1-3. Ere kaka Yesu weyo jootene ka odhi e polo, to gin penjo mage ma wanyalo penjore?

 KUOM jumbe moko mokalo, jopuonjre osebedo mamor ahinya kendo ok gidwar ni mor ma gin-gono orum! Mor margi medore ahinya nikech koro osechier Yesu. Kuom ndalo 40, Yesu osebedo ka romo gi jolupne mondo opuonjgi kendo ojiwgi. Kata kamano, kawuono e odiechieng’ mogik ma odhi rome kodgi.

² Sama ochung’ kodgi e Got Zeituni, jootene ochiko itgi adimba ne weche mowacho. Kotieko wuoyo, oting’o lwetene malo kendo oguedhogi. Jopuonjre wuoro awuora kaka seche odhi piyo ahinya. Kae to ochako idho malo! Jolupne ng’iye sama oidho kodhi e polo. Gikone, olal e boche polo. Kata obedo ni oselalnegi kamano, pod gidhi nyime ng’iyo polo.​—Luka 24:50; Tich 1:9, 10.

 ³ Mae en lokruok maduong’ ahinya e ngima mar joote Yesu. Ang’o ma koro gidhi timo ka Ruodhgi ma en Yesu Kristo osedhi e polo? Bed gadier ni Ruodhgi ne oseikogi maber mondo gidhi nyime gi tich ma ne ochako. Ere kaka Yesu noikogi ne tijno, to ang’o ma ne gitimo? To ere kaka wachno mulo Jokristo ma kindegi? Sula mokwongo mar bug Tich Joote chiwo dwoko ma jiwowa.

4. Luka chako nade wechene ma yudore e bug Tich Joote?

⁴ Luka chako bug Tich Joote kowuoyo gi Theofilo. Luka ne ondiko Injili mare ne Theofilo. a Konyiso maler ni weche mondik e bug Tich Joote otudore gi Injili mar Luka, ochako kowuoyo e wi gik ma ne owacho e giko mar Injili mare kotiyo gi weche mopogore kendo omedo weche mamoko manyien.

5, 6. (a) Ang’o ma ne okonyo jolup Yesu mondo gibed gi yie motegno? (b) Ang’o ma nyiso ni nitie gik mang’eny ‘ma siro’ yie mar Jokristo ma kindegi?

⁵ Ang’o ma ne dhi konyo jolup Yesu mondo gibed gi yie motegno? Tich Joote 1:3 wacho niya: Yesu “nonyisore ne jogo e yore mang’eny ma ne siro ratiro ni ongima.” E Muma, Luka kende ma en ‘laktar moher’ e ma tiyo gi weche ma wacho ni, ‘ma siro ratiro.’ (Kol. 4:14) Wechego ne itiyogago kindiko weche mag thieth, ma nyiso gima adier kendo minyalo gen chuth. Yesu nochiwo weche minyalo gen kamano. Nofwenyore ne jopuonjrene ndalo mang’eny, seche moko nonyalo fwenyore ne ng’ato achiel kata ji ariyo, seche moko ne jootene duto, kendo nitie chieng’ moro ma nofwenyore ne jopuonjrene mokalo 500. (1 Kor. 15:3-6) Weche kaka mago nojiwo ahinya yie mar jolup Yesu!

⁶ E kindegi bende, nitie gik mang’eny ‘ma siro’ yie mar Jokristo. Be nitie gik ma nyiso ni Yesu nodak e pinyka, notho nikech richowa kendo nochiere? Ee, nitie! Gik ma ji noneno ka timore mondik e Muma nyiso mano. Puonjruok wechego kendo kwayo Nyasaye mondo okonywa tiyo kodgi e ngimawa nyalo tego yiewa. Par ni, yie madier otenore kuom gik ma nitie adier to ok yie ayieya kuom gimoro. Yie ma kamano e ma biro miyo wayud ngima ma nyaka chieng’.​—Joh. 3:16.

7. Yesu noketo ne jolupne ranyisi mane e tij lendo kod puonjo?

⁷ Yesu bende ne ‘yalo wach Pinyruodh Nyasaye.’ Kuom ranyisi, nolero weche mokor ma nyiso ni Mesia ne dhi sandore kendo tho. (Luka 24: 13-32, 46, 47) Ka ne olero migawo ma ne en-go kaka Mesia, nowuoyo e wi Pinyruodh Nyasaye nikech en e Ruoth Moseket. Wach maduong’ ma Yesu ne lando en wach Pinyruoth, to mano bende e wach maduong’ ma jolupne lando.​—Mat. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Gin gik mage ariyo ma joote ne ok ong’eyo tiendgi e yo maber? (b) Ere kaka Yesu norieyo pachgi, to en puonj mane ma Jokristo ma kindegi yudo?

⁸ Yesu notimo romo mogik e pinyka gi jootene e Got mar Zeituni. Ka gin gi siso maduong’, ne gipenje niya: “Ruoth, be ma e kinde ma iduokoe pinyruoth ne Israel?” (Tich 1:6) Penjo achielno nyiso gik moko ariyo ma jootego ne ok owinjo tiendgi maber. Mokwongo, ne giparo ni Pinyruodh Nyasaye ne idhi duok ne Jo-Israel masie. Mar ariyo, ne giparo ni Pinyruoth ma ne osingi, ne dhi chako locho e kindeno. Ere kaka Yesu norieyo paro ma ne gin-go?

⁹ Nyalo bedo ni Yesu nong’eyo ni kinde nosekayo machiegni ma ne gidhi yudo dwoko mar penjo mokwongo ma ne gin-go. Odiechienge apar bang’e, jolupne ne dhi neno ka ichako oganda manyien mar Israel mar roho! Winjruok makende ma Jo-Israel masie ne nigo gi Nyasaye ne chiegni rumo. To e wi penjo mar ariyo, Yesu nonyisogi gi muolo niya: “Ok en tiju mar ng’eyo kinde kata ndalo ma Wuora owuon e ma nie gi ratiro.” (Tich 1:7) Jehova e ma chano kinde sie ma gik moko onego otimre. Ka pok Yesu otho, nowacho ni kata Wuoyi ok ong’eyo ‘chieng’no kod sa’ ma giko ne dhi biroe to ‘mana Wuoro’ kende. (Mat. 24:36) Kata mana sani, ka Jakristo parore mokalo tong’ e wi giko mar pinyni, mano nyiso ni oparore e wi gima oonge gi ratiro mar ng’eyo.

10. En paro mane ma joote ne nigo ma onego wabedgo, to nikech ang’o?

¹⁰ Kata kamano, ok onego wacha joote Yesu nikech ne gin gi yie motegno. Ne giyie mondo oriegi. E wi mano, kata obedo ni ne gipenjo penjo ma ok kare, penjono ne nyiso ni gin gi paro maber. Yesu nosebedo ka jiwo jolupne niya: “Sikuru ka uneno.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Ne gisiko ka gineno mondo gifweny gik ma nyiso gadier ni Nyasaye ne chiegni kawo okang’. To mano e paro ma wan bende onego wabedgo e kindegi, nikech wadak e “ndalo mag giko.”​—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Yesu nomiyo jolupne tich mane? (b) Ang’o momiyo Yesu nowuoyo e wi roho maler sama ne ochiko jolupne mondo gidhi gilend?

¹¹ Yesu noparo ne jootene wach maduong’ monego giket e pachgi. Nonyisogi niya: “To ubiro yudo teko ka roho maler obiro kuomu, mi unubed jonenona e Jerusalem, kod Judea duto, gi Samaria, nyaka kuonde maboyo mogik e tung’ piny.” (Tich 1:8) E Jerusalem kama ne onegie Yesu, e ka ma ne  idhi kwong landie wach chier mare. Bang’e, wachno ne dhi landore Judea, kae to Samaria, nyaka kuonde maboyo mogik.

¹² Yesu nochiko jootene mondo gidhi gilend mana bang’ ka noseparonegi ni nodhi oronegi roho maler mondo okonygi. Buk mar Tich Joote wuoyo e wi “roho maler” ndalo mokalo 40, to mae en mana achiel kuomgi. Bugni konyowa ng’eyo ni ok wanyal timo dwach Jehova ka roho maler ok okonyowa. Dwarore ni walem pile ka pile ka wakwayo Jehova mondo omiwa roho mare maler. (Luka 11:13) Sani e ma wadwaroe roho maler moloyo kinde moro amora.

13. Tij lendo ma omi jotich Nyasaye e kindegi, duong’ maromo nade, to ang’o momiyo onego watime gi chunywa duto?

¹³ Tiend weche ma wacho ni “kuonde maboyo mogik e tung’ piny” sani opogore gi kaka ne ilere e kinde joote. Kata kamano, mana kaka ne waneno e sula mokwongo, Joneno mag Jehova oyie gi migawo mar chiwo neno gi chunygi duto, ka ging’eyo ni Nyasaye dwaro ni ji duto owinj wach maber mar Pinyruodhe. (1 Tim. 2:3, 4) Be iketo pachi duto e tij lendo ma reso ngima ji? Ma e tich maberie mogik moloyo tich moro amora! Jehova biro miyi teko mondo itime. Buk mar Tich Joote biro konyi ng’eyo yore mowinjore itimego kod paro monego ibedgo mondo itime e yo maber chuth.

14, 15. (a) Ang’o ma malaike nowacho e wi duogo mar Kristo, to weche ma ne giwachogo tiendgi en ang’o? (Ne bende weche moler piny.) (b) Ere kaka Yesu noduogo “mana kaka” nodhi?

¹⁴ Mana kaka ne waneno e chak sulani, Yesu noidho malo e polo molal nono. Kata kamano, jopuonjrene 11 nodhi nyime chung’ kanyo ka ging’iyo polo. Gikone malaike ariyo nobiro mi owachonegi kama: “Un Jo-Galili, ang’o momiyo uchung’ ka ung’iyo polo? Yesu ma oseidho malo koa kuomu biro duogo mana kaka useneno koidho e polo.” (Tich 1:11) Be malaikego ne wacho ni Yesu ne dhi duogo gi del mar ringruok mana kaka jotend din moko puonjoga? Ooyo, ne ok giwacho kamano. Wang’eyo nade?

¹⁵ Malaikego nowacho ni Yesu ne dhi duogo mana kaka ne oidho e polo. b Yesu nodhi e polo e yo mane? Yesu ne onge sama malaikego ne wuoyo. Mana jootene kende e ma ne ofwenyo ni Yesu osewuok e piny kendo koro odok e polo ir Wuon mare. Kristo ne dhi duogo mana e yo ma chalo kamano. To kamano e kaka ne oduogo. Sani, ji matin ma winjo tiend ndiko kendo mong’eyo ni wadak e kinde mage, e ma ong’eyo ni Yesu noseduogo kendo sani olocho. (Luka 17:20) Onego wafweny gik ma nyiso ni Yesu locho kendo nyiso jomamoko mondo ging’e ni onego gikaw okang’ mapiyo nikech wadak e kinde giko.

16-18. (a) Tich Joote 1:13, 14, puonjowa ang’o e wi chokruoge mag Jokristo? (b) Ang’o ma wanyalo puonjre kuom ranyisi ma Maria min Yesu noketonwa? (c) Ang’o momiyo dwarore ni wadhi e chokruogewa mag lamo?

¹⁶ Ok kawwa gi wuoro ni joote ‘nodok Jerusalem ka gin gi ilo maduong’.’ (Luka 24:52) Kata kamano, ere kaka ne gidhi timo gik ma Yesu nochikogi ni gitim? Ndiko mar Tich Joote sula 1, matindo 13 gi 14, nyisowa ni joote nochokore e “ot manie gorofa” kendo wanyalo puonjore weche momedore e wi chokruoge kaka mago. Kinde mang’eny, ute ma ne ni Palestina e kindeno ne niga gi gorofa ma malo kendo ng’ato ne nyalo idho kuno kotiyo gi stairs kata ngas man oko. Be dibed ni ‘ot manie gorofano,’ e ot miwuoyoe e Tich Joote 12:12, ma ne en od min Mariko? Bed ni en kamano kata ooyo, gima wang’eyo en ni ne en kama ber ma jolup Kristo ne nyalo chokoree. Gin jomage ma ne chokorega kanyo, to ne gitimoga ang’o kuno?

¹⁷ Joma ne nie romono ne ok gin mana joote kod chwo kende. “Mon moko” ne ni kuno, moriwo nyaka Maria min Yesu. Mae e kinde mogik ma Muma wuoyoe kuom Maria achiel kachiel. En gima ber ahinya ni Maria ne ok many huma, kar mano, nobolore kendo nochokore kanyachiel gi owetene gi nyiminene ma Jokristo. Nyaka bed ni ne omor ahinya ni yawuote ang’wen ne ni kode kanyo, kata obedo ni kinde ma ne Yesu nie piny, yawuotego ne pok obedo jolup Kristo. (Mat. 13:55; Joh. 7:5) Ne gilokore bang’ ka owadgi ne osetho mi ochier.​—1 Kor. 15:7.

¹⁸ Bende, ne ane gimomiyo jopuonjrego nochokore kanyachiel: “Giduto ne gilemo gi chuny achiel.” (Tich 1:14) Kinde duto, Jokristo okawoga chokruoge mag lamo kaka gima duong’. Wachokorega kanyachiel mondo wajiwre, mondo opuonjwa kendo oriewa, to moloyo duto, wachokorega mondo walam Jehova, Wuonwa manie polo. Lamo kod wende ma waweroga e kindego moroga Jehova kendo konyowa. Kik wabare ne chokruoge mag lamo kama wayudoe jip!​—Hib. 10:24, 25.

19-21. (a) Ang’o ma wapuonjre e wi migawo ma Petro ne nigo e kanyakla? (b) Ang’o momiyo ne dwarore ni ng’ato okaw kar Judas, to en ang’o ma wapuonjre e wi yo ma ne olosgo wachno?

¹⁹ Koro nitie wach moro maduong’ ma jolup Kristo noromogo, kendo jaote Petro nokawo okang’ mar tayogi mondo olos wachno. (Matindo 15-26) Donge en gima morowa ahinya ni Petro koro nosetimo dongruok ahinya nikech jumbe moko mokalo, nokwedo Ruodhe nyadidek? (Mar. 14:72) Waduto wan joricho kendo kinde ka kinde dwarore ni oparnwa ni Jehova ‘ber kendo oikore weyo richo’ ne joma oloko chunygi gadier.​—Zab. 86:5.

²⁰ Petro nofwenyo ni nitie ng’at machielo ma ne dwarore mondo okaw kar Judas ma ne ondhogo Yesu. Kata kamano, ng’ano ma ne idhi yier?  Jaote manyienno nonego obed achiel kuom joma ne luwo Yesu ka ne en e pinyka kendo ma ne onene bang’ ka ne osechiere. (Tich 1:21, 22) Mano winjore maber gi gima Yesu nosingo ka ne owacho niya: “Un museluwa, ubiro bet e kombe 12 mag loch kung’ado bura ne dhoudi 12 mag Israel.” (Mat. 19:28) Nenore ni Jehova ne dwaro ni joote 12 ma ne luwo Yesu ka ne en e pinyka, obi obed “kite 12 mag mise” mag Jerusalem Manyien. (Fwe. 21:2, 14) Omiyo, Nyasaye nokonyo Petro mondo ong’e ni weche ma nokor ma wacho ni, “mad ng’at machielo okaw migawo mare mar tayo,” wuoyo e wi Judas.​—Zab. 109:8.

²¹ Ere kaka noyier ng’atno? Ne gigoyo ombulu, ma ne en gima ji nohero timo e kinde ma ne indiko Muma. (Nge. 16:33) Kata kamano, mano e kinde mogik ma Muma wacho ni ji ne otiyo gi ombulu e yo ma kamano. Nenore ni bang’e ka ne oseol roho maler, Jokristo koro noweyo tiyo gi yorno. Kata kamano, ne ane gimomiyo ne gitiyo gi ombulu. Joote ne olemo kama: “A Jehova, in e ma ing’eyo chuny ji duto, yangnwae ni en ng’a kuom ji ariyogi miseyiero.” (Tich 1:23, 24) Ne gidwaro ni Jehova e ma oyier ng’atno. Mathia, ma samoro ne en achiel kuom jopuonjre 70 ma ne Yesu ooro mondo odhi olend, e ma ne oyier. Omiyo, nokwan Mathia e kind ji “Apar Gariyoka.” c​—Tich 6:2.

22, 23. Ang’o momiyo onego wawinj kendo waluw kaka joma tayo kanyakla chikowa e kindegi?

²² Wachno paronwa ni jotich Nyasaye onego obed gi riwruok ma tayogi. E kindegi bende, iyieroga chwo mowinjore mondo gibed jorit e kanyakla. Jodong-kanyakla nonoga ndiko adimba sama gidwaro ng’eyo kido ma ng’ato onego obedgo e ka obed jarit kanyakla, kendo gilemoga mondo roho maler otagi. Omiyo kanyakla nenoga jorit kaka mago kaka joma oyier gi roho maler. Waluwoga kaka gichikowa kendo tayowa, to mano miyo kanyakla tiyo kanyachiel gi kuwe.​—Hib. 13:17.

²³ Neno Yesu kosechier kod lokruoge ma ne otim e riwruok mar oganda Nyasaye, nojiwo jopuonjre Yesu kendo koro ne giikore ne gik ma ne dhi timore. Sula ma luwo biro wuoyo e wachno.