1-3. (a) Ang’o momiyo noter joote e nyim Sanhedrin, to wach maduong’ en mane? (b) Ang’o momiyo onego wanon okang’ ma jootego nokawo?

 JONG’AD bura mag Sanhedrin igi medo wang’ matek! Joote Yesu ochung’ e nyim kot mar Sanhedrin. Nikech ang’o? Josef Kayafa ma en jadolo maduong’ kendo jatend Sanhedrin, siemogi matek kama: “Ne wakwerou matek ni kik upuonj kutiyo gi nyingno.” Iye owang’ matek ma ok onyal kata luongo nying Yesu. Kayafa medo niya: “To e ma pod neuru! Usepong’o Jerusalem gi puonju kendo uramo mar keto remb ng’atni e wiwa.” (Tich 5:28) Wach maduong’ ma owacho en ni: Weuru lendo, ka ok kamano, to ubiro neno!

² Jootego ne dhi timo ang’o? Yesu ma Nyasaye nomiyo teko duto, e ma ne ochikogi ni gidhi gilend. (Mat. 28:18-20) Be joote ne dhi luoro dhano ma giwe lendo? Koso ne gidhi bedo gi chir ma gidhi nyime gi tij lendo? Wach maduong’ en ma: Be ne gidhi winjo Nyasaye koso dhano? Mapiyo, Petro kawo okang’ mar wuoyo e lo joote mamoko. Owuoyo e yo ma oriere kendo gi chir.

³ Kaka Jokristo madier, nitie gik ma wanyalo puonjore e wi gima joote notimo ka ne Sanhedrin bwogonegi ngima. Wan bende wan gi tich mar lendo. Wanyalo yudo akwede sama watimo tich ma Nyasaye omiyowano. (Mat. 10:22) Joma kwedowa nyalo temo goyo tijwa marfuk. Wabiro timo nang’o? Gima nyalo konyowa en nono okang’ ma ne joote okawo kod gik ma nomiyo otergi e nyim Sanhedrin. a

4, 5. Ang’o momiyo Kayafa kod Jo-Sadukai ne ‘opong’ gi nyiego’?

⁴ Par ni ka ne okwer Petro gi Johana ni kik gilendi, ne gidwoko niya: “Ok wanyal weyo wuoyo e wi gik ma waseneno kendo ma wasewinjo.”  (Tich 4:20) Bang’ ka Sanhedrin nosegonyogi, Petro gi Johana kaachiel gi joote mamoko ne odhi nyime lendo e hekalu. Joote notimo tije madongo, kaka chango joma tuo kod golo jochiende. Ne gitimo kamano e “Agoch Solomon” ma ne ni yo wuok chieng’ mar hekalu, kama Jo-Yahudi mang’eny ne jachokorega. Kata mana tipo mar Petro ka nolwar kuom joma tuo, to ne gichango! Joma nochang e yor ringruok ne orwako wach Nyasaye. Mano nomiyo “chwo gi mon ma ne keto yie kuom Ruoth ne siko ka medore kendo kwan-gi ne ng’eny ahinya.”​—Tich 5:12-15.

⁵ Kayafa gi Jo-Sadukai wetene, ne ‘opong’ gi nyiego’, kendo ne gimako joote mi giketogi e od tuech. (Tich 5:17, 18) Ang’o momiyo igi nowang’ kamano? Nikech joote ne puonjo ni ne osechier Yesu, to Jo-Sadukai ne ok oyie kuom chier. Joote ne puonjo ni ng’ato ne nyaka yie kuom Yesu eka orese, to Jo-Sadukai ne oluor ni ka ji oketo yie kuom Yesu kaka Jatendgi, Jo-Rumi ne nyalo kumogi. (Joh. 11:48) Mano e momiyo Jo-Sadukai ne dwaro ni joote owe lendo chuth!

6. Gin jomage ma chwaloga mach mondo osand jotich Jehova, to ang’o momiyo mano ok onego okawwa gi wuoro?

⁶ Kindegi bende, joma chwaloga mach ahinya mondo osand jotich Jehova gin jo dinde mamoko ma kwedowa. Jo akwedego temoga chungo tijwa mar lendo ka gitiyo gi sirkal kod gige fwambo gi keyo. Be mano onego okawwa gi wuoro? Ooyo. Wach ma walando elo e lela miriambo ma gipuonjo. Sama joma chunygi ni kare orwako adiera mag Muma, adierago ketogi thuolo kuom timbe ma ok kare kod puonj mag miriambo. (Joh. 8:32) Mano e momiyo kinde mang’eny jotend dinde bedoga gi nyiego kod sigu nikech wach ma walando.

7, 8. Weche ma ne malaika owacho ne okonyo joote nade, to wan onego wapenjre penjo mane?

⁷ Sama ne joote nie jela, samoro ne giparo ni ne idhi sandgi kata neggi nikech yiegi. (Mat. 24:9) Kata kamano, gotieno, nitie gimoro ma ne otimore ma ne ok gipar kata. “Malaika mar Jehova noyawo dhood jela.” b (Tich 5:19) Kae to malaikano nonyisogi kama: “Wuoguru mondo udhi e hekalu, kendo udhi nyime lero ne ji weche duto.” (Tich 5:20) Wechego nomiyo joote obedo gadier ni ne gisebedo ka gitimo gima kare. Bende, nyaka bed ni weche ma malaika nowacho nojiwogi mondo gidhi nyime chung’ motegno kata ka ang’o ma timore. Ka gin gi yie motegno kod chir, jootego ‘ne odonjo e hekalu ka piny oru mi gichako puonjo.’​—Tich 5:21.

⁸ Ng’ato ka ng’ato kuomwa onego openjre niya, ‘Be an gi yie kod chir mar dhi nyime lendo e chal ma kamago?’ Ng’eyo ni malaike oikore konyowa  kendo tayowa, nyalo miyowa teko mar dhi nyime gi tij ‘chiwo neno e okang’ mong’ith e wi wach Pinyruodh Nyasaye.’​—Tich 28:23; Fwe. 14:6, 7.

9-11. Joote ne otimo ang’o ka ne kot mar Sanhedrin ochikogi ni giwe tij lendo, to ere kaka ne giketo ranyisi maber ne Jokristo madier?

⁹ Kayafa gi jong’ad bura mamoko mag Sanhedrin, koro ne oikore kawo okang’ ne jootego. Nikech ne ok ging’eyo gik ma notimore gotieno e jela, ne gioro askeche mondo gidhi gikel joote ma ne gitweyo. Par ane kaka askechego ne obwok ka ne giyudo ka jootego onge, kata obedo ni ‘ne giyudo jela ka olor motegno kendo ka jorit ochung’ e dhoot.’ (Tich 5:23) Mapiyo, jatend jorit mar hekalu noyudo ripot ni joote ne osedok e hekalu kendo ne gichiwo neno e wi Yesu Kristo, to mano e tich ma ne omiyo otergi e jela! Jatend jorit mar hekalu kaachiel gi askechene ne odhi mapiyo mokawo jootego kendo terogi e nyim Sanhedrin.

¹⁰ Mana kaka ne wapuonjore e chak sulani, jotend din ma ne nigi mirima magergo ne dwaro ni joote owere chuth gi tij lendo. Joote notimo ang’o? Petro ma ne wuoyo e logi ne odwoko kama ka en gi chir: “Nyasaye e ma nyaka wawinj nikech en e jalochwa, kar winjo dhano.” (Tich 5:29) Jootego ne oketo ranyisi maber ma Jokristo madier duto onego oluw. Ok wanyal yie winjo jotelo mag dhano sama gidwaro ni kik watim gima Nyasaye dwaro kata gidwaro ni watim gima Nyasaye ok dwar. Omiyo, e kindegi, ok wanyal weyo tich ma Nyasaye omiyowa mar lando wach maber kata sama “joloch” ogoyo tijwano marfuk. (Rumi 13:1) Kar mano, wabiro manyo yore mamoko ma wanyalo dhigo nyime chiwo neno mong’ith e wi Pinyruodh Nyasaye.

¹¹ Onge kiawa ni chir ma joote ne nigo e ma ne omiyo jong’ad bura obedo gi mirima. Ne “gidwaro nego” jootego. (Tich 5:33) Koro ne nenore maler ni tho nochomo joote ma jochir kendo jokindago. Kata kamano, ne giyudo kony e yo ma ne ok gipar kata!

12, 13. (a) En paro mane ma Gamaliel nomiyo jowetene, to ne gitimo ang’o? (b) Ere kaka Jehova nyalo konyo jotichne e kindegi, to gin weche mage ma wanyalo bedogo gadier sama ‘wasandore nikech tim makare’?

¹² Gamaliel, “ma ne en japuonj Chik ma ji duto ne omiyo luor,” nochung’ mowuoyo. c Gamaliel ne en ng’at ma ne jong’ad bura wetene nomiyo luor ahinya to mano e momiyo “nochiko mondo ogol [jootego] oko matin.” (Tich 5:34) Gamaliel nowuoyo e wi grube moko matin ma nokere bang’ ka jatendgi nosetho, omiyo ne okwayo kot mondo ohore gi joote ma eka Jatendgi ma Yesu ne oa tho. Gamaliel nosayogi kama: “Kik udonjru gi jogi, to wereuru kodgi. Nikech ka chenroni kata tijni oa kuom dhano, obiro rumo; to ka oa kuom Nyasaye, ok ubi loyogi. Ka ok kamano, di po ka ubedo mana jo ma kedo gi Nyasaye owuon.” (Tich 5:38, 39) Jong’ad burago nowinje. Kata kamano, pod ne ochwad jootego kendo ne okwergi ni “giwe wuoyo ka gitiyo gi nying Yesu.”​—Tich 5:40.

¹³ Mana kaka e kinde joote, Jehova pod nyalo tiyo gi jotelo ma chalo kaka Gamaliel mondo okony jotichne. (Nge. 21:1) Jehova nyalo tiyo gi rohone mondo omi joloch, jong’ad bura, kata jolos chik mondo gitim dwache. (Neh. 2:4-8) To ka po ni onyalo yie mondo ‘osandwa nikech tim makare,’ wanyalo bedo gadier gi weche ariyo. (1 Pet. 3:14) Mokwongo, Nyasaye biro miyowa teko mar nano. (1 Kor. 10:13) Mar ariyo, jo akwedego ‘ok bi loyo’ tij Nyasaye.​—Isa. 54:17.

14, 15. (a) Joote ne otimo ang’o ka ne osechwadgi, to nikech ang’o? (b) Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka jotich Jehova nanoga ka gimor.

¹⁴ Be chuny joote nonyosore nikech ne ochwadgi? Ooyo ngang’! “Ne giwuok e nyim buch Sanhedrin ka gimor.” (Tich 5:41) Ne “gimor” nikech ang’o? En adier ni ne ok gimor nikech lit ma ne giwinjo ka ne ichwadogi. To ne gimor nikech ne ging’eyo ni nosandgi nikech ne gimakore motegno gi Jehova kendo luwo ondamo mag Jatendgi ma en Yesu.​—Mat. 5:11, 12.

¹⁵ Mana kaka owetewa ma nodak e kinde Jokristo mokwongo ne onano, wan bende wanano ka wamor sama isandowa nikech wach maber. (1 Pet. 4:12-14) En adier ni ok wawinjga maber sama ibwogonwa ngima, isandowa, kata itueyowa e jela. Kata kamano, wabedoga mamor nikech wamakore motegno gi Jehova. Kuom ranyisi, par ane ranyisi mar Henryk Dornik, ma ne osandore kuom higni mang’eny e bwo loch marach ma ne sando ji. Owacho ni Agost higa mar 1944, joloch ne otere en kaachiel gi owadgi e kambi moro ma ne isandoe ji. Joma ne sandogigo nowacho kama: “Ok inyal chunogi mondo gitim gimoro amora. Pod gimor amora kata ka idwa negogi  nikech yie margi.” Owadwa Dornik lero niya: “Kata obedo ni ne ok aikora tho nikech yiena, bedo gi chir sama isanda kod makruok gi Jehova e ma ne miya mor.”​—Jak. 1:2-4.

16. Joote nonyiso nade ni ne gidwaro dhi nyime chiwo neno e yo malong’o chuth, to ere kaka wanyalo luwo ranyisi margi?

¹⁶ Joote ne odok e tij lendo mapiyo. Ne gidhi nyime lendo “pile ka pile e hekalu kendo e ot ka ot,” ka ‘gipuonjo kendo lando wach maber e wi Kristo.’ d (Tich 5:42) Jolendo ma jokindago noramo ni nyaka gidhi nyime chiwo neno e yo malong’o chuth. Ne ni ne gitero wach maber e ute ji, mana kaka Yesu Kristo nochikogi ni gitim. (Mat. 10:7, 11-14) Onge kiawa ni mano e momiyo ne gipong’o Jerusalem gi puonjgi. E kindegi, Joneno mag Jehova bende lendo ot ka ot mana kaka joote notimo. Sama walendo e udi manie alworawa, wachiwo neno e okang’ malong’o kendo wamiyo ji duto thuolo mar winjo wach maber. Be Jehova oseguedho tijwa mar lendo ot ka ot? Ee, oseguedho! E kinde mag gikogi, ji milionde mang’eny oserwako ote mar Pinyruoth, to ng’enygi nowinjo wachno ka Janeno nolendonegi e utegi.

17-19. En wach mane ma ne kelo pogruok, to joote ne otimo ang’o mondo gilos wachno?

¹⁷ Nitie gimoro machielo ma ne dwaro ketho yie mar jo kanyakla manyienno. Ne en ang’o? Ng’eny jopuonjre ma ne obatis ne gin welo ma ne obiro Jerusalem kendo ne gidwaro ni gimed puonjore weche momedore kapok gidok thuchegi. Jopuonjre ma ne odak Jerusalem noikore golo pesa mane inyalo nyiewgo chiemo kod gik mamoko. (Tich 2:44-46; 4:34-37) Kata kamano, nitie wach moro ma ne chendo. Mond liete ma ne wacho dho Grik “ne ijwang’o e wach chiemo ma ne ipogo pile ka pile.” (Tich 6:1) Kata kamano, mond liete ma ne wacho dho Hibrania to ne ok ojwang’. Nenore ni gima ne  kelo chandruok ne en buono ji. To buono ji en achiel kuom gik ma keloga pogruok ahinya e kind ji.

¹⁸ Joote ma ne tiyo kaka bura matayo kanyakla, nofwenyo ni ‘ok en gima kare ni giwe wach Nyasaye mondo gipog chiemo.’ (Tich 6:2) Mondo mi gilos wachno, ne ginyiso jopuonjre mondo oyier chwo abiriyo “mopong’ gi roho maler kod rieko,” ma joote ne nyalo keto mondo otim “migawo mochunoni.” (Tich 6:3) Chwo mowinjore ne dwarore nikech nenore ni tijno ne ok en mana pogo chiemo kende, to noriwo nyiewo gik moko, tiyo gi pesa, kod kano rekod ma nyiso kaka ne gitiyo gi pesa. Chwo ma ne oyier duto ne nigi nyinge mag Grik, ma samoro ne nyalo miyo mond lietego obed gadier ni ibiro timnegi gik moko e yo makare. Bang’ lemo kendo nono matut paro ma nochiw, joote noyiero chwo abiriyo mondo otim ‘migawo ma ne ochunono.’ e

¹⁹ Be bedo ni nomi chwo abiriyogo tij pogo chiemo koro ne nyiso ni ok onego gilendi? Ooyo! Achiel kuom chwo ma ne oyiergo ne en Stefano, ma ne en jalendo ma jakinda kendo jachir. (Tich 6:8-10) Filipo bende ne en achiel kuom ji abiriyogo, kendo ne iluonge ni “jayal-injili.” (Tich 21:8) Nenore maler ni chwo abiriyogo ne gin jokinda e lando wach Pinyruoth.

20. Ere kaka jotich Jehova ma kindegi luwo ranyisi ma joote noketo?

²⁰ Jotich Jehova ma kindegi bende luwo ranyisi ma joote noketo. Chwo  ma iyiero mondo otim tije mopogore opogore e kanyakla nyaka bed gi rieko moa kuom Nyasaye kendo ginyis ni roho maler mar Nyasaye tiyo kuomgi. Kaluwore gi kaka Bura Matayo chikowa, chwo ma chopo weche manie Ndiko iyiero mondo obed jodongo kata jokony-tich e kanyakla. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Inyalo wach ni roho maler e ma yiero joma chopo weche manie ndikogo. Chwo ma jokindago timo ‘migepe mochuno’ mang’eny. Kuom ranyisi, jodongo nyalo chano mondo joma hikgi oniang’ oyud gik ma dwarore. (Jak. 1:27) Jodongo moko timo tije motudore gi gero Ute Romo, chano chokruoge madongo, kata tiyo e Komiti Matudore gi Osiptende. Jokony-tich be timo tije mang’eny ma ok otudore achiel kachiel gi rito kanyakla kata puonjo. Chwogo oketo tong’ e weche kanyakla kod tich ma Nyasaye omiyogi mar lando wach maber mar Pinyruoth.​—1 Kor. 9:16.

21, 22. Ang’o ma nyiso ni Jehova noguedho kanyakla mar Jokristo mokwongo?

²¹ Jehova nokonyo kanyakla manyienno mondo ginan e sand ma ne wuok oko mar kanyakla kod chandruok moro amora ma ne wuok e kanyakla. Jehova noguedho kanyaklano nikech ndiko wachonwa niya: “Wach Nyasaye nomedo landore, kendo kwan mar jopuonjre ne medore ahinya Jerusalem; oganda mang’ongo mar jodolo bende norwako yie.” (Tich 6:7) Ma en achiel kuom ripode mag dongruok ma kanyakla mar Jokristo notimo ma ondik e bug Tich Joote. (Tich 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) E kindegi, donge wayudoga jip ahinya sama wawinjo ripode ma nyiso dongruok e tij lando wach Pinyruoth ma timore kuonde moko e piny mangima?

²² E kinde Jokristo mokwongo, jotend din ma ne nigi mirima ne ok oweyo sando jotich Jehova. Sand mager ne chiegni chakore. Bang’ kinde matin, ne ochak sand Stefano mana kaka wabiro neno e sula ma luwo.