo. (Mar. 12:41-44) Ok dwaher bedo kaka Anania gi Safira, ka watiyo ne Nyasaye mondo wan e ma wayud ber kata duong’. Kar mano, hera ma waherogo Jehova kod dhano wetewa e ma onego ochwalwa mondo wati ne Nyasaye, mana kaka Petro, Johana, kod Barnaba notimo.​—Mat. 22:37-40.